یکی از مهم ترین وجوه تراژیک زندگی و یکی از بزرگ ترین چالش ها و دغدغه های هر انسان در طولِ تاریخ، در کنار مرگ، تنهایی و درد و رنج و...، مسئله گناه و هبوط و مجموع? اضطراب های حاصل آن است که در متون ادبی- عرفانی به انحای مختلف آمده است. این مفهوم، یکی از مضامین مهم و مکرر ادبیات عرفانی است که در موارد متعدد به بیان اقسام، انواع و نتایج این مفهوم پرداخته است. در این میان در متون فارسی عرفانی، به ویژه متون متقدم منثور قرن پنجم و ششم به دلایل و عوامل گوناگون، بستری فراهم شده که مفهوم گناه و هبوط آدمی در کنار مولفه هایی چون اختیار و اراده انسان، آگاهی و معرفت، آزادی و جبر بیشترین بسامد را داشته باشد. در این پژوهش نویسنده ضمن بررسی مفهوم گناه و هبوط در چهار حوزه اصل واقعه هبوط، امکان هبوط، اهداف هبوط و نتایج آن؛ مهم ترین اشتراکات و افتراقات اندیشه احمد غزّالی، عین القضاه همدانی و روزبهان بقلی را تحلیل و نقد کرده است. حاصل سخن اینکه در مجموعه متون منثور فارسی عرفانی به ویژه در دستگاه فکری عارفان یاد شده مفهومِ هبوط و گناه با توجه به ارکان چهارگانه آن با نگرشی عمیق و با صراحت بیان به گونه ای خاص، انعکاس و بازتاب یافته است.

جنگ تحمیلی، پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران از بزرگ ترین رویدادهای تاریخی کشور ما در طول دو دهه ی گذشته به شمار می رود که تمام قالب ها و انواع ادبی را تحت تأثیر خود قرار داد و تأثیری بنیادی بر ادبیّات گذاشت. تا آن جا که نوعی ژانر به نام ادبیّات دفاع مقدّس – ادبیّات پایداری و مقاومت- به وجود آمد و قالب هایی چون: شعر، داستان، خاطره نویسی، نمایش نامه، تحت تأثیر مضامین آن قرار گرفتند. با توجّه به این تأثیر، باید دید در ادبیّات داستانی جنگ به ویژه رمان و شخصیّت های آن، چه تحوّلاتی از نظر اجتماعی و از جنبه ی ادبی ایجاد شده است. با توجّه به این که داستان نویسان یکی از موضوعات خود را دفاع مقدّس و جنگ قرار دادند و از آن جا که شخصیّت پردازی در این ژانر بسیار مهم است، رمان نویسان این عنصر را در رمان های خود به کار گرفتند و سعی نمودند از شیوه های مختلفی جهت شخصیّت پردازی استفاده کنند. در این تحقیق سعی شده است تا شش رمان از رمان های دفاع مقدّس مورد نقد بررسی قرار گیرند و سعی شده است عنصر شخصیّت و شخصیّت پردازی از جنبه های اجتماعی و ابعاد مختلف وجود آن ها نشان داده شود. زیرا شخصیّت های داستانی نمایانگر اشخاص واقعی اجتماع خود می باشند. نقد و بررسی این عنصر نشان می دهد که نویسندگان نکات مثبت و منفی پیرامون خود را در این رمان ها به کار برده اند و از دو روش مستقیم و غیر مستقیم در قالب ویژگی های گفتاری، رفتاری، توصیفی، قیافه ظاهر و نام استفاده کرده اند. به طور کلّی می توان گفت شخصیّت های داستانی رمان های دفاع مقدّس، واقعی، ملموس، عینی، زنده و پویا هستند.

یکی از مهم ترین وجوه تراژیک زندگی و یکی از بزرگ ترین چالش ها و دغدغه های هر انسان در طولِ تاریخ، در کنار مرگ، تنهایی و درد و رنج و...، مسئله گناه و هبوط و مجموعه اضطراب های حاصل آن است که در متون ادبی- عرفانی به انحای مختلف آمده است. این مفهوم، یکی از مضامین مهم و مکرر ادبیات عرفانی است که در موارد متعدد به بیان اقسام، انواع و نتایج این مفهوم پرداخته است. در این میان در متون فارسی عرفانی، به ویژه متون متقدم منثور قرن پنجم و ششم به دلایل و عوامل گوناگون، بستری فراهم شده که مفهوم گناه و هبوط آدمی در کنار مولفه هایی چون اختیار و اراده انسان، آگاهی و معرفت، آزادی و جبر بیشترین بسامد را داشته باشد. در این پژوهش نویسنده ضمن بررسی مفهوم گناه و هبوط در چهار حوزه اصل واقعه هبوط، امکان هبوط، اهداف هبوط و نتایج آن؛ مهم ترین اشتراکات و افتراقات اندیشه احمد غزّالی، عین القضاه همدانی و روزبهان بقلی را تحلیل و نقد کرده است. حاصل سخن اینکه در مجموعه متون منثور فارسی عرفانی به ویژه در دستگاه فکری عارفان یاد شده مفهومِ هبوط و گناه با توجه به ارکان چهارگانه آن با نگرشی عمیق و با صراحت بیان به گونه ای خاص، انعکاس و بازتاب یافته است.

یکی از واژگان و تعابیر مقدّس در متون عرفانیِ و?قاموس فلاسفه و ادبا و یکی از هفت?پرسش اصلی انسان در طول تاریخ، مفهوم درد و رنج است . مقصود از درد و رنج در یک نگاه فراگیر مجموعه احوال و احساساتی است که حاصل ?تعارض باورها و تصوّرات مطلوب انسان با واقعیّت های موجود است. بررسی انعکاس این تعابیر و واژگان همسو با آن (غم، اندوه، اضطراب، تنهایی و ...) در متون ادبی به ویژه متون عرفانی، شبکه زنجیره ای گسترده ای را در پیش چشم خواننده قرار?می دهد؛ که نشان از بسامد بالای این تعابیر در متون ادبی دارد. از بزرگترین شخصیت هایی که در مجموعه ادب عرفانی به?این مساله توجه کرده جلال الدین محمّد بلخی و پیر و مرشد او شمس تبریزی است. مولف با توجه به این موضوع، این جستار را در پنج فصل تدوین و ارائه کرده است. در فصل اول کلیّات، تعاریف و مفاهیم، تقریر شده است. در فصل دوم با عنوان معرفت شناسی درد و رنج، درد و رنج در چهار حوزه ماهیّت شناسی درد ورنج، وجود شناسی درد ورنج (انواع، علل، راههای رهایی)، شان اخلاقی درد و رنج ( نحوه ی رویکرد خود و دیگران)، غایت شناسی درد و رنج( نتایج مثبت و منفی)، بررسی و تحلیل می شود.در فصل سوم و چهارم مفهوم درد و رنج در آثار منثور شمس تبریزی (مقالات) و آثار منثور مولانا (مکاتیب ، فیه ما فیه ، مجالس سبعه) بررسی خواهد شد. فصل پنجم جمع بندی و نتیجه گیری است . نگارنده پس از بررسی و تحلیل ابعاد مختلف این مسئله، می تواند ادعا کند هر دو عارف در مورد ماهیّت درد و رنج و مصداق های آن هم از نظر کیفیت و هم از نظر کمیت سخن گفته اند. در حوزه ی وجودشناسی درد و رنج، بیشتر به راههای رهایی از درد و رنج اهتمام داشته اند و به انواع و علل آن، کمتر مورد توجه بوده است. در حوزه ی شان اخلاقی درد و رنج، همواره درد ورنج دیگران را بر درد و رنج خویش ارجح دانسته اند. درحوزه ی غایت شناسی درد و رنج، به نتایج مثبت ِکمال، طلب و تضرّع عنایت بیشتری نشان داده اند؛ در یک جمع بندی کلی، عنایت و اتصال به مرشد و انسان کامل (راههای رهایی ) و اتصال به خداوند تعالی ( طلب و تضرّع) از مهم ترین مسائل در باب راه رهایی از درد و رنج تصویر شده است

یافته های تحقیق نشان می دهد دو پدیده ی اجتماعی «انقلاب» و «جنگ» از مهمترین تحولات تأثیرگذار بر جریانات ادبی در دو دهه ی هفتاد و هشتاد به ویژه شعر کودک و نوجوان با موضوع شهید و شهادت به شمار می روند. نویسندگان گروه سنی کودک و نوجوان در حوزه شعر با توجه به نزدیکی به حوادث و رویدادهای انقلاب و جنگ بناچار رویکردی «واقع گرا» داشته و سعی نموده اند تا حوادث را آنگونه که هست در اشعار خود انعکاس دهند و به همین سبب عنصر شعری در اشعار سروده شده کمتر دیده می شود و در نتیجه اشعار سروده شده از مرحله نظم رشد نکرده و به عبارتی اشعار قبل از آنکه «جوششی» باشند «کوششی» به نظر می رسند. در ادامه یافته های تحقیق نشان می دهد که شعرهای دهه ی هشتاد با موضوع شهید و شهادت از نظرگاه عناصر زیباشناختی و نزدیک شدن به شرایط گروه سنی کودک و نوجوان بیشترین موفقیت را کسب نموده و از بین این عناصر استفاده از نماد، تشبیه و استعاره های همراه با تشخیص (شخصیت بخشی) در شعر دو دهه بسامد بالایی دارد.

امیرحسن چهل تن با مجموعه داستان های کوتاه صیغه در سال 1355 ها.ش حضور خود را در عرصه داستان-نویسی ایران اعلام کرد. او در سال های پایانی دوره ای که به «دوره رشد و شکوفایی ادبیات داستانی نوین ایران (از کودتای 28 مرداد 1332 تا انقلاب 1357)» معروف است، به این عرصه وارد شد و آثار بسیاری در نوع رمان و داستان کوتاه تألیف کرد. این پژوهش به تحلیل ساختاری داستان های کوتاه او با تأکید بر نظریه ژرار ژنت، نظریه پرداز فرانسوی می پردازد. ژنت با کتاب گفتمان روایی خود، نقش به سزایی در شناخت روایت داشت. اقدامات او در زمینه تعریف داستان و بررسی انتقادی پیرامون مقوله نظرگاه، نقطه آغازین بررسی های آتی درزمینه بوطیقای داستان بود. او متأثر از شکل گرایان روس، قصه را یکی از جنبه های روایت می دانست و آن را ترتیب واقعی روایت ارزیابی می کرد؛ درنتیجه توانست از تمامی روابطی که ممکن است بین توالی زمانی رخدادها و ترتیب روایت پیش آید، تحلیلی دقیق ارائه دهد. در بررسی ساختاری داستانهای کوتاه امیرحسن چهلتن، روشن شد که زمان در مقام جزئی از روایت و به عنوان یک ابزار ادبی موثر، مورد توجه نویسنده قرار دارد؛ به طوری که به کمک آن و براساس تغییراتی که در نظم خطی آن ایجاد میکند، پیرنگ دلخواه خود را میسازد. نویسنده با در نظر داشتن قوانینی مانند رعایت اصل معناداری و علیت کنشها، در ترتیب نقل وقایع و کنش های داستان دست به گزینش و انتخاب میزند و به این صورت زمانمندی خاص جهان داستانش را ایجاد می کند.

چکیده یکی از موضوعات پربسامد در مجموعه دیوان شاعران معاصر البته با رنگ و بوی خاص و تازه؛ عشق و متعلَقات آن است که بررسی زوایا و ابعاد آن با عنایت به مباحث هستی شناسی، جهان شناسی، انسان شناسی و... در شعر معاصر نیازمند پژوهشی کلان و فراگیر است. در این میان فروغ فرخزاد و احمد شاملو در کنار اخوان، سهراب و نیما، چند شاعر برجسته و تاثیرگذار بر جریان شعر معاصر فارسی هستند که در حوزه ی یاد شده با رویکرد تازه در زمینه های ماهیت شناسی عشق، وجود شناسی عشق، غایت شناسی عشق و شأن اخلاقی عشق؛ هم از نظر کمیت و هم از نظر کیفیت بیشترین اشعار را سروده اند که در این مقاله نویسنده، مجموعه اشعار این دو شاعر را در چهار بخش یاد شده و با روش مقایسه ای، طبقه بندی و بررسی و تحلیل کرده است. با نگاه فراگیر به موضوع عشق و رویکرد این دو شاعر، چنین بر می آید که در حوزه ی «علل پیدایش و ظهورعشق» فروغ در دوره ی اول، آفرینش شیطان و رانده شدن آن از بهشت برین و در دوره ی دوم، آشنایی با عرفان و مفاهیم وحیانی را مهم ترین عامل ظهور عشق در بحث وجودشناسی عشق معرفی می کند، در حالی که شاملو در دوره ی اول، ظلم و ستم از سوی رژیم حاکم و در دوره ی دوم، وجود «آیدا» را.

گفتگو به طور کلی و گفتگو در ادبیات داستانی، به ویژه ادبیات غنایی (نظامی گنجوی)، مسأله ای است که بررسی و تحلیل ابعاد، زوایای آن نیاز به تأمل و کاوش دارد. روش تحقیق در این پژوهش، رسیدن از کل به جزء بوده است. به این صورت که برای رسیدن به بررسی های مربوط به گفتگوهای داستانیِ داستان های نظامی، ابتدا چیستی و ماهیت خود گفتگو را بررسی کرده ایم. سپس به انواع گفتگو در ادبیات فارسی پرداخته و پس از آن نیز در کتاب های داستان نویسی و نمایشنامه نویسی کاوش کرده، وظایف و ویژگی های گفتگو را جمع آوری و به شکلی مدون طبقه بندی کرده ایم، پس از آن به استخراج انواع، اقسام و اشکال مختلف این مسأله در دو اثر نظامی- به شکل مجزا- پرداخته و در نهایت نیز جمع بندی و نتیجه گیری بحث را آورده ایم. گفتگو در ادبیات کهن فارسی از دیرباز در انواع مختلف ادبی وجود داشته است. بسیاری از شاعران و نویسندگان چه در آثار داستانی، حکایات و چه در دیگر انواع ادبی از گفتگو استفاده کرده اند؛ اما آنچه که در این پژوهش، تحقیق و بر آن تأکید شده است، گفتگو محور بودن آثار نظامی - به ویژه خسرو و شیرین و لیلی و مجنون- است. نظامی داستان نویس و نمایش نامه نویسی است که با زبان شعر توانسته است خالق گفتگوهای ماندگار ادبیات غنایی جهان باشد.

ادبیات داستانی معاصر امروزه با واژه هایی مثل مدرن و پست مدرن زیاد سر و کار دارد و جامعه ی ایرانی در پی یافتن برترین تالیف هایی است که اولا بتواند با تبیین زیر بناهای فکری و فلسفی این جریان آشنا شود و ثانیا نمودهای آن را در ادبیات داستانی– که پرطرفدارترین و پر مخاطب ترین نوع ادبی است– بیابد. اگرچه تمامی صاحب نظران اتفاق نظر دارند که برای این دو واژه، معنا و قطعیتی قریب به یقین نمی توان قائل شد؛ ولی همین شک و تردید و کثرت اندیشی و تعبیرات متنوع و متکثر از این مفهوم را هم از خصوصیات مهم دوران مدرن و پست مدرن می شمارند . سیمین دانشور یکی از نویسندگانی است که با نگاهی زنانه و ویژه به موضوع شک اندیشی و سرگردانی فلسفی و زیر بنایی انسان معاصر در داستان هایش به ویژه جزیره ی سرگردانی و ساربان سرگردان توانسته است؛ این شک اندیشی و سرگردانی را منعکس کند. نگاه خاص او و دریافت و بیان دغدغه های زنانی از طبقات مختلف جامعه چه با سواد و روشنفکر، چه بی سواد و عقب مانده و چه فقیر و چه غنی باعث شده است که آثار او در ردیف یکی از نویسندگان قابل توجه قرار گیرد. همچنین به کار گرفتن تکنیک هایی از متون مدرن و پست مدرن آثار او را به موفقیت بیشتر نزدیک کرده است. دراین پژوهش سعی می شود با استفاده از مولفه های رمان های مدرن و پست مدرن، مجموعه رمان های سیمین دانشوربررسی، تحلیل و نقد شود.

طنز، نوع ادبی و شکلی از انسان شناسی اجتماعی و انتقادی در پوششی از استهزا است که به منظور ارائه‏ تصویری خاص از معایب و مفاسد جامعه صورت می گیرد و وظیفه انتقادی آن، بدخواهی و تمسخر نیست بلکه زشتی و فساد عمومی را نمایان می سازد و علاوه بر عملکرد انتقادی، کارکردی درمانی نیز دارد و این امر از طریق خنده‏ای که ایجاد می‏کند محقق می‏شود؛ خنده‏ای که از سر درد و به منظور تأمل و تفکّر است. یکی از نویسندگان معاصر که این شیوه را در نویسندگی برگزید، جلال‏آل‏احمد است. او با صراحت و تیزبینی خاص خود، شیوه‎ای نو در نویسندگی ایجاد کرد و در دوران خفقان بار زمانه‏اش، با آگاهی و جسارت تمام، لبه تیز انتقادات خود را متوجه اجتماع بیمار و معایب آن کرد. آل‏احمد از «تاثیرگذارترین روشنفکران دهه‏30 و40»است که طنز او با ریشخند و استهزا همراه است و با طعن و کنایه جنبه‏های نامطلوب رفتار بشری را به چالش می‏کشد. پژوهش حاضر، ضمن بررسی مباحث نظری طنز به شناخت ابعاد طنز در آثار آل‏احمد می‏پردازد. هدف این پژوهش تجزیه و تحلیل آثار آل‏احمد، بخصوص آثار داستانی او، از نظر مضامین و تکنیک‏های طنز است. از آن جا که آل‏احمد، کاملا تحت تاثیر جریانات سیاسی و تحولات اجتماعی قرار دارد، طنزهای او عمدتاً با حوادث سیاسی وتاریخی دوران همراه است. بنابراین طنز آل‏احمد بیشتر در مسائل سیاسی و اجتماعی جامعه نمود پیدا می‏کند که در آثار اولیه‏ی او به شکل انتقادات مستقیم همراه با طعن و تمسخر است، اما رفته رفته در کارهای بعدی شکلی منطقی و عمیق می‏یابد.جلال‏آل‏احمد- طنز- حوادث سیاسی-تکنیک- ساختار

اسطوره ها از دیرباز با هنر و ادبیات پیوند نزدیکی داشته است و تجلی گاه اسطوره ها را می توان در ادبیات داستانی ملت ها یافت. برای شناخت بهتر این آثار به ناچار باید با اسطوره آشنا بود. هر کسی که به زبان اسطوره آشنا نباشد هرگز قادر نخواهد بود ادبیات داستانی را آن چنان که شایسته است دریابد. در ادبیات داستانی انقلاب اسلامی ایران با توجه به تغییراتی که در اوضاع فکری و عاطفی جامعه ایرانی بعد از جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به وجود آمد، عده بسیاری از نویسندگان با آگاهی از اساطیر و روایت های اسطوره ای به بازآفرینی این روایت ها در آثار خود اقدام کردند. می توان گفت یکی از دلایل گرایش داستان نویسان این دوره به حوزه ی اسطوره، جنگ بوده که غالبا با نماد و نمادگرایی همراه شده است. درک زبان ویژه اسطوره با واژه های نمادین و مفاهیم عمیق، درک زبان نویسنده رمان یا داستان را آسان تر می کند و خواننده با دریافت دقیق تر این مفاهیم با دنیایی از رمز و راز آشنا می شود. نگارش این پایان نامه، ایفای نقشی بسیار اندک برای دریافت مفاهیم اسطوره ای در رمان ها و داستان هاست که سعی شده است عناصر اسطوره ای انعکاس یافته در ادبیات داستانی بعد از انقلاب اسلامی با تأکید بر آثار معروفی، بنی عامری، خسروی، چهل تن، دهقان و بر اساس تم غالب در رمان یا داستان کوتاه، بررسی، نقد و تحلیل شود.

یکی از پژوهش های ارزشمند و مفید در حوزه ی تحقیقات انتقادی، بررسی مجموعه آثار پژوهش محققان برجسته است. از سوی دیگر کشف ویژگی های سبکی و نوشتاری محققان می تواند به آموزش نسل های بعد برای نوشتن کتاب و مقاله های گزین و برتر منجر شود. یکی از محققان برتر در سده اخیر در حوزه نگارش مقاله و آثار انتقادی بی تردید مجتبی مینوی است. در این پایان نامه، صد مقاله از مجموعه مقالات فارسی ایشان در حوزه های مختلف از وجوه زبانی، محتوا، روش تحقیق و شیوه بیان مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد. بنا بر مطالعات انجام شده می توان گفت روش تحقیق مینوی در مقالات بر پایه ی استدلال و استشهاد و استناد پایه گذاری شده است. آن چه روشن است این که موفقیت وی در مقاله های نوشته شده مرهون تسلط وی بر زبان های خارجه و ارتباط لاینفک وی با کتابخانه های بزرگ و اشخاص بزرگ ادبی و همچنین مستشرقین فارسی دان است. ارجاعات و نقل قول های متعدد ایشان در حین بیان مطلب، علاوه بر پرهیز از کسالت متن، به مستندکردن آن یاری رسانده؛ و این سودمندی درکمیت وکیفیت مقالات ایشان تاثیری شگرف داشته است. روش نگارش وی در مقاله ها، در نقل مستندات یا شواهد، غالباً مفصل وگاهاً موجز است. لیکن مینوی اهتمام برآن داشته تا یافته های خود را بطور مختصر و مفید بیان کند. شیوه ی بیان وی در اکثر مقالات با انتقاد و پیشنهاد و یا با توصیف همراه است. لحن وی با توجه به زمینه ی سخن تغییرکرده گاهی ملایم و گاهی تند می شود. اما در انتقاد به کژی ها بدون استثنا لحنی تند و تلخ دارد. هر چه از نخستین مقاله ها می گذرد، پختگی و صلابت کلام وی به سوی انسجام سوق می یابد. از بسامد و عبارات خاص بکار رفته در واژگان کاربردی، مینوی اصطلاحات خاصی را بکار می برد و شیوه ی نویسندگی منحصر بفردی دارد؛ از ویژگی های دیگر این مقالات همراه کردن مخاطب با خود در تفهیم مطالب، با طرح سوالات استفهامی است که به صورت ایجابی و برای تاکید مطلب است. مقالات وی هدفمند و دارای بار اطلاعاتی و علمی مفیدی است. نکته ی دیگر، عدم رعایت اصول مقاله نویسی نوین در سال های اول نویسندگی است،که البته در مقالات پایانی وی شاهد رعایت اصول آن ها هستیم، به گونه ای که به جرات می توان گفت مقالات پایانی وی پر بارتر از مقالات ابتدایی اوست. مینوی برای اقناع مخاطب از هر منبع و نقل قولی که مصداق حقیقت است مدد گرفته، به همین علت بندرت در مقالات وی به اشکالات ارجاعی برمی خوریم.

اهمیت و نقش میراث ادبی در حفظ و استمرار هویت و سنت ایرانی و اسلامی اقتضا می کند افکار و اندیشه صاحبان تفکر در هر عصر و برهه ای مورد نقد و بررسی قرار گیرد و زوایای پنهان کشف ناشدنی این آثار بازشناسی و مکشوف گردد. یکی از این بزرگان در حوز? ادبیات داستانی معاصر «نادر ابراهیمی» است که به دلیل فضای ویژه نوشته هایش، عناصر ملی به شکلی معما گونه و در پرده آورده می شود که جستجوی این عناصر می تواند مولف و مخاطب را در جهت رسیدن به باورها و فضای خاص اندیشه او یاریگر باشد. در این تحقیق، نویسنده سعی می کند با توجه به اصول، مبانی و ویژگی های هدفمند انسان ایرانی، اسلامی مهم ترین مشخصه های بارز ایرانی اسلامی را در آثار ابراهیمی کشف، تفسیر و تبیین نماید.نادر ابراهیمی در (چهاردهم) فروردین ماه سال 131? در تهران به دنیا آمد. تحصیلات مقدماتی را در این شهر گذراند و پس از گرفتن دیپلم ادبی از دبیرستان دارالفنون، به دانشکده حقوق وارد شد. اما این دانشکده را پس از دو سال رها کرد و سپس در رشته زبان و ادبیات انگلیسی به درجه لیسانس رسید.نادر ابراهیمی یکی از نویسندگان پرکار معاصر است؛ با این وجود کارهای او زیاد مورد نقد و بررسی قرار نگرفته اند. در این پژوهش تلاش شده است که هشت عنوان از داستان های کوتاه و دو عنوان از رمان های او از جنبه های ملی و دینی مورد بررسی و تحلیل قرار گیرند. مـراد از جـنبه های ملـی، بررسـی عناصـری اسـت که به ایرانی بودن ایرانیان دلالت می کند؛ عناصر و مولفه هایی همچون آداب و رسوم، باورهای عامه، جغرافیا و تاریخ ایرانیان و مراد از جنبه های دینی، بررسی عناصری است که به دین و مسائل دینی ایرانیان می پردازد که غالب آنها اشاره به دین اسلام و مذهب شیعه است و مولفه هایی همچون آفرینش، مرگ، قیامت، شیطان، دعا و نفرین، نذر، نماز و ... را شامل می شود. کل پژوهـش در سه فصل گردآوری شده است. فصل اول به بیان کلیات و تعاریف می پردازد. فصل دوم بررسی تحلیلی آثار ابراهیمی از جنبه های ملی و دینی است و فصل سوم هم شامل جمع بندی و نتیجه گیری می باشد.

«درد و رنج»به عنوان یک از وجوه تراژیک زندگی از جمله مسائلی است که هر انسانی درطول حیات خود، خواسته یا ناخواسته با آن مواجه بوده و خواهد بود. این مسأله در شعر معاصر و بویژه شعر شاعران زن به گونه ای برجسته و خاص منعکس شده است که بررسی و تحلیل این مسأله به کاوش و تأمل بسیاری نیاز دارد. در این پژوهش با توجه به شعر شاعران زن معاصر یعنی فروغ فرخزاد و سیمین بهبهانی به عنوان مدخل ورود به بحث و در بخش ماهیت شناسی، سعی شده است تصویر جامعی از این مسئله عرضه شود. در ادامه بررسی فلسفه وجودی درد و رنج و زیر مجموعه های آن به انواع درد و رنج (گریز پذیر و گریز ناپذیر)، علل درد و رنج و راه های رهایی از آن پرداخته شده است. در بخش "غایت شناسی و هدف درد و رنج" نیز سعی بر این بوده تا دیدگاه این دو شاعر در مورد درد و رنج بررسی شود.و در ادامه " وظیفه شناسی درد و رنج" در شعر آن دو نشان داده شده است.آنچه در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته در چهار فصل تقسیم بندی شده است. در فصل اول موضوع پایان نامه و مسئله تحقیق و اهمیت و زوایای مختلف آن بررسی شده است و در ادامه شناختی کلی از «درد و رنج» در چهار بخش (الف؛ ماهیت شناسی ب؛ وجود شناسی ج؛ غایت شناسی د؛ اخلاق شناسی) عرضه شده است. در فصل دوم، بررسی و تحلیل مفهوم «درد و رنج» همراه با چهار شاخصه فوق در مجموعه اشعار «فروغ فرخزاد» صورت گرفته است.در فصل سوم، بررسی و تحلیل مفهوم «درد و رنج» در چهار محور یاد شده در مجموعه اشعار «سیمین بهبهانی» صورت گرفته است. در فصل چهارم نیز نتیجه ی تحلیل ها و بررسی های صورت گرفته درمجموعه های شعری این دو شاعر زن معاصر ذکر گردیده است که نشان دهنده وجوه افتراق و اشتراک این دو شاعر در شناخت درد و رنج و چگونگی برخورد با آن است. بطوری که نگاه فروغ فرخزاد در ابتدا در حوزه معرفت شناختی عاشقانه، بدون تفکر و افراطی است. در حالی که سیمین بیشتر، رویکرد خرد ورزانه دارد.از نکات مشترک هم می توان به بحث انواع دردها اشاره کرد که هر دو شاعر در مورد دردهای گریزناپذیر به مولفه های مشترکی چون (مرگ اندیشی، سرنوشت و تقدیر، فنا و نیستی، عدم، گذر زمان) نظر دارند

سلمان هراتی از شاعران معاصر است که دوران جوانی او با انقلاب هم زمان شد. دلبستگی و ارادت او به انقلاب و امام از سویی و تمایلات مذهبی از سوی دیگر او را در تعهدش به ادبیات حوزه انقلاب و مقاومت راسخ تر کرد. رفتن به جبهه و سرودن شعر برای رزمندگان و یاد شهدا نشان از عشق او به ادبیات متعهد پایداری است. با بررسی و تحلیل ساختاری سه مجموعه از آسمان سبز، دری به خانه خورشید و از این ستاره به آن ستاره (در حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان) چنین مستفاد می شود که او با زبانی ساده و روان چه در حوزه صورت از قبیل موسیقی بیرونی یا وزن، واژگان عامیانه، ساختار نحوی کلام و صنایع لفظی و چه در بستر معنا از قبیل ارتباط معنایی واژگان و ساختار فکری سعی کرده تا مخاطب/ مخاطبان را با مسائل حساس روزگار و معارف انسانی آگاه سازد. اشتیاق به آسمان و وابسته هایش چنان که در عنوان مجموعه هایش آشکار است، نشان از اشتیاق او به رهایی و پرواز است.

کتاب «اخلاق ناصری» از معتبرترین کتب فارسی است که در علم اخلاق و حکمت عملی در دوره ی اسلامی نوشته شده است. توجه به این کتاب و شرح آن از دیرباز از جمله فعالیت های اهل حکمت و سیاست بوده است، از جمله شروحی که بر کتاب «اخلاق ناصری» نگاشته شده است، «توضیح الاخلاق» تألیف خلیفه سلطان است که به فرمان شاه صفی صفوی در سال 1051 ق. به انجام رسیده است. خلیفه سلطان اثر خواجه نصیرالدین را با این هدف که برای مردم کتاب خوان آن دوره قابل فهم باشد، با عبارات روشن تر و ساده تری آورده است. به دلیل دشواری نثر اخلاق ناصری، بسیاری از افراد از مطالعه ی آن صرف نظر کرده، از مطالب ارزشمند این کتاب بی بهره می مانند. با تصحیح و چاپ «توضیح الاخلاق»، به دلیل سهولت نسبی آن، در راه آشنایی هر چه بیشتر دانش دوستان با اندیشه ی حکمای اسلامی گامی موثر برداشته می شود. این رساله، علاوه بر متن مصحَّح، دربردارنده ی مقدمه ای مشروح است که در آن به مطالب ذیل پرداخته شده است: - معرّفی شروح اخلاق ناصری - تحقیق در باره ی احوال و آثار خلیفه سلطان - بررسی جایگاه علمی و سیاسی خلیفه سلطان - تحقیق در باره ی ویژگی های سبکی و ساختاری نثر «توضیح الاخلاق» برای متن توضیح الاخلاق، تعلیقات جامعی نیز نگاشته شده است. پس از تعلیقات، بخش «دگرگونی ها» قرار دارد که مربوط به تبیین مواردی است که خلیفه سلطان کلمات و عبارات یا جمله های اخلاق ناصری را تغییر داده و آن ها را به زبان ساده تری بیان کرده است. بعد از آن، مجموعه ای از واژگان و ترکیب های نسبتاً دشوار متن به همراه معنی آن ها در بخش «فرهنگ لغات و ترکیبات فارسی و عربی» جمع آوری شده است. در بخش انتهایی رساله فهرست های راهنما قرار گرفته است.

یکی از مباحث مهم در جامعه شناسی ادبیات، بررسی مساله هویت و عناصر هویتی در متون ادبی است که لازمه آن، بازخوانی متن ادبی به منظور کشف عناصر و مولفه های هویت انسان ایرانی و اسلامی در متون ادبی فارسی است. در این پژوهش، تلاش شده است تا هویت های ملی و دینی در آثار دو شاعر نامدار ایران، استاد محمد حسین شهریار و مهرداد اوستا، بررسی شود. منظور از هویت ملی، شناسنام? یک ملت است؛ شناسنامه ای که شناسنده و مشخص کنند? ویژگی های خاص یک قوم و یک جامعه است. منظور آن دسته از ویژگی هایی است که دالّ بر ایرانی بودن ایرانیان است. ویژگی هایی خاص همچون اسطوره ها و تاریخ این سرزمین، خط و زبان، جغرافیا و ... است. مقصود از ویژگی های دینی نیز، به آن دسته از ویژگیها اطلاق می شود که مربوط به دین و مذهب ایرانیان است. دین و مذهب غالب در ایران، اسلام و شیعه است. مولفه هایی همچون همچون هستی شناسی، ائمه اطهار، قرآن و ... در این زمره قرار گرفته اند. با توجه به بررسی و تحلیل مجموعه اشعار این دو شاعر برجسته معاصر چنین بر می آید که هر دو شاخصه ها و مولفه های ملی و دینی انسان ایرانی توجه زیاد کرده اند و این اهمیت را در قالب زبان و بیان هنری نمایان ساخته اند. واژه های کلیدی: هویت ملی، دینی، محمد حسین شهریار، مهرداد اوستا

یکی از راه های شناخت ادبیات داستانی کلاسیک فارسی ، بررسی آن با شیوه های علمی نو و اعمال تحلیل های ساخت گرایانه بر روی متون روایی است . نتیجه به کار بستن چنین شیوه هایی ، علاوه بر احیای سنت های ادبی کهن ، شناخت هر چه بیشتر ساختارهای داستانی متون و کشف شگردهای داستان پردازی نویسندگان و نیز تبیین نکات برجسته آثار آنان است . در مورد جنبه های گوناگون معنایی و بررسی تمثیل های سهروردی ، شارحان و محققان مباحث به نسبت زیادی را طرح کرده اند ، اما در مورد قابلیت های داستانی برخی آثار وی و نیز ساخت های داستانی - نمایشی این آثار ، به ندرت مطلب در خور توجهی یافت می شود . در این پایان نامه نگارنده نخست ، هشت رساله فارسی شیخ اشراق را که با محور داستانی تمایز یافته اند برگزیده و سپس به بررسی این هشت داستان جامع و نیز حکایات درونی آن ها پرداخته و با عنایت به عناصر تشکیل دهنده ساختار آن ها ( اعم از تعداد حوادث ، چگونگی رخ دادن حوادث ، اشخاص داستان ، اعمال خرق عادت و جادو ، عناصر مکانی و زمانی و احیانا نتیجه گیری انتهای داستان ) به تفکیک ساختار ها و طبقه بندی آن ها همت گمارده است . شیوه مورد کاربرد ، روشی است که به تسامح می توان آن را ریخت شناسی بر اساس نظریه " پراپ " نامید ؛ سپس الگوهای روایی استخراج گردیده و حکایات در این الگوها سامان یافته اند . داستان های جامع و حکایات درونی آنها ابتدا بر اساس 31 کارکرد پیشنهادی" پراپ" تجزیه و تحلیل شدند و الگوهای آنها استخراج گشت. در بخش های انتهایی هر داستان در این رساله با ترسیم جداول درباره کارکردها والگوهای حکایات بررسی شده سخن گفته ایم. بر اساس الگوهای کارکردی می توان به چند طرح کلی دست یافت که ساختار اصلی این داستان ها را تشکیل می دهند. این طرح ها یا الگوهای اصلی برمبنای نوع های پربسامد داستان ها تنظیم شده اند و شامل 4 دسته اند : الف) دور شدن از ملجاء و مآوای اصلی ( دوری ) ب) فراموش کردن ملجاء و ماوای اصلی ( فراموشی ) ج)جستجو برای فهم مساله یا نیل به کمال مطلوب ( جستجو ) د ) حضور مداوم شر ( شر ) تمام افسانه های جادویی را می توان پس از شناسایی و استخراج جفت های کارکردی شان، در یکی از الگوهای چهارگانه یادشده جای داد. به این طریق ساختار کلی روایت در داستان های فارسی شیخ اشراق به دست می اید. نتایج حاصل از این پژوهش، می تواند به عنوان ماده اولیه در تحقیقات و بررسی های مرتبط با مطالعات علوم انسانی ،از جمله مردم شناسی، جامعه شناسی و روان شناسی به کار گرفته شود. آنچه در این رساله بعنوان ساختارگرایی در نظر گرفته شده است در حقیقت ترکیبی ست از شناسایی عناصر داستان در متون، نیم نگاهی به شکل تمثیلی آنها، بررسی ساخت های روایتی و بررسی نهایی داستان ها بر اساس شیوه های یاد شده در بالا و حاصل کار نشان دادن عناصر داستان در میان مفاهیم فلسفی و عرفانی داستان های فارسی شیخ اشراق است

مصطفی مستور از نویسندگان برجسته پس از انقلاب اسلامی به ویژه دهه اخیر است که تا کنون حدود نه اثر روایی در قالب آثار داستانی به چاپ رسانده است. مهم ترین اثر او «روی ماه خداوند را ببوس» است که به عنوان اثر برگزیده در دهه هشتاد انتخاب شده است. نگاهی فراگیر به مجموعه آثار مستور نشان می دهد که گفتمان برتر و غالب در گفتمان روایی او؛ گفتمان اخلاقی، معنوی و دینی و حتی در مواردی گفتمان اسلامی است و لذا در آثار او عناصری از هویّت های ملّی و دینی دیده می شود. از آن جایی که او به مسایل روز زندگی و اتفاقات و حوادث واقعی در زندگی شخصیت های داستانش می پردازد؛ بررسی هویّت های ملّی و دینی در آثار او می تواند خواننده را به شناخت جامعه ما در دهه های اخیر یاری دهد. با توجه به این امر در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی سعی شده است تمام عناصر ملّی- دینی در آثار مستور طبقه بندی و سپس تجزیه و تحلیل شود. بررسی و تحلیل آثار مستور با نگاه به موضوع مورد بحث نشان می دهد که 53 عنصر دینی و 59 عنصر ملّی در آثار او برجستگی بیش تر دارد. مهم ترین عناصر دینی و معنوی در آثار مستور حضور خداوند، نوع نگاه و تلقی خاص از مرگ، آفرینش و مباحث مربوط به هستی شناسی، قضا و قدر الهی، آخرت گرایی، بهشت و جهنم، باورهای دینی نظیر اذان، نماز و ... و مهم ترین عناصر ملّی زبان زدها، نوع خاص سوگند، خواستگاری ها، عروسی، تعاون، همدردی، عزاداری و ... است که در این پژوهش به ابعاد و زوایای مختلف این عناصر توجه شده است. هم چنین در کنار بررسی هویّت هایی از عناصر ملّی- دینی، هویّت های منفی رایج در این برهه زمانی نیز مورد کندوکاو قرار گرفته است.

یکی از شخصیت های برجسته ادبیات داستانی معاصر بدون تردید صادق چوبک است. صادق چوبک همچون دهخدا، جمال زاده و هدایت از جمله اولین نویسندگانی است که از زبان عامیانه در آثارش استفاده می نماید. سبک نگارشی که تاثیر به سزایی بر نویسندگان جوان تر نهاد و منجر به پیدایش زبانی ساده و عامیانه، مختص ادبیات نوین فارسی گردید. نگاه اجمالی به مجموعه داستان های کوتاه و بلند وی نشان می دهد مسئله زبان و نوع به کارگیری آن توسط چوبک به گونه ای است که نیاز به تامل فراوان دارد. در این پژوهش عناصر عامیانه ی زبان در داستان های کوتاه و بلند چوبک در سه گروه لغات، ترکیبات و اصطلاحات و همچنین کنایات و ضرب المثل ها مورد بررسی قرار گرفتند و با توجه به داده های به دست آمده می توان اذعان نمود همانا از مشخصه های بارز نثر چوبک به کارگیری زبان عامیانه با توجه به ادبیات بومی و اقلیمی منطقه جنوب از یک طرف و نزدیکی زبانی و محتوایی آثار او به نویسندگان مکتب ناتورالیسم از طرف دیگر می باشد. با بررسی و تحلیل رمان ها و مجموعه داستان های وی می توان به جرئت ادعا نمود که چوبک از جمله نویسندگانی است که به ظرایف و قابلیت های زبانی در آثارش توجه خاصی داشته است و با مهارت هرچه تمام تر ارتباط مناسبی میان محتوا و زبان آثارش برقرار کرده است. چوبک در رمان «تنگسیر» در بخش مربوط به ترکیبات و اصطلاحات با به کار گیری حدود 5 ترکیب و اصطلاح در هر صفحه دارای بیشترین بسامد می باشد. همچنین در بخش مربوط به لغات مجموعه داستان های کوتاه «خیمه شب بازی» و در بخش مربوط به کنایات و ضرب المثل ها مجموعه داستان های کوتاه «انتری که لوطیش مرده بود» بیشترین بسامد را به خود اختصاص داده اند.

ادبیات داستانی پس ازانقلاب اسلامی، شاهد تحولی عمیق درزمینه های مختلف محتوایی ، زبانی ، سبکی و...بوده است. یکی ازجریان های برجسته در دهه های اخیر به ویژه دهه آخر درحوزه داستان و رمان ، حضور گسترده کمی وکیفی زنان است که بررسی وتحلیل این جریان به منظورکشف و نقد جریان شناسی داستان های معاصر ضروری به نظر می رسد. در این پژوهش نویسنده کوشیده است با بررسی و تحلیل مقایسه ای داستان های دو نویسنده زن(محبوبه میرقدیری ومهسامحب علی) به ارائه نقش و جایگاه زن و سیمای هویت زنانه در ادبیات داستانی پس ازانقلاب بپردازد و مشکلات، مسائل و دغدغه های نویسندگان زن دراین برهه راتبیین وبررسی کند. براین اساس مهمترین موضوعات مربوط به هویت زن و زنانه درآثار میرقدیری ،انعکاس تجربه های زنانه ازجمله زایمان ،عادت ماهانه ،ازدواج ،پیردختر و خشونت علیه زنان ،ازجمله تنبیه بدنی ،تجاوزجنسی ،زن دوم ودرآثارمحب علی تعامل باجهان مردانه از جمله سلطه مذکر ، مردسالاری ، مردستیزی و نوشتارزنانه ازجمله جزئی نگری ، لحن وسبک ، تعابیر و اصطلاحات زنانه است . درمجموع هر دو نویسنده با قلم زنانه ازجایگاه وموقعیت زن پس از انقلاب اسلامی سخن گفته و ناخرسندی و اعتراض خود را از مظلومیت زن درجامعه مردسالار ابرازداشته اند که دراین تحقیق نویسنده به بررسی و تحلیل ابعاد و زوایای داستان های این دونویسنده باتوجه به سیمای زن پرداخته است.

نقد کهن الگویی از نظریه های مدرن نقد ادبی و مبتنی بر نقد روان شناختی است که براساس آرای یونگ بنا شده است. در این نوع نقد، ضمن مطالعه و بررسی کهن الگوهای یک اثر، چگونگی جذب آنها توسّط ذهن شاعر و نویسنده نشان داده می شود. کهن الگوها که محصول تجربه های مکرر بشر در زندگی هستند و در ناخودآگاه وی به ودیعه نهاده شده اند، از زوایا و ابعاد گوناگون مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. برپایه ی این مطالعات، سفر قهرمانی برای رسیدن به کمال و رویای فردیّت با تکیه بر حضور کهن الگوها در زندگی هر فرد میسّر است. هدف این رساله، بررسی ده رمان معاصر فارسی از منظر نقد کهن الگویی با تکیه بر مبانی فکری کارول پیرسون و هیو.کی.مار برپایه ی کهن الگوهای دوازده گانه ی بیداری قهرمانان درون است. در این رساله ده رمان برگزیده ی بوف کور، چشمهایش، مدیر مدرسه، شازده احتجاب، ملکوت، سووشون، همسایه ها، شوهر آهو خانم، سنگ صبور و جای خالی سلوچ انتخاب و کاربرد کهن الگوها در آنها بررسی و تحلیل شد. با توجّه به بررسی های به عمل آمده، به نظر می رسد می توان کهن الگوهای بیداری قهرمان درون را در شخصیّت های داستانی همچون روند تکامل شخصیّتی شخصیّت های انسانی دریافت و سفر قهرمانی را در سه مرحله ی (عزیمت، تشرّف و بازگشت) دنبال کرد. در ده رمان مورد بحث یازده شخصیّت به طی این سفر موفّق گردیدند و کهن الگوهای دوازده گانه به آنها در مراحل سه گانه ی سفر تفرّد یاری رساندند. بررسی ها نشان می دهد با اینکه تنها برخی از شخصیّت ها توانستند به مرحله ی بازگشت دست یابند، امّا دیگر شخصیّت ها نیز به این مسیر پا نهاده اند و کهن الگوها با تجلّی در روح و روان شخصیّت، قهرمانان را به سمت تعالی و کمال سوق داده اند. این پژوهش نشان می دهد می توان با بهره گیری از کهن الگوهای شخصیّتی و توجّه به سفر قهرمانی به تحلیل و تفسیر متون ادبی پرداخت و مفاهیم اصلی مکنون در آنها را آشکار و واضح ساخت.

استعاره به عنوان رکنی مهم از ارکان علوم بلاغی و یکی از ترفندهای هنری تزیین و تخبیل کلام، از دیرباز مورد بحث و بررسی دانشمندان دنیا بوده است، چنانکه پیشینه این بحث را به آراء ارسطو و افلاطون نسبت می دهند. در این زمینه دانشمندان ایرانی و اسلامی نیز تعاریف و تفاسیر گوناگونی که غالباً در راستای نظرات فلاسفه و بلاغیون غربی می باشد، ارائه داده اند. با اندکی تأمّل می توان دریافت که این تعاریف سنتی در باب استعاره و خاستگاه آن، از یک دیدگاه نسبتاً واحد سرچشمه می گیرند. از حدود سه دهه پیش با رشد مباحث زبانشناسی در کنار فلسفه و سایر علوم شناختی، نظرات جدیدی در خصوص ماهیت و منشأ استعاره ارائه شده است که تعاریف سنتی را با چالش های مهمی روبرو کرده است. در نظریه معاصر استعاره که از سوی لیکاف (زبانشناس آمریکایی) و جانسون (فیلسوف آمریکایی) مطرح شد، استعاره را اساس تفکر و زیربنای اندیشه بشر می داند و نه تنها آنرا امری تزیینی نمی داند بلکه استعاره را جزئی جدایی ناپذیر لاینفک از زبان به حساب می آورد که انسان به طور ناخودآگاه آن را در کلام روزمره و حتی شعر و نوشته های دیگر به کار می گیرد. پژوهش حاضر سعی دارد با توجه به مبانی نظری استوار و علمی نظریه فوق، به شرح و بررسی استعاره در شعر انقلاب از دیدگاه معنی شناسی شناختی پرداخته و زوایای مختلف این نظریه را در دوره شعری مذکور، مورد نقد و واکاوی قرار دهد. در این راستا قیصر امین پور و سید حسن حسینی را به عنوان دو تن از برجسته ترین شاعران انقلاب انتخاب کرده ایم.

نظریه بینامتنیت که درباره روابط بین متون و تاثیر متون متأخر از کتب متقدم بحث می¬کند؛ از بحث¬های مهم نظریه¬پردازان غربی همچون باختین سوسور و ژنت است. بر اساس این نظریه هیچ متنی متکی به خود نبوده و به نحوی با متون پیش از خود ارتباط دارد. در این میان نظریه ترامتنیت ژنت که بهره¬گیری متون از یکدیگر را بر اساس پنج نوع بینامتنیت، فرامتنیت، پیرامتنیت، سرمتنیت و بیش¬متنیت می¬داند، بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. در این پژوهش دو کتاب مرصاد¬العباد تألیف نجم¬الدین رازی و مصباح¬الهدایه اثر عزالدین کاشانی که هر دو از کتب مهم صوفیه در قرن هفتم و هشتم هجری هستند با توجه به نظریه ژنت، با هم مقایسه می¬شوند. هدف این جستار نشان دادن وجوه مشترک این دو کتاب با متون پیش از خود و بهره¬گیری مولفان از آراء مشایخ متصوفه است. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی می¬باشد. در بررسی¬های این پژوهش به این نتیجه رسیدیم که دو کتاب مذکور اشتراکات زیادی با کتب پیش از خود دارند اما در مقایسه این دو با یکدیگر تشابه بیشتر در زمینه سر متنیت دیده می¬شود.

یکی از دغدغه های اساسی انسان در طول تاریخ و نیز در گستره جغرافیای فرهنگی و تمدن، توجه به مسئله درد بودن، درد عشق، درد تنهایی، درد گناه و درد مرگ است که از این پنج مقوله به وجوه تراژیک زندگی در حوزه فردی تعبیر می شود. این پژوهش به بررسی، تحلیل و گاه نقد تطبیقی عناصر مذکور با محوریت غزل سعدی و حافظ پرداخته است؛ و از آنجا که در میان مجموعه شاعران ادب فارسی، سعدی و حافظ به عنوان دو شاهکارپرداز، بیشترین توجه را به مجموعه مسائلِ مُبتلی به انسان بدون توجه به زمان و مکان خاص داشته اند. پنج مولفه یادشده از پر بسامدترین مفاهیم خطوط ذهنی و فکری این دو شاعر بزرگ است. پژوهش مذکور تأکیدی بر این نکته است که سعدی و حافظ دو پدیدارشناس و هستی شناس ایرانی هستند که اگر عناصر تراژیک زندگی از نگاه آنها در حال و هوایی غیر از شعر ارائه می شد یقیناً هستی شناسانی در قدوقامت نیچه، ژان وال، هایدیگر، هگل، سُورن کِه گور و... بودند. پژوهش مذکور بررسی، تحلیل، تطبیق و نقدگونه وجوه تراژیک زندگی در رسیدن به هستی شناسی و پدیدارشناسی در شعر سعدی و حافظ است.

چکیده ندارد.

یکی از روش ها و رویکردهای بررسی و تحلیل فنون ادبی به ویژه شعر؛ سنجش فنون بلاغی و مجموعه رتوریک حاکم بر اثر ادبی و پی بردن به میزان فصاحت و شیوایی آن است.از سوی دیگر از آن جایی که صابر همدانی در عرصه غزل و قصیده یکی از شاعران معاصر در سده اخیر است. در پژوهش حاضر قصاید و غزلیات شاعر یعنی صابر همدانی با توجه به مجموعه صور خیال ورتوریک حاکم بر آن مورد بررسی و نقد قرار گرفته است.اگرچه اشعار ایشان از حیث کمیت زیاد نیست؛آنچه در دیوان او مشهور است می تواند بخوبی او را شاعری لطیف گو، مضمون آفرین، خوش بیان، فصیح اللفظ و بلیغ المعنی معرفی کند. هر چند او از طبقه شعراء اهل ذوق محسوب می شود که اهمیت گفتار آنان در مضامین و معانی اشعار آنان است؛ از حق نباید گذشت که الفاظ و ترکیبات شعری او هم در غزل لطیف و زیباست.چیزی که گفتار این مرد را بر بیشتر گفتارها امتیاز می دهداین است که وی ذوقیات خود را منظوم ساخته که سرشار از حالات عارفانه بوده است. با این توجه می تواند گفت که صابر در زبان فارسی از شاعران است که درغزلیات به تناوب از تشبیه و استعاره استفاده نموده است.

یکی از پرسشهای عمده و اساسی ذهن انسان در طول تاریخ، مسأله مرگ و زندگی، ارتباط این مقوله با هم بوده است که به تلاش پیگیر آدمی در جهت بازشکافی معمّای مرگ و آگاهی از رموز آن انجامیده است. در این میان ادبا و سخن سرایان با دیدگاهی ویژه و نگاهی ژرف، این موارد را از نظر گذرانده و مورد توجّه قرار داده اند. سهراب سپهری نیز به عنوان یکی از شعرای معاصر، با توجّه خاص به این موضوعات و تأمّل و تفحّص در آن به نتایج و پاسخ هایی دست یافته است که موضوع پژوهش حاضر است. نگرش سهراب سپهری به کلّ پیکره هستی و جهان آفرینش، نگاهی برخاسته از تأمّل، آرامش و سکوت است. او مشتاق درک حقیقت هستی است و تلاش پیگیر و مستمر او پیرامون حقیقت، او را به یک بینش و جهان بینی خاص رهنمون می سازد که در نهایت به تمام هستی عشق می ورزد و خوبی و بدی، روشنایی و تاریکی، پاکی و پلیدی و ... آن را یکسان می بیند. معمّای بزرگ زندگی و مرگ را می شکافد و پرده از اسرار آن برمی دارد. زندگی را دارای حکمتی الهی می داند که باید به نحو مطلوب از آن بهره برد و مرگ را ادامه، مکمّل و ضروری ترین قانون زندگی و وسیله ای جهت دیدار با معشوق ازلی و رسیدن به جاودانگی و ابدیّت می داند. از نظر او عدم پذیرش مرگ، در حقیقت مردود دانستن و نادیده انگاشتن زندگی است، زیرا مرگ ادامه منطقی و سرانجامی بر زندگی و حیات بشری است. نگرش ساده، نو و جدید او به روح زندگی است که انسان را به رسالت بزرگ خود که همان خودشناسی، خداشناسی و زدودن غبار عادات و سنّت ها از چشم هاست؛ آگاه می سازد و ساده زیستن و رسیدن به رستگاری و سعادت ابدی را به او نشان می دهد.