چکیده زهد از مفاهیم پرکاربردی است که در مباحث عرفانی و اخلاقی جایگاهی ویژه دارد. در کتاب نهج البلاغه، واژه و مفهوم زهد ورزی در دنیا، در خطبه ها، نامه ها و حکمت ها فراوان دیده می شود. عصمت و حکمت امیر مومنان در کنار بلاغت بی نظیر امام، هر پژوهشگری را ترغیب می کند تا راز تکرار یک مفهوم، در کتابی که مفهوم نامش «سخن به جا گفتن» است را دریابد. اندیشمندان دینی، با اشاره به تکرار فراوان این مفهوم، آن را از عناصر موعظه ای نهج البلاغه دانسته اند و در نتیجه تکرار آن را توجیه می کنند. زیرا تأثیر موعظه با تکرار افزون می شود. اما آن گاه که مفاهیم زاهدان? نهج البلاغه و سخنان امیر مومنان علی × را در ظرف زمانی صدور خطبه ها و نامه ها قرار می دهیم و سیر? رفتاری امام و شاگردانش را با رویکردی روش شناختی تحلیل و بررسی می کنیم؛ به نظام تربیتی جامعی بر اساس پرورش استعدادهای فطری، به نام «تربیت زاهدانه» دست می یابیم که به نظر می رسد رمز تکرار این مفهوم در نهج البلاغه، اقبال انبیاء عظام ^ و عرفا به وارستگی و زهد باشد. و به دیگر سخن، زهد رهاورد زمانی خاصی نیست. بلکه زهدورزی در دنیا ارزش اساسی و ذاتی دارد. برای برقراری نظام تربیت زاهدانه، راهکارهای نظری و عملی در سخنان امیر بیان ارائه شده است. شیوه ها و روش هایی که آن حضرت در پرورش وارستگان به کار گرفته اند، برای اجرایی کردن نظام تربیتی زاهدانه کارگشا هستند. اهمیت برقراری این نظام تربیتی پرورش استعدادهای فطری، آزادی انسان ها و رهایی جوامع از انواع بحران های فردی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است که با آن دست به گریبانند. آشنایی با حقیقت زهد، راهکارهای نظری و عملی برای رسیدن به وارستگی، به کارگیری روش های مناسب در تربیت زاهدانه و درک جایگاه این نظام تربیتی؛ از مهم ترین اهداف پژوهش پیش روست. کلید واژه ها: علی ×، زهد، وارستگی، رفاه طلبی، دنیاگرایی، تربیت، روش های تربیت.

نهج البلاغه دریای ژرفی است که معارف الهی و نیازمندیها بشر را در کنار یکدیگر فراهم آورده است. امیرمومنان گاه از خداوند آنچنان که به وصف ناید سخن میگوید و گاه شگفتیهایی از خُردترین مخلوق او که به چشم نمیآید را برای همگان به تصویر میکشد. در این میان موضوع جانورانی که در این تحقیق از آنها نامبرده شده کمتر مورد کاوش کاوشگران واقع شده است در حالیکه ویژگیهای ظاهری، رفتار و عادت های جانوران را در لابهلای سخنان امیربیان میتوان یافت. توصیفات امام علی (علیه السلام) از جانوران در کنار تأکیدات و تشویقهای امام هر خوانندهای را برای مطالعه و پژوهش در زمین? جانوران برمی انگیزاند و نخستین پرسش برای خوانند? امروزی این است که سخنان امام از منظر دانش جانورشناسی در چه جایگاهی است و مقصود سخنان امام چیست؟ این تحقیق که برای پاسخ گویی به این سوالات طرح ریزی گردید منجر به روشن شدن این مطلب شد که اساساً آن چه در نهج البلاغه مطرح گردیده با علم جانورشناسی تطابق داشته و مقصود امام از بیان جملات توصیفی، متوجه ساختن مردم به نکات دقیق آفرینش و در نتیجه خداشناسی بوده، و از تشبیه رفتار افراد به رفتار حیوانات تفهیم بهتر مطلب و بعضاً تأدیب افراد بوده است. این پژوهش افزون بر آنکه شگفتی دانش امیرمومنان در توصیفات دقیق جانوران را در چهارده قرن پیش مینمایاند، زمین? تحقیق امروزی بر گونههای جانوری را نیز نشان میدهد زیرا امام (علیه السلام) در مورد برخی جانوران مانند پشه جملاتی به یادگار نهادهاند که میتواند بهعنوان گزاره و فرضیه علمی پای? تحقیقات محققان قرار گیرد.

پژوهش حاضر، با عنوان مقایس? کارآیی مدیران آموزشی تحصیلکرد? علوم اسلامی با سایر رشته ها، از منظر شاخصه های اختصاصی مدیریتی در نهج البلاغه (پنج منطق? شهر تهران) است که با روش توصیفی ـ پیمایشی، در جامع? آماری مدیران آموزشی دبیرستان های متوسط? دختران? شهر تهران در سال تحصیلی 89 ـ 88، مورد بررسی قرار گرفته است. فرضیات این تحقیق به دنبال این است که تفاوت های عملکرد مدیران تحصیلکرده در رشته های علوم اسلامی با عملکرد مدیران تحصیلکرد? سایر رشته ها را مقایسه نماید. این پژوهش در پی آن است که تأثیر ویژگی های خاص مدیریتی نهج البلاغه را در عملکرد مدیران تحصیلکرده در رشته های علوم اسلامی بررسی کند. فرضی? نخست، کارآیی بهتر مدیران تحصیلکرده در رشته های علوم اسلامی بوده است. جامع? آماری مدیران، متشکل از 145 مدیر بوده که تعداد 135 نفر، اعم از 35 مدیر تحصیلکرد? علوم اسلامی و 100 مدیر تحصیلکرده در سایر رشته ها است که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای ساده به عنوان حجم نمونه، ملاحظه شده است. ابزار مورد استفاده برای اندازه گیری متغیرها، شامل دو پرسش نام? مجزا بوده که پرسش نام? اول، برای سنجش کارآیی مدیران و پرسش نام? دوم نیز، پرسش نام? محقق ساخته ای، برای سنجش ویژگی های مدیریتی نهج البلاغه ای تهیه شده است. روایی پرسش نامه ها، مورد تأیید اساتید راهنما و مشاور بوده و ضریب پایایی آن ها، با روش آلفای کرانباخ و نرم افزار آماری 16spss، عدد 7/96% به دست آمده است. داده های جمع آوری شده، از طریق آمار توصیفی، رسم نمودار هیستوگرام. جدول فراوانی و آزمون واریانس های نابرابر و آزمون t و آزمون فی2 برای هر چهار فرضی? تحقیق، تجزیه و تحلیل، شده است. نتایج به دست آمده، حاکی از آن است که کارآیی مدیران تحصیلکرد? علوم اسلامی و سایر رشته ها در ویژگی های اختصاصی که نهج البلاغه برای مدیران، مهم و حیاتی می داند ـ از نظر کارکنان مدیران و از نظر آماری ـ تفاوت معناداری با یکدیگر ندارد. به عبارت دقیق تر، فرضیات تحقیق، تأیید نشده و در واقع، رد شده است. در انتهای تحقیق نیز به آسیب شناسی این موارد پرداخته شده و علل عدم تفاوت عملکرد این دو گروه (دست کم در شاخصه های اختصاصی مدیریتی نهج البلاغه) به طور اجمالی، بررسی شده و ضمن ارائ? محدودیت ها با ارائ? راهکارها و پیشنهاداتی از نظر محقق، این تحقیق پایان یافته است.

صحیف? سجادیه، معروف ترین کتاب دعایی شیعیان و از کهن ترین متون حدیثی مسلمانان است. بنا به تصریح محدثان بزرگی مانند: شیخ مفید، خزاز قمی، شیخ طوسی، سید بن طاووس، حرّ عاملی، علامه مجلسی و تأیید بسیاری از پژوهشگران، گویند? این دعاهای والا، امام سجاد? است. پژوهش های گسترد? کتاب شناختی و رجالی در این باره قرینه های متعددی را در تأیید این نسبت برای ما به ارمغان می آورد ، هرچند با توجه به تعریف اصطلاحی تواتر، نمی توان طریق وصول آن را در حلقه های نخست و آغازینش، متواتر خواند. ساختار پژوهش حاضر به گونه ای است که قرینه های گوناگون برای اعتماد به کتاب را فراهم آورده است. در فصل نخست شخصیت و زمانه امام سجاد به عنوان خاستگاه صحیفه بررسی شد و در فصل دوم گزارش-هایی گردآمدند که صحیفه را از دو راوی نخست آن نقل کرده اند. تا کنون روایتِ ابن اشکیب، ابن اعلم، ابن مطهر، ابن مالک، ابن فضل و ابن حمّاد شناسایی شده اند. در این پژوهش ویژگی های هر یک از این گزارش ها به تفکیک بیان شده است. یکی از قرائن مهم در تأیید انتساب صحیفه، ویژگی های متن آن است، مانند یک دستی متن و همسانیِ محتوای آن با قرآن و سنت که در فصل سوم پژوهش حاضر نشان داده شده است. به آسانی می توان گفت که در این کتاب هیچ حرفی در تناقض با معارف دینی نمی توان یافت. در کنار قرینه های متعدد، روی کرد عالمان دینی به این کتاب در خور توجه است. صحیفه کتابی است که فقیهان و محدّثان فراوانی به آن اعتماد کرده اند و متون دعایی آن را مقبول دانسته، خوانده، بهره برده و شرح کرده اند. این رویکرد و مجموعه کوشش های ایشان در پاسداشت و انتشار این اثر گران سنگ در بخش پایانی فهرست شده است.

پرسش از معیار ارزش گذاری رفتارهای بشری، پرسشی کُهن و مهم در همه مکاتب اخلاقی از قدیم تا کنون بوده است. هدف این پژوهش، یافتن منشأ اخلاقی شمرده شدن رفتارهای بشر، از منظر خدای متعال است. از آن جا که طیف وسیعی از مفاهیم اخلاقی را مفاهیم اخلاق اجتماعی تشکیل می دهند، شناسایی ملاک اخلاقی شمرده شدن رفتارهای اجتماعی بشر، هدف اصلی و مهم این پژوهش به شمار می رود. روش و سیر انجام شده این پژوهش، عبارت است از: بررسی مبنای اخلاق از نگاه علوی، با جمع آوری و تحلیل متون اسلامی مربوط به خودکانونی و خداکانونی، سپس جمع آوری و تحلیل متون خاصِّ مربوط به ارزش ها و ضد ارزش های اجتماعی برای شناسایی نقاط کانونی آن ها. یافته های این پژوهش نشان می دهد در حوزه مبنای اخلاق، از منظر علوی دو نقطه کلیدی و مهم وجود دارد: نقطه کانونی «خود» و نقطه کانونی «خدا». و برای رسیدن به این نقطه کانونی چاره ای جز «عبور از خود» به عنوان اولین گام لازم، نخواهد بود. در حوزه تحلیل 19 عنوان اخلاقی بحث شده در این پژوهش، یافته ها عبارت است از: الف) اخلاق اجتماعی به دو گونه اصلی قابل تقسیم است؛ یکی حوزه مناسبات فرد با دیگران و دیگری واکنش فرد به مناسبات دیگران با یکدیگر. ب) حوزه مناسبات فرد با دیگران، با توجه به انواع مسائلی که در روابط اجتماعی وجود دارد، به گونه های متعددی قابل تقسیم است. ج) عناوین 19 گانه در قالب پنج گونه مسأله یا موقعیت کلی شکل می گیرند. 1. هنگامه مقایسه؛ که چهار عنوان (تکبر، تواضع، خودرأیی، مشاوره) در این گروه قرار می گیرند. 2. هنگامه رعایت حقوق دیگران؛ که دو عنوان (عدالت و ظلم) را شامل می شود. 3. هنگامه برخورداری از نعمت؛ که گاه حالت صاحب نعمت مد نظر قرار می گیرد و جایگاه بروز دو عنوان (بُخل و جود) است، و گاه حالت دیگران در برابر صاحب نعمت لحاظ می شود که عناوینی چون (حسد، غبطه، نُصح و همچنین امانت داری و خیانت در امانت) امکان بروز می یابند. 4. هنگامه بروز خطا و اشتباه؛ که نسبت به شخص خطاکار عناوینی چون (عذرخواهی و جبران خطا) را پدید می آورد و نسبت به واکنش دیگران به خطای رخ داده، عناوینی چون (غضب، حلم و بردباری، پذیرش عذر دیگران، رد عذر دیگران) امکان بروز و ظهور پیدا می کنند. 5. هنگامه گزارش واقعیت؛ که اگر صرف مطابقت گزارش با واقع لحاظ شود عنوان (صدق و کذب) شکل می گیرد و اگر قصد گزارش کننده لحاظ شود عناوینی چون (غیبت و عیب پوشی) به منصه ظهور می رسند.

کلید واژه ها: بیان، تبیان، فهم قرآن، تفاسیر روایی.

شبهه را از آن جهت شبهه می گویند که شبیه حق جلوه داده می شود. شبهه با مفاهیمی مانند شک، سوال، وسوسه و مغالطه در پاره ای موارد هم پوشانی دارد؛ ولی مفهوم واقعی شبهه با سایر مفاهیم کاملاً متفاوت است. با دقت در متون دینی، عوامل فردی و اجتماعی سبب ایجاد شبهه می شوند. عوامل فردی شبهه زا عبارتند از: نفس، جهل و تسلیم در برابر وسوسه های شیطان و عوامل اجتماعی شبهه آفرین عبارتنداز: جاهلان عالم نما، معاشرت های ناسالم، فتنه، بدعت و نفاق. هر یک از عوامل شهبه زا می توانند، آسیب زا نیز باشند. آسیب هایی که پیامد رسوخ شبهه می باشد عبارتند از: اختلال در تشخیص حق و باطل، کفر، فتنه، سستی ایمان و عهدشکنی. فتنه از سویی سبب پدید آمدن شبهه می شود و از دگر سو پس از استقرار شبهه، فتنه جدیدی را نیز به بار می آورد. از آنجا که در پذیرش شبهه، نفس، شیطان و عوامل بیرونی دخالت دارند، در مقابله با شبهه نیز باید راه کارهای فراگیری جستجو کرد که در مرحله نخست راه ایجاد شبهه را سدّ کند. این راه کارها، راه های پیشگیری و یا دفع شبهه نامیده می شوند. یقین و تقوا، دعا، فهم و دانش و عرضه اعتقادات به منابع استوار(امامان و سنت) می تواند از پدید آمدن شبهه جلوگیری کند. امامان معصوم(علیهم السلام) در صورت پدیدار شدن شبهه، به دو طریق درمان نظری یعنی توسل به خدا و اولیای الهی، پاسخگویی به شبهات و ارجاع به منابع قطعی و درمان عملی یعنی توقف و پرهیز، تربیت شاگردان و برگزاری مناظرات با شبهات پدید آمده، مقابله می کردند. برخی انواع مناظرات معصومان(علیهم السلام) را می توان به موارد زیر تقسیم نمود: از جهت نتیجه، از جهت ارائه معجزه، از جهت استدلال و از جهت تعداد. پاسخ های امامان معصوم(علیهم السلام) به مخالفان و منحرفان دارای ویژگی هایی بود که به برخی از آنها اشاره می شود: دعوت به توحید، زیر سوال بردن محور استدلال، پاسخ های نقضی، مماشات با طرف مقابل، استفاده از قاعده تدرج، پاسخ مستدل و کوتاه و استفاده از امور دسترس.

هر موجود تربیت یافته ای ارزشمند است، به ویژه انسان که تمام هویّت او به تربیت یافتگی اوست، که با اختیار و انتخاب خود، در مسیر رشد و کمال وجودی خود گام برمی دارد. انسان این راه را باید با رهنمودهای مربیانی لایق و شایسته طی کند که خود در مکتب خداوند ربّ العالمین، پرورش یافته اند و به تمام ابعاد وجودی و همه نیازمندی های دنیا و آخرت او آگاهی دارند. یکی از این مربیان الهی، امیرمومنان علی (علیه السلام) می باشد که ساختار تربیتی کتاب ایشان، یعنی نهج البلاغه، بر همه آموزه های قرآن منطبق می باشد. تحقیق حاضر در صدد آن است که با بضاعت اندک خود، برنامه های تربیتی حضرت علی (علیه السلام) این الگوی بشریت را از نهج البلاغه استخراج نموده و شیوه تربیت انسان قرآنی را به صورت کاربردی به جامعه اسلامی عرضه نماید. به همین منظور تحقیق مزبور در پنج فصل تنظیم گردید: فصل اول این تحقیق به بیان کلیات اختصاص یافته است. در فصل دوم، پس از بررسی مفهوم تربیت قرآنی به بیان ابعاد تربیت قرآنی پرداخته شد، و این ابعاد در سه حوزه کلی؛ شناخت، رفتار و احساس و عاطفه مورد بررسی قرار گرفت. به منظور بیان تفاوت های موجود در مکتب تربیتی اسلام و مکاتب تربیتی بشری، فصل سوم این تحقیق به بیان ویژگیهای تربیت قرآن اختصاص یافته و از جنبه فطری بودن، عقلانیت، جامعیت، ظرافت ها، برنامه ها و الگو دهی مورد بررسی قرار گرفت. برای تحقق و عینیّت بخشیدن به تربیت قرآنی، باید شرایطی در مربی و متربی و همچنین عوامل دیگری که در روند تربیت موثر می باشند، وجود داشته باشد. لذا فصل چهارم این تحقیق به بررسی شرایط مربی، متربی، مادّه تربیت و همچنین محیط از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه پرداخت. فصل پنجم این تحقیق نیز، به موانع تحقّق تربیت صحیح از قبیل؛ موانع محیطی، خانوادگی، حلال بودن تغذیه و دوستان فاسد و تهاجم فرهنگی و موانع حکومتی پرداخته شده است که در تربیت صحیح ایجاد اخلال می کنند.

شبهه به معنای به هم امیختن حق وباطل است به گونه ای در موارد فروانی تشخیص حق وباطل را برای انسان دشوار می سازد و در مواردی به گمراه شدن انسان می انجامد وبا واژه های مختلفی از قبیل ریب ، شک، لبس خلط ، زور ، فتنه ارتباط تنگاتنگ داردو با سوال از جهاتی متفاوت است و غالبا از طرف منافقان مستکبران عالم نمایان کفار مطرح می شودو کج فکری اعتماد به دشمن تشخیص حق به وسیله افراد دفاع ضعیف از ارزشهامی تواندزمینه پیدایش شبهات را فراهم سازد ضمن ان که شبهه افکنان نیزبا انگیزه های متفاوتی از قبیل حفظ موقعیت ومقام تضعیف دین امید به پیروزی حسد ورزی به شبهه افکنی روی می اورنددایره شبهه بسیار وسیع بوده ودر تمامی اصول وفروع دین به وجود می اید شایان ذکر است قرین بودن شبهه در عقاید انسان مومن امری مسلم است و کسی نمی تواند ادعا کند که شبهه هیچ گاه در زندگی اعتقادی من وارد نمی شود در این بین انجه بسیار مهم است شبهاتی است که در حوزه اصول دین یعنی توحید عدل نبوت امامت معاد مطرح میشودو در طول تاریخ شبهات فراوانی که در اصول دین برای مردم مطرح شده است ضربات سنگینی را بر عقاید انها وارد کرده است به عنوان مثال شبهات در زمینه توحید افرادی را دچار شرک و شبهات در زمینه عدل سبب بروز مکتب های مختلفی از قبیل اشاعره ومعتزله شده است شبهات در زمینه امامت گروه های مختلف منحرفی را به وجود اورده است وافراد فراوانی را از امام معصوم جدا ساخته است شبهه اثار مخرب خود را هم در زندگی فردی وهم در زندگی اجتماعی وهم در زندگی اخروی نمایان خواهد کرد از جمله اثار در زندگی فردی می توان به سست شدن اعتقادات سر گردانی در میدان نبرد دوری از حق وحقیقت واژگونی قلب اشاره کرد و از اثار اجتماعی اثار شبهه می توان به باز ماندن جامعه از راه حق پدیدار شدن فتنه ها و جنگهاو محرومیت از فرهنگ ناب دینی اشاره کرد شبهه اثار خود را در قیامت در زمینه های مختلفی از قبیل گرفتار بودن در قیامت جدایی از مومنین ملحق شدن به قوم عاد وثمود و.و.و.به مرحله ی بروز وظهور می رساند از مهمترین نکاتی که باید راجع به شبهه عنوان کرد اثار شبهه است که به صورت گام به گام خواهد بود یعنی شبهه در مرحله اول عقاید انسان را تضعیف می کند و در مرحله دوم سبب تحریف عقیده و در مرحله سوم چنان چه شبهه زدوده نشودبه کفر و انکار دین می انجامد که البته هر یک از این مراحل نیزدارای نشانه های است در این بین آن چه مهم است مقابله با شبهات است که راه های متفاوتی در قران و سخنان ایمه معصومین مطرح شده است که اهم این راه ها را می توان در مراجعه به قران ولایت مداری و اقتدا به پیشوایان هدایت تحلیل شبهات معرفی شبهه افکنان به جامعه کسب تقوی اگاهی بخشی به جامعه خواندن ادعیه خلاصه کرد

چکیده بدون شک مدینه به عنوان اولین حوزه حدیثی است که آبشخوار دیگر مکاتب و حوزه های حدیثی فریقین می باشد. از این رو بازشناخت راویان پر کاری که در این حوزه فعالیت های حدیثی داشته اند ضروری می نماید. در این حوزه، همانگونه که بخاطر حضور پیامبر اکرم(ص) و حضور حداکثری صحابی آن بزرگوار، فعالیت های حدیثی اهل سنت از رونق قابل توجهی برخوردار بوده، بدلیل حضور حداکثری اهل بیت گرامی آن حضرت در مدینه، مدرسه حدیثی امامیه نیز قوّت زیادی داشته بطوری که می بینیم بسیاری از راویان امامیه از دیگر شهرها رنج سفر بجان می خریدند و با تمامی محدودیت هایی که حضور در مدینه برای ایشان بهمراه داشت بر خود لازم می دانستند در این پایگاه بزرگ علمی حضور یابند و گاه چندین سال در این شهر توطّن نموده به کسب معارف اهل بیت(ع) همت گمارند. برگذاری جلسات متعدد علمی توسط خاندان رسول اکرم(ص) بهمراه تلاش فراوان راویان امامیه در فراگیری دانش آن بزرگواران، موجب گردید دانشوران فراوانی در حوزه تربیت یابند و با سفر به شهرهای خود چون کوفه، بغداد، قم و ری ... موجبات نشر و گسترش دانش اهل بیت را در غالب احادیث مرویه از ایشان فراهم آورند. در این پایان نامه بر آنیم که فعالیت های حدیثی راویان امامیه در این حوزه که اولین حوزه حدیثی امامیه نیز محسوب می شود را به تصویر بکشیم و شرح حال برخی از این راویان پرکار را نمایان گردانیم. این نوشتار در پنج فصل تدوین گردیده که فصل اول، خود در دو بخش به تبیین کلیات و مفاهیم اختصاص یافته، فصل دوم با عنوان درآمدی بر حوزه حدیثی مدینه، شرحی مختصر از معرفی شهر مدینه و تاسیس و تداوم این حوزه توسط رسول خدا(ص) و اهل بیت(ع) او را در بر دارد، سومین و چهارمین فصل نیز به شرح حال محدثان امامیه اعم از قاریان، مفسران، فقیهان و متکلمان در این حوزه پرداخته و پنجمین فصل مبین میراث حدیثی منقول و مکتوب امامیه در این حوزه می باشد. باشد که انشاء الله این نوشتار فتح البابی برای تحقیقی جامع در حوزه حدیثی امامیه در مدینه گردد. واژگان کلیدی: حوزه حدیثی، حوزه مدینه، راویان امامیه، راویان مدنی، محدثان مدینه، مکتوبات امامیه

چکیده قرآن کریم به عنوان معجز? آخرین پیامبرخدا9، دارای اصول، مبانی و روش هایی منحصر به فرد در تربیت انسان هاست تا غایت آفرینش انسان، یعنی رسیدن به سعادت ابدی، تحقق یابد. در این میان توجه به آیات تربیتی قرآن و رویکرد مفسّران به این دست از آیات، می تواند راهگشای مباحث تربیتی و برآورده کننده نیازهای امروز جامع? جهانی در امر تربیت در گونه های مختلف آن باشد. «تربیت دینی» و «تربیت اجتماعی» دو گونه مهم تربیتی است که نیازمند شناسایی روش قرآن است. در این پژوهش، آثار تفسیری «المیزان فی تفسیر القرآن المجید»، «الجدید فی تفسیر القرآن المجید»، «اطیب البیان فی تفسیر القرآن»، «مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن»، «تقریب القرآن الی الاذهان»، «تفسیر الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن»، ‏«تفسیر نمونه»، «تفسیرکوثر» به عنوان برخی از آثار مفسّران امامی ایرانی در سده اخیر، معیار تحقیق قرار گرفت و با محوریت آیات 136سوره نساء، 30 روم و 14 حجرات در حوزه »تربیت دینی» و آیات 90 سوره نحل، 32 سوره زخرف و 13 سوره حجرات در حوزه «تربیت اجتماعی» به عنوان آیاتی که مهم ترین نکات «تربیت دینی» و «تربیت اجتماعی» را تبیین می کنند، پرداخته شد. ازمیان مفسران امامی ایران معاصر، علامه طباطبایی، محمد بن حبیب الله سبزواری، سید عبدالحسین طیب، محمد صادقی تهرانی، سید محمد حسینی شیرازی و ناصرمکارم شیرازی مفسّرانی بودند که بیشترین توجه را در تیین «تربیت دینی» و «تربیت اجتماعی» داشته اند. دستاورد نگاه اجتماعی به آیات قرآن این است که آیات بسیاری را می توان در آن یافت که به این مسئله توجه داشته اند و اسلام دینی است که به جامعه و تربیت افراد برای حضور در آن دستورات و برنامه های خاصی دارد و نتیجه دقت در آیات تربیت دینی آن است که قرآن کریم برای پایبند کردن مومنان دستوراتی در این زمینه دارد تا هم ایمان قوت پیدا کند و هم در وجود انسان ریشه بدواند.

بهترین و استوارترین تفسیر از قرآن کریم، تفسیری است که از منبع وحی صادر شود. از این روی، روایات تفسیری پیشوایان معصوم و اتصال ایشان به منبع وحی راه مطمئنی برای دست یافتن به مقصود کتاب الهی است. در این پژوهش، 52 آیه سور? زمر در 4 محور کلی قرار گرفته است که، ابتدا با مراجعه به اقوال لغویان و هم چنین واژه پژوهان قرآنی، معانی واژگان محوری در آیات تبیین شد، در ادامه نکات ادبی آن (در صورت وجود) مورد توجه قرار گرفته و سپس با مراجعه به آراء و نظرات مفسّران، مفاهیم ظاهری آیات تبیین شده اند. مهم ترین بخش پژوهش حاضر، گردآوری روایات تفسیری معصومین : است که از منابع شیعی و سنّی ذکر شده اند. در این بخش مهمترین کتب تفاسیر روایی یعنی: «تفسیر قمّی»، «تفسیر الصافی» و «البرهان فی تفسیر القرآن» بررسی شد و تنها روایات صادره از معصومین : فراهم آمد و در بخش اهل سنّت نیز تنها روایات نبوی از تفسیر الدرالمنثور گزینش شد. در بررسی روایات معصومین : آسیب های احتمالی محتوایی نمایانده شد و سپس آموزه های هدایتی برآمده از روایات بیان شد در این طایفه از آیات به موضوعاتی پیرامون توحید، اهمیّت قرآن کریم، ضرورت توجّه به معاد و بیان سرگذشت اقوام پیشین پرداخته شده است. در بخش روایات نیز 52 روایت شیعی،20 آیه و 30 روایت سنّی، 12 آیه را تفسیر صریح کرده-اند. گونه های تفسیری در روایات شیعی عبارتند از: بیان مصداق (تفسیر مصداقی)، ایضاح مفهومی، ایضاح لفظی، تفسیر باطنی، بیان جزئیّات، ترسیم فضای نزول، تفسیر تمثیلی و ... و گونه های تفسیری در روایات نبوی نیز عبارتند از: بیان مصداق، ایضاح مفهومی، ترسیم فضای نزول، تفسیر عملی، تفسیر فقهی و ... . بیشترین گونه های تفسیری در روایات شیعی و اهل سنّت، «بیان مصادیق» و «ایضاح مفهومی» هستند. آسیب شناسی محتوای اولیه روایات تفسیری هم نشان می دهد که آسیب تصحیف بیشترین آسیب این دسته از روایات است. در این پژوهش آموزه های هدایتی روایات تفسیری نیز فراهم آمده، که بیشترین نقش هدایتی در میان آموزه ها، محورهای «اعتقادی» و «اخلاقی» است.

یکی از سنتهای الهی که قرآن کریم و روایات اهل بیت(ع) بر آن تاکید دارد ، قانون پژواک عمل انسان ها در دنیا یا همان مکافات عمل و پاداش و جزای دنیوی اعمال خیر و شرّ است. با بررسی موردی و مطالعه تفصیلی مطالب مربوط به مکافات عمل در آیات قرآن و روایات اهل بیت(ع)، می توان چند اصل را که به نوعی پایه و اساس مکافات عمل را تشکیل می دهند، استخراج کرد: اصل عدالت، اصل حکمت، اصل شمول و اصل جبران . البته روش پژوهش در این رساله « توصیفی تحلیلی » است و اصول استخراج شده به منزله ضوابطی است که با توجّه به مسلمات اعتقادی مسلمانان، بر کلیت جریان مکافات عمل حاکم است و مصادیق مکافات عمل از این چهارچوب خارج نیست؛ اما به طریق لمّی و با استدلال به اوصاف الهی، می توان به طور اجمالی، اجرای این اصول در مصادیق مکافات عمل را پذیرفت. بعد از بررسی مفهوم مکافات عمل، آیات قرآن و روایات مربوط به آن در فصل اوّل رساله، چهار اصل مذکور به طور تفصیل در فصل دوم توضیح داده می شود: برای پی بردن به اصل عدالت در مکافات دنیوی اعمال بر اساس قرآن و روایات اهل بیت(ع)، ابتدا به مفهوم عدل و ادلّه عدالت الهی و در ادامه، به اقسام عدالت و نسبت مکافات عمل با آن می پردازیم. دادگری خداوند اقتضا می کند به افراد نیکوکار و گنه کار یکسان نگاه نکند؛ به عبارت دیگر با عدالت خویش آنها را به مکافات اعمالشان برساند. بدین ترتیب تمام اعمال نیک و بد انسان ها با عدالت محض الهی جزا داده شده، اثر آن را در دنیا و آخرت به صاحب عمل نشان می دهد. اصل حکمت الهی نیز می گوید: خداوند حکیم است و نظام هستی و خلقت نیز حکیمانه است و هیچ چیزی بیهوده آفریده نشده است و یکی از مواضعی که می توان دست حکمت الهی را به وضوح در آن مشاهده کرد، مکافات عمل انسان ها است که با تدبّر در آیات قرآن و اهل بیت(ع) می توان به وجود اصل حکمت خداوند در پاداش و مجازات دنیوی و اخروی افراد دست یافت که در این رساله بعد از شناخت مفهوم حکمت و مطرح شدن حکیمانه بودن مکافات عمل، در ادامه، انواع حکمت های مکافات عمل را بررسی نموده، به اشکالاتی که در مورد نسبت حکمت و عدالت الهی در باب مکافات عمل وارد شده است، پاسخ می دهیم؛ سپس غالب بودن جنبه اجتماعی مکافات عمل و رابطه مکافات عمل با توان و ظرفیت افراد را پی می گیریم. با اصل شمول در مکافات عمل، ادعای کسانی که مکافات عمل را فقط در اعمال شرّ می دانند، نقض می شود زیرا، با تدبر در آیات قرآن و احادیث، همچنین با استناد به بررسی های موردی، شمولیت مکافات عمل که یکی از اصول حاکم بر آن است، اثبات می گردد. با جستجو در آیات قرآن و روایات اهل بیت(ع) می توان به موارد زیادی از مکافات اعمال خیر و شر دست یافت که در این مبحث از رساله، ابتدا مکافات بعضی اعمال خیر را و سپس مکافات بعضی اعمال شر را که صریحاً در متون دینی بدان پرداخته شده است؛ بیان می کنیم. اصل جبران در مکافات عمل می گوید: بلاهایی که از طرف خداوند به انسان ها می‏رسد [آن هم بلای ابتدایی نه مجازاتی‏] باید دارای عوض و منفعت سرشاری باشند تا جبران مشقّت و سختی هایی که به واسطه بلاها به ایشان رسیده است، بشود؛ زیرا رنجور ساختن و عذاب کردن موجود زنده، بدون گناه یا فایده‏ای که از آن رنجدیده باشد، ستم است و ظلم بر خداوند محال می‏باشد. در این مبحث نیز ابتدا مفهوم جبران و سپس اقسام پاداش خدا را در متون متکلمین اسلامی بررسی کرده، به موجبات جبران می پردازیم؛ در ادامه جبران ظلم، بیماری، ضعف و ناتوانی، نقص و زیان و در آخر جبران خون امام حسین(ع) و حضرت یحیی(ع) را بر اساس قرآن و روایات اهل بیت(ع) بیان می کنیم. با توجّه به اهمّیت تبیین این سنت مهم (مکافات عمل)، کارکرد و تأثیر مثبتی که در اصلاح رفتارهای فردی و اجتماعی انسان در راستای احکام و مقررات دینی (شرعی) دارد؛ اگر این سنت و اصول آن به خوبی شناخته و شناسانده شود و افراد جامعه به آن باور یقینی داشته باشند، می تواند تأثیر بسزایی در اصلاح رفتارهای فردی و اجتماعی انسان ها و به تبع آن اصلاح جامعه اسلامی داشته باشد که در فصل سوم به این مهم پرداخته شده است.

آدمی که آفریده باری تعالی است، ازجانب خداوند تکریم شده است. کرامتی که از دوبعد قابل بررسی است. یک بعدآن کرامت ذاتی،که اشاره به رحمت عام پروردگار داردودیگرکرامت اکتسابی است که خداوندبرانسان منت نهاد وزمینه رشدوتعالی رادرنهادش به ودیعه گذاشت، تابتواندازآن استفاده کند. انسان براساس اینکه دارای بعدطبیعی وبعد الهی است رفتاروعملکردی متفاوت دربین همنوعان خوددارد. گاه رفتاری ازبعدطبیعی او نشات می گیردکه نشان ازوابستگی به دنیاست، وزمانی عملکردی فراطبیعی دارد، دراین حالت دنیاراوسیله ای برای رسیدن به اوج قله کرامت ورفعت می داند. شرط رسیدن به کرامت ملازم ساختن دونیروی تعقل وتقواست،آدمی باکمک عقل، رذایل راازفضایل تمیز می دهدوباپروای الهی به جایگاه امنی تمسک می جویدکه هیچ پرنده ای توان پروازبه قله های بلندوستیغ آن رانداشته باشد. انسانی که به اوج قله رفعت وکرامت رسیده ، می داندعالم محضرخدا، ودنیا گذرگاهی برای رسیدن به مقام قرب الهی است . اولغزشهای نفس را موجودی گزنده می بیندکه به جان آدمی آسیب می رساند. بنابراین ازخواسته های خودپروا می دارد ودرجهت کسب رضای خداوند، حدود الهی را اجرا می کند. پیامدآن کرامت وامنیتی معنوی است، که دربعداقتصادی، فرهنگی، اجتماعی تاثیرگذار است.جامعه ای که ازاقتصادسالم برخوردار نباشد،ثروت عمومی دردست افرادی خاص به گردش درمی آیدوگروهی بافقردست وپنجه نرم می کنند.درچنین زمانی حاکم جامعه باید به فکرتامین رفاه عمومی مردم باشد، به گونه ای که همگان بتوانندازاموال عمومی بهره مندگردند. کرامت وامنیت درجامعه وقتی تجلّی می یابدکه زمامدارجامعه فردی فرهیخته ، عاقل وعادل وبه دوراز هرگونه هوای نفس باشدودرجهت احقاق حق مردم تلاش نمایدو زمینه رشدوتعالی قوای عقل،که منتی بزرگ ازطرف خداوندبه انسان است رافراهم آوردوعدالت اجتماعی را برقرار نماید.درپرتو عدالت، اختلاف مردم به وحدت والفت تغییر می یابد،امربه معروف ونهی ازمنکر اجرا می گردد. درچنین جامعه ای فضایل اخلاقی ازجمله صداقت، عفو، گذشت، امانتداری ، احسان ، الفت ووحدت مشهود است . واژه های کلیدی : کرامت، نفس، امنیت ، امنیت فردی، امنیت اجتماعی

مدیریت زمان، به معنای کاربست نظامی منسجم برای استفاده ی بهتر زمان، به طور طبیعی نتیجه ی مطلوب تری خواهد داشت. امّا فرایند اثرگذاری مدیریت زمان بر رشد و تکامل انسان از منظر آیات و روایات نیازمند پژوهشی اختصاصی است. در این نوشتار به روش تحلیلی و کتابخانه ای، پس از تبیین مدیریت زمان از دیدگاه صاحب نظران علم مدیریت، به شیوه ی سوال آفرین از متون دینی استفاده شده است. تعیین هدف و چگونگی گذراندن زمان، اولویت بندی و تقسیم اوقات، به عنوان سه شاخصه ی مدیریت زمان از منظر آیات و روایات شناخته شد. مدیریت زمان بر سه پایه ی قابلیت انسان برای رشد و تکامل، حرکت عالم از نقص به کمال و باور به امتداد هستی استوار است. رشد و تکامل در جهان ماده مبتنی بر اصولی است که تحقق این اصول در زندگی، نیازمند زمان و مدیریت آن است برخی از این اصول عبارتند از: اصل هدفمندی حیات، اصل پایان پذیری زمان، اصل ارزشمندی عمر، اصل آینده نگری، اصل برنامه ریزی و تدبیر زندگی، اصل اغتنام فرصت، اصل پایداری، صبر و تحمل لحظه ها. دستاورد پژوهش در این نوشتار چنین است: توجه به شاخصه های مدیریت زمان از منظر دین و کاربست مبانی و اصول رشد و تکامل و مدیریت زمان، سبب تغییر در شیوه ی زندگی انسان خواهد شد به گونه ای که به ویژگی های زیر دست می یابد: احساس رضایت از زندگی، نظم و انضباط، سلامت و آرامش روانی، شتاب در پیمودن مراحل رشد و تکامل، ماندگاری عمل، خلاقیت و ابتکار، الگو بودن، فهم زیبایی و رازآلودگی هستی، تعالی ذائقه ی معنوی.

صنعت فرهنگ در تعریفی مجمل به معنای انتقال مفاهیم فرهنگی در پرتو ابزارهای مدرن صنعتی می باشد. نیازمندی انسان به محصولات گوناگون صنعتی، او را وادار ساخته تا از هر محصولی بدون توجه به ملزومات آن بهره برداری کند. صاحبان صنعت نیز از این نیاز استفاده کرده و دغدغه های فرهنگی خود را با نیازهای صنعتی جوامع همراه می سازند. از این رو مصرف کنندگان محصولات صنعتی، ناخودآگاه ضمن استفاده از این محصولات به فرهنگ تولید شده نیز پایبند می گردند. صنعت فرهنگ در راستای اصول حاکم بر جریان خود چون اصالت ثروت، لذت و سلطه در صدد کسب هدف آرمانی خود یعنی حذف اندیشه های دینی از جوامع بوده و در این راستا از سیاست های راهبردی چون کمرنگ ساختن قداست دین، استحاله ارزش ها، تفرقه اندازی و زمینه سازی بهره می گیرد. در تأیید این مطلب می توان به مشخصه های بارز کارگزاران این صنعت چون مخالفت با دین و مذهب، دنیاطلبی، پیمان شکنی و خودباختگی اشاره کرد. این صنعت در فرآیند اثرگذاری با ایجاد رخنه در عقاید فردی و اجتماعی افراد سعی در تغییر ساختار عقلانیت جوامع دارد. استفاده از اعتقادات سست، عدم خردمندی، غفلت و بی اطلاعی مردم، همچنین تظاهر به کارهای شایسته، طرح شبهه ها و تبلیغات فراوان مواردی است که این صنعت با تکیه بر آن ها اهداف خود را محقق می سازد. روش تحقیق در این نوشتار سوال یابی از مطالعات نوین و پاسخ گویی بر پایه متون روایی به ویژه نهج البلاغه و کلام امیرمومنان علی (علیه السلام) است. مهم ترین سفارش نهج البلاغه و کلام امیرمومنان ارتقاء عقلانیت فردی با تبیین شناخت دنیا، تقوامداری و ولایت پذیری و همچنین ارتقاء عقلانیت جمعی در راستای ارائه راه کارهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی می باشد.

موضوع مورد بحث، نقش حکومت در تربیت مردم از نظر امام علی× است. مسأله تربیت از اهداف متعالی خلقت و موجب رشد وکمال انسان ها می باشد و همواره مورد توجه انبیای الهی و ائمه اطهار^ بوده است و حکومت ها نیز که وجود آن ها جهت نظم و مدیریت جامعه امری ضروری است در این امر خطیر سهیم هستند. در حکومت اسلامی، کارگزاران باید با استفاده از ابزار حکومت در راه خدمت، هدایت، تربیت و رشد و تعالی مردم قدم بر دارند. تربیت نیز هم چون بسیاری از امور با عواملی از قبیل اراده فرد، محیط خانواده و اجتماع ارتباط تنگاتنگ دارد. برای توفیق در مسیر تربیت باید از راه و روش صحیح آن وارد شد و بسترها و زمینه هایی فراهم نمود تا موجب شکوفا شدن استعدادهای مردم و تقویت باورهای دینی آنان گردد. در این میان الگوی حکومتی امام علی × و رهنمودهای ایشان در جایگاه تربیت مردم رهگشاست که می توان در سه عرصه فرد، اجتماع و خانواده از ارشادات آن حضرت در راه رشد و تربیت مردم وهدایت آنان به سوی سعادت دنیوی و اخروی بهره برد. از آن جایی که از مهمترین وظایف حکومت دینی این است که با در اختیار گرفتن امکانات و نعمات الهی به هدایت و تربیت بپردازد، لذا هرگونه تخطی از این اصل و وظیفه دینی به مرور آسیب ها و آفاتی را نمایان می سازد که دامنه آن در ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی گریبان گیر مردم شده و سپس در طول زمان حکومت ها را نیز شامل میشود. مدیریت دینی در هر جامعه ای برای تربیت نیاز به شاخص ها و ضوابطی دارد تا حاکم با اطمینان و خاطری آسوده و با کم ترین آسیب و نقصی جامعه را مدیریت کرده، اهداف تربیتی را پیاده نماید. این شاخص ها در سنت علمی و عملی پیشوایان دینی و از جمله امام علی × ذکر شده و با استفاده از آن هاست که می توان به تربیت دینی مردم پرداخت. از دیدگاه امیر المومنین × از جمله حقوقی که حکومت ها بر عهده دارند تعلیم و تربیت مردم است و این که حکومت ها باید با استفاده از حسّ فطری تربیت پذیری مردم و استفاده از روش درست و استوار تربیت به انجام این وظیفه مهم بپردازند و اینکه در صورت سرپیچی از این مهم پیامدهای ناگواری از جهات مختلف هم چون رواج جهل و نادانی، فساد و تباهی و هلاکت، قدرت طلبی و آشفتگی در امور، از بین رفتن وحدت و خیر و برکات، تزلزل سطح عزت و کرامت متوجه مردم و موجب تضعیف و ناپایداری و یا اضمحلال حکومت خواهد شد.

مفهوم موعظه با تأمل در کتاب های لغت و معنای استعمالی به کار رفته در روایات به معنای هدایتِ پیامد محورِ بازدارنده است ولی گاه مردم از موعظه اثر نمی پذیرند و هدایت نمی شوند. مسأله اساسی این جاست که با وجود بی نقص بودن موعظه و موعظه کننده، چرا موعظه ایشان ناکارآمد می شود؟ با آن که ناکارآمدی موعظه به سه عنصرِ ارکان موعظه وابسته است اما هدف این پژوهش آن است که موارد تاثیر گذار در موعظه شونده را بررسی کند. یافته این پژوهش آن است که قرآن کریم از تقوی و ایمان، و روایات معصومان از واعظ درونی، عقل و زهد به عنوان عوامل پذیرش موعظه یاد کرده اند. در برابر عوامل، موانعی نیز وجود دارد که موعظه را بی اثر می کند. این موانع عبارتند از: قساوتِ قلب، غفلت، غره، هوی، حب دنیا و عشق. با تحلیل و بررسی بر روی عوامل و موانع و با دست آوردن ارتباط بین آن ها، نتیجه حاصل بر این منوال است که پذیرش موعظه زمانی محقق می شود که انسان از چهار بعد دارای سلامت باشد. سلامت خاستگاه، سلامت قدرت شناخت، سلامت رغبت و سلامت عملکرد. فرد با داشتن سلامت خاستگاه طالب موعظه می شود و با قدرت شناخت درستی و مصداق آن را می شناسد و زمانی که مطابق با رغبت وی باشد بدان متمایل می شود و در نهایت با داشتن قدرت عملکرد بدان عمل می کند.

هر دین یا مکتب فکری، با توجّه به تعریفش از انسان و هستی، اهداف مشخصی را تعیین می کند. دین اسلام نیز از دیگر مکاتب و ادیان مستثنی نبوده و کمال مطلق را هدف نهایی می داند. امروز در نظام جمهوری اسلامی ایران، هدایت کلی به سوی این هدف برعهده ولی فقیه است. آیت الله العظمی سیدعلی خامنه ای یکی از مهم ترین الگوهای حکومت اسلامی را نهج البلاغه دانسته و در راستای پیاده سازی و تبیین معارف آن تلاش نموده است. نظر به درگیری چندین ساله ایشان با مسائل کلان مدیریتی، نحوه گزینش و تفسیر وی از نهج البلاغه بسیار قابل توجه است. در این پژوهش تلاش شده تا گزاره هایی که ایشان به صورت مستقیم و غیرمستقیم از نهج البلاغه اخذ و در محاورات و مکاتبات خود به کار برده اند، با تفکیک موضوع مطالبات در سه عرصه ی سیاسی، فرهنگی-اخلاقی و اداری-اجتماعی تدوین گردد. مهمترین مطالبه رهبر انقلاب اسلامی از کارگزاران نظام در عرصه سیاسی «عدم غفلت از دشمن»با عبارت «من نام لم ینم عنه», در عرصه فرهنگی- اخلاقی «عدم اطاعت از هوای نفس», و در عرصه اداری- اجتماعی « اجرای عدالت و احقاق حق» می باشد. بیشترین استفاده از نهج البلاغه را رهبر انقلاب به ترتیب در عرصه سیاسی , عرصه اداری-اجتماعی و عرصه فرهنگی-اخلاقی داشته اند . البته قابل ذکر است این آمار فقط در دیدار با کارگزاران صحت دارد و در کل منظومه بیانات معظم له باید بررسی شود.

در مفهوم شناسی روح به این نتیجه می رسیم روح چیزی است که موجب حرکت می شود و روان است و حرکت دارد و بدن نیز چیزی است که خواص اجسام را دارد؛ با توجه به روایت توحید صدوق؛ روح بدون جسم حرکتی ندارد، نتیجه می گیریم که بدن با حضور روح به حرکت و حیات می رسد، و نشان خواهیم داد از میان پنج روحی که در انسان یافت می شود آنچه محور بحث این نوشتار است روح الحیات می باشد که عامل حیات و حرکت است و بقیه ارواح محل بحث نمی باشد. منظور از حیات، دمیده شدن روح الحیات است و منظور از موت، خروج روح الحیات است که در تعبیر روایات روح الحیات با چهار نام خوانده شده است، که عبارتند از: روح الحیات، روح البدن، روح المدرج و روح العقل و نشان خواهیم داد آن روحی که جسمانی حادث می شود همین روح الحیات است و ملاصدرا نیز حدوث جسمانی روح را از همین نقطه می داند و چون روح الحیات عامل حرکت و دب و درج و شروع انسان به فهمیدن و تعقل از همین جاست لذا در روایات فقهی نیز سقط جنینی که در او روح الحیات دمیده شده است را مستحق دیه کامل می داند. سپس باطرح مساله رابطه روح با بدن و بیان این که نه این رابطه آنقدر ضعیف است که در حد مرغ و آشیانه تنزل داده شود و نه معتقد شد که یکی از مراتب دیگری است. بلکه رابطه ی این دو رابطه کور و زمین گیر است که حوائجشان باهم دیگر رفع می شود، لذا در هر نشئه ایی که جدایی این دو حاصل شود؛ انسان درکی از آن نشئه نخواهد داشت. با بررسی این نکات در فصل اول و بررسی نظریه های همراهی روح با بدن پس از مرگ بر پایه آیات و روایات می پردازیم. بررسی نظریه های همراهی روح با بدن نشان می دهد، که به دلیل به تأویل رفتن متون دینی از ناحیه ی صاحبان این نظریه ها، همگی نمی توانند صحیح باشند. ما در این نوشتار کوشیده ایم از تأویل در متون دینی بپرهیزیم و نظریه ی منطبق با آیات و روایات، نظریه ی همراهی روح با بدن مثالی در برزخ و همراهی روح با بدن عنصری پس از آن را، نظریه ی نزدیک به واقع معرفی کنیم؛ چرا که نظریه ی مذکور، مویّد به ظواهر دینی است؛ در حالی که سایر نظریات، تلقّی نادرستی از متون دینی دارند. از مباحث جدیدی که بررسی شده، عدم ابتناء قائل شدن به بدن مثالی به مسئله ی تجرّد نفس است. تا کنون اعتقاد بر این بوده است؛ که قائلان به تجرّد نفس، وجود بدن مثالی را لازمه ی تجرّد می دانستند و قائلین به عدم تجرّد نفس متلزم به بدن مثالی نبوده اند. اما در این نوشتار تلازم بین قول به تجرّد و قول به بدن مثالی در برزخ انکار شده و اثبات گردیده است. با اینکه متون دینی حاکی از عدم تجرّد نفس است، اما همراهی با بدن مثالی در برزخ مویّد به تصریحات و ظواهر متون دینی است. لذا انسان در همه ی مراحل دنیا و برزخ و پس از آن، موجودی دو ساحتی است و در هیچ مرحله ای نفس بطور مستقل حیات ندارد و در هر نشئه ای همراه بدن می باشد، یعنی در نشئه ی دنیا و قیامت همراه با بدن عنصری و در نشئه ی قیامت صغری (برزخ) همراه با بدن مثالی می باشد. البته انسا نهایی هستند، که به دلیل عدم همراهی روح با بدن در برزخ، درکی نسبت به مسئله ی برزخ ندارند و به تعبیر روایات (یلهی عنه) هستند و خاطر نشان کرده ایم، که درک در هر مرحله ای از مراحل حیات وابسته به همراهی روح با بدن می باشد و در این بین فرقی بین قائل شدن به تجرّد و عدم تجرّد نفس وجود ندارد و وجود بدن به عنوان ابزار ادراک، در همه ی مراحل سه-گانه ضروری است و اثبات نموده ایم، که معاد جسمانی مدّ نظر شرع (همراهی روح با بدن) در هر سه نشئه ی دنیا، آخرت و برزخ وجود دارد. همچنین با ردّ تلازم بین عنصری بودن و زوال پذیری، به شبهات وارد بر همراهی روح با بدن عنصری در قیامت نیز پاسخ گفته ایم. در مجموع نظریه ی همراهی روح با بدن مثالی در برزخ و همراهی روح با بدن عنصری در قیامت را منطبق قرآن و حدیث معرفی کرده ایم.

حقانیت امیرمومنان و شیوه ی رفتاری ایشان پس از پیامبر با خلفائی که حق خلافت را غصب کرده بودند این شبهه را پدید می آورد که چرا علی × در پی احقاق حق خود برنیامد. و چگونه به خلافت خلفاء تن در داد و حتی با آنان همکاری کرد. در پژوهش حاضر با گردآوری سخنان امیرمومنان و بررسی موقعیت تاریخی عصر پس از پیامبر|، موانعی شناسایی شده است که وجود آن ها مانع احقاق حق علی × شد و امیرمومنان بهترین روش را در رویارویی با خلفاء برگزید به گونه ای که همان مردم پس از25 سال با اصرار خلافت را به علی × بازگرداندند. موانع سیاسی استخراج شده که پیش روی امیرمومنان قرار گرفته اند عبارتند از:کینه جویی عرب، اعتقاد به جمع ناپذیری نبوت و خلافت در یک خاندان، دشمنی قریش، قبیله گرایی، حزب گرایی، سرعت عمل گردانندگان سقیفه و موانع فرهنگی: فرهنگ شیخوخیت، فرهنگ جاهلی، احساس خود باختگی و موانع اجتماعی: شبهه افکنی سردمداران سقیفه، ناپایداری مردم، اختلاف و فروپاشی مسلمانان، روحیه ی متزلزل دینی، نداشتن پایگاه اجتماعی همگی مانع از احقاق حق سریع شدند. در این مدت امیرمومنان به اصول ویژه ای مانند: اصل وحدت، اصل صبر و استقامت، اصل عدم انظلام و اصل اعتدال پای بند بود و برای رسیدن به حقانیت خویش از روش های گفتاری مانند: معرفی شخصیت حقوقی خویش، استدلال و احتجاج، دعوت خصوصی از مردم، اعتراضات علنی، رویارویی ویژه با توطئه سقیفه بهره مند شد و در رفتار نیز به این روش ها: همکاری با خلفاء، مشاوره دادن به خلفاء، و انتقاد از خلفاء دست یازید. و سرانجام دستاورد علی× از این رویارویی پذیرش حقانیت از سوی همه ی مردم با اصرار بود.

معرفی شخصیت امام علی علیه السلام وسیدرضی مولف نهج البلاغه وشروح وفصول ومستدرکات نهج البلاغه وروش مطالعه وتحقیق صحیح آن و بررسی بحث معاد در نهج البلاغه.

در این رساله مسئله اصلی بررسی میزان رابطه ی افزایش و کاهش سطح زندگی بر انحرافات اخلاقی است. سطح زندگی اصطلاحی است که برای نشان دادن حدود مصارف مادی و معنوی یک کشور به کار می رود و انحرافات اخلاقی، مجموعه رفتارها و عملکردهایی است که با هنجارهای شناخته شده جامعه همسو نباشد. در این پژوهش سعی بر، امکان سنجی فقر بر پدید آوردن پاره ای از انحرافات اخلاقی نظیر سرکشی، بدخلقی، سرقت، فحشا می باشد و نیزامکان سنجی ثروت بر پدید آوردن پاره ای از انحرافات اخلاقی نظیر تکبر، سنگدلی، بخل، تن پروری.