خشک سالی به عنوان یکی از مهمترین بلایای طبیعی بوده که با وقوع تدریجی، آرام و خزنده بر ابعاد مختلف زندگی بشر تاثیر می گذارد. این پدیده ناگوار اقلیمی به طور مستقیم جوامع را از طریق تغییرات در دسترسی به منابع آب تحت تاثیر قرار می دهد. یکی از مهمترین منابعی که از خشک-سالی تاثیر می پذیرد منابع آب زیرزمینی است. این تحقیق با هدف پیش بینی خشک سالی آب زیرزمینی با استفاده از خشک سالی هواشناسی دشت عجب شیر صورت گرفته است. به این منظور مدل مفهومی آبخوان با استفاده از نقشه های زمین شناسی و توپوگرافی، نقشه ها و مقاطع ژئوفیزیک، ستون چینه شناسی چاه ها، مقاطع عرضی و ورودی و خروجی منطقه تهیه و به مدل عددی تبدیل گردید. سپس با حلّ معکوس معادله spi، مقادیر بارش برای هر کدام از سناریو ها (وضعیّت ترسالی شدید، نرمال، خشکسالی متوسط و شدید) محاسبه شد. بین مقادیر بارش و مقادیر تغذیه دوره های تنشی که واسنجی در آن صورت گرفت، روابط همبستگی برقرار گردید. پس از استخراج بهترین روابط، مقادیر بارشی که برای هر کدام از سناریوها بدست آمده بود را در روابط جای گذاری و مقادیر تغذیه به دست آمده برای هر سناریو به صورت جداگانه در مدل اعمال و اجرا گردید. به این ترتیب اثرات تنش های احتمالی حاصل از خشک سالی هواشناسی روی بیلان و تراز آب زیرزمینی در آینده مشخص و مناطق حساس آبخوان و نقاط بحرانی در حالت های مختلف خشک سالی شناسایی گردید. نتایج بیانگر آن است که آبخوان دشت عجب شیر برای سناریوهای ترسالی شدید و شرایط نرمال از نظر تغذیه و تخلیه مشکلی نداشته و بیلان آبی آنها مثبت و به ترتیب 23/1 و 3/0 میلیون متر مکعب برای فصل تابستان می باشد. اما در مواقع خشک سالی متوسط و شدید تعادل تخلیه و تغذیه آبخوان برهم خورده به طوری که بیلان آبی برای خشک سالی متوسط و برای خشک سالی شدید به ترتیب 061/3- و 94/4- میلیون متر مکعب برای فصل تابستان به دست آمد. همچنین افت سطح ایستابی از ترسالی شدید تا خشکسالی شدید به بیش از 25 متر رسیده است.

به آبخوان¬هایی که از دو یا بیش از چند لایه آبدار تشکیل شده باشد، آبخوان چند لایه گفته می-شود. این آبخوان¬ها می¬توانند از یک لایه آبدار آزاد و چند لایه آبدار محبوس تشکیل شده باشند. برای بررسی جریان آب زیرزمینی در آبخوان¬های چند لایه از لاگ¬های لیتولوژی، تراز سطح ایستابی و تراز پیزومتری، نتایج آزمون پمپاژ و خصوصیات هیدروشیمیایی استفاده می¬گردد. دشت مرند از جمله مناطقی است که از وجود منابع آب سطحی دائمی بی بهره بوده و بهره¬برداری بیش از اندازه از منابع آب زیرزمینی باعث افت سطح آب زیرزمینی شده است. براساس نتایج داده¬های ژئوفیزیکی و لاگ¬ چاه¬های حفر شده در این دشت آبخوان¬، از نوع چند لایه¬ای تشخیص داده شده است. در قسمت شرق، آبخوان از نوع آزاد بوده و از قسمت میانی آبخوان تا انتهای غربی آن علاوه بر لایه آزاد یک لایه آبدار محبوس نیز گسترش دارد. بررسی نوسانات در چاه¬های مشاهده¬ای (گمانه¬های حفر شده در لایه آزاد) نشان می¬دهد سطح ایستابی دارای روند کاهشی با متوسط نرخ افت 49/0 متر بر سال می¬باشد. بررسی نوسانات در پیزومترها (گمانه¬های حفر شده در لایه آبدار محبوس) نیز روند کاهشی سطح پیزومتری با نرخ افت 7/0 متر بر سال را نشان می¬دهد. خطوط هم پتانسیل در لایه آزاد نشان می¬دهد که این لایه از حاشیه جنوب شرقی، شمالی و شرقی تغذیه و از سمت غرب تخلیه می¬گردد. لایه آبدار محبوس نیز از سمت جنوب شرق تغذیه و از سمت غرب تخلیه می¬شود. با توجه به ضخامت لایه ناتراوا و برداشت همزمان چاه¬ها از هر دو لایه امکان تبادل بین لایه¬های آبدار آزاد و محبوس از طریق لایه ناتراوا بعید به نظر می¬رسد. لیکن امکان تبادل از طریق چاه¬های بهره¬برداری در مواقعی که بهره¬برداری از آنها صورت نمی¬گیرد به دلیل وجود اختلاف انرژی (حداقل 5 متر و حداکثر 55 متر) محتمل می¬باشد. بررسی داده¬های کیفی نشان داد که تیپ آب در لایه آبدار آزاد در قسمت جنوب شرق آبخوان بی¬کربناته و در نواحی دیگر کلروره می¬باشد. تیپ آب در لایه آبدار محبوس از نوع تیپ بی¬کربناته می¬باشد. میزان هدایت الکتریکی در لایه آبدار آزاد از 335 میکروزیمنس بر سانتی¬متر در جنوب شرق تا 4800 میکروزیمنس بر سانتی¬متر در نواحی غرب لایه می¬رسد. میزان آن در لایه آبدار محبوس از 818 میکروزیمنس بر سانتی¬متر در مقطع ورودی لایه تا بیش از 2000 میکروزیمنس بر سانتی¬متر در محل خروجی لایه می¬رسد. تشابه تیپ آب زیرزمینی و هدایت الکتریکی در لایه آبدار محبوس با قسمت جنوب شرقی لایه آبدار آزاد نشانگر تغذیه لایه آبدار محبوس از این ناحیه می¬باشد. بررسی نتایج آزمون¬های پمپاژ انجام گرفته برای هر دو لایه مقادیر 200 تا 600 متر مربع بر روز را برای لایه آبدار آزاد و مقادیر 200 تا 400 متر مربع بر روز را برای لایه آبدار محبوس نشان می¬دهد.

طرح تغذیه مصنوعی دشت امامزاده جعفر در حدود 18 کیلومتری شرق شهر دوگنبدان(گچساران) واقع گردیده و شامل یک بند انحرافی خاکی، کانالهای انتقال و انحراف ، و 5 حوضچه تغذیه بزرگ است . آب ورودی به طرح از سیلابهای فصلی حوضه آبریز ناصرآباد، که یکی از حوضه های فرعی رودخانه زهره می باشد ، تامین می گردد. نتایج عمده ذیل حاصل این بررسی می باشد: 1 - نتایج مطالعات هواشناسی نشان داد که با موارد ارائه شده در گزارش طرح، اختلاف زیادی وجود دارد. 2 - براساس مطالعات هیدرولوژیکی انجام شده معلوم گردید که مشخصات آبنمودهای (hydrographs) سیل محاسبه شده، با آبنمودهای بکار رفته در طراحی اولیه، به علت عدم کاربرد آمار و پارامترهای صحیح، اختلاف زیادی دارند که این امر باعث منظور نمودن حجم نامناسب برای مخزن و حوضچه های طرح گردیده است . 3 - میزان تطابق طراحی و اجرای اجزاء مختلف طرح، شامل: مشخصات ابعادی بند انحرافی، سرریز توریسنگی و حوضچه آرامش آن، کانالهای انتقال و انحراف ، ابعاد حوضچه ها، عرض وشیب خاکریز حوضچه ها بررسی شد. 4 - براساس بررسیهای بعمل آمده، علت هدر رفت آب براثر تراوش از پی سرریز توریسنگی عدم نفوذ کافی هسته آسفالتی آب بنددر پی آن بوده که این امر می تواند پدیده زیرشوئی را نیز در آینده ممکن سازد. 5 - علل تخریب قسمتهایی از تاسیسات طرح در دی ماه 1376، براثر عدم تطابق طراحی و اجرا در مورد اجزای مختلف و همچنین انتخاب نامناسب بعضی از عوامل در مرحله طراحی اولیه بوده است . 6 - شکل حوضچه ها از نظر تاثیر در بازده طرح نیز مورد ارزیابی قرار گرفت . 7 - طرح مورد مطالعه از نظر اثر کمی برآب زیرزمینی منطقه، با توجه به آبنمود چاههای مشاهده ای پایین دست آن در قبل و بعد از آبگیری مخزن و حوضچه ها علیرغم هدررفت سیلاب به طرق مختلف (تراوش از پی سرریز و قرار گرفتن مسیر قنات موجود در مخزن بند)در بهبود وضعیت آب زیرزمینی منطقه تاثیر مثبت داشته است . 8 - از نظر تاثیر اجرای طرح بر کیفیت آب زیرزمینی پایین دست نمونه برداریهای انجام شده در این تحقیق نشان می دهد که به لحاظ کیفیت مطلوب سیلابهای تغذیه شده اثر مثبتی در بهبود وضعیت آب زیرزمینی خصوصا"در قسمتهای مرکزی به طرف جنوب دشت داشته است . 9 - در کل با توجه به نتایج بدست آمده د راین تحقیق طرح تغذیه مصنوعی دشت امامزاده جعفر از جنبه طراحی در حد متوسط تا خوب ، از نظر اجرا ضعیف ، و از نظر عملکرد کمی و کیفی برآب زیرزمینی منطقه مثبت ارزیابی می گردد.