غربت، پیشینه ای به قدمت آفرینش انسان دارد.هم زمان با شکل گیری جوامع اولیه بحران هایی نیز شکل گرفت که به نحوی منجر به غربت شد.اصولاً قوم عرب و بویژه فرهیختگان و روشنفکران از غربت رنج می برند و در برابر آن واکنش های مختلفی نشان می دهند.از جمله کناره گیری از واقعیت زندگی،تسلیم نظام حاکم شدن، جذب شدن در سازمان ها و تشکیلات آن وسرکشی و نا فرمانی.با بررسی شعر ایلیا ابوماضی، در می یابیم که بازتاب غربت بر او همراه با محدود ساختن زندگی و نابسامانی اوضاع جامعه بوده است و از آن جایی که شاعر از حسّاسیت و ظرافت طبع بالایی برخوردار است سریع تر از دیگران به این درد توجه می کند.اوضاع سیاسی حاکم بر لبنان آن زمان،بسیاری از فرهیختگان لبنانی را ناگزیر به مهاجرت و ترک میهنشان ساخت.غربت از ویژگی های بارز شعر مهاجرین لبنانی به شمار می آید.ایلیا ابوماضی شاعر بزرگی است که به شدت از غربت رنج می برد و با نهایت صبر و بردباری در برابرآن مقاومت می کرد. ادبیات مهجر بخش زنده ای از ادبیات عربی معاصر به شمار می رود، که تأثیر قوی آن در اسلوب ها و مفاهیم ادبیات در سرتاسر جهان عربی سایه افکنده است. هدف ما در این پژوهشآن است که ضمن ارائه ی نمونه هایی از شعر در دوره های زمانی مختلف، پدیده غربت و انواع آن، همچنین عوامل مختلف آن را نزد ایلیا ابوماضی بررسی کنیم چرا که یکی از ویژگی های شعر وی، موضوعغربت است. کلید واژگان: ایلیا ابوماضی- مهجر- لبنان- غربت- شعر معاصر.

یکی از رویکردهای های موجود در مطالعات قرآنی و تبیین بلاغت قرآن، مبحث نظم و تناسب می باشد. که یکی از جلوه های اعجاز قرآن کریم نیز محسوب می شود. هدف این پژوهش بررسی تأثیر نظم در ایجاد انسجام و تناسب معنایی سوره نمل است. در این پژوهش عوامل موثر نظم همراه با تناسب درونی بین آیات سوره نمل بررسی و ارتباط ساختار بلاغی با محتوا و اهداف سوره مورد بررسی قرار می گیرد. در پایان، تحلیل ساختار روایی، وجوه نظم و تناسب داستان های وارده شده در سوره همچنین بررسی ارتباط ساختار روایی و بلاغی باهم و در نهایت ارتباط تناسب بیرونی بین سوره نمل با دو سوره شعراء و قصص بیان می شود. به همین منظور مهم ترین عوامل ایجاد نظم و تناسب در این سوره استفهام، امر، فاصله، ایجاز، اطناب، تقدیم و تأخیر و ساختار روایی مورد بررسی قرار گرفت. از نتایج پژوهش این است که از میان وجوه نظم، استفهام و اغراض بلاغی آن دارای بیش ترین تکرار هستند و برخلاف استفهام، اسلوب امر موجود در سوره نمل دارای معانی حقیقی، و بیش تر در بخش سوم سوره بعد از اتمام ساختار روایی سوره آمده است. و همچنین ساختار سوره به ویژه ساختار روایی آن بر مبنای ایجاز استوار، و کلمات آن دربرگیرنده قاطعیت همراه با یقین می باشد. و از مجموع 93 آیه سوره 84 آیه آن با فاصله «نون» به پایان می رسد که این علاوه بر تناسب موسیقیای از لحاظ محتوا نیز با مفاهیم آیات نیز متناسب هستند.

در آغاز سخن شایان ذکر است که تعهد عموماً بدین معناست که ادیب نباید در واقعیتی جدا از مردم زندگی کند بلکه بر اوست که در قبال رویدادها و مسائل زندگی نقشی پررنگ و موضعی استوار داشته باشد که این موضع از یک عقیده و مکتب فلسفی سرچشمه گیرد. اما مقصود از ادبیات متعهد به اسلام این نیست که محصور در تسبیح و تحمید و سروده های دینی باشد، بلکه مفهوم ادبیات متعهد اسلامی بسیار فراتر از این تصور است. اولا مقصود ما از این ادبیات به شکل دقیق، آن نوع ادبیات است که از ژرفای ادیب مسلمان و عقیده ای معین که در اسلام نمود پیدا می کند، سرچشمه گیرد، و اسلام را هم چون شاه بیتی برای خویش قرار دهد و تنها حول محور آن بچرخد. ثانیا: امری که شایسته است درنگی بر آن داشته باشیم این است که زمینه ها و موضوعات این ادبیات قابل شمارش و مرزگذاری نیست، و این ادبیات قادر است تا به همه موضوعات جهان و زندگی و انسان آن هنگام که با عاطفه اسلامی در می آمیزد و دستاری از اندیشه و تفکر اسلامی را به سر می بندد، بپردازد و آن را جولانگاه خویش قرار دهد. فاروق جویده شاعر معاصر مصری به عنوان فردی مسلمان و متعهد به مبانی اسلامی همیشه سعی داشته که در نوشتارها و مواضع خویش به مسائل امت اسلامی و اتفاقات آن اهتمام بورزد. این پایان نامه با تکیه بر رویکرد وصفی- تحلیلی، تلاش کرده است تا از خلال بررسی اشعار و دو نمایش نامه " الوزیر العاشق " و " الخدیوی " به موضوع تعهد اسلامی در ادبیات فاروق جویده بپردازد. و مطالب خود را در قالب پیش گفتار، چهار فصل و بخش پایانی ارائه می دهد. هدف این پژوهش این است که با پدیده تعهد اسلامی آشنا شده و مقدار تأثیرگذاری این پدیده بر دیدگاه شاعر و چگونگی تجلی آن را مورد شناخت قرار دهد. و در عین حال تلاش دارد تا به معرفی شخصیتی جدید از میان شاعران متعهد اسلامی بپردازد. این پژوهش به نتایجی دست یافته است که از بارزترین آن می توان به نمود آشکار تعهد اسلامی در نزد فاروق جویده اشاره کرد، او ادیبی است که با اسلوبی هنری، وقایع مسلمین، خودکامگی و استبداد در وطنش مصر، مسأله فلسطین و بیداری اسلامی را در آثار خود به تصویر می کشد و توجه ملموسی بدان می ورزد. و سرانجام به عنوان مطلب پایانی می توان چنین گفت که فاروق جویده در زمره شاعران معاصر و برجسته متعهد به مبادی اسلام جای می گیرد. واژگان کلیدی: اسلام، ادبیات، تعهد اسلامی، فاروق جویده.

تعهد مسأله‏ ای اساسی در حوزه¬ی کاربردشناسی ادبیات شمرده می‏شود، بگونه¬ای که کارکرد ادبیات، وامدار آن است، هر چند که برخی تعهد را محدود کردن ادبیات می دانند. تعهد به عهد و وفاداری اطلاق شده و تعهد در ادبیات وفاداری به مسائل انسانی، دینی، اجتماعی و ... است. شاعر و ادیب متعهد و بر اساس درک رسالت خویش به تولید اثر ادبی می¬پردازد و هیچ نظری به پاداش و تشویق های دنیوی ندارد. تاریخ آکنده از مظلومیت شیعه، پر است از شاعرانی که مسئولیت خویش در برابر جامعه و مردم را درک کرده و بدان متعهد بوده اند، ادیب شیعه چون پیوسته در اختناق می زیسته، ادبیاتش ندای «اعتراض» به انحراف¬هایی است که در جامعه و محیطش مشاهده می کرده، این انحراف¬ها می¬توانسته زمینه¬های مختلف اخلاقی، تربیتی، سیاسی، اجتماعی، دینی، فکری و... را شامل ¬شود. در این پایان نامه، محقق به شیوه ی تحلیل و توصیف تلاش نموده با بررسی اشعار مهدوی شاعر نام آشنای قرن 19 عراق، شاعر اهل بیت، سید حیدر حلی به واکاوی خصائص معنایی (عقاید) و لفظی (تخیل) این اشعار پرداخته و از این رهگذر، خواننده را با ادب و اندیشه ی مهدوی این شاعر شیعی آشنا سازد. دنیای شاعر در این اشعار دو رنگ بیش تر ندارد. رنگ سیاه و رنگ سپید. رنگ سیاه نماد گفتمان غالب و حاکم جامعه و رنگ سپید نماد گفتمان همکیشان مظلوم به حاشیه رانده شده ی شاعر است. سپیدی امید به آینده، در سیاهی وضع موجود، در قالب تصاویر کنایی، همان شمشیر درخشان شاعری با گفتمان بظاهر مغلوب در میدان غبار آلود جامعه ای بظاهر غالب است. محور عمودی خیال، که همان طرح کلی هر اثر هنری است، واگویه های تنهایی مذهبی است که به حاشیه رانده شده، و با امام، تنها ملجأ خویش، درد دل می¬کند. مدح وستایش، شکایت از وضع موجود جامعه، و به قهقرا افتادن دین، مضامینی است که حول محور مرکزی، امام عصر(عج)، در گردشند و شاعر عمدتاً در این محور به دام تکرار افتاده است. سه فن بیانی تشبیه، استعاره وکنایه در محور افقی خیال یعنی تصاویر شعری در تک تک ابیات، غالب است. همچنین کاربرد عناصر متضاد و فعل های بسیار، تصاویر شعری را در این اشعار پویا و متحرک ساخته است.

درست در زمانی که هنر ارزش واقعی خود را از دست داده و به جای بینش شهودی و اخلاقی به تفکر تکنیکی و ابزاری (ضد هنر و برج عاج نشینی) روی آورده بود، بارقه هایی پدید آمد و در رسالت و هدف ادبیات بازنگری هایی صورت پذیرفت. در این رویکرد، هنر و ادبیات به ارایه پیام های مورد نیاز با توجه به شرایط جامعه ملزم شدند. ایده ی تعهد در دوران جدید و در نتیجه ی ارتباط ادیب با مشکلات زندگی و درک اهمیت نقشی که در برابر این مشکلات ایفا می کند، پدید آمد. لذا مفهوم ادبیات از دوران جدید به نقد زندگی یا تفسیر زندگی محدود شد. غازی قصیبی، شاعر و سیاست مدار سعودی، و یکی از معروف ترین شاعران خلیجی در دوره ی معاصر است. وی در هر کاری که وارد می شد از تلاش و همت فراوانی برخوردار بود و دیوان ها و کتاب های فراوانی را به نام خود منتشر نموده است. نگارنده در این نوشتار بر آن است که با روش تحقیقی توصیفی-تحلیلی به نقد و بررسی لایه های پنهان موجود در بین اشعار شاعر سعودی، غازی بن عبدالرحمن قصیبی بپردازد تا تعهد و احساس وظیفه ی شاعر را در قبال مسایل و موضوعات پیش آمده سنجش و ارزیابی کند. از آن جایی که شاعر در محیطی سرشار از اندوه به دنیا آمد، شعرش تحت تأثیر این اتفاق، بیشتر به رثا و غم و اندوه گرایش داشته تا این که به غزل و شادی و سرور بپردازد و از طرفی وی دارای روح بسیار لطیف و مهربانی است. قصیبی، در میان انواع تعهد در ادبیات و پرداختن به آن، بیشتر به سمت تعهدات دینی و سیاسی گرایش داشت چه، دین ابزاری بس گران برای وحدت و یکپارچگی مردم بود و از آن جایی که خود سیاست مدار طراز اولی به شمار می رفت در بخش سیاسی، بسیار حرفه ای عمل می کرد. از طرفی ملتزم شدن شاعر موجبات جهت دار شدن شعر وی شد تا با سلاح خود به دفاع از حق و حقیقت اهتمام ورزد و پیشرفت بشر را سرلوحه ی کار خود قرار دهد. واژگان کلیدی: ادبیات عربستان، تعهد، انواع تعهد، غازی بن عبدالرحمن قصیبی.

بدون شک یک قصیده کامل در برگیرنده موارد زیر باشد: 1) افکار شاعر که با تجربه شعری وی آمیخته شده باشد، 2) تصاویری که در ساخت قصیده خود به کار می گیرد، و به واسطه ی آن، احساس و اندیشه اش را در یک قالب فنی قابل احساس مجسّم می سازد. 3) موجودیت و معجم زبان شعری شاعر، که آن را از دیگر زبان ها متمایز می سازد. 4) اسلوب استوار وغنی 5) و در پایان شامل موسیقی می باشد؛ چرا که شعری یافت نمی شود که بدون موسیقی جوهره واصالت آن وفضای آکنده از موسیقی اش هویدا شود. نادیده گرفتن هریک از آن ها از ارزش یک دستاورد ادبی می کاهد. مازنی شاعر و مولّف و ناقد و نویسنده مصری از پیشگامان نهضت ادبی عصر حدیث در میان مجموعه ای از مفکرین هم عصرش توانست از یک جایگاه ومنزلت ویژه ای برخوردار شود. این پایان نامه از خلال بررسی دیوان شعری مازنی با تکیه بر رویکرد توصیفی تحلیلی و در برخی موارد روش آماری به موضوع بررسی تصویر فنّی در شعر مازنی پرداخته است و هدف از آن نمایش تصویر شعری در شعر مازنی وبیان اسالیب مختلف وی در رونمایی از تفکر واحساس وی می باشد. این پژوهش به نتایجی دست یافته است که از بارزترین آن می توان به آمیخته شدن شعر وی به تصاویر بیانی جالب اشاره کرد، به خصوص استعاره ی مکنیّه که در مقایسه با دیگر تصاویر بیانی چون تشبیه و مجاز وکنایه بیشتر به چشم می خورد و شعر وی در برگیرنده تصاویر شعری است. وی توانست افکار خود را با تجربه شعری خود آمیخته سازد؛ ودر معنای وسیع کلمه شاعر زمانی که تصویر را به کار می گیرد گاهی تصویر را تنگ می کند و گاهی آن را بسط می دهد و تصویر با دیگر وسایل تعبیر شعری در یک دستاورد هنری هماهنگ است. مازنی برای عرضه کردن تصویر ذهنی خود از قرآن کریم و میراث ادبی و طبیعت و فرهنگ وتمدن عصر، وخیال بهره جست، و علاوه بر آن موسیقی یکی از عناصر اصلی درشعر شاعر است، و وی از وزن های رایج بین شاعران قدیم استفاده می کند وهمچنین از قافیه های دارای ایقاع که بر خوانندگان اثر می گذارد، استفاده می کند، و در ساختار شعریش از اسلوب ها و واژگانی استفاده می کند که از تجربه ی شعری وی پرده بر می دارد. واژگان کلیدی: تصویرفنّی، شعر معاصر، ابراهیم عبدالقادر المازنی.

غربت پدیده ای است که با تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جامعه به عنوان یک دغدغه ی ذهنی گریبان گیر انسان می شود. این تحولات عرصه های گوناگون اجتماع از جمله شعر و ادبیات را در برمی گیرد. محمد ماغوط، شاعر و ادیب سوری، پایه گذار شعر سپید عربی به شمار می رود؛ او همواره سعی در رهایی از قالب ها و فرم ها داشته و نیز از توجه به بحران های سیاسی- اجتماعی جامعه غافل نمانده است. سبک ماغوط سهل ممتنع است، او با هنرمندی تمام توانسته زبانی انتخاب کند که بین زیبایی بیان و سادگی آن همراه با محتوایی غنی پیوند ایجاد کند. اشعار وی بیشتر متکی بر سه موضوع: رنج و حرمان، بدبینی و وطن پرستی است. ماغوط با بکارگیری تصاویر شعری سعی در برجسته نمودن غربت خود داشته است. پژوهش حاضر می کوشد با نگاه به زندگی و آثار این شاعر معاصر و تبیین انواع غربت در اشعار ماغوط، تصاویر شعری موجود در اشعار وی را نیز بررسی نماید. لازم به ذکر است روش انجام تحقیق توصیفی- تحلیلی است و مبنی بر مشاهده و بررسی دیوان های محمد ماغوط و تحلیل محتوایی اشعار وی می باشد. گفتنی است هدف از انجام آن، شناساندن محمد ماغوط به عنوان یک شاعر غربت زده در دوره ی معاصر می باشد. نگارنده در نهایت به این نتیجه رسیده است که انواع غربت مکانی، روحی، اجتماعی، زمانی، عاطفی و سیاسی در اشعار ماغوط یافت می شود و غربت سیاسی، غربت غالب در اشعار وی است، ماغوط در زمینه غربت سیاسی به مفاهیمی مانند وطن، آزادی و استبداد ستیزی اشاره دارد که تحت تأثیر جو سیاسی حاکم بر جامعه ی وی بوده است. واژگان کلیدی: ادبیات معاصر سوریه، محمد ماغوط، غربت، بعد فنی غربت.

در دوره ی معاصر که عصر نوزایی و شکوفایی مجدّد ادبیّات عربی و تحوّلات شگرف ذهنی و زبانی در میان اعراب است، نوع نگرش و بیان هنرمندان عرب نسبت به دوره های پیشین، تغییر و تحوّلی نوین یافته است؛ به گونه ای که سخنوران و ادیبان عرب به چهره هایی قابل توجّه در میان ادیبان بزرگ جهان بدل گردیده اند. در اندیشه ی ادبیّات معاصر عرب، تعهّد نشانگر آن است که ادبیّات باید حامل پیامی در خدمت علائق و عوامل ملّی و اجتماعی باشد . پژوهش حاضر با درک این واقعیّت، می کوشد ضمن تبیین مسائل تئوریک در حوزه ی مطالعات اجتماعی، سیاسی، دینی، اخلاقی و ادبی، با نگاهی جامع به زندگی و آثار احمد صافی نجفی نظرات وی را حول محور این موضوعات بررسی نماید. لازم به ذکر است روش انجام تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده است و مبنی بر مشاهده و بررسی دیوان های احمد صافی نجفی و تحلیل محتوایی اشعار او است. گفتنی است هدف از انجام آن، شناساندن احمد صافی نجفی به عنوان یک شاعر متعهّد در دوره ی معاصر و شناساندن بیشتر شعر متعهّد عربی به دنیای ادبیّات می باشد. نگارنده در نهایت به این نتایج رسیده است که تعهّد اخلاقی، تعهّد غالب در اشعار صافی است و وی در زمینه ی تعهّد اخلاقی به مفاهیمی اشاره می کند که در بیشتر موارد تحت تأثیر ابعاد اجتماعی، دینی و سیاسی شخصیّت اوست. صافی، زندگی و تمام دارایی های خود را در راه شعر صرف کرده است. وی مانند هر شاعر متعهّد دیگری شعر را چون ابزاری در راه انتقال و انتشار افکار و عقاید خود به کار گرفته است. در آغاز جوانی در ایمان صافی نوعی شک و تزلزل وجود داشته است و هرچه به میان سالی و پیری قدم می گذارد، از شکّ و تردید او کاسته می شود و به خدا و فرایض دین اسلام پایبند می گردد. از آن روست که تعهّد دینی صافی نسبت به تعهّدات دیگر وی کمتر است و وی اشعار کمتری در این زمینه به رشته ی نظم کشیده است . کلیدواژه ها: شعر معاصر عراق، احمد صافی نجفی، تعهّد، انواع تعهّد .

سبک عبارت است از طرز بیان، انتخاب الفاظ و بیان اندیشه ها، از طریق گزینش کلمات.معادله بوزیمان معادله ای است که دانشمند آلمانی، به اسم بوزیمان آن را اختراع کرد. این معادله را می توان پژوهشی در سبک شناسی آماری به حساب آورد، که میزان ادبیت سبک را از طریق نسبت فعل به صفت می سنجد. بدین صورت که هر اثری که نسبت فعل به صفت در آن بیش تر باشد، از ادبیت بیش تری برخوردار است. نازک الملائکه و محمد مهدی جواهری دو شاعر معاصر عربی هستند که در این پژوهش میزان ادبیت سبک آن دو مورد بررسی قرار می گیرد. به همین منظور20 قصیده از دیوان شظایا و رماد نازک الملائکه و 20 قصیده از جلد یک دیوان محمد مهدی جواهری انتخاب شده است تا در این پژوهش مورد بررسی قرار گیرد. نتایج به دست آمده، که نشان می دهد سبک شعری محمد مهدی جواهری نسبت به سبک نازک الملائکه ادبی تر است

ادبیات علمی- تخیلی یکی از مهم ترین گرایش های ادبی در دوران معاصر است که به دنبال پیشرفت های علمی و صنعتی شدن جوامع در حوزه ادبیات مطرح گردیده است. تاکنون تعریف واحدی از این ژانر ادبی ارائه نشده است اما می توان اصلی ترین ویژگی آن را جنبه علمی بودن آن و همچنین پیش بینی آینده دانست که نویسنده علم را به عنوان صفحه ای به کار می گیرد و تخیل خود را بر آن ترسیم می کند تا آینده هستی را گمانه بزند، بنابراین تفاوت این ژانر با ادبیات به معنای عام آن را می توان جنبه علمی بودن آن دانست.ادبیات علمی- تخیلی به معنای معاصر آن پس از جنگ جهانی دوم و در جوامعی که به حدی از پیشرفت های علمی رسیده بودند تولد یافت واصلی ترین پیشگامان این ژانر ژول ورن فرانسوی و اچ. جی. ولز انگلیسی بودند. در این پایان نامه با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی ضمن معرفی آثار علمی- تخیلی توفیق تلاش شده است تا عناصر این گونه آثار وی بررسی و درنهایت مشخص شود این عناصر از چه ویژگی هایی برخوردارند و لزوماً بر چه مبنایی می توان این آثار را علمی- تخیلی دانست.

زن در طول تاریخ پیوسته از تبعیض جنسی رنج برده است و نسبت به مردان بی ارزش تر و در حاشیه بوده است بنابراین در پاسخ به این رویکرد جریانی به نام فمینیسم ظهور کرد و از بین بردن تبعیض، حقوق زن، برابری و آزادی اجتماعی و اقتصادی را طلب کرد. این نوع نگرش در عرصه ی ادبیات نیز ظهور یافت. به عبارتی دیگر نقد ادبی فمینیستی معتقد است که ادبیات از دیدگاهی مردانه سرچشمه می گیرد پس خواهان نوعی بازنگری در آثار ادبی است تا اندازه ی تأثیر چارچوب جنسیتی در انجام آن ها آشکار شود. نوال سعداوی(1931-؟) ناقد، نویسنده، رمان نویس مصری و مدافعِ حقوق زن است. سعداوی اولین دعوت کننده ی فمینیسم در مصر برای اصلاح اوضاع اجتماعی و اولین متخصص در حرکت زنان بعد از طهطاوی و قاسم امین است. در این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی – تحلیلی بر مبنای دیدگاه جامعه شناختی به بررسی آثار فمینیستی نوال سعداوی به ویژه رمان های إمرأهعند نقطه الصفر و موت الرجل الوحید علی الأرض پرداخته شده است تا مولفه های فمینیستی این دو اثر بررسی و در نهایت مشخص شود این مولفه ها از چه ویژگی هایی برخوردارند و لزوماً بر چه مبنایی می توان این دو اثر را فمینیستی دانست. این پژوهش به نتایجی دست یافته است که اصلی ترین آن ها انعکاس ویژگی و مولفه های ادبیات فمینیستی در دو اثر نوال یعنی إمرأه عند نقطه الصفر و موت الرجل الوحید علی الأرض می باشد و در واقع سعداوی توانسته آثار درخور توجهی را در این زمینه خلق کند.

چکیده ندارد.