جدالِ همواره ی خیر و شر در هستی و نبرد کیهانی نیک و بد، به هزارتوهای خودآگاه و ناخودآگاه مردمان هر سرزمینی راه یافته است. در گستره‎ی فرهنگ کهن ایران نیز این جدال، با نخستین جنگ کیومرث و اهریمن به جهان شاهنامه راه می‎یابد. اندیشه ی فردوسی در شاهنامه صلح جویانه است و او به هیچ روی، ستایش گر جنگ و ویرانی نیست. حکیم توس، فضیلت را در کشتار و غارت نمی‎بیند و با بینشی دادجویانه، در صورتی که ناگزیر از انتخاب گردد، با تقسیم جنگ به دوگونه‎ی «جنگ داد» و «جنگ بیداد»، جانب جنگ داد را می گیرد. آنگاه که مردمانی، به دفاع از کیان و هستی خویش برمی خیزند. در سامانِ فکری فردوسی و جهان اندیشه‎ی شاهنامه، جنگ و ستیز بی رسم و آیین نیست و دشمنی و دشمنایگی نیز تکیه بر دیوار سترگ آیین ها دارد. چون جنگاوری از دایره‎ی آیین دشمنایگی پای بیرون نهد فرجامی جز شومی و بداختری و مرگ و تباهی در انتظار او نیست و در این کرداری نابخردانه به هیچ روی همراهی و تایید دانای توس را با خود نخواهد داشت.

در این پایان نامه، به برخی از مهم ترین آداب و رسومی پرداخته شده که در شکل گیری این طرز زندگی، از ابتدا تا نیم? اول قرن هفتم موثر بوده است. سپس بازتاب این آداب، در آثار قطعی عطار -به عنوان شاعری که در عصر رواج چنین شیوه ای از زندگی می زیسته، و همچنین الهام بخش شاعران پس از خود، در این زمینه بوده است- پژوهیده می شود. مقصود از شیو? زندگی خانقاهی در این بحث، آن دسته از اعمال و رفتارهایی است که صوفیان را به عنوان گروهی خاص، از سایر اقشار جامعه، متمایز می سازد. لازم به ذکر است، این طرز زندگی، هم شامل آداب درونی خانقاه های صوفیان می شود، و هم شامل رفتارهایی که الزاماً مرتبط با مسائل و رسوم درونی خانقاه نیستند، اما به نوعی، مرتبط با سبک زندگی صوفیانه می باشند.

اصطلاح «رئالیسم جادویی» برای نخستین بار در قرن بیستم و در توصیف سبک نقاشی پست اکسپرسیونیسم به کار رفت. سپس نویسندگان، تحت تأثیر مفاهیم نظری مطرح شده پیرامون این اصطلاح قرار گرفتند و از آن به عنوان تکنیکی در بیان داستان سود جستند.این تکنیک، مبتنی بر تلفیق واقعیت و عناصر فراواقعی است، اما شیوهء بیان نویسنده به گونه ای است که عناصر تخیلی و فراواقعی موجود در داستان های این سبک، به شکلی طبیعی و واقعی جلوه گر شده است. این پژوهش در پی آنست تا با بررسی حکایات مطرح شده در تذکره الاولیاء و مثنوی های عطار از منظر رئالیسم جادویی، شیوهء بیان عطار و نویسندگان این سبکرا با یکدیگر مقایسه کرده و وجوه شباهت آنرا برشمارد. فصل دوم این پژوهش به معرفی کامل اصطلاح رئالیسم جادویی اختصاص یافته است.در فصل سوم و چهارم طبقه بندی موضوعی حکایاتی از تذکره الاولیاء و مثنوی های عطار، که عناصر فراواقعی در آنها مشاهده می شود، صورت گرفته و سپس تحلیلی از این حکایات ارائه شده است.نتیجهء حاصل از این پژوهش نشان می دهد که در تذکره الاولیاء، تأکید بر روی وقایع جادویی است و عطار با استفاده از شگردهای مختلف، این وقایع را به صورت باورپذیر و واقعی بیان کرده است، در حالی که درمثنوی های عرفانی بیان نتایج اخلاقی و عرفانی حاصل از حکایات مورد توجه عطار بوده است.

صرف نظر از جریان های مختلف اخلاق نویسی دوره اسلامی،( اخلاق عرفانی، اخلاق دینی،...) در این تحقیق اخلاق فلسفی یونان و به خصوص کتاب اخلاق نیکوماخس ارسطو و همچنین سنت اندرزنامه نویسی ایران باستان به عنوان اصلی ترین منابع مورد رجوع اخلاق نویسان اسلامی، به ترتیب در نگارش کتاب های اخلاق فلسفی ethical philosophy مانند تهذیب الاخلاق، اخلاق ناصری و اخلاق جلالی و همچنین اخلاق عمومی(که به نوعی ادامه سنت اندرز نامه نویسی ساسانی است) در دوره اسلامی شناخته شد. هرچند اخلاق در یونان بدون در نظر گرفتن جایگاه الهی انسان و برای سامان دادن روابط شهروندی یونانیان و در ارتباط با سیاست به عنوان مقدمه ای برای رسیدن به خوشبختی اجتماعی در قالب سیستم و نظامی کارآمد در اجتماع عرضه شد، اما با ورود به فرهنگ اسلامی به دلیل عدم دریافت درست، ارتباط بین اخلاق و سیاست مغفول ماند و با توجه به التزام مسلمین به منبع وحی، اخلاق به عنوان دانشی صرفا نظری و ناکارآمد در اجتماع دنبال شد که به صورت فردی هم قابل اجرا بود. هرچه از دوره های درخشان تمدن اسلامی دور و به دوره های انحطاط آن نزدیک می شویم، اخلاق ناکارآمدی خود را در رساندن انسان به سعادت جمعی، به عنوان بخشی از اجتماع از دست می دهد و به شکل پند و اندرزهایی غیر الزام آور در اخلاق محسنی ارائه می شود. البته در این بین اعتقاد و تدین نویسندگان اخلاقی در جهت گیری کتاب آنها به سوی یکی از مسلک های کلامی، قابل شناخت است؛ هرچند در اصطلاحات اخلاقی ـ شاید به دلیل تقید به ترجمه از اصل ـ بروز چشمگیری نداشته باشد، در گوشه و کنار نوشته های آنها ظهور دارد.

علیمحمد حکیم یکی از نویسندگان عصر ناصرالدین شاه است که قطعاً تا سال 1293 ه.ق در قید حیات بوده است. اثر وی شکرستان نام دارد که در اقدم نسخ شامل 20 حکایت و در نسخ دیگر دارای حکایات بیشتری (تا 31 حکایت) است. وی این اثر را به تقلید از گلستان سعدی نگاشته و به اعتضادالدوله میرزا محمدمهدی خان داماد ناصرالدین شاه و حاکم قم و ساوه تقدیم کرده است. در این پژوهش تلاش شده است با استفاده از 4 نسخه قدیمی تر این اثر که قدیمی ترین آن تاریخ 1290ه.ق دارد، متن منقحی از این اثر ارائه شود. سپس در تعلیقات به مآخذ برخی ابیات عربی و معنی آنها، شرح واژگان دشوار و شرح اعلام پرداخته شده است.

هوشنگ ابتهاج و رحیم معینی کرمانشاهی به عنوان دو شاعر غزلسرای همعصر که هردو در سرایش غزا تحت تأثیر حافظ بوده،در هر دو عرصه ی سنت و تجدد طبع آزمایی کرده و در هر دو قالب مهارت و استادی بسیاری از خود نشان داده اند، سالهادر عرصه ی موسیقی فعالیت کرده و آثار ماندگار و چشمگیری از خود به جا گذاشته اند و نهایتاً وضعیت سیاسی اجتماعی یکسانی را تجربه کرده اند مورد بررسی و مقایسه قرار گرفتند تا مشخّص گردد آیا وجود این اشتراکات سبب شده است که در شیوه ی شاعری به یکدیگر نزدیک شوند و آیا نگرش و رویکردی یکسان در برابر این اشتراکات از خود نشان می دهند؟ همچنین به مهمترین تفاوت های آن دو و علل پیدایش آنها پرداخته شد. معینی کرمانشاهی شاعری معناگراست که به چه گفتن بیش از چگونه گفتن اهمیت می دهد. آنچه برای او حایز اهمیّت است طرز تفکّر است نه جنبه های ظاهری و هنری زبان و همین عامل حتّی بر نحوه ی نگرش وی نسبت به استفاده از سنت های ادبی شعر فارسی مانند تخلص تأثیر گذاشته؛ از این حیث ابتهاج کاملا نقطه ی مقابل او محسوب می شود و برای زبان، جنبه های هنری و بلاغی بیت و اصالت موسیقی، اهمیت ویژه ای قایل بوده و عمده ی تلاش خود را صرف همین لفظ پردازی می کند. این امر در مورد تأثیر از حافظ دو شاعر نیز صدق می کند، معینی کرمانشاهی بیشتر به جهان بینی حافظ علاقه نشان می دهد و ابتهاج به کاربردهای بلاغی، موسیقایی و جنبه های جمال شناسانه ی اشعار وی.

بوستان سعدی و پند نامه عطار دو کتاب ارزشمند در حکمت عملی هستند. حمکت عملی به سه بخش تهذیب اخلاق ،تدبیر منزل و سیاسیت مدون تقسیم می شوند. نظریه حد وسط ارسطویی یکی از تاثیر گذار ترین نظریه ها در سیستم اخلاق است. در بوستان سعدی عدالت و احسان با لاترین فضایل هستند زبان سعدی در حکمت عملی برجستگی خاصی نسبت به عطار دارد.

امروزه با گسترش تحقیقات و تعمّق های علمی در میراث گرانبهای ادبیات فارسی، اذهان اغلب جویندگان علم و ادب، فرصت را برای پیگیری و ادام? مطالعات تطبیقی و مقایس? این آثار از جنبه های مختلف مغتنم می شمرد. نگارنده نیز در این تحقیق در پی مقایس? محتوایی دو اثر ارزشمند و مهم در زمین? ادبیات عرفانی، یعنی حدیقه الحقیق? سنایی غزنوی و مرصادالعباد نجم الدین رازی بوده است. از انگیزه های اصلی انجام این پژوهش از سویی باید به بررسی روند تحوّلات مربوط به موضوع عرفان و تصوّف در زمان تقریبی یک قرن (اوایل قرن ششم تا اوایل قرن هفتم) اشاره کرد و از سوی دیگر نیز باید تأثیر ساختار نظم و نثر در نحو? بیان موضوعات عرفانی و به عبارت بهتر، تأثیر ساختار ظاهری بر معنا و مفهوم یک اثر را مطرح نمود. نگارنده معتقد است با مقایسه این دو اثر می توان چنین نتیجه گیری کرد که سنایی از دیدگاه معرفت شناسانه، حدیقه را می سراید و نجم الدین بر پای? مبانی هستی شناسی به تألیف کتاب خود می پردازد. گرایش هر دوی اینها در تصوّف، گرایش به مکتب بینابین عابدانه و عاشقانه است. بنا بر ساختار منظوم، حدیقه، زهدگریزتر و بنا بر ساختار منثور، مرصادالعباد زهدپذیرتر به نظر می رسد. تمایل سنایی به بیان موعظه های حکیمانه بیشتر از تمایل نجم دایه به این امر است. ابوالمجد به شدّت طرفدار آموز? بی تعصّبی در دین است و نجم رازی سخت گرفتار تعصّبات بی جای مذهبی. سنایی در موضوع پیروی از مُراد، از پیری روحانی که سرشار از معنویت های درونی است، سخن می گوید و نجم الدین، از شیخی که بیشتر درگیر رعایت موازین مذهبی و خانقاهی است یاد می کند. در باب مرید و تعلیمات راه سلوک مفاهیم مطرح شده از جانب نجم رازی، دقیق تر، جزئی تر و منظم تر است. در پایان در نتیج? انجام مقایس? محتوایی بین این دو اثر، نگاه قلندری و آزادمنشان? سنایی در ارائ? عرفانی همه پسند، کارآمد و مطابق با زندگی روزمره را درک کردیم و در مقابل؛ با رویکرد خانقاهی، مدرسی و سرشار از چارچوب های جزئی نجم دایه برخورد نمودیم.

ریخت شناسی در ادبیات، «تحقیق در ساختارهای آثار ادبی و شناسایی اشکال و گونه های آن ها» است. این تحقیق به ریخت-شناسی و بررسی ساختار صوری نود و سه داستان از داستان های کتاب کوچ? احمد شاملو از منظر پراپ می پردازد. این بررسی از آن جهت که یک بررسی فولکلورشناسانه است و داستان ها برآمده از ذهن و زبان عام? مردم هستند، دارای اهمیت است و می تواند قسمتی از ارزش های نهفته در این داستان ها را برای ما آشکار کند. این تحقیق با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای و روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته و نظری? ریخت شناسی پراپ را مبنا قرار می دهد، و داستان های کتاب کوچه را بررسی می کند. در داستان های ما 15 خویش کاری از 31 خویش کاری پراپ، اثبات، و چهار ساختار برای داستان ها ترسیم شدند. این ساختارها براساس نوع فاجع? داستان که نیاز باشد یا شرارت و یا ادعا و یا ترکیبی از نیاز و شرارت تقسیم شدند. در برخی موارد ساختار داستان ها، ما را بر آن داشت تا تغییراتی در بعضی خویش کاری ها و یا ترتیب آن ها اعمال کنیم. علی رقم سادگی ظاهری داستان های کتاب کوچه، می توان گفت که شخصیت های این داستان ها و کارکردهای آن ها فراتر از شخصیت های ایستای قصه های جادویی است.

دو رمان از جهاتی شبیه به یکدیگر هستند و از طرفی با هم اختلافاتی دارند که در ادامه اشتراکات و افتراقات دو رمان به اختصار ذکر خواهد شد. اشتراکات: اولین نکته ای که در همان ابتدا، پس از خواندن دو رمان، نظر خواننده را به خود جلب می کند، این است که رمان خلوت مدیر دقیقاً تقلید و یا به عبارت دیگر: تتبع و اقتفایی است از رمان مدیر مدرسه که طرح و چارچوب اولیه را از آن به وام گرفته است. به گونه ای که زمینه در هر دو رمان تقریباً یکی هست؛ چراکه حوادث هر دو رمان، در مدرسه ای واقع در حومه ی تهران، در اواخر پاییز و اوایل زمستان اتفاق می افتد. حوادثی که حول محور محیط مدرسه، پرسنل آن، از مدیر مدرسه گرفته تا ناظم و سایر معلمان و دانش آموزان مدرسه، در هر دو رمان بیانگر دوران اختناق و خفقان موجود در جامعه هستند، یکی در دهه ی سی و دیگری در دهه ی پنجاه. مضامین و موضوعات اجتماعی ای هم که در دو رمان مطرح شده است، تقریباً یکی است، از جمله: فقر و بیکاری، رواج فساد و فحشا در جامعه مخصوصاً در محیط مدرسه، انتقاد از تمدن استعماری غرب و... افتراقات: 1 – درون مایه ی دو رمان متفاوت است، یکی یاس و ناامیدی و بی ارادگی و سرخوردگی سیاسی و دیگری نیروی اراده ، توانستن واصلاح ساختار است. 2 – پیرنگ در رمان مدیر مدرسه، پیرنگی ساده و خطی است که حوادث داستان، سوای ترتیب زمانی، مبتنی بر روابط علی و معلولی قوی نمی باشد. اما پیرنگ رمان خلوت مدیر، پیرنگی مستحکم و استوار است که تک تک حوادث و ماوقع آن مبتنی بر نظم علی و معلولی خاصی است و هر حادثه ای، حادثه ی بعد از خود را توجیه می کند. 3 – در رمان مدیر مدرسه، شخصیت پردازی تمام اشخاص داستان، صرفاً از طریق توصیف، آن هم در همان یکی دو صفحه ی نخست فصل دوم رمان، توسط راوی صورت می گیرد؛ در حالیکه در رمان خلوت مدیر، شخصیت ها به تدریج وارد داستان می شوند و ضمن توصیفات جزیی راوی از خصوصیات ظاهری شخصیت ها، این خود اشخاص داستان هستند که با بیان عقاید و باورهایشان، همچنین با رفتار و کرداری که از آنها در خلال رمان سر می زند، هم شخصیت خود را به تکامل می رسانند و هم خود را به خواننده معرفی می کنند. 4 – در رمان مدیر مدرسه، راوی داستان عملاً مداخله می کند و عقاید سیاسی و قضاوت های شخصی اش را در داستان تحمیل می کند، در حالیکه راوی رمان خلوت مدیر چنین ویژگی ای ندارد و اگر هم عقاید سیاسی ای بیان شود، صرفاً توسط شخصیت های داستان ذکر می شود. 5 – عمده ترین ابزار روایت و پرداخت داستان در رمان مدیر مدرسه، توصیف و توضیح مستقیم توسط راوی است که ویژگی مذکور، یعنی متکلم وحده بودن راوی، روایت رمان را، بیشتر به راویت سوم شخص نزدیک می کند که این خود باعث گزارش مانند بودن رمان مدیر مدرسه شده است. اما در رمان خلوت مدیر، ایجاد صحنه و به نمایش درآوردن کنش های شخصیت ها، کاربردی ترین عنصر در پرداخت و روایت رمان می باشد. 6 – در رمان مدیر مدرسه، نویسنده به جهت پیشبرد حوادث و کنش های داستان و همچنین شخصیت پردازی، به ندرت از عنصر گفتگو استفاده می کند، در جایی هم که از عنصر مذکور استفاده می کند بلافاصله، راوی نبض روایت را در اختیار می گیرد و اطلاعات مربوطه و یا حوادث داستان را نقل و تلخیص می کند، در حالیکه در رمان خلوت مدیر، به جرات می توان گفت بیش از هفتاد درصد روایت داستان، از طریق گفتگو صورت می گیرد و تمامی اطلاعات لازم و کنش های داستانی، از خلال گفتگوهای شخصیت ها به خواننده منتقل می شود. در مجموع می توان گفت که رمان خلوت مدیر، در به کار گیر و نحوه ی استفاده از تکنیک های داستان نویسی موفق تر عمل کرده است.

ابدال اصطلاحی است با ماهیتی مجهول که مصادیق فراوانی در حوزه فرهنگ و ادبیات فارسی دارد. بررسی ابعاد گوناگون ماهوی و چگونگی نحوه استقرار این دست اصطلاحات در متون ادب فارسی، غایتاً منجر به استنتاج برداشتی واحد خواهد شد.چیستی نقش و جایگاه، انتساب ویژگی های اخلاقی و خصوصیات، تعداد، اهمیت اشاره در متون متصوفه، مرتبه ابدال در طبقه بندی اولیاء و پرسش هایی این گونه، جنبه های مبهم ابدال را روشن خواهد کرد.لذا با تأمل در تفاوت و اشتراکات قائلان ابدال، مصادیق آیات، روایات و احادیث و همچنین شواهد نثر و نظم و حکایات، سعی بر آن است تا طریقی گشوده شود. ابدال، جنبه های مجهول و مبهمی در فرهنگ و ادبیات ایران داشته اند. ایشان در ادبیات فارسی، چه در متون نثر و چه در متون نظم-که برای آن مثالهای بسیاری به چشم می خورد-جایگاه ویژه ای دارند. اما اینکه از حیث مرتبه چرا مورد توجه بوده اند و نیز چرایی ذکر ایشان، پرسشی است که در زاویه توجه قرار می گیرد. آنچه درباره ابدال در منابع عرفانی موجود و اختصاصاً بدان پرداخته شده است، دو رساله ابدالیه از یعقوب چرخی و حلیه الأبدال از ابن عربی است.

پژوهش حاضر در حوزه ادبیات داستانی کودک، به بررسی مولفه های تربیتی در ده اثر تألیفی کشورمان پرداخته است که همگی پس از انقلاب اسلامی منتشرشده اند. سپس آثار مذکور از منظر نحوه پرداخت این مضامین در داستان با نگاهی بر پنج موتیف انتخابی موردتوجه منتقدین ادبیات کودک در بحث «تأثیر بر مخاطب» تحلیل می شود.

چکیده ترویجی ادبیات معاصر به ویژه در حوزه ی ادبیات منظوم ،دشواری هایی دارد که همواره مورد سوال پژوهندگان این عرصه می باشد.این پژوهش به بررسی و تحلیل انتقادی شعر نیمایی از نظر موسیقی بیرونی و کناری می پردازد و روش کار بدین گونه است که از شاعران نیمایی(نیما،اخوان وسلمان هراتی)انتخاب شد.وهر کدام پنج قطعه شعر انتخاب و مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است و یافته ها به صورت جدول و نمودار ارایه گردیده است .بر اساس این پژوهش،شعر نیمایی وزن عروضی را می پذیردولی در مورد قافیه و ردیف و سایر عناصر موسیقی ساز تکمیل کننده ی موسیقی بیرونی از شعر سنّتی پیروی نمی کند.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.