نام پژوهشگر: سیدجلال طباطبایی
محمد رحمن پورآذر سیدجلال طباطبایی
تحقیقات قابل توجهی برای کاهش تجمع نیترات در سبزی ها انجام شده است که به طور اساسی در مدیریت تغذیه گیاهی، تکنولوژی کشاورزی و اصلاح سبزی ها بوده است. کاهو جزء سبزی های برگی است که استعداد تجمع نیترات را دارد و در تغذیه و رژیم غذایی انسان نقش مهمی دارد بنابراین توجه به کیفیت آن امری ضروری است. نیترات هم یکی از فاکتورهای کیفیت است که در سبزی مهمی مثل کاهو باید مورد توجه قرار گیرد. نیترات اغلب منبع اصلی نیتروژن قابل دسترس برای گیاهان است و احیاء آن به آمینواسیدها و دیگر ترکیبات نیتروژن دار، نیازمند انرژی نوری خورشید، رطوبت کافی، عناصر غذایی و دمای مناسب می باشد. تأمین co2به عنوان منبع کربوهیدرات می تواند در آسیمیلاسیون نیترات جذب شده تأثیر گذار باشد. بنابراین، این آزمایش به منظور بررسی تأثیر co2محیط ریشه روی غلظت نیترات و رشد گیاه صورت گرفت. آزمایش به صورت هایدروپونیک و در قالب طرح کاملاً تصادفی شامل چهار سطح دی-اکسیدکربن (ml/min 600، 400، 200 و 0) و دو رقم کاهو به نام های کاهوی پیچ سبز کنیا و کاهوی فر قرمز ورسای انجام شد. این آزمایش در سیستم فلوتینگ اجرا شده و اکسیژن محیط ریشه توسط پمپ هوا تأمین شد. برای تزریق co2 از کپسول 30 کیلوئی استفاده شد. نتایج آزمایش نشان داد که با افزایش میزان دی اکسیدکربن محیط ریشه، وزن تر و خشک گیاهان در هر دو رقم افزایش یافت. میزان کارآیی فتوسنتز در گیاهان تیمار شده با دی اکسیدکربن محیط ریشه دارای اختلاف معنی داری در مقایسه با گیاهان شاهد بودند. غلظت نیترات در برگ گیاهان تیمار شده با دی اکسیدکربن محیط ریشه با افزایش میزان تزریق دی-اکسیدکربن به محلول غذایی کاهش یافت.
فرشاد کاکاوند ناصر مهنا
آنتوسیانین ها رنگ دانه های موجود در واکوئل هستند که جز فلاونویدها می باشند و باعث ایجاد رنگ های آبی، ارغوانی، قرمز و پرتقالی در گیاهان عالی می گردند. این متابولیت های ثانویه گیاهی دارای ارزش بسزایی در رژیم غذایی انسان ها می باشد. آنتوسیانین های طبیعی که که از مواد گیاهی تازه بدست می آیند محدودیت هایی از قبیل عملکرد کم، تنوع و دسترسی فصلی و شرایط ویژه برای رشد گیاهان دارند. امروزه استفاده از بیوتکنولوژی جهت تولید متابولیت های ثانویه بدون محدودیت های ذکر شده مورد توجه قرار گرفته است. سیب ماکامیک یکی از گیاهانی است که می توانند آنتوسیانین را در اندام های مختلف خود تولید کنند. فاکتور های مختلفی بر تولید درون شیشه ای آنتوسیانین اثر می گذارند و جهت دست یابی به حداکثر تولید درون شیشه ای آنتوسیانین، بهینه سازی هر یک از آنها الزامی می باشد. در این تحقیق، به منظور بهینه کردن غلظت های مختلف ساکارز، شدت های مختلف نور و نسبت های مختلف آمونیوم به نیترات جهت تولید درون شیشه ای آنتوسیانین از سیب ماکامیک، ابتدا از ریزنمونه های برگ گیاهچه های درون شیشه ای جهت تولید کالوس استفاده گردید و پس از بدست آوردن کالوس به مقدار مورد نیاز، تیمارها در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار و چهار نمونه در هر تکرار اعمال گردید. نتایج نشان داد که از میان غلظت های مختلف ساکارز جهت تولید آنتوسیانین، غلظت 8% موثر باشد. با افزایش غلظت ساکارز بیشتر از 8%، از میزان تولید آنتوسیانین کاسته شد و همچنین در غلظت های کمتر از این تیمار نیز مقدار آنتوسیانین کاهش یافت. با افزایش غلظت ساکارز، میزان شاخص رشد کاهش می یافت و بیشترین میزان شاخص رشد در محیط کشت حاوی 3% ساکارز مشاهده گردید. افزایش شدت نور باعث افزایش معنی داری در مقدار آنتوسیانین گردید. کمترین میزان آنتوسیانین در تاریکی مشاهده گردید ولی در تاریکی کالوس ها از میزان رشد بهتری نسبت به تیمار های نوری دیگر برخوردار بودند. کمترین میزان رشد کالوس در شدت نور 150 میکرو مول مشاهده گردید. ترکیب نیتروژن محیط کشت به صورت معنی داری بر میزان آنتوسیانین در کشت کالوس سیب ماکامیک اثر گذاشت. نتایج نشان داد که بیشترین میزان آنتوسیانین در محیط کشت حاوی 10 میلی مول آمونیوم و 18.8 میلی مول نیترات مشاهده گردید. همچنین در این محیط کشت بیشترین میزان وزن خشک و وزن تر کالوس نیز مشاهده گردید.
محمدصادق صادقی جابر پناهنده
اسفناج(spinacia oleracea) متعلق به تیره chenopodiacea و جنس spinacia میباشد.این سبزی گیاهی است که نیتروژن به فرم نیترات را به مقدار زیاد در خود تجمع میدهد. به منظور بررسی تاثیر حذف محلول غذایی در مراحل آخر رشد بر میزان نیترات موجود در دمبرگ آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تیمار(تیمار 1: 25، تیمار 2: 50، تیمار3: 100 و تیمار4: 200میلیگرم در لیتر) با 6 تکرار نجام شد و گیاهان تحت شرایط کشت بدون خاک ـ هیدروپونیک(فلوتینگ) پرورش داده شدند و خصوصیات رشد و نموی، عملکرد و کیفیت محصول مورد بررسی قرار گرفت. همچینین برخی فاکتورها نظیر شاخص کلروفیل، کارایی فتوسنتز، نیترات و نیتروژن کل، مورد ارزیابی قرار گرفتند.در ابتدا بذرهای اسفناج در بستر پشم شیشه شسته شده با اسید فسفریک قرارداده شدند و پس از جوانه زنی و تغذیه با محلول کامل غذایی در محله 4 برگی به محیط کشت هیدروپونیک حاوی محلول غذایی انتقال داده شدند. یک هفته قبل از برداشت در هریک از تیمارها حذف محلول غذایی در نیمی از گلدان ها انجام شد. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد افزایش مقدار نیتروژن سبب افزایش وزن تر و خشک اندام هوایی وریشه، تعداد و سطح برگ می شود. همچنین در تیمار شماره 1 میزان شاخص کلروفیل و کارایی فتوسنتز نسبت به دیگر تیمار ها کاهش معنی داری نشان داد در حالیکه در بین دیگر تیمارها با یکدیگر تفاوت معنی داری وجود نداشت.از طرفی در اثر افزایش مصرف نیتروژن درصد وزن خشک اندام هوایی هم کاهش نشان داد. حذف محلول غذایی در یک هفته قبل از برداشت تاثیر معنی داری در هیچیک از صفات وزن تر و خشک اندام هوایی وریشه، تعداد و سطح برگ،شاخص کلروفیل و کارایی فتوسنتز نداشت. در پایان آزمایش مشخص شد که افزایش غلظت نیتروژن سبب افزایش نیترات دمبرگ و نیتروژن کل شده و در بین تمامی تیمار ها با یکدیگر تفاوت معنی داری وجود داشت، همچنین حذف محلول غذایی یک هفته قبل از برداشت هم سبب کاهش میزان نیترات دمبرگ به ترتیب در تیمارهای1،2،3،4 بیشترین کاهش میزان نیترات و نیتروژن کل مشاهده شد. واژگان کلیدی: نیترات، اسفناج، کشت فلوتینگ
زهرا صفری انامق غلامرضا دهقان
پژوهش حاضر به منظور بررسی تاثیر دو تنظیم کننده رشد بر میزان مقاومت به یخ زدگی شکوفه های زردآلوی ارقام تبرزه، عسگرآباد و شکرپاره انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل با سه تیمار دمایی (صفر، 5/1- و 3- درجه سانتی گراد) و دو تنظیم کننده رشد [پروهگزادیون کلسیم (40 و 60 میلی گرم در لیتر) و اسید سالیسیلیک (5/0 و 1 میلی مولار)] به همراه شاهد بر پایه طرح کاملا? تصادفی در سه تکرار صورت گرفت. صفاتی نظیر درصد مادگی سالم، درصد جوانه زنی دانه گرده، درصد نشت یونی، غلطت پرولین آزاد و میزان فعالیت آنزیم-های آنتی اکسیدانی (کاتالاز، پراکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز) مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که از نظر خسارت به مادگی در ارقام مورد بررسی اختلاف معنی داری بین درجه حرارت های اعمال شده و تنظیم کننده های رشد وجود داشت. به طوری که تیمارها درصد خسارت را کاهش دادند. کاهش درجه حرارت در هر سه رقم سبب کاهش درصد جوانه زنی دانه گرده شده در حالی که تیمار با تنظیم کننده های رشد سبب افزایش درصد جوانه زنی دانه گرده گردید. درجه حرارت های اعمال شده سبب افرایش نشت یونی در رقم های عسگرآباد و شکرپاره گردید. تیمارهای اعمال شده تاثیری در میزان نشت یونی و غلظت پرولین نداشتند. در رقم عسگرآباد غلظت پرولین تحت تاثیر درجه حرارت قرار گرفت. درجه حرارت های اعمال شده تاثیری در میزان فعالیت آنزیم پراکسیداز نداشتند اما تنظیم کننده های رشد فعالیت آن را در رقم های تبرزه و شکرپاره افزایش داد. اثر متقابل درجه حرارت و تنظیم کننده رشد تاثیر معنی داری بر فعالیت آنزیم کاتالاز در رقم های عسگرآباد و شکرپاره به همراه داشت. درجه حرارت تاثیری در میزان فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز نداشت اما تنظیم کننده های رشد سبب افزایش فعالیت آن در هر سه رقم گردید. با توجه به نتایج به دست آمده می توان استعمال اسید سالیسیلیک را در رقم تبرزه و شکرپاره، پروهگزادیون کلسیم را در هر سه رقم برای افزایش مقاومت به یخ زدگی شکوفه ها پیشنهاد نمود.
رضا ساکی سیدجلال طباطبایی
شوری آب یا خاک یکی از فاکتورهای مهم محیطی در کشاورزی است و با توجه به کمبود آب در اغلب نقاط دنیا و از جمله ایران لازم است از آب های شور و لب شور درفضای سبز استفاده بهینه شود. شوری بررشد، رنگیزه های فتوسنتزی، خصوصیات تبادلات گازی و میزان آب نسبی گیاه تاًثیر دارد. واکنش گیاهان مختلف به شوری متفاوت است و با توجه به اینکه مقدار زیادی از خاک ها وآب ها شور می باشند باید به مقاومت آن ها نسبت به شوری در محلی که کاشته شوند توجه کرد تا رشد مناسبی داشته باشند.. این مطالعه درقالب طرح آزمایشی کاملاً تصادفی با سه سطح شوری (0 - 50 - 100 میلی مول) و 7 گیاه یکساله زینتی (اطلسی، جعفری، سلوی، میمون، پریوش، همیشه بهار و تاج خروس) و با 4 تکرار در گلخانه اجرا خواهد شد. گیاهان با تیمارهای شوری در طول فصل رشد خود آبیاری شدند و خصوصیات رشد و نموی آن ها در طول رشد و پس از برداشت اندازه گیری شد. پس از اندازه گیری های مختلف و آنالیز داده ها با نرم افزارspss مشخص شد که پریوش هم از لحاظ خصوصیات رویشی و علائم ظاهری و هم از لحاظ تجمع یون سدیم از سایر گیاهان نسبت به شوری حساس تر بوده و علائم ناشی از شوری را بیش از سایر گیاهان فوق الذکر نشان می دهد. پس از پریوش با توجه به خصوصیات ظاهری و آنالیز داده ها سلوی( مریم گلی) از بقیه حساس تر بوده و با سرعت بیشتری تحت تاثیر تنش شوری قرار می گیرد که این گیاهان برای مناطقی با خاک شور یا مناطقی که توسط فاضلاب های تصفیه شده و آب شور آبیاری می شوند مناسب نبوده و کاشت آن ها در مناطق ذکر شده اتلاف وقت و انرژی و هزینه می باشد. گیاهان اطلسی و پس از آن تاج خروس نیز در دسته متوسطی از لحاظ حساسیت به شوری قرار گرفته و برای مناطقی با شوری متوسط نیز می توانند کشت شوندو نسبت به سلوی و پریوش مقاومت بیشتری به شوری دارند. بعد از این دو، همیشه بهار دارای درجه بالاتری از مقاومت به تنش شوری می باشد که علائم ظاهری و نیز تجمع یون سدیم در این گیاه وضعیت به نسبت بهتری دارد و در مناطقی با شوری متوسط به بالا( حدود 4 دسی زیمنس بر متر یا در مناطقی با مقدار نمک حدود 50 میلی مول نمک کلرید سدیم) قابل کشت بوده و از خود در مقابل شوری مقاومت نشان می دهد. بعداز گیاهان ذکر شده جعفری و سپس میمون دارای بالاترین درجه از مقاومت به شوری بوده ودر شوری حدود 8 دسی زیمنس( 100 میلی مول نمک کلرید سدیم) قابل کاشت بوده و دارای بهره وری اقتصادی نیز می توانند باشند.
کامران قاسمی صاحبعلی بلندنظر
نقش عنصر سلنیوم در سلامت انسان و پیشگیری از برخی بیماری ها به اثبات رسیده است و سیر خوراکی به عنوان یک گیاه تجمع دهنده-ی سلنیوم می تواند به منظور غنی سازی این عنصر در اولویت قرار گیرد. مقادیر بالای سلنیوم حتی در گیاهانی مانند سیر نیز سمیت داشته و موجب اختلال در رشد گیاه و تنش می شود. استفاده از مواد هیومیکی علاوه بر افزایش رشد ریشه و جذب مواد غذایی به عنوان یک ماده آنتی استرس می تواند تا اندازه زیادی تنش ناشی از تغذیه سلنیوم را تعدیل کرده و کاهش در عملکرد ناشی از آن را جبران نماید. در این پژوهش، به منظور مطالعه اثر سلنیوم و هیومیک اسید بر عملکرد و ارزش غذایی سیر خوراکی آزمایشی در دو سال متوالی به صورت فاکتوریل با دو فاکتور سلنیوم و هیومیک اسید در منطقه تیرتاش مازندران انجام شد. سلنیوم به غلظت های: صفر، 10، 20 و 30 میلی گرم در لیتر و هیومیک اسید به غلظت های صفر، 10 و 20 کیلوگرم در هکتار مورد استفاده قرار گرفتند. با توجه به نتایج حاصله از دو سال آزمایش متوالی تیمار se10h20 از نظر عملکرد دارای برتری نسبت به سایر تیمارهای مورد آزمایش بوده است. تیمار سلنیوم موجب کاهش رنگیزه های فتوسنتزی و کارتنوئیدها شد. حداکثر فعالیت آنزیم پراکسیداز در تیمار se30h0 بوده است. غلظت 30 میلی گرم در -لیتر سلنیوم موجب افزایش معنی دار فعالیت آنزیم کاتالاز گردید. میزان گوگرد کل و آلیسین نتایج مشابهی را نشان داد و هر دو صفت در تیمار se 0h20 حداکثر مقدار را داشتند. همچنین همبستگی منفی بین غلظت سلنیوم بکار رفته و میزان آلیسین بدست آمد. به طور خلاصه بررسی اثر متقابل دو تیمار هیومیک اسید و سلنیوم بیانگر آن است که غلظت های پایین سلنیوم (10 میلی گرم در لیتر) به همراه میزان بالای هیومیک اسید (20 کیلوگرم در هکتار) علاوه بر افزایش معنی دار عملکرد و اجزای عملکرد، اثرات منفی سلنیوم و تنش حاصل از این عنصر بر گیاه سیر را کاهش می دهد. از دیگر سو کاهش میزان آلیسین و گوگرد –و احتمالا سایر ترکیبات ارگانوسولفور موجود در سیر- ناشی از محلول پاشی سلنیوم تا اندازه زیادی تعدیل می گردد. به نظر می رسد هیومیک اسید با افزایش جذب عناصر غذایی به ویژه گوگرد، از سمیت سلنیوم برای گیاه سیر بکاهد.