در منطق قرآن کریم گستر? هستی آیین? تمام نمای اسماء و صفات آفریدگار و به عبارت دیگر آیین? آیات الهی است و سفیران آسمانی و انبیای الهی از هر فرصتی برای متوجّه نمودن و حسّاس کردن مردمان نسبت به تأمّل در آیات پروردگار بهره برده اند تا از این رهگذر، فطرت خدا آشنا و خداگرای انسان ها را برآشوبند و بالنده و شکفته کنند. امام خداجویان و پیشوای پرواپیشگان حضرت علی بن ابی طالب × نیز به موازات قرآن در کلام سحرآسا و زیبای خویش در نهج البلاغه این مهم را پی گرفته و فراوان و با عبارات گوناگون، مردمان را متوجّه آیات الهی و شگفتی های آثار صنع پروردگار کرده است. در این نوشته تلاشی صورت گرفته تا اشارات خانه زاد خداوند، حضرت امیر المومنین × در باب شگفتی های آفرینش در نهج البلاغه با توجه به نظرات شارحان این کتاب و جمعی از صاحب نظران مورد بررسی قرار گیرد و به این پرسش ها پاسخ داده شود که چرا امام × در کلام خود به این شگفتی ها اشاره کرده و بیان آن ها چه رابطه ای با محتوای اصلی کلام آن حضرت داشته و مخاطبان چه پیام هایی از آن می توانند به دست آورند. با بررسی این موضوع روشن شد که امام با بیان این شگفتی ها از یک طرف پایه های اعتقادی مخاطبین خویش را به وجود آفریدگار استحکام می بخشد و از دیگر سو بلندای بیکران صفاتی همچون علم فراگیر خداوند، تدبیر و حساب گری بی نهایت و اتقان صنع او را جلوه گر می سازد و در همین احوال با مطرح کردن راز و رمز وجودی و رفتاری این پدیده ها، درس ها و پیام های اخلاقی، تربیتی، عرفانی و علمی بی شماری را به مخاطب القا می فرماید و می آموزد و افزون بر این همه، امام از این آثار صنع و پدیده ها و آیات شگفت الهی در جهت تشبیه معقول به محسوس و تفهیم یک مطلب بهره ها برده است. نیز از خلال این بررسی دریافتیم که آن حضرت × با بیان شگفتی های جهان آفرینش یکی از بهترین راه های خداشناسی را برای بشریت تبیین کرده که هر انسانی می تواند با تفکر در آن ها بر معرفت الهی خود افزوده و ایمان خود را تقویت کند.

پایان نام? پیش رو با عنوان "اعراب و بلاغت نهج البلاغه (خطبه 94 تا 102)" ضمن تحلیل خطبه های مورد نظر برای دستیابی به این مهم ابتدا به بررسی خطب از نظر اعرابی پرداخته که حاصل آن در قالب اعراب مفردات و اعراب جمل در فصل دوم ارائه شده است و سپس خطبه های مورد نظر را از نقطه نظر بلاغی در سه حوز? معانی، بیان و بدیع واکاوی نموده و نکات شاخص و اختلاف نظرهای هردوبخش را در فصلی جداگانه ارائه نموده است. از منظر اعراب و بلاغت به بررسی شاخص ها و اختلافات اعرابی و بلاغی پرداخته است تا پاسخ گوی این پرسش باشد که آیا این اختلافات تأثیری در فهم مراد امیرمومنان علی (علیه السلام) دارد یا خیر؟ در محدود? این پژوهش اختلافات اعرابی به گونه ای نیستند که سبب اختلاف در برداشت مراد امام (علیه السلام) شود اما در دیگر بخش های این کتاب شریف اختلافاتی به چشم می خورد که عدم توجه به آنها سبب برداشت نادرست از سخنان آن حضرت (علیه السلام) شده است. لذا اهمیت آگاهی و اشراف به علومی نظیر نحو و بلاغت برای درک منظور و مراد آن حضرت یک امر غیر قابل انکار است. کلید واژه ها: إعراب، بلاغت، نهج البلاغه