خاقانی از بزرگ ترین قصیده سرایان قرن ششم و از شعرای نامدار فارسی است که به علت دشواری اشعارش چنان که شایسته ی مقام اوست نزد همگان شناخته شده نیست. خاقانی، ترکیبات تازه و بدیع ساخته و موضوعاتی تازه در شعر آورده که پیش از او در شعر نیامده بود. قصیده های او از تعبیرات کنایی بسیار ظریفی برخوردار است. همچنین او با بسیاری از علوم زمان خود آشنا بوده و اصطلاحات آن ها را در اشعارش به کار برده است. تمام این عوامل سبب شده است که اشعار خاقانی یکی از پیچیده ترین و دشوارترین شعرهای فارسی باشد که لزوم شرح و توضیح آن نیز بیشتر احساس شود و همواره کتبی در زمینه ی شرح قصاید اوتألیف شود. ما نیز در این پایان نامه به منظور حل برخی از مشکلات قصاید خاقانی، به شرح هشت قصیده ی بلند و شرح نشده ی او پرداختیم. این پایان نامه در چهار فصل تنظیم شده است: فصل نخست: با عنوان مقدمه و کلیات، دربردارنده ی اهداف، اهمیت تحقیق، پیشینه ی و روش تحقیق و جمع آوری اطلاعات است. فصل دوم: در این فصل سبک شعر فارسی در قرن ششم و روش شاعری خاقانی بررسی شده است. فصل سوم: این فصل شرح هشت قصیده ی بلند خاقانی را در بر دارد. فصل چهارم: این فصل به نتیجه گیری اختصاص دارد.

در داستان نویسی مدرن بسیاری از شیوه های سنتی روایت از میان رفته و معمولا صناعت داستان بیش از محتوای آن در کانون توجه قرار گرفته است. بررسی و تحلیل زاویه دید و شیوه های روایی از دیدگاه های متفاوت از بحث های جدید نقد ادبی در جهان است که امروزه به عنوان شاخه ا ی مستقل و مهم در مباحث داستان نویسی به آن پرداخته می شود. عنصر شخصیت و شیوه ی شخصیت پردازی داستان نیز از نکات قابل توجه داستان نویسی امروز است. در این رساله، ده داستان برگزیده از جمله: «بوف کور» اثر صادق هدایت؛ «دارالمجانین» اثر محمد علی جمالزاده؛ «چشم هایش» اثر بزرگ علوی؛ «مدیر مدرسه» اثر جلال آل احمد؛ «ملکوت» اثر بهرام صادقی؛ «تنگسیر» اثر صادق چوبک؛ «شازده احتجاب» اثر هوشنگ گلشیری؛ «جای خالی سلوچ» اثر محمود دولت آبادی؛ «گاو خونی» اثر جعفر مدرس صادقی؛ «سمفونی مردگان» اثر عباس معروفی انتخاب و کاربرد و کارکرد دو عنصر یاد شده در آن ها بررسی و تحلیل شد و در چهار فصل به ترتیب زیر تدوین گردید:در فصل نخست با نام «مقدمه و کلیات» مباحثی چون: طرح موضوع تحقیق و دلایل انتخاب آن، اهمیت و ضرورت و اهداف و پیشینه ی تحقیق ارایه شده است.فصل دوم با عنوان «تعاریف» ، پس از تعریف اجمالی عناصر داستان دو عنصر راوی و زاویه دید و شخصیت و شخصیت پردازی را مفصل تعریف، تجزیه و تحلیل و دسته بندی کرده است.فصل سوم با عنوان «بررسی و تحلیل شخصیت، زاویه دید و راوی در رمان های برجسته ی معاصر فارسی»، فصل اصلی رساله است. این فصل دربرگیرنده ی تحلیل دو عنصر داستانی مذکور در داستان های نامبرده می باشد. در این فصل تلاش شده است شیوه ی روایت و شخصیت پردازی هر داستان بررسی و تحلیل شود.مهم ترین نتایج حاصل از تحلیل و بررسی و مقایسه عناصر یاد شده در داستان های ده گانه، در فصل چهارم با عنوان «نتیجه گیری» بیان گردیده است.

بررسی جایگاه زن آرمانی در آثار نظامی نظامی از جمله شاعرانی است که در آثارش به مسأله ی زنان توجه خاص نشان داده، او طرفدار حقوق زنان است و زن را دارای حقوق مساوی با مرد می داند و استعدادها و قابلیت های او را به صورتی مطلوب و آرمانی، عرضه می کند. این شاعر همواره در اندیشه ی یک زندگی معقول با هدف های والا و هم چنین در فکر بشر و جامعه ی کمال یافته بوده است و امید داشته که لااقل بخشی از کمال مطلوب او، حتی به طور نسبی در همین دنیای واقعی تحقق یابد، به همین دلیل، ما هم در این پژوهش، به «بررسی جایگاه زن آرمانی در آثار نظامی» پرداخته ایم. این رساله در 10 فصل تدوین شده است؛ فصل اول با عنوان مقدمه و کلیات، در بردارنده ی اهداف، اهمیت تحقیق، پیشینه و روش تحقیق است. در فصل دوم، نظامی و آثار او بررسی شده، و سپس در فصل بعدی به آرمان، آرمان گرایی و ویژگی های انسان آرمانی از دیدگاه مکتب های مختلف، پرداخته شده است. در فصل چهارم، وضعیت عمومی زنان در قرن ششم بیان شده است، و در چهار فصل بعدی این پ‍‍ژوهش،به طورجداگانه،ویژگی های اخلاقی، فردی (شخصی)، فنون و مهارت ها و ویژگی های جسمانی زنان منظومه های نظامی، تحلیل گردیده است. هم چنین فصل نهم به نگرش منفی نظامی نسبت به زن اختصاص دارد و در نهایت، به این نتیجه رسیدیم که زنان آرمانی نظامی، دارای ویژگی های نیکوی جسمانی، اخلاقی (پاکدامنی، شرم و حیا، وفاداری و...)وبرخی ویژگیهای فردی (استقلال،خردمندی،کاردانی،قدرت فرمانروایی، و...) می باشند. هم چنین نظامی، برخی مهارت ها و فنون، مانند چوگان بازی، تیراندازی،شکار کردن و.. را نیز، به آن ها نسبت می دهد. دیم که زنان آرمانی نظامی، دارای ویژگی های نیکوی جسمانی، اخلاقی (پاکدامنی، شرم و حیا، وفاداری و...)وبرخی ویژگیهای فردی (استقلال،خردمندی،کاردانی،قدرت فرمانروایی، و...) می باشند. هم چنین نظامی، برخی مهارت ها و فنون، مانند چوگان بازی، تیراندازی،شکار کردن و.. را نیز، به آن ها نسبت می دهد.

چکیده کتاب شناسی توصیفی- تحلیلی اساطیر ایران، هند، بین النهرین، چین و ژاپن در زبان فارسی (1300-1389) به وسیله ی عظیم جبّاره ناصرو از آغاز دهه ی سی تاکنون کتاب های متعددی در زمینه ی اساطیر ملل مختلف به ویژه ملل مورد بررسی در این رساله، به نگارش درآمده؛ اما هیچ مرجعی این آثار را معرفی و نقد نکرده است. در رساله ی حاضر، کتاب هایی که درباره ی اساطیر مناطق ایران، هند، بین النهرین، چین و ژاپن از آغاز سال 1300 تا پایان سال 1389 شمسی به چاپ رسیده، شناسایی و بررسی انتقادی شده است. این اثر نخستین پژوهشی است که در زبان فارسی با روشی ویژه به کتابشناسی توصیفی- تحلیلی کتاب های اساطیری پرداخته و در آن بیش از 150 عنوان کتاب بررسی شده است. در فصل نخست، به روند اسطوره پژوهی در ایران در سده ی چهاردهم پرداخته شده است؛ سپس درباره ی اهمیت تحقیق، هدف تحقیق، پیشینه ی پژوهش و روش تحقیق توضیح داده شده است. در فصل دوم- بخش تحلیلی- کتاب هایی که به بررسی و نقد اساطیر ملل مورد بررسی پرداخته-اند، ذکر شده و هر کتاب در چهار بخش: عنوان کتاب، ساختار کتاب، مضامین اصلی و نقد و نظر بررسی شده است. در فصل سوم- بخش توصیفی- متون اصلی و کتاب هایی که تنها به گردآوری صرف اساطیر ملل یاد شده پرداخته اند، آمده است. در این فصل، هر کتاب در سه بخش: عنوان کتاب، ساختار کتاب و مضامین اصلی بررسی شده است. در فصل پایانی، نتیجه ی کمی و کیفی ارزیابی کتاب های نوشته شده درباره ی اساطیر مناطق مورد بررسی، به ترتیب اولویت زیر عنوان-های: اساطیر ایران، اساطیر بین النهرین، اساطیر هند، اساطیر چین و اساطیر ژاپن آمده و در پایان، نمایه ی موضوعات اصلی ذکر شده است.

کتاب مکارم اخلاق اثر رضی الدین ابوجعفر محمد نیشابوری از جمله کتابهایی است که در زمینه ی اخلاق نوشته شده است. نویسنده این کتاب را به 40 باب تقسیم می کند و در هر باب در قالب حکایات مختلف از رذایل و فضایل اخلاقی سخن به میان می آورد. پایان نامه ی حاضر که به روش کتابخانه ای و به شیوه ی متن پژوهی انجام شده است، در سه فصل به شرح و تحلیل دشواری های این کتاب می پردازد. فصل اول کلیات، شامل ِمقدمه و معرفی رضی الدین نیشابوری است که به بررسی زندگی و آثار و همچنین سبک نویسندگی او پرداخته است. فصل دوم که اصلی ترین بخش این پایان نامه است شامل ِشرح لغات، آیات، احادیث، اشعار عربی و فارسی و امثال عربی است. فصل سوم که آخرین قسمت این پایان نامه است، شاملِ نتیجه های بدست آمده از تحقیق موجود می باشد که از جمله آنها می توان به دو مورد اشاره کرد: 1- به تصویر کشیدن مضرات رذایل و فواید فضایل اخلاقی و انتقال افکار و عقاید گذشتگان در زمینه تعالی و تهذیب نفس از جمله محور های اصلی کتاب می باشد.2- در متن کتاب حدوداً 58 % لغات عربی و 5/19% واژه های دشوار وجود دارد و با توجه به آرایه های ادبی و استشهادات فارسی و عربی کتاب، می توان آن را در شمار بهترین کتب اخلاقی نثر سبک بینابین قرار داد.

بازنویسی متون سرشار از حکمت کهن، یکی از ارزشمندترین تلاش هایی است که در سال های اخیر برای آموزش کودکان و نوجوانان و آشنایی آنان با این گنجینه های دانش و ادب، صورت گرفته است. یکی از این متون گران سنگ کلیله و دمنه است که از یک سو به دلیل در برداشتن آموزه های اخلاقی و اجتماعی و از سوی دیگر به دلیل تمثیلی بودن آن، همواره مورد توجه بازنویسان قرار گرفته است. پایان نامه ی حاضر که به روش کتابخانه ای و به شیوه ی تحلیل محتوا انجام شده است، در چهار فصل به بررسی بازنویسی های کلیله و دمنه برای کودکان و نوجوانان می پردازد. در این پژوهش ابتدا به انواع بازنویسی و تاریخچه ی آن پرداخته شده و پس از آن کوشیده شده است تا با بررسی شیوه ی بازنویسی و کارکرد عناصر داستانی در 45 بازنوشته از 10 بازنویس و تطبیق آن با متن اصلی، میزان موفقیت هر کدام سنجیده و در نهایت جایگاه بازنویسی در دوره ی مورد مطالعه آشکار شود. به همین منظور نقاط قوت و ضعف هر نویسنده و هم چنین روش پرداخت، قالب، تصویر، گروه سنی و شیوه ی گزینش آثار، بررسی شده و سپس نتایج به دست آمده در قالب جدول ها و نمودارهای آماری به نمایش گذاشته شده است. یافته های پژوهش گویای این واقعیت است که در این دوره نویسندگان بیشتر به بازنویسی ساده توجه داشته اند. تعداد بازنویسی های خلاق کم است و بازآفرینی نیز در این میان جایگاهی ندارد. در مجموع باید گفت که اصول بازنویسی از سوی بازنویسان این دوره چنان که باید رعایت نشده است و هرچه به سال های جدیدتر نزدیک می شویم میزان توجه و موفقیت بازنویسان بیش تر می شود؛ چنان که بازنویسی های ناصر کشاورز که مربوط به آخرین سال مورد مطالعه ی این پژوهش (1383) است، از دیگر بازنویسی ها موفق تر بوده است.

"زمان"، از ویژگی های تأمل برانگیز روایت است. "ژار ژنت" از جمله نظریه پردازان "زمان" روایی بوده که در کتاب "گفتمان روایی"، در سه بخش نظم، طول زمانی و تکرار، نظریه ی خود را ارائه کرده است. در پژوهش حاضر که هدف، بررسی عنصر "زمان" است، نظریه ی "ژنت" همچون پایه ای ما را به دیدگاه وسیع تری نسبت به "زمان" در روایت داستانی رسانیده است. بر اساس این نظریه، نشانه های تنظیم کننده ی سرعت در روایت های داستانی، شناسایی و در سه گروه ساخت های دستوری، آرایه های ادبی و برخی مشخصات سبکی دسته بندی شدند. پس از مشخص شدن تأثیر نشانه ها بر سرعت روایت، درباره ی علت کارکرد زمانی این موارد (تند یا کندکنندگی) بحث و تحلیل صورت گرفت. در پایان هر روایت نیز، با در نظر گرفتن نشانه های آن روایت، به صورت مجموعه ا ی به هم پیوسته، کارکرد داستانی آن نشانه ها در کنار یکدیگر (پرداخت شخصیت، فضاسازی و...) بررسی شد. از این تحلیل و بررسی ها، چنین نتیجه گیری می شود که نویسنده در به کار گیری نشانه های موثر بر "زمان"، سبک خاصی داشته است. او با سبک خاص خود در به کار گیری نشانه ها و تنظیم سرعت روایت، "زمان" را شکل می دهد و شکلی که "زمان" به خود می گیرد، باعث نمودار شدن قالب های گوناگون روایت ها می گردد.

چکیده شرح احوال ابن بی بی و دشواری های کتاب الأوامر العلائیه فی الامور العلائیه ( از آغاز کتاب تا آغاز سلطنت کی خسرو بن قلج ارسلان) به کوشش لیلا بهروز محتوای این پایان نامه شرح احوال ابن بی بی و دشواری های کتاب الاوامرالعلائیه فی الامور العلائیه ، معروف به تاریخ ابن بی بی ( از آغاز کتاب تا آغاز پادشاهی کی خسرو اول برای بار دوم ) است . موضوع کتاب در مورد تاریخ سلاجقه ی روم در سالهای 588 تا 679 هجری است و دارای نثری متکلف و مصنوع می باشد . نگارش کتاب در آغاز سال 680 ه . ق . به اتمام رسیده است . هرچند کتاب مذکور از کتب پایه در تاریخ سلاجقه روم است ، اما جنبه ی تصنع ادبی آن بر جنبه ی تاریخی اش غلبه دارد؛ به طوری که خواننده ی این تاریخ ، با انبوهی از صنایع ادبی و لغات و ترکیبات دشوار و اشعار و امثال عربی و فارسی مواجه می شود . استعمال شیوه ی اطناب ، تتابع اضافات و جملات معترضه و حشو، افزون بر وفور آرایه های ادبی ، نثر کتاب را در زمره ی نثرهای دشوار فارسی درآورده است . این پایان نامه دارای سه فصل است . فصل اول ، کلیات که شامل مقدمه ، معرفی ابن بی بی و تاریخ وی ، بررسی سبک کتاب و آرایه های ادبی وافر آن و نیز مختصری از تاریخ سلجوقیان به ویژه سلاجقه ی روم و جغرافیای آسیای صغیر می باشد . فصل دوم ، شرح دشواری هاست که قسمت عمده ی این تحقیق است و شامل معنی لغات ، شرح عبارات دشوار و معنی اشعار عربی و فارسی است . فصل سوم ، نتیجه گیری است که تحلیل و بررسی میزان دشواری های نثر کتاب را در بر می گیرد و می توان گفت بیش از شصت درصد واژگان عربی هستند و حدود چهل درصد واژگان کتاب دشوار هستند . صرف نظر از سبک متکلف تاریخ ابن بی بی ، این اثر از امهات و اساسی ترین کتب تاریخ سلاجقه ی روم به شمار می رود و از نظر ادب فارسی نیز با ضبط500 بیت فارسی _در جلد اول_ از شاعران گمنام نظیر جلال الدین ورکانی ، نظام الدین احمد ارزنجانی ، برکیارق شاه و نیز سرایندگان نامدار مانند نظامی ، فردوسی، منوچهری ، سنایی غزنوی ،حسن غزنوی ، ظهیرفاریابی ، انوری و. . .منبعی غنی از اطلاعات ادبی است .

دراسه مقارنه بین أشعار محمد تقی بهار و معروف الرصافی السیاسیّه فی مطلع القرن العشرین واجهت البلاد الاسلامیه و ایران و العراق خاصهً أحداثاً سیاسیّاً و تطوراتٍ اجتماعیهٍ و جاء الاستعمار إلی هذه البلاد و احتلّها لسنوات عدیده و أرسلت بعثاث إلی البلاد الأوروبیّه و هکذا تعرّف أبناء البلاد الاسلامیه علی الثورات و أحداثها السیاسیّه و الاجتماعیّه، و بعد أن رأوا الاستبداد و الظلم فی بلادهم، فأحسوا بحاجه إلی الدستور و عصفت الثوره الدستوریه فی ایران و العراق (الدوله العثمانیه). للشعراء و المثقّفین دورٌ کبیرٌ فی تعرّف أبناء بلادهم علی الثوره الدستوریه و الأحداث السیاسیه و الاستبداد و الظلم فی الحکومه. و منهم هو محمد تقی بهار المعروف بـــ«ملک الشعراء» الشاعر الایرانی و معروف عبدالغنی الرصافی الشاعر العراقی. الشاعران کانا ملتزمین بالوطن و الشعب و مصالحه و نائبان فی المجلس و أصدرا مجلاتٍ و صحفاً و بذلا قصاری جهودهما فی سبیل الحریّه و دافعا عن الوطن و ناهضا الاستعمار و احتلال الوطن. یتطرق البحث إلی المباحث التمهیدیه فی الفصل الاول و إلی الأدب المقارن و وظیفته فی الفصل الثانی و یقوم بدراسه مدارس الأدب المقارن کالمدرسه الفرنسیّه و الامریکیّه و السلافیّه و الألمانیّه و یأتی بنبذه منها. البحث یختار المدرسه الإمریکیّه کمنهج فی الدراسه المقارنه اعتماداً علی التشابهات و المفاهیم المشترکه بین الشاعرین، لأنّ المدرسه الإمریکیّه هی تدرس التشابهات و المعانی و المفاهیم المشترکه بین الأدبین دون النظر إلی الصلات التاریخیّه. البحث یدرس حیاه الشاعرین و نشاطاتهما السیاسیّه و ظروف ایران و العراق السیاسیّه فی الفصل الثالث ثمّ یدرس الأشعار المتعلقه بالسیاسه الداخلیه فی الفصل الرابع و الأشعار المتعلقه بالسیاسه الخارجیه فی الفصل الخامس. یصل البحث إلی أنّ الشاعرین بهار و الرصافی کانا ملتزمین بالوطن و الشعب و تأثّرا بالأحداث السیاسیّه و الاجتماعیه. لذلک إنّهما یدافعان عن الوطن و یناهضان ضد أعداء الوطن و الشعب ، مهما کان الاستبداد الداخلی أو الاستعمار الخارجی. الاستعمار و الإنجلیز و روسیا خاصهً، عند الشاعرین هو السبب الرئیسی فی تخلّف البلاد الاسلامیه فلهذا یبغضانه و ینکرانه شدیداً و یدعوان الشعب إلی القیام ضد الاستعمار. بما أن دائره الوطن عند الشاعرین قد تمتدّ إلی البلاد الاسلامیه و الشرق کلّه، فیهتمّان بالقضایا و الأحداث السیاسیّه الداخلیّه و الخارجیّه و یتطرّقان إلی الدول الاسلامیه و غیرها لأهداف العدیده.

از جمله نتایج قابل ذکر این تحقیق آنست که در الفاظ و مفردات اشعار مختاری لغات نا مانوس و اصطلاحات غریب و ترکیبات نادر که مخالف طبع اهل زبان باشد بسیار به ندرت دیده می شود. لغات عربی در دیوان عثمان مختاری لغات متداول در زبان فارسی عصر اوست و ترکیبات عربی بسیار کم استفاده شده است مختاری از اصطلاحات علوم و فنون مختلف از جمله اصطلاحات نجومی و فلسفی نیز بهره برده،اما استفاده از این اصطلاحات باعث دشواری اشعار او نشده است.

پژوهش حاضر، بر آن است که با نقد و بررسی آثار منتشرشده در حوزه پژوهش های اساطیری، این آثار را به پژوهشگران و علاقه مندان به اسطوره بشناساند و آثار برتر را به خوانندگان، معرفی کند. همچنین به دلیل نبود چارچوبی منسجم و مناسب در حوزه کتاب شناسی توصیفی تحلیلی، هدف دیگر این پژوهش، ارائه چارچوبی مناسب در این حوزه است که برای نویسندگان، پژوهشگران، ناشران و هر فردی که با نقد کتاب سروکار دارد، سودمند می نماید. در این رساله، ?? اثر در حوزه پژوهش های اساطیری، بر اساس چارچوبی یک دست، معرفی، نقد و بررسی شده است. چارچوب حاضر دو بخش توصیفی و تحلیلی دارد که بخش تحلیلی، خود، به موضوعی و انتقادی/ ارزشیابی تقسیم شده است. مهم ترین بخش آن، بخش انتقادی/ ارزشیابی است که در آن به وضعیت ناشر، ظاهر و محتوای کتاب، توجه شده. در پایان رساله نیز، به منظور استفاده آسان تر و بهره هرچه بیشتر مخاطبان، یک نمایه اعلام که درون متنی است و یک نمایه موضوعی که برون متنی است، ارائه شده است. این رساله در فصل سوم که فصل نتیجه گیری است، به نتایجی درخور توجه رسیده که از آن میان، به این موارد اشاره می شود: اسطوره پژوهی در ایران در دهه هشتاد سرعت بیشتری یافته است. بیشتر اسطوره پژوهان ایرانی از آثار یونگ و الیاده استقبال کرده اند. در بیشتر آثار، نمایه تفننی تلقی شده و به همین دلیل حذف شده یا ناکارآمد است؛ بهمن سرکاراتی، ابوالقاسم اسماعیل پور و یدالله موقن را بهترین مترجمان در این حوزه می توان نام برد.

چکیده بررسی و مقایسه برجسته ترین دیدگاه های اجتماعی سعدی و ملک الشعرای بهار به کوشش فاطمه نظری وانانی قرن هفتم هجری قمری و دوره ی معاصر، دو دوره ی مهم در تاریخ ادب فارسی به شمار می روند. سعدی و ملک الشعرای بهار از شاعران سرآمد این دو دوره می باشند که با توجه به شرایط اجتماعی و سیاسی عصر خود به تناسب به مسائل اجتماعی گرایش نشان داده اند؛ به گونه ای که از مهم ترین مضامینی که سهم عمده ای از اشعار این دو شاعر را به خود اختصاص داده، مسائل اجتماعی است که هر دو شاعر بلند پایه، با رویکردهای متفاوت و یا مشابه بدان پرداخته اند. برای تبیین و تحلیل این موضوع، یافته های خویش را در چهار فصل ارائه داده ام. فصل اول، مقدمه و کلیاتی از موضوع، اهمیت و ضرورت تحقیق، روش تحقیق، پیشینه و پرسش تحقیق است. در فصل دوم، اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر سعدی و ملک الشعرای بهار و زندگی و اندیشه ی هر دو شاعر، مورد بحث قرار گرفت. در فصل سوم، ضمن بررسی و مقایسه ی برجسته ترین دیدگاه های اجتماعی سعدی و ملک الشعرای بهار، رویکردها و نگرش های مشترک و متفاوت ایشان در زمینه ی عدالت، آزادی، اتحاد و یگانگی و... بحث و تحلیل گردید. در فصل چهارم، نتیجه گیری آمده و تفاوت ها و هم سانی هایی که در زندگی و دیدگاه های اجتماعی ایشان وجود دارد، بیان شده است. کلید واژه: سعدی، ملک الشعرای بهار، اجتماع، مغولان، مشروطه

بررسی تطبیقی ضرب المثل های فارسی و عربی (براساس کتاب امثال و حکم دهخدا، از مدخل مزن تا پایان مدخل ی) به وسیله ی مریم جعفری مجاورت دو ملت ایران و عرب در طول تاریخ، پیوندهای دوجانبه ی سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را ایجاد کرده است. از آن جا که در تمام روابط و پیوندها، زبان نقش میانجی را ایفا کرده است، تأثیرگذاری و تأثیرپذیری دو سویه ملت های مذکور در زبان و عناصر زبانی امری روشن و آشکار است. این پژوهش که امثال فارسی و عربی به صورت تطبیقی بررسی و معادل یابی شده، چهار فصل دارد: در فصل اول علاوه بر تعریف مثل و گونه-های ادبی مشابه آن، تاریخچه ی گردآوری امثال دو زبان نیزآمده است. فصل دوم به راه ها و زمینه های تأثیرپذیری زبانی و فرهنگی دو ملت اختصاص یافته است. در فصل سوم امثال موجود در جلد چهارم کتاب امثال و حکم دهخدا پس از جداسازی از نظایر ادبی مشابه، از نظر معادل (واژه به واژه، مفهومی یا کاربردی) با امثال عربی تطبیق داده شد و علاوه بر ذکر ترجمه امثال عربی به نظایر و ریشه های امثال فارسی و عربی نیز یافت شد. در این پژوهش پس از معادل یابی ششصد و یک مثل فارسی در ادبیات عربی دریافته شد که شمار امثال دارای معادل لفظی در دو زبان اندک تر از شماره امثالی است که از نظر مفهومی و کاربردی در زبان دیگر دارای معادل هستند.

ظهیر الدین ابوالفضل طاهربن محمد فاریابی، شاعر استاد و سخن سرای بلیغ پایان قرن ششم و از جمله قصیده سرایان و غزل گویان بزرگ است. سبک خاص او مبالغه در مدح است که آن را با وصف در آمیخته و همین ویژگی شعر او را از شعر شاعران دیگر متمایز ساخته است. تاکنون شرحی جامع و کامل از دشواری های دیوان او فراهم نشده است و به همین سبب این پایان نامه با هدف شرح و توضیح دشواری های مختلف قصاید دیوان ظهیرالدین فاریابی (تا انتهای ردیف دال) تدوین شده است تا فهم اشعار ظهیر برای مخاطبان آن آسان تر گردد. این پایان نامه به شیوه ی متن پژوهی، تحلیل و توصیف انجام و در هفت فصل تنظیم شده است: فصل اول با عنوان مقد?مه وکلیات، شامل اهداف، پیشینه و روش تحقیق است. فصل دوم در بردارنده اطلاعات مختصری درباره ی احوال و اوضاع عصر شاعر است. فصل سوم به معرفی نسخه های خطی دیوان شاعر اختصاص دارد. فصل چهارم نیز دربردارنده برجسته ترین ویژگی ها و خصوصیات شعر ظهیر است. فصل پنجم که مهم ترین بخش این پایان نامه است به شرح و توضیح مشکلات قصاید دیوان ظهیر (تا انتهای ردیف دال) اختصاص دارد. در این فصل، ابتدا به بررسی واژگان، اصطلاحات و نکات بلاغی پرداخته و سپس بیت به طور کامل شرح شده است. فصل ششم به نتیجه گیری و فصل هفتم به فهرست واژه ها و منابع اختصاص دارد. نتایج به دست آمده از این پایان نامه نشان داد که دشوارترین مرحله در تدوین این تحقیق ، اختلاط اشعار ظهیر با بود که جهت صحت بیشتر کار، ابیات الحاقی شمس یا ابیات نامشخص تحت عنوان « شمس طبسی » شاعری به نام قصاید الحاقی ذکر شده است. نکته ی قابل ذکر در مورد ظهیر، تاخت و تاز خیال مدیحه پرداز وی برای رسیدن به مضامین نو و تازه بوده و همین ویژگی از او شاعری خلاق و مبتکر ساخته است.

خاقانی و متنبی از بزرگ ترین شاعران ادب فارسی و عربی محسوب می شوند و مشابهت های زیادی در زمینه ی شعر مدحی دارند. بررسی و تطبیق شعر مدحی این دو شاعر بزرگ، شناختی بهتر از مدایح و سبک مدیحه سرایی آن دو به دست می دهد. هدف این تحقیق، بررسی مدایح خاقانی و متنبی و مقایسه ی آنها با هم است. روش این تحقیق به صورت تحلیلی- توصیفی و با استفاده از ابزار کتابخانه ای است. این رساله در هشت فصل نگاشته شده است. بعد از طرح کلیاتی در مورد شعر و اهمیت آن و تأثیر و تأثر ادبیات فارسی و عربی بر همدیگر، زندگی، شخصیت و افکار متنبی و خاقانی مورد بررسی قرار گرفته و در ادامه به انواع مدح در دیوان این دو شاعر و توصیفات گوناگونی که این دو شاعر در مورد ممدوحان بکار برده اند، اشاره شده است. بر اساس مطالعات انجام شده، هر دو شاعر علاوه بر مدح ممدوح، قضایای اجتماعی، سیاسی و انسانی را نیز در مدایحشان می آورند. تکرار معانی در مدایح هر دو شاعر دیده می شود. گاهی اوقات هر دو شاعر در مدح ممدوح، مرتکب ترک ادب شرعی شده اند. خاقانی در ابیات اندکی تحت تأثیر متنبی قرار گرفته است. یکی از تفاوتهای اساسی مضامین مدحی شعر متنبی و خاقانی مربوط به توصیف جنگهای ممدوح می باشد. اگر چه در دیوان هر دو شاعر در مورد جنگها و دلاوریهای ممدوحان صحبت به میان آمده است ولی بسامد مضمون ادبیات جنگ و ذکر ابزارآلات جنگی در دیوان متنبی بسیار بیشتر از دیوان خاقانی است.

چکیده شرح دشواری های محبوب القلوب (شمسه و قهقهه – تا باب سوم ) به کوشش محمد بازیار کتاب محبوب القلوب (شمسه وقهقهه ) نوشته میرزا برخوردار بن محمود ترکمان فراهی از نویسندگان توانای دوره صفویه است . مضامین اخلاقی ، تربیتی و دینی از مهمترین مطالبی است که نویسنده در کتاب آورده است . برخی از حکایاتی که در خلال مطالب کتاب آمده در کتب تواریخ و قصص سابقه دارد و بعضی ساخته ذهن خود نویسنده است . نثر کتاب مصنوع و فنّی است و به علت به کار بردن ترکیبات پیچیده و کنایات دشوار فهم نیازمند شرح و توضیح است. هدف از این پایان نامه شرح لغات و عبارات دشوار ، شرح برخی آرایه های ادبی و صور خیال برای دریافت صحیح معنی عبارات و شرح و توضیح امثال و حکم متن و ابیات دشوار می باشد . این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی و با ابزار گردآوری کتابخانه ای انجام شده است . این پایان نامه در پنج فصل تنظیم شده است ؛ فصل اول با عنوان کلیات ، شامل مقدمه ، اهداف تحقیق ، اهمیت و ضرورت تحقیق ، پیشینه و روش تحقیق است . فصل دوم شامل معرفی نویسنده و آثار وی ، ویژگی های سبکی عصر صفوی و مختصات سبکی محبوب القلوب می باشد . فصل سوم متن کتاب و تعلیقات و توضیحات متن را شامل می شود . و فصل چهارم به نتیجه گیری اختصاص دارد . از نتایج مهم و قابل ذکر این پژوهش این است که از خلال حکایات و داستانهای کتاب می توان دریافت که هدف اصلی نویسنده بیان نکات متنوع اخلاقی ، تربیتی ، اجتماعی و دینی بوده است . با آنکه این کتاب در شمار ادبیات عامیانه برشمرده شده است اما از جهت پرداختن به این مفاهیم در سطح عالی قرار دارد . کلید واژه ها : میرزا برخوردار، فراهی، محبوب القلوب، شمسه و قهقهه، شرح، دشواری ها

کتاب تجربه الاحرار و تسلیه الابرار اثر عبدالرزاق بیگ دُنبُلی از جمله کتاب هایی است که در زمینه ی تذکره نوشته شده است. این کتاب از مجموعه های نفیس و از مهمترین کتب ادبی و تاریخی است که در نیمه ی اول قرن سیزدهم هجری قمری تألیف گردیده است.پایان نامه ی حاضر که به روش کتابخانه ای و به شیوه ی متن پژوهی انجام شده است، در چهارفصل به شرح و تحلیل دشواری های این کتاب می پردازد. فصل اول کلیات، شامل ِمقدمه و معرفی ادبیات دوره ی بازگشت است. فصل دوم به معرفی عبدالرزاق بیگ دُنبُلی اختصاص دارد و در آن به بررسی زندگی و آثار و همچنین سبک نویسندگی او پرداخته شده است. فصل سوم که اصلی ترین بخش این پایان نامه است، شامل ِشرح لغات دشوار، آیات، احادیث، اشعار عربی و فارسی و امثال عربی است. فصل چهارم که آخرین بخش این پایان نامه است، به نتیجه های به دست آمده از تحقیق اختصاص یافته است که از جمله ی آنها می توان بدین سه مورد اشاره کرد : این کتاب گذشته از اشتمال آن بر تراجم جمعی از علما و شعرا و فقها ، از حیث فواید ادبی و تاریخی در خور اهمیت است، مولف در ضمن توضیح سبک و اشعار شعرا و ادبا گاهی به انتقادات لفظی هم می پردازد و این نکته از جنبه ی نقد ادبی حائز اهمیت است و در تذکره های متقدم و متأخر فارسی کم نظیر است. در متن کتاب حدوداً 49% لغات عربی و 17% واژه های دشوار وجود دارد و با توجه به آرایه های ادبی و استشهادات فارسی و عربی کتاب، می توان آن را در شمار بهترین کتب تذکره به نثر بینابین دوره ی بازگشت ادبی قرار داد.

مفهوم آرمانشهر تفکری است فرا واقعیت و برگزیده و نخبه، که انسان ها برای رسیدن به آمال و آرزوهای خویش طراحی می کنند. این پژوهش به بررسی آرمانشهر در کتب سیاحتنام? ابراهیم بیگ، مسالک المحسنین و کتاب احمد به روش توصیفی – تحلیلی و با ابزار گردآوری کتابخانه ای انجام گرفت و با مطالع? منابع و مآخذ به استخراج جامع? آرمانی و مهمترین ویژگی آرمانشهری آنها در شش فصل پرداخته شد. پس از بیان کلیات، در فصل دوم به اوضاع مختلف عصر مشروطه و معرفی طالبوف و مراغه ای و بیان اندیشه های سیاسی آنان پرداخته شد. در فصل سوم ابتدا میزان تأثیرپذیری آنان از آراء فیلسوفان غربی و پس از آن آرمانشهر و مهمترین ویژگیهای جامع? آرمانی و میزان تأثیرگذاری شان بر جامعه بررسی شد. سپس در فصل چهارم به مطالع? تطبیقی مدین? فاضل? فارابی و اندیشه های آرمانی طالبوف و مراغه ای و وجوه تفاوت ها و شباهت های میان آنان پرداختهایم. در فصل پنجم به بررسی تأثیر عناصر زبانی و ادبی آثار آنان در خدمت توصیف جامع? آرمانی پرداخته شد و سرانجام فصل ششم به نتیجه گیری پژوهش اختصاص دارد. شاید بتوان شاخصه هایی همچون عدالت خواهی، تعلیم و تربیت، تأسیس مدارس، حفظ هویت بومی، توجه به فرهنگ و معرفت ایرانی، اصلاح الفبا، قانون مداری، توجه به فناوری نوین را از نشانه های آرمانشهر این دو نویسنده قلمداد کرد. اما هدف غایی جامع? آرمانی طالبوف دستیابی به آزادی و دموکراسی و هدف و مقصود آرمانشهر مراغه ای برقراری عدالت است. از مهمترین عناصر زبانی و ادبی که این دو نویسنده در خدمت توصیف آرمانشهر بهره گرفته اند می توان به این موارد اشاره کرد: بهره گیری از قواعد عربی، استعمال الفاظ فرنگی، کاربرد وجه وصفی، استعمال ضمایر خاص، استعمال ارسال المثل، استشهاد به آیه و حدیث و شعر شعرا و غیره.

هویت و فرهنگ از شاخصه هایی است که انسان می تواند با آن خود را بشناسد و به دیگران معرفی نماید. ادبیات گسترده ترین افق فرهنگی است که در خلال گزارش های آن، می توان مولفه های اصلی هویت را که از سرنوشت انسان در اجتماع به ظهور می رسد بازشناخت. مولفه های پربسامد هویت ایرانی، در انواع ادبی با ساختارهای متفاوت، ظهوری مشابه دارند و شاعران و نویسندگان در آثار خود به بازنمایی جنبه هایی از فرهنگ و هویت جامعه ی خویش پرداخته اند. سعدی یکی از اندیشمندانی است که با آگاهی کامل از مبانی فرهنگی ایران اسلامی به بازنمود این فرهنگ عظیم در لابه لای آثار خود اقدام نموده است. این پژوهش به منظور شناخت مولفه های فرهنگ ایرانی و اسلامی و نیز بررسی این عناصر در گلستان و بوستان سعدی تنظیم گردیده است. همچنین شگردهای ادبی ای که سعدی در نگارش این دو اثر از آن ها بهره گرفته تا بتواند معماری فرهنگی خویش را موثرتر انجام دهد، شناسایی و تفسیر شده اند و نیز میزان حضور عناصر فرهنگی در گلستان و بوستان مشخص شده است. در این تحقیق پژوهشگر از روش توصیفی- تحلیلی با ابزار گردآوری کتابخانه ای و با مطالعه ی منابع و مآخذ استفاده کرده و به استخراج مولفه های فرهنگی پرداخته است. این پژوهش در پنج فصلِ کلیات، مبانی نظری، سعدی و روزگار او، بررسی مولفه های فرهنگی در گلستان و بوستان سعدی و نتیجه گیری تنظیم شده است. نتایج نشان می دهد که بیشترین مولفه های فرهنگی که در گلستان و بوستان موجود است عبارتند از خداشناسی، عدل و داد و لزوم دادگری، ستایش میانه روی و اعتدال، تأکید بر خرد و خردورزی، تدبیر و چاره اندیشی، اهمیت علم و تأکید بر دانش اندوزی، نیک نامی، اهمیت سخن و حفظ زبان، رازپوشی و لزوم محافظه کاری، تقدیرگرایی و باور به قضا و قدر، باور به خدایی بودن سلاله ی پادشاهان و ایمان به فره ایزدی، نگرش به جهان بر پایه ی اغتنام فرصت و شادی و شادخواری، ناپایداری جهان و بی وفایی روزگار، یادآوری مرگ و ایمان به رستاخیز، اشرافی گری و تجمل گرایی، بخشش و داد و دهش. کتاب های بوستان و گلستان سرشار از مضامین هویت و فرهنگ ایرانی و اسلامی است به گونه ای که می توان گفت آیینه ی تمام نمای فرهنگ جامعه ی ایرانی محسوب می شود. سعدی با زبانی فصیح و بلیغ و با بکارگیری عناصر زبانی چون ارسال المثل، طنز و نقادی، استشهاد به آیه و حدیث، ایجاز و اختصار کلام، مناظره، حکایت پردازی و بیانی سهل و ممتنع توانسته است مخاطب را مجذوب خویش گرداند و پند و اندرزهای خود را که همه در زمینه ی معماری فرهنگی جامعه ی ایرانی است در جان خوانندگان اثرگذار گرداند

یکی از پیامدهای دفاع مقدس پدید آمدن شاخه ای از ادبیات به عنوان ادبیات مقاومت می باشد. ادبیات کودک نیز از این گونه ی ادبی بی تاثیر نمانده است. از عرصه های مهم ادبیات کودک و نوجوان که متاثر از دفاع مقدس می باشد، قالب رمان و داستان نوجوان است. با توجه به این که شخصیّت پردازی مهمترین عامل موفقیت رمان نوجوان می باشد، این پژوهش سعی کرده است تا شگردهای شخصیّت پردازی را در رمان های نوجوان نمایان سازد. براین اساس در پژوهش حاضر پنج رمان نوجوان دفاع مقدس با عنوان، عقاب های تپه ی شصت، شمشاد و آرزوی چهارم، گردان چهارنفره، شکارچی پرندگان و عاشقانه های یونس در شکم ماهی، مورد کاوش قرار گرفته اند و شیوه های شخصیّت پردازی در این رمان ها از جنبه ها و ابعاد مختلف بررسی شده است. روش پژوهش دراین تحقیق برپایه تحلیل محتوا و رویکرد مورد استفاده توصیفی – تحلیلی است. نتایج نشان می دهد که شخصیّت پردازی در رمان های نوجوان از جایگاه و اهمیت ویژه ای برخوردار است و استفاده از روش های غیر مستقیم در شخصیّت پردازی ها بیشتر مورد توجه نویسندگان در این آثار بوده است.

چکیده شرح دشواری های جلد اول « مواهب الهی در تاریخ آل مظفر» به کوشش پیوند بالانی مواهب الهی نوشته ی معین الدین علی یزدی، کتابی تاریخی است که در قرن هشتم درباره ی خاندان مظفری نگاشته شده است. این کتاب از معدود کتاب هایی است که درباره ی آل مظفر، هم زمان با حکومت این خاندان به رشته ی تحریر درآمده و حاوی اطلاعات ذی قیمت تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و ... در خصوص عصر مولف است. این اثر علاوه بر داشتن ویژگی های سبکی و نگارشی که آن را در حیطه ی متون ادبی قرار می دهد، بسیار مورد توجه دانشجویان تاریخ و محققانی است که در دوره ی سلطنت آل مظفر مطالعه می کنند. با وجود این که سعید نفیسی بخش نخصت مواهب الهی را در سال 1326 هـ.ش، تصحیح کرده است ولی این کتاب اغلاط و جاافتادگی های فراوانی دارد که درک مطلب را با مشکل مواجه می کند. علاوه بر این، تاکنون بر این اثر غنی تاریخی شرحی نوشته نشده است. نگارنده در رساله ی حاضر تلاش کرده، علاوه بر شرح دشواری های این اثر، با دست یابی به نسخه های متقدم تر از نسخه های اساس کار سعید نفیسی، اغلاط فراوان متن مصحح او را مورد بازبینی قرار دهد و بدین شیوه ابهام های این اثر ادبی – تاریخی را تا حدامکان رفع نماید.

ناصرخسرو ، از مشاهیر بزرگ نظم و نثر ایران است که مطالعه ی اشعار و درک معانی و مضامین شعری او نیازمند به داشتن اطلاعات وسیع و گسترده ای از اصطلاحات و تعابیر و علوم مختلف می باشد،همچنین این اشعار از زندگی در جامعه ای مایه گرفته که قرن هاست در غبار زمان محو شده است . بنابراین بسیاری از دقایق و ظرایف اندیشه ها و کلام او زمانی آشکارتر می گردد ، که به شرح و بررسی اشعار او بپردازیم . تاکنون شروح بسیاری برای درک راحت تر قصاید ناصرخسرو نوشته شده است. اما همچنان نکات مبهم و قصاید شرح نشده ی زیادی باقی مانده است.در این پایان نامه کوشیده ایم با توجه به معنای واژگان دشوار و بررسی عقاید و افکار شاعر؛چهل قصیده از دیوان ناصرخسرو که تا کنون شرح نشده ،بررسی و تحلیل کنیم. این پایان نامه در چهارفصل تنظیم گردیده است: فصل اول: با عنوان مقدمه وکلیات، شامل مقدمه ، اهداف تحقیق،ضرورت تحقیق، پیشینه و روش تحقیق است. فصل دوم: در بر دارنده ی تاریخچه ی اسماعیلیه ، شرح احوال و اندیشه های ناصرخسرو، محتوای قصاید و ویژگی های لفظی و ادبی اشعار ناصرخسرو است. فصل سوم : به شرح و بررسی چهل قصیده ی بلند و شرح نشده از دیوان ناصرخسرو اختصاص دارد که در این بخش ، ابتدا توضیح مختصری درباره ی قصیده آورده شده است و وزن قصیده ذکر گردیده ، سپس اصل بیت آورده شده و به واژگان و ترکیبات و معنی وآرایه های ادبی ابیات پرداخته ایم و برخی ابیات که نکته ی خاص سیاسی ، اجتماعی، تاریخی و فرهنگی و مذهبی داشته اند را توضیح داده ایم. فصل چهارم: به نتیجه گیری اختصاص دارد که شامل نکاتی است که به طور اختصاصی از شرح چهل قصیده دریافته ایم ازجمله تأثیر مذهب اسماعیلیه بر اشعار، دیدگاه شاعر به دنیا، وصف طبیعت.

از جمله راه هایی که جهت رفع گرفتگی روح و افسردگی انسان، پیشنهاد می شود، افزایش خنده است. استفاده از طنز و مطالب طنزآمیز، یکی از عوامل ایجاد خنده است که موجب شادی روح و انبساط خاطر می شود. طنز اثری ادبی است که جنبه های بد رفتار بشر، ضعف های اخلاقی و فسادهای اجتماعی و سیاسی یا اشتباهات انسان را به شیوه ای خنده آمیز و غیر مستقیم بازگو می کند. شعر انقلاب شعری جامعه گرا و مردمدار است و طنز وظیفه ی جامعه اندیشی و بصیرت افزایی افراد را دارد. تعداد زیادی شاعر طنزپرداز برجسته در زمینه انقلاب اسلامی ایران فعالیت می کنند، همچنین طنزپردازانی هستند که با مبانی انقلاب مشکلی ندارند و اندیشه های آنان به شاعران انقلاب نزدیک است که پرداختن به آثار آنان و بررسی دیدگاهها، سبک و شیوهی کار و جایگاهشان، می تواند قابل توجه باشد و این مسأله را روشن کند که «طنز در شعر انقلاب اسلامی ایران از چه جایگاهی برخوردار است؟» این پژوهش با هدف شناسایی و بررسی زاویه های مختلف طنز در شعر انقلاب و کارکرد معنا گرایانه ی آن، به عنوان یکی از مولفه های اصلی شعر انقلاب، در بازه ی زمانی انقلاب اسلامی ایران، آثار اغلب شاعران طنزپرداز، کتاب ها، مجله ها و مقاله های در پیوند را از نظر گذرانده و دریافته است که طنز سیاسی و اجتماعی، طعن و هجو بیگانگان، خطاهای سیاسی اصحاب قدرت داخلی و سوء رفتارهای افراد جامعه نظیر ریاورزی و دروغگویی، دست مایه ی اصلی شاعران ظریف طنزپرداز بوده است. همچنین کاربست قالب ها، شکل ها و حتی بدعت کاری در ساخت های رایج ادبی از ویژگی های شعر طنز انقلاب به حساب می آید. در این پژوهش با شیوه ی تحلیل محتوا، جایگاه طنز در شعر انقلاب اسلامی، تا حد شایسته ای نشان داده شده است.

غزلیات صائب تبریزی به عنوان نماینده و برترین شاعر سبک هندی شایان توجه و اهمیت بسیاری است. از سویی دیگر صائب آفرینندۀ مضمون¬های تازه است و این از مختصات شیوۀ اوست. از این¬رو سعی در جستجوی مضمون تازه و نازکی و ظرافت خیال، شعر او را گه¬گاه پیچیده و نامأنوس می¬کند. بی¬شک شرح منسجم و دقیق غزلیات او در تکمیل تحقیقات و بررسی¬های پژوهشگران سبک هندی بسیار مفید و مؤثر خواهد بود. زیرا تاکنون هیچ¬گونه شرح کامل و منسجمی از دیوان صائب به عمل نیامده¬ و در مجموعه شرح¬های موجود، بسیاری از توضیحات لازم فروگذار شده¬است. در این رساله که با روش تحلیلی- توصیفی، با شیوه¬ی متن پژوهی و با استفاده از ابزار گردآوری کتابخانه¬ای انجام شده است، یک¬صد و پنجاه غزل از صائب تبریزی شرح و بررسی شده که شامل سه فصل است: مقدمه و کلیات، شرح غزلیات و نتیجه¬گیری، که در آن به بررسی تأثیر مسائل اجتماعی در پیچیدگی اشعار سبک هندی، ویژگی¬های سبکی و زیبایی¬های سخن صائب، تأثیر کاربرد آرایه¬ها و صنایع در دشواری¬های شعر وی، اهمیت مضامین تازه و ابتکاری، و تأثیر این پیچیدگی¬ها در زیبایی غزلیات صائب پرداخته¬ایم. علاوه برآن توضیح و بیان تلمیحات، آیات و احادیث و نکته¬های خاص هر بیت، شرح لغات، تعابیر، آرایه¬ها، ترکیبات، جمله¬ها و ابیات دشوار صائب در این رساله محقق شده است. در جهت رفع دشواری¬های شعر صائب، استفاده از ابیات و ترکیبات مشابه در دیوان او ، استفاده از فرهنگ لغات برای معنی بعضی لغات دشوار یا لغاتی که هم¬زمان چند معنی متفاوت دارند، سودمند است. گاهی نیز شرح ابیات، از طریقِ معانی چندگانه¬ی بعضی از ترکیبات محاوره¬ای یا رسمی که خاص صائب یا شاعران سبک هندی است، میسر می¬شود. درک مفاهیم اشعار صائب علاوه بر به دست آوردن دانش¬ها و نکات خاص، به دقت نظر، ژرف¬اندیشی، قدرت در تداعی معانی و احاطه به معنای کلمات و عبارات نیاز دارد و در بسیاری موارد تنها مراجعه به کتب لغت کفایت نمی¬کند، بلکه این امر زمانی میسر است که بتوان به نوسان¬ها و ارتعاش¬های فکری او نزدیک شد، زیرا هرقدر این هماهنگی بیشتر باشد، به همان اندازه دریافت معانی ابیات و تعبیرات آسان¬تر و دقیق¬تر خواهد بود.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.