نام پژوهشگر: مهدی افخمی نیا
وحید نژاد محمد الله شکر اسداللهی تجرق
در حیطه ادبیات معاصر فرانسه نویسندگان زیادی درصدد تنوع دهی به نوع نثر داستان پردازی برآمده اند که از بین آنها می توان به ژان-ماری گوستاو لُ کلزیو اشاره کرد. فهم زبان یک متن و تقابل آن با جامعه در پذیرش پدیده-های متنی و اَشکال منفعل درون-متنی، چارچوبهای نوین زبان داستانی، از ورای کنکاش در ماهیت و تحولات فرد و اجتماع، فرضیات گوناگونی را در تحلیل نوشتار لوکلزیو ایجاد می کند. و رابطه شخصیت با دیگری، با ساختارها و شرایط اجتماعی، در بطن چارچوبهای داستان پردازی و منطبق با ساختارهای روحی و روانی، مفاهیم کثیری را درمقابل خواننده معاصر قرار می دهد. در فصل اول این رساله تلاش بر این است تا در ابتدا با تحلیل اوضاع "متن" و نگارش در قرن بیستم و عناصر سازنده یِ "سفر" اُفقی به شناخت بیشتر زوایای اصیل داستانیِ مولف مذکور گشوده شود. همچنانکه کارکرد یک متن و بررسی محتوایی آن، توانایی خلاقیت و قوه تخیل خالق اثر را به تصویر کشیده و فواصل و تقارب های موجود در تاروپودهای متنی، بسیاری از تعاریف متنی او را ممکن خواهد ساخت. در همین اثنا، مسائل مربوط به "من" و ارتباط تنگاتنگ آن با "دیگری" و وابستگی شخصیت ها به همین "سفر و دیگری"، تصویرهای متناوبی را در نوشتار مولف ایجاد می کند. خلق تصویرهای متناوب زمانی و مکانی، تفکیک بُعد زمانی حال از گذشته، سرزمین زادگاهی در قبال پدیده حرکت و جابجایی، عناصری هستند که تاروپود داستانی را از محل اولیه تا محل عزیمت در طول داستانهای سفر هدایت می کنند. از این رو متن ساختاری لو کلزیو آکنده از ناهمگونی و انفصالات متنی در بیان آنچیزی است که به ماهیت شناسی تخیل و متن خیالی منجر می شود. پدیده-های اجتماعی عاملی در جهت ساختاربندی یک متن هستند که گونه های شناسایی آن متن را مشخص می کنند. مطالعه انفصال ها و سفرهای فردی، در نهایت آگاهی و التزام، ماهیت ریشه ای فردی را نمایان کرده و توصیف و روایت حوادث اشکال گوناگون ارزشهای فردی و جهانی را به تصویر می کشد. روانشناسی و جامعه شناسی این " وابستگیِ" شخصیت ها، در بحبوحه شرایط اجتماعی و زیستی، تصویرهای متناوبی را از شخصیت ها نشان داده و تخیل و خیال پروری آنها را در حیطه فردگرایی و یا "جهان وطنی" به وفور ارائه می دهد. شعور فردی و رابطه فردیت-جامعه که از ارکان تشکیل دهنده "حس وابستگی" فرد به شمار می روند، در روند توصیف و ساختاربندی متن نقش مهمی را ایفا می کنند. تصویر "گریز" فرد و اجزا تشکیل دهنده متنیِ آن در طول فصل دوم، در مفهوم دهی به یک "جستجو"، "حادثه" و "خیال پردازی فردی" نمایان شده و عدم تجانس متنی را در نزد رُمانهای ژان-ماری لو کلزیو سبب ساز می شود. شناخت عوامل سازنده یِ متن و ساختاربندی آن از نقطه نظر محتوایی در نزد لو کلزیو در طول فصل دوم، از بسیاری از موقعیت ها و مفاهیم داستانی پرده بر می دارد. حال آنکه تجارب، آموخته ها و تصمیمات اتخاذ شدهِ شخصیت های داستانی، بهانه هایی است برای شناختن دلایل حرکت و علل "وابستگیِ" ریشه ای و پایان حرکت که با مفاهیمی چون "گریز" و "فرار" عنوان شده و زمینه را برای بررسی بیش از پیش عناصر اتوبیوگرافی و ارزشهای ماندنی و پایدار (معنوی) هموار می کند. بعلاوه، وابستگی شخصیت های داستانی و رویکرد عاطفی و روحی آنها به "طبیعت" و عناصر سازنده آن، بخش بسیار اعظم داستاهای مولف را تشکیل داده و پیوسته خواننده را به سوی پاکی، اصالت، بشردوستی و طبیعت گرایی سوق می دهد. متن و سازنده های همین مفاهیم از الگوهای متفاوتی جهت معنادهی استفاده می کنند که شناخت و بازیابی آن درخور اهمیت بسیار است. ترسیم ظواهر دنیای مُدرن، اسباب قدرت و خواسته های درون از کودکی تا پیری، چالش های من و دیگری، عالم درونی و برونی، بازبینی حس و فریاد، فرد و دنیای برون، خلاءهای گم شده تاروپود متنی، همگی بر توان بالای زبان متون ادبی لوکلِزیو اذعان دارند. جامعه شناسی این نوع ادبیات فردی و جهانی با شکستن ایدئولوژی های تک بُعدی، تحلیل های ارزنده ای را در گشودن مدینه های انسانی گشوده و تا توسّل به اسطورهِ "گریز" پیش می رود. اکثر رمانهای وی از نقطه صفر حرکت کرده و نهایتی هدفمند را برای خود در طول داستان تعریف می کنند. در طول فصل سوم نیز "جابجایی" و "حرکتِ" عاملان و شخصیت های داستانها، وابستگی فردی را در بطن محرکهای اجتماعی و فردی نشان داده و مفهومِ "گریز" شخصیت ها را در نهایت امر با چالش اجزاء متنی عریان می کند. در بسیاری از آثار وی، دلالت های تلویحی و آشکار "گریز" در قیاس با عوامل فردی و اجتماعی متضاد، نشانگر جستجوی پدیده های جهانی و رابطه آنها با درون فرد و عالم خیال وی بوده و اُفقی به سوی "وحدت انسانی" هم آوا با "جهان زیستی" می گشاید. جامعه شناسی این مسیر فردی با در نظر گرفتن تمامی ابعاد، از درون تا جامعه بیرونی و از گفتمانهای اجتماعی تا شناسایی پویاییِ "جهان وطنی" با برجسته سازی احساسات متناقض شخصیت ها همراه بوده و ابدیتی ناب را از نوع جهان دوستی در ورطه هیجانات و انگیزه های "ریشه گرایی" و شناسایی "گریز" شخصیت ها نمایان می کند. بسیاری از رُمانهای لو کلزیو، همچون "جوینده طلا"، "صحرا"، اُنیتشا"، از یک حرکت حکایت می کنند که تخیل پردازی های حقیقی مولف در مسیرتفسیرهای متفاوت زندگی شخصیت ها قرار گرفته وعناصر و علائم این حرکت و انتهای این حرکت را از ابعاد گوناگون نمایان می سازد. بررسی محتوایی این داستانها با شناخت عوامل تولید نقش مهمی را در شناسایی احوالات روانشناختی شخصیت ها بازی کرده و آفرینش ادبی و فرهنگی آثار مولف را با زیبایی هر چه تمام تر ارزیابی خواهد کرد. حلقه ارتباط بسیاری از داستانهای لُ کلزیو در سفر، مهاجرت، دوری، جستجو، سعادت و مدینه اصیل و آرمانی آرمیده است و یکپارچگی و یا عدم یکپارچگی این عوامل، می تواند در مجموع، آثار لو کلزیو را تحت ارزیابی اصیل و تاریخی در آورد. از سویی چگونگی حرکت شخصیت ها با در نظر گرفتن علل وابستگی هایِ ریشه ای آنها می-تواند پرده از اسرار زیبایی شناختی متون معاصر ادبیات فرانسه بردارد. از سوی دیگر شناخت علل اجتماعی و روانی "وابستگی هایِ ریشه ای" افراد داستانی می تواند در شناسایی علل "گریز" این شخصیت ها موثر و سودمند واقع شود. از اهداف این رساله شناسایی دلایل "وابستگیِ" شخصیت ها و "گریز" آنها در شرایط گوناگون همسان با مسائل اجتماعی و روحیات درونی و برونی آنها در مقابل جامعه مُدرن و مکانیک خواهد بود.
رویا خجیر مهدی افخمی نیا
هدف از این تحقیق علمی، همانگونه که از عنوان آن بر می آید، مطالعه دریافت و خوانش "رمان نو" در ایران، ترجمه آن، و بررسی تاثیر این رمان بر روی خوانندگان ایرانی است. بنا براین، در فصل اول این تحقیق علمی که عنوان آن « دیدگاههای کلی » می باشد، ما تلاش کرده ایم تا توضیحاتی در باره تئوریهای زیباشناسی دریافت، علل ظهور رمان نودر فرانسه، ویژگیها و جهان بینی جدید آن که باعث برانگیختن محافل نقد عصرش شد، ارائه دهیم. برای دریافتن ظهور "رمان نو" در ایران، ما مبادرت به بررسی تاریخ گسترده ادبیات فارسی نموده ایم که در پی حضور ادبیات خارجی خصوصا ادبیات فرانسه شاهد تولد رمان بود. در حالی که به توضیح و تشریح چگونگی ارتباطات بین ادبیات فارسی و فرانسه اقدام کرده ایم، در صدد بودیم تا بیان کنیم که رمان چگونه به ایران آمد و اولین رمانهای فارسی دارای چه خصیصه هایی بودند. حضور ادبیات خارجی از طریق ترجمه در ایران به گسترش علم ادبیات تطبیقی و نقد ادبی که یکی از ارکان آن می باشد، انجامید، بنابر این به مطالعه وضعیت و شرایط آنها در ایران مبادرت نموده ایم. در فصل دوم این تحقیق علمی با عنوان « دریافت رمان نو از ورای ترجمه آن » ،پس از توضیح ارتباط بین ترجمه وادبیات تطبیقی و همچنین دریافت ادبی یک اثر، به موضوع نقش و اهمیت ترجمه ادبی و جنبه های مسئله ساز آن، خصوصا در ایران پرداخته و تاریخچه ای از ترجمه آثار نویسندگان فرانسوی به فارسی را ارائه داده ایم. محور اصلی این فصل اختصاص به تشریح مسائل ترجمه "رمان نو" در ایران از لحاظ ساختار و سبک دارد، که مترجمان ایرانی در حین ترجمه با آنها مواجه می شوند. در طی یک بررسی تطبیقی، با مقایسه ترجمه فارسی آثاربعضی از رمان نویسان نو با متن فرانسه آنها، این مسائل را از برخی از جنبه های متفاوت، تجزیه و تحلیل کرده ایم تا به ترجمه پذیری یا ترجمه ناپذیری رمان نو واقف شویم. در فصل سوم با عنوان « رمان نو و خوانندگان ایرانی »، با مطالعه افق انتظار خوانندگان ایرانی، وضعیت خوانش "رمان نو" را در نزد آنها بررسی نموده و نشان داده ایم که چرا و چگونه بعضی از خوانندگان ایرانی از قبیل نویسندگان، متفکران علمی و دانشگاهی تحت تاثیر خوانش این رمان قرار گرفته اند. سپس با اشاره به آثار بعضی ازرمان نویسان نو، به تحلیل مشکلات خوانش رمان نو مبادرت نموده ایم تا مشخص کنیم که" رمان نو" به عنوان "متن نو"، چه نوع خوانش و خواننده ای را میطلبد و اینکه این رمان غیر قابل خوانش است یا نه، و با تاکید بر روی تئوری های ولفگانگ ایزر وآمبرتو اکو، بر روی شناخت تیپو لوژی خواننده ایرانی متمرکز شده ایم. علاوه بر این، در این فصل، چگونگی دریافت آثار خارجی را شرح داده و پس از نشان دادن نمود مدرنیسم در رمان فارسی از جنبه های داستان سرایی، به ترسیم بافت سیاسی-اجتماعی ایران و تشریح جریانهای متفکری و فرهنگی که در ظهور "رمان نو فارسی" دخیل بوده اند، پرداخته ایم. پس از شرح دادن در باره سیر تحولی" رمان مدرن فارسی" که در نهایت منجر به پیدایش "رمان نو فارسی" گشت، آثاربعضی از نویسندگان ایرانی را که می توانند به عنوان رمان نویسان نو تلقی شوند و تحت تاثیرخوانش رمان نو فرانسه، آثاری را خلق کرده اند که از لحاظ ساختار و نوشتار به آن شباهت دارند، مورد تجزیه و تحلیل قرار داده ایم و سعی نموده ایم که دراین آثار که مربوط به قبل و بعد از انقلاب اسلامی هستند، ویژگیهای "رمان نو" را بیابیم. برای نشان دادن بازتاب دریافت "رمان نو" در مطبوعات ایران و نشریه های دانشگاهی، به تجزیه و تحلیل مقاله های چاپ شده درآنها اقدام نموده، سپس پایان نامه های نگاشته شده در رابطه با این رمان را معرفی کرده وپس از بررسی نقاط مشترک بین رمان نو فرانسه و فارسی، درباره آینده این رمان در ایران بحث کرده ایم.