مناظره شیوه ای از سخنوری است که هدف گوینده از آن اثبات اعتقاد یا نظری خاص است و به دو نوع واقعی و تخیلی تقسیم می شود؛ مناظره های تخیلی- که از نظر ادبی دارای اهمیت ویژه ای هستند- به تقلید از مناظره های واقعی نوشته می شوند و نویسندگان در آنها به بیان مقاصد خود از زبان انواع موجودات جاندار و بیجان و حتی مفاهیم انتزاعی می پردازند. این نوع مناظره ها در ادبیات هم? ملت ها، از جمله در ادبیات فارسی و عربی به صورت منظوم یا منثور وجود دارد. هدف این پژوهش بررسی و تطبیق مناظره هایی است که در زبان و ادب فارسی و عربی به صورت تخیلی و به طور مستقل، در قالب نثر نوشته شده است تا از این رهگذر گون? دیگری از دفتر ادبیات تطبیقی فارسی و عربی روشن و به دوستاران این گونه مطالعات تقدیم گردد . در این تحقیق پس از شناسایی مناظره های تخیلی مستقل منثور هر دو زبان، و بررسی هشتاد و شش مناظره، ساختار آنها از جهات گوناگون بررسی وطبقه بندی شده وسپس نتایج به دست آمده از مناظره-های هر دو زبان بر مبنای مکتب ادبیات تطبیقی امریکایی نقد وتحلیل شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهدکه علی رغم مشابهات فراوان موضوع ها وبن مایه های اصلی این مناظرات وتأثیر و تأثرهایی که از یکدیگر داشته اند، یا از آبشخور فرهنگ دینی واحدی سیراب شده اند، در عین حال به لحاظ تفاوت هایی که از نظر محیط طبیعی، اوضاع اجتماعی و جهان بینی فلسفی وفرهنگی که داشته اند، در پاره ای موارد نوع نگاه آنها متفاوت است مثلاً جهت گیری عرفانی و سیاسی در مناظرات فارسی قوی تر از عربی است، در مناظرات فارسی مفاهیم ذهنی وانتزاعی غلبه دارد ودر مناظرات عربی مفاهیم عینی غالب است، شخصیت های اصلی در مناظره های عربی نسبت به فارسی بیشتر است، در مناظرات فارسی حضور داور نسبت به مناظرات عربی کمتر است وواگذاری نتیجه گیری به خواننده بیشتر است؛ استشهاد به اشعار واستفاده از شگردهای بلاغی به خصوص تشبیه و نماد در هر دو نوع فارسی و عربی قوی است. مناظر? شمشیر وقلم در مناظرات فارسی وعربی به فراوانی وجود دارد و در هر دو نوع نیز، نهایتاً به نوعی بین آنها تعادل بر قرار می شود .