چکیده: رسال? حاضر به بررسی نظام مالی تیموریان می پردازد. در این رساله بیشترین توجه معطوف به دو بُعد نظام مالی یعنی درآمدها و هزینه های حکومت تیموریان شده و به بررسی منابع درآمدی این حکومت می پردازد این منابع درآمدی می توانست زمین باشد یا رعایایی که بر روی این زمینها کار می کردند، همین طور دستاوردهای مالی جنگها که در نظام مالی این دوره تا حد زیادی نقش آفرین بوده و نقش این درآمدها در زیر ساخت های فرهنگی، هنری و مانند آن، در فصل دیگری از این رساله به تجارت این دوره و سیاست های حمایتی سلاطین تیموری پرداخته شده است و همین طور به یکی از عمده ترین درآمدهای حکومت تیموری یعنی مالیاتها و نقش آن در حل بحرانهای مالی سخن به میان آمده است. به علت اینکه آثار نویسندگان این دور? از تاریخ ایران کمتر به مسائل مالی و حتی اجتماعی پرداخته اند به همین خاطر ترسیم چهارچوبی منظم و ایده آل از نظام مالی تیموریان مشکل به نظر می رسد و ما تنها بواسطه گزارش مختصر آثار مکتوب و فرامین حکومتی سلاطین این دوره به تحلیل نظام مالی آن پرداخته ایم. این رساله مسائلی همچون زمین و منابع درآمدی مربوط به آن مثل کشاورزی، دامداری و تا حدودی هم واگذاری خود زمین بعنوان سیورغال را که در برخی موارد هم گره گشای کار تیموریان هم مشکل آفرین بوده مورد بررسی قرار داده است. بطور کلی رساله حاضر ترسیم نظام مالی تیموریان بر پایه منابع موجود آن دوره است که نویسنده نهایت سعی خود را برای ارائه تصویری مطلوب از این موضوع نموده است.

یکی از مهمترین ارکان انتقال عناصر فرهنگی هرجامعه نظام آموزشی آن است که در هر دوره ای بر پایه نظام سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آن شکل می گیرد. روی کار آمدن حکومت شیعه مذهب صفویه در ایران و انتخاب قزوین به عنوان پایتخت توسط پادشاه شیعه مذهبی چون شاه طهماسب صفوی دوره نهادینه شدن این مذهب و شکل گیری مدارس را به منظور عمق بخشیدن آموزه های فقهی شیعه به دنبال داشت. ورود علمای جبل عامل به قزوین به منظور تعلیم و تربیت و اشاعه اعتقادات شیعه این فرایند را تسریع بخشید و مدارسی چون پیغمبریه، پنجه علی ، خلیفه سلطان و .. پایگاهی برای نشر افکار شیعی در این دوره شده مدارسی که دانش آموختگانش به لحاظ علمی نه تنها در قزوین بلکه در اصفهان و هندوستان و... افتخار آفرین شهر و کشور خود شدند و توانستند در عرصه های سیاسی و دینی تداوم بخش اهداف حکومت در زمینه پیشبرد علوم مذهبی و.. باشند. پیشرفت بزرگان قزوین در این دوره مختص علما و دانشمندان علوم دینی نبود بلکه هنرمندان بسیاری نیز دراین دوره در قزوین سر برآوردند و توانستند تحولات بسیاری را در فرهنگ و هنر صفویان به وجود بیاورند و مکتب هنری قزوین را که از مکاتب هنری عهد صفویان محسوب می شود، در تاریخ هنر این مرز و بوم به تثبیت برسانند و تأثیرات آن را در دوره بعد برمکتب اصفهان به وضوح روشن سازند. هدف از انجام این پایان نامه بررسی وضعیت مدارس قزوین، چگونگی نظام آموزش حاکم بر آن، معرفی اساتید، وضعیت علوم و مکتب هنری قزوین و این که مدارس و مراکز علمی قزوین و دانش آموختگان آن تا چه حد در اصفهان و نواحی چون هندوستان تا چه حد تأثیر گذار بوده است.

با حمله چنگیزخان به ایران و با بسط امپراطوری خود از همان ابتدا به دنبال افراد باهوش از ملل مختلف جهت رایزنی و مشاوره و جهت اداره امپراطوری خود بود. عامل مهمی که چنگیزخان را در این راه موفق می کرد تسامح و تساهل مذهبی او بود به طوری که همین امر باعث شد تا صاحب منصبان دربار او بیشتر به تعامل جهت پیشرفت اداره مملکت تحت سلطه او بپردازند، تا تقابل. اما بعد از مرگ چنگیزخان با استقرار حکومت فرزندان او ما شاهد توطئه و دسیسه بوجود آمده در دربار آنها بین صاحب منصبان مسلمان و غیرمسلمان هستیم که تقابل بین این افراد آنقدر برجسته است که اگر تعاملی هم در بعضی مواقع وجود داشت کم رنگ کرده است. همچنین در دوران کوتاه حکومت ایلخانان در ایران صرفنظر از اینکه دارای جنبه های مثبت بسیاری است، بحث تقابل و تعامل بین صاحب منصبان مسلمان و غیر مسلمان است که این امر در این دوره غیر قابل اجتناب است. صاحب منصبان برای رسیدن به قدرت و به دست آوردن خواسته های خود و همکیشانشان دست به اعمال و دسیسه های زیادی علیه غیر همکیشان خود می زدند، که این امر را می توان از نکات عبرت آمیز در این دوران دانست. و نیز این مسئله تا آنجا اهمیت دارد که بعضی مواقع اثرات سوء آن در سرنوشت خود ایلخانان نیز موثر واقع می شود و ما شاهد به قتل رسیدن آنها به دست خویشاوندان خودشان هستیم. و این مسئله ادامه داشت تا اینکه در زمان حکومت غازان خان با گرایش او به اسلام و یکپارچه شدن کشور این مسئله تا حدودی کم رنگ تر شد کلید واژه: ایلخانان، خاندان جوینی، خواجه رشیدالدین فضل الله، سعد الدوله یهودی، صدرالدین خالد زنجانی

این پژوهش ،تلاشی است برای معرفی خاندانی عالم و دانش پرور از نژادی ایرانی که در مناصب مهم حکومتی سامانیان ظاهر شدند و از مقام و موقعیتشان در جهت ارتقای سطح علمی وفرهنگی این مرز و بوم گام برداشتند. اولین فرد خاندان جیهانی ابو عبدالله وزیربا کیاست وباسیاست امیر احمدبن اسماعیل و امیر نصر سامانی بود که بیشترین نقش و تاثیر را در تحولات سیاسی و فرهنگی عصرش داشت او با کمک دیگر درباریان امنیت و آرامش را در بخارا ایجاد کرد وآن دیار را به مأمنی امن برای دوستداران علم و دانش تبدیل کرد، همچنین با بهره گیری از دانشمندان و جهانگردان و نیز هوش و زکاوت شخصی اقدام به تأسیس دیوانسالاری جدیدی کرد که به واسطه آن پایه های سیاسی دولت محکم شد و از نظم نظام خاصی بر خوردار شد ،او در حین وزارت و پس از کناره گیری ازآن منصب اقدام به تألیف کتب در زمینه های علمی کرد که مهمترین آن کتاب المسالک والممالک در زمینه جغرافیاست که چراغی روشن برای دیگر نویسندگان در این عرصه قرار گرفت ، برادرش ابومنصور جیهانی در اوایل دوره امیر نصرچندی حاکمیت بست و رخج را بر عهده داشت و در آن دیار در عرصه سیاسی اقدماتی را انجام داد سومین فرد این خاندان ابوعلی جیهانی است که در منصب وزارت خوش درخشید و مانند جیهانی بزرگ به حمایت از جریان فرهنگی و علمی پرداخت. آخرین فرد این خاندان علم دوست ابو عبدلله جیهانی است که وزارت را در دوره امیر نوح و امیر منصور بر عهده داشت او تالیفات جیهانی اول را در زمینه جغرافیا تکمیل کرد و کتاب اشکال العالم را در ادامه مسالک الممالک تالیف کرد. کلید واژه ها : جیهان، جیهانی، ابوعبد الله جیهانی، ابو منصورجیهانی، ابوعلی جیهانی، مسالک والممالک

محمد تقی شریعتی به عنوان معلم بزرگ اخلاق، مفسر قرآن و مدرس نهج البلاغه و همچنین مصلح اجتماعی دوره معاصر ما با تاسیس مجمع فرهنگی، دینی و اجتماعی «کانون نشر حقایق اسلامی» و بیش از نیم قرن تلاش بی دریغ علمی و روشنگری دینی، اجتماعی و سیاسی، از چهره های ماندگار و شخصیت های برتر و موثر علمی سیاسی روزگار ما است. این پایان نامه می کوشد تا در بخشی به ارائه شماء کلی از شخصیت و زندگی فردی اجتماعی او به دست دهد، در بخشی دیگر به جریان تأسیس و فعالیتهای کانون نشر حقایق اسلامی در سالهای حساس ایران پس از شهریور 1320ش و نقش وجایگاه اساسی شریعتی در احیای جریان روشنگری دینی و مبارزه با افکار و احزاب الحادی در این سالیان به طور انتقادی بنگرد و آنهمه را در حد امکان تحلیل نماید و نهایتاً در بخش آخر، به معرفی جایگاه علمی استاد و نیز توصیف آثار او از نظر ساختار و درونمایه بپردازد.

بدون شک یکی از راههای حصول شناخت نسبتاً دقیق و جامع از تاریخ معاصر ایران به ویژه در دوران حکومت پهلوی، بررسی زندگانی و ساخت شخصیتی اشخاصی است که زمام امور را در دست داشتند و این پژوهش در جهت شناخت نقش آفرینان انسانی (عوامل غیر ساختاری) و روند تحولات تاریخی معاصر گام بر می دارد. این پژوهش در خصوص شرح حال زندگان سیاسی و اجتماعی دکتر منوچهر اقبال می باشد که در حساس ترین برهه زمانی از تاریخ ایران، بر مسند کار بوده است. محدوده زمانی این تحقیق از سال 1288 شمسی یعنی تاریخ تولد اقبال، تا سال 1356 شمسی یعنی زمان درگذشت اقبال می باشد. به دنبال کودتای 28 مرداد شاه شخصاً کنترل سیاست های خارجی ایران را در دست گرفت، هر چند طی ده سال آینده دیپلماسی ایرانت تحت نظارت مشترک آمریکا و انگیس قرار داشت. اگر چه کودتای نظامی با نقشه انگلیسی ها و به دست آمریکایی ها انجام گرفته و حکومت زاهدی دست نشانده واشنگتن بود، استعمار بریتانیا چنان در کشور ما ریشه دوانده بودکه آمریکائیان تازه کار با اینکه به ظاهر نقش رهبری را ایفا می کردند، در عمل هرگز قادر نبودند واقعاً سررشته امور را در دست بگیرند و عوامل سرسپرده انگلیس را کنار بزنند. بنابراین همانطور که در قرارداد کنسروسیون بین المللی، نقت ایران را با پسرعموهای انگلیسی تقسیم کردند، در امور سیاسی نیز به تقسیم منافع اکتفا نمودند.

در میان قوم کرد همواره کسانی بودند که تشکیل یک حکومت کرد را در جهت تظلم خواهی ملت خود در سر می پروراندند و تلاش های زیادی نیز در این زمینه انجام می دادند. اما هر بار با سرکوب شدید حکومت مرکزی، بویژه در دوره ی رضاخان مواجه می شدند. این گونه اقدامات موجب گسترش افکار ناسیونالیستی قومی در میان جامعه ی کرد می شد. اشغال ایران در اثر جنگ دوم جهانی و از دست رفتن اقتدار حکومت مرکزی فرصت مناسبی از برای آن دسته از ناسیونالیست های قومی بود که در خلاء بوجود آمده به آروزهای خود جامه ی عمل بپوشند. از طرفی نیز منطقه ی مهاباد به خاطر عدم وجود نیروهای اشغالگر خارجی و نیروهای ایران، به نوعی به سرزمینی بی صاحب تبدیل شده بود. با فعالیت احزابی چون کومله ی ژ.ک و دموکرات کردستان و تلاش های افراد بانفوذی چون قاضی محمد و بویژه امید به حمایت شوروی، مهاباد به عنوان مرکز اصلی فعالان سیاسی کرد در این زمان آماده ی تشکیل حکومت شد. در این راستا باور اصلی سران کرد آن بود که باید در زیر سایه ی حمایت یک قدرت بزرگ اقدام به عملی کردن اهداف خود کنند و بعد از ناامیدی از دیگر قدرت ها به شوروی تکیه کردند و به مرور وارد روابط پیچیده ای با روس ها شدند تا جایی که جمهوری در مهاباد به امید حمایت آن ها تاسیس شد و نیز بر همین اساس قادر به ابراز وجود در برابر حکومت مرکزی شد، وجود نیروهای زبده ی بارزانی و فعالان سیاسی کرد عراقی نیز بر این انگیزه ی سران مهاباد افزوده بود. اما در اثر توافقات تهران ـ مسکو و زیر فشارهای بین المللی، روس ها مجبور به تخلیه ی ایران شدند و بعد از سقوط حکومت تبریز که همزمان با مهاباد تأسیس شده بود مهاباد تنها ماند. بنابراین جنبشی که در طول سالیان دراز و پر فراز و نشیب و به مرور زمان شکل گرفته و تشکیل حکومت مهاباد اوج آن بود در اثر فشارها و عوامل داخلی و خارجی دوام نیاورده و به شکست انجامید اما پیامدهای آن در تحرکات آینده ی کردها چشمگیر بود. حکومت مهاباد در مدت اندک عمر خود دست به اقدامات گوناگون فرهنگی، نظامی و اقتصادی زد اما به دلایلی چند این گونه اقدامات ناتمام و ناموفق باقی ماند.

احمد متین دفتری یکی از سیاستمداران تاریخ معاصر ایران است که دوران زندگی او (1350-1275) با بسیاری از رویدادها از جمله تشکیل گروه 53 نفر که بعدها حزب توده را تشکیل دادند، جنگ دوم جهانی، اشغال ایران توسط متفقین، ملی شدن صنعت نفت، شکایت انگلیس از ایران به شورای امنیت و... مصادف بود که این حوادث تأثیر مهمی در تاریخ معاصر کشور داشته اند. وی در طی سالهای 1332-1317ه. ش که اوج فعالیت های سیاسی وی می توان به حساب آورد دو پست مهم سیاسی را در اختیار داشت، یکی سمت وزارت دادگستری بودکه در این ایام سازمان پرورش افکار را به وجود آورد که می توان آن را نقطه ی اوج تفکرات اصلاح طلبانه ی وی دانست، از حوادث این دوران محاکمه ی گروه 53نفر و تفسیر اصل 37 متمم قانون اساسی بود. وی در بحبوحه ی جنگ دوم جهانی پست نخست وزیری را در اختیار داشت، در سال 1322 به جرم ژرمانوفیل بودن به زندان متفقین گرفتار شد، بعد از آزادی از زندان متفقین فعالیت های سیاسی وی کمتر شد. در کابینه ی مصدق به عضویت هیأت خلع ید درآمد . پیرو شکایت انگلیس از ایران به همراه هیأت نمایندگی به شورای امنیت رفت، متین دفتری به اتهام جاسوسی مورد سوءظن اعضای جبه ی ملی قرار گرفت که این اتهام مورد تردید است. کلید واژه ها: احمد متین دفتری، سازمان پرورش افکار، آلمان، متفقین، هیأت خلع ید

انقلاب مشروطه و آزادی های سیاسی و اجتماعی برخاسته از آن، سبب شد تا گروهی از زنان بتوانند خواست ها و هدف های خود را از محافل دربسته به پهنه ی جامعه بکشانند؛ اما ز طرف دیگر، در سپهر عمومی نیز، زنان فضای عمومی اندکی برای گفت وگو های گروهی در اختیار داشتند. در چنین شرایطی، شکل گیری نشریات زنان و گفت وگو در فضای تک جنسی این نشریات، به زنان امتیاز استفاده از راه برد گفتار جمعی را داد. مطبوعات زنان در انتقال خواسته های فعالان حقوق زنان به افکار عمومی نقش داشته، هویت زنانه ی متمایزی را همراه با مجموعه ای از ارزش های بدیل آفریدند که به زنان کمک می کرد بر تفاوت میان دو جنس تأکید کرده و در عین حال، خواهان برابری باشند. در نوشتار حاضر، بستر یا زمینه ی اجتماعی که در آن نشریات زنان فعالیت نموده اند، کنش گران و تعامل آن ها با شرایط حاکم، و نیز به ایدئولوژی حاکم بر جنبش زنان و نشریات آن ها توجه شده است. دوره ی مورد بحث 1289 تا 1304 ش می باشد که در آن هفت نشریه ی زنانه شکل گرفت. علایق عمده‏ی نشریات زنان در این دوره را می‏توان در دسترسی برابر به آموزش جدید،بهبود شرایط بهداشتی، تغییر نقش‏های جنسیتی، مناسبات خانوادگی، تأکید بر نقش مادری، ارائه ی الگوهایی برای خانه داری مدرن و تا حدودی مشارکت سیاسی و... خلاصهکرد. اگر هدف این نشریات را دادن این امکان به زنان که صدایی بیابند، برای خود فضایی بطلبند، یا زنان را مشهود سازند، بدانیم، این امر، گفتمان ویژه ای را می طلبید. در مقالات منتشر شده در نشریات زنان، گاه افکار ملایم و گاه آرای تند فمینیستی در این گفتمان غلبه داشت. جنبش زنان در این دوره جنبشی خواسته محور است که خود به نوعی به همگرایی میان فعالان زنان و روشنفکران ِ متوجه مسأله ی زن انجامید.

چکیده یکی از ادوار مهم تاریخ ایران، حکومت شیعه مذهب صفویه است. شاهان صفویه از همان ابتدا در صدد ایجاد بنیان های استوار و تشکیلات منظمی برای حکومت خویش بودند که از جمله مهمترین آن ها عبارت است از: تشیع دوازده امامی، تکیه بر قزلباشان و در مراحل بعدی، استفاده از اقلیت-های دیگر همچون ارامنه، چرکس ها و گرجیان. سابقه ی روابط ایران و گرجستان به دوران باستان باز می گردد و گرجستان همواره یکی از مطامع سیاسی، مذهبی، استراتژیکی ایران بوده است ولی ارتباط و نفوذ فوق العاده ی حکومت های ایرانی در گرجستان به عصر صفویه باز می گردد که با حملات مکرر شاهان صفویه به گرجستان و الحاق گرجستان شرقی به ایران بود که برای حفظ آن از دست رقیبانی نظیر عثمانی و روسیه همواره اقدامات سیاسی – نظامی مهمی را به عمل آوردند. حکومت صفوی از حملات خود به گرجستان منافع کثیری را دنبال می کرد از جمله ی آن بهره برداری از منابع اقتصادی، ورود تعداد کثیری اسرای گرجی به ایران و اسکان دادن آنان در شهرهای مختلف بود. مردمان گرجی به دلیل داشتن نبوغ نظامی و سیاسی خیلی زود در دربار صفویه صاحب جایگاه و منصب گشتند. شاهان صفویه از این افراد به عنوان «نیروی سوم» در تشکیلات نظامی- سیاسی و در تقابل با قدرت و نفوذ قزلباشان و ایرانیان استفاده نمودند. گرجیان نیز بتدریج مناصبی همانند قوللر آقاسی، سپهسالاری، داروغه و غیره را کسب نمودند. حتی با پیوندهای خانوادگی و پذیرش اسلام توانستند مصدر جریانات و حوادث کثیری در ایران عصر صفوی شوند. افرادی همچون الله وردیخان، امامقلی خان، گرگین خان و ...از این گروه می باشند. گرجیان اگرچه در ابتدا با تابعیت از شاهان صفویه و کاردانی خویش منشأ خدمات کثیری در راستای اهداف شاهان صفویه و اعتلای ایران گشتند ولی در اواخر دوران صفویه با استفاده از ضعف حکومت و به دلیل عدم داشتن حس ملی و دینی نسبت به خاک این مرز و بوم زمینه ساز سقوط قندهار و در نهایت سقوط صفویه گردیدند. کلید واژه: صفویان، گرجیان، شاه عباس، جایگاه و نقش سیاسی- نظامی گرجیان، سقوط صفویه

سرزمین خراسان مهمترین ایالت مرزی در شرق قلمرو صفویان محسوب می شد . این منطقه به واسطه ی موقعیت مرزی همواره تحت فشار همسایگان بویژه ازبکان قرارداشت .وجود قبر امام هشتم (ع)وسکونت تعدادی از شاهان صفوی درایام کودکی یا نوجوانی درهرات موجب می شد که شاهان صفوی به این ایالت توجه خاصی نمایند . شهر سبزواردر شمال شرق ایالت خراسان بین قومس و نیشابور واقع می شد. هنگام شکل گیری حکومت صفوی توده ی مردم شهرهای شیعه مذهب آن دوره ازجمله سبزوار از دولت صفوی ورویکردهای سیاسی ونظامی آن استقبال کردند. مردم این منطقه تجربه تشکیل دولت «شیعه اثنی عشری » سربداران را در این شهر داشتند که با ناکامی مواجه شده بود.آنان اقدامات شاه اسماعیل را جامه عمل پوشانیدن به تلاشهای علی موید سربداری می دانستند . سبزوار به عنوان اولین شهر خراسان بعد از قومس قرار داشت. این شهر درتهاجمات مکرر ازبکان به خراسان که تا سبزوار ادامه داشت؛ همواره مورد هجوم آنان قرار می گرفت .این امر موجب می شد که شاهان صفوی لشکر کشی های متعددی جهت قلع وقمع ازبکان به این ناحیه انجام دهند بطوریکه سپاهیان صفوی به سبزوار به عنوان یک شهر حمایتی جهت مقابله با ازبکان نگاه می کردند . سبزواردردوره صفویه بعد از هرات ومشهدسومین خاستگاه علم وفرهنگ در خراسان بشمار می آمد این موقعیت بویژه در دوره شاه عباس اول بواسطه کاسته شدن از رونق هرات واهمیت مشهد فزونی یافت. در دوره صفویه سبزوار از رونق تجاری، اقتصادی قابل توجهی برخوردار بود. این امر تا حد زیادی به توسعه شبکه راهها در این دوره مربوط می شد . درمسیر راههای شرق کشور که ازسبزوار می گذشت شبکه منظمی از کاروانسراها ایجاد شد که تا ثیر زیادی بر رفاه مسافرین وتجار و در نتیجه رونق تجارت داشت. این روند تا زمان شاه عباس ادامه داشت. درزمان جانشینان وی خراسان بارها مورد هجوم ازبکان قرار گرفت اما آنان هرگز موفق نشدند تا سبزوار پیش روی نمایند. آخرین پادشاه صفوی برای حفظ تاج و تخت خود حاضر شد خراسان را به افاغنه بسپارد .

بلخ و مرو تقسیم می شد که هر کدام از این بخش ها بر سر راه تجارتی شرق به غرب قرار داشتند و دارای اقتصادی شکوهمند و پر رونق بودند منابع تولید اقتصادی در خراسان را تجارت، صنعت، کشاورزی و دامپروری تشکیل می داد. فراز و فرود اقتصادی خراسان بستگی به سیاستگذاری زمامداران آنجا داشت با ورود اعراب به خراسان و انتشار آئین اسلام با ثابت ماندن ساختارهای اقتصادی منطقه تغییرات اساسی در روبناهای اقتصادی اتفاق افتاد. اعراب با داشتن تجربیات قبلی در زمین? تجارت مقدمات شکوفایی آن را فراهم آوردند ولی در مقابل سیاستگذاریهای مالیاتی آنها بر روی اقتصاد کشاورزی باعث بروز بحرانهای اقتصادی در منطقه شد. و از آنجایی که کشاورزی مهمترین منبعی بود که درآمد اقتصادی مردم از آنجا تأمین می شد در نهایت با وصول مالیاتهای سنگین از کشاورزان وضعیت اقتصادی منطقه وخیم شد و این مسئله بحرانهای زیادی در منطقه به بار آورد در مقابل با تشکیل دولت های ملی ایرانی مانند طاهریان و سامانیان در این منطقه، و با ابداع روش های جدید تولید اقتصادی و سیاست گذاریهای صحیح بر روی منابع تولید اقتصادی مانند کشاورزی، صنعت و تجارت این منطقه دوره ای از رشد و شکوفایی را طی کرد می توان گفت امرای طاهری به خصوص عبدالله بن طاهر را باید آغاز گر شکوفایی اقتصادی منطقه دانست زیرا وی با حمایت از بخش های تولید اقتصادی مانند کشاورزی و تجارت باعث رونق اقتصادی منطقه شد.

طبقات اجتماعی، نقش عمده ای در حوزه های مختلف زندگی هر اجتماعی ایفا می کنند، چگونگی تعامل و جایگاه واقعی هر کدام می تواند به ترقی و تعالی آن جامعه کمک کند یا بر عکس، موجبات شماری از ناهنجاری ها و بی ثباتی در حوزه های فرهنگ، سیاست، اقتصاد و .... را فراهم سازد. حضور طبقات اجتماعی در جوامع اسلامی، واقعیتی انکار ناپذیر است که هر چند به موجب تعالیم دینی، احدی را بر دیگری امتیازی نیست مگر به تقوا، اما همین طبقات هم به توسعه و ترقی تمدن شکوهمند اسلامی مدد رسانده و هم در برخی دوره ها جامعه را به مرز بی ثباتی و آشوب کشانده اند. طبقات اجتماعی در هر دوره ای از تاریخ ایران وجود داشته و این نیز در دوره ی سلجوقیان نمود پیدا کرده است. نیاز سلجوقیان به کارمندان و تشویق آن ها به کار و صنعت و بزرگداشت صوفیان و استفاده ی آن ها از غلامان، سبب شد که هر شهری از طبقات مختلفی هم چون طبقه ی صنعتگران، طبقه ی کارمندان، طبقه ی تجار، طبقه ی فقها، طبقه ی سپاهیان، طبقه ی دانشمندان و طبقه ی غلامان شکل گیرد. در بررسی این رساله تا جایی که توانستیم به ساختار تشکیلات طبقات و برخی از وظایف و اختیارات آن ها اشاره کردیم و تا جایی که مقبول بود به تعامل و تقابل آن ها با دیگر طبقات پرداختیم. این تحقیق به بررسی طبقات اجتماعی در دوره ی سلاجقه ی بزرگ می پردازد و به طور مشخص از شش طبقه ی نظامیان، دیوانسالاران، طبقات مذهبی، طبقات اقتصادی، طبقات اهل قلم و هنر و صنعتگران سخن می گوید. ضمن آن که پایگاه اجتماعی هر یک از این طبقات را در جامعه ی اسلامی آن روزگار نمودار می سازد. کلید واژه ها: طبقات اجتماعی، عصر سلجوقی، نظامیان، دیوانسالاران، علما و قضات، دانشمندان، تجار و بازرگانان، صنعتگران

همدان در طول دوره های مختلف تاریخی ازنظرسیاسی وعلمی مورد توجه بوده.ازسال1100 ق.م که نام این شهر(آمادانا)درکتیبه های آشوری نقش بست و اولین دولت ملی در این شهر تشکیل شد،تاکنون درتحولات سیاسی وفرهنگی ایران نقش مهمی داشته است.دردوره باستان باایجاد مرکزاسناد دولت هخامنشیان ومدرسه طب دردوره ساسانیان وحضورحارث بن کلده پزشک معروف درآن مدرسه، جایگاه علمی وفرهنگی همدان رابه نمایش گذاشته است.باورود اسلام به همدان وامارت خاندان عالم- پرور بنی سلمه وعلویان وکتابخانه معروف آنان، همدان باردیگرمورد توجه ارباب فضل ودانش قرار گرفت.می گویندابوتمام شاعرمعروف عرب،کتاب«الحماسه»خودرادراین شهر تألیف نمود.مجالس درس بوعلی ورفت وآمدش به سرای علویان وبعضاًمناظرات ومشاجراتی که وی باعلمای همدان داشت،در تواریخ ثبت شده است.همدان دردوره آل بویه وسلجوقیان به خاطرحضوردانشمندانی چون باباطاهر، ابن لال،صالح بن احمد،ابوالحسین علوی،ابن فارس،ابن حازمی،ابوالعلاءعطار،عین القضات وغیره به قول سیاحان،مرکزدانش وخردومهارت بود.همچنین ورود دانشمندانی ازسایربلادبه همدان،چون عبدالرحمن سلمی،شیخ صدوق،حاکم نیشابوری،خطیب بغدادی،ابن عساکر ودیگران به رشدوگسترش علم دراین شهر کمک زیادی نمود.دردوره سلجوقیان ایجادمدرسه ومراکزعلمی دیگردرهمدان،باعث تحول علمی وفرهنگی دراین شهرگردیدکه ثمره آن،علمایی چون ابن صلاح،ابوالفرج بن الطیب،حافظ جورقانی وخواجه یوسف همدانی است که با نقدهاوشرحهایی که برکتب پزشکی و فلسفی نوشتند وباتربیت شاگردان به فرهنگ وتمدن اسلامی کمک زیادی نموده وباعث جذب علمای سایربلاد به همدان شدند.همچنین دردوره سلجوقیان شاهدحضور زنان درعرصه های علمی وفرهنگی نیزهستیم.یاسمینه سیراوندی وفاطمه بنت ابی سعدومجالس درس آنان وساخت مدرسه توسط مادرسلطان ارسلان شاه سلجوقی ازآن جمله است. کلید واژه: -همدان،آل بویه،سلجوقیان،مراکزعلمی،علماء ودانشمندان.

ظهور حکومت شیعی مذهب آل بویه در قرن چهارم هجری به عنوان یکی از مهمترین حوادث تاریخی قرن چهارم و پنجم هجری، تاثیرات عمیق و مهمّی در تحولات جامعه آن روزگار و به طور خاص تحولات و شرایط اقتصادی داشته است. حکومت آل بویه توانست با توانایی و اقتدار امیرانی چون رکن الدوله، عمادالدوله، معزالدوله، عضدالدوله و دیگر حاکمان، بر مناطق پر برکتی چون جبال، فارس، خوزستان و عراق مسلط شده که این ایالت ها علاوه بر بهره مندی از شرایط طبیعی اقتصاد همچون کشاورزی، معدن، ثروت آبی و صنعت خود امیران بویهی نیز با سیاست ها و اقدامات اقتصادی همچون توجه به آبادانی و عمران شهرها و بازارها، بازسازی سدها و بندها، امنیت بخشیدن به راه ها و جاده های کاروانروی تجاری و غیرتجاری، برقراری سیستم مالیاتی و توجه به امر تجارت و بازرگانی بر رشد و ترقّی اقتصادی قلمرو تحت سلطه خود افزودند. و در این میان نیز برخی از امیران بویهی بر خلاف حاکمان اولیه، بیشتر به درآمد و ثروت اندوزی خودشان توجه کرده و با وضع مالیات های سنگین، عدم توجه به بازار و رشد تجارت، سد سازی و آبیاری به امور اقتصادی و زندگی مردم وقعی نمی نهادند که این امر موجب پسرفت اقتصادی مردم، از بین رفتن آبادانی شهرها و بازارها و به تبع آن ایجاد شورش-ها، بحران های اقتصادی و ظهور گروهی به نام عیاران در مناطقی همچون بغداد و کرخ در اواخر دوران بویهی که موجب ناامنی و غارت اموال تاجران و بازاریان در شهرها شده بودند. در پایان باید گفت که خود امیران متأخر بویهی به جای توجه به امر اقتصاد بیشتر در جنگ و ستیز بین خودشان برای رسیدن به قدرت بودند که این امر منجر به تباهی دولت و حکومت گردید.

مذهب و اعتقادات مذهبی یکی از بنیادی ترین عوامل در شکل گیری زندگی بشر از زمان های گذشته تا به امروز بوده است که نقش بسیار مهمی را در جنبه های مختلف زندگی انسان ایفا کرده است. با ورود اسلام و گسترش آن در ایران نقش مذهب به خصوص در معماری و شهرسازی جلوه ی دیگری یافت. در دولتهای شیعی جلوه های مذهبی به خصوص در ساختار شهری نمایان شدند که از جمله ی آن ها می توان به کتیبه ها، کاخ ها، مساجد و مدارس که بر اساس آموزه های شیعی شکل گرفته اند، اشاره کرد. رسمی شدن مذهب تشیع از سوی شاه اسماعیل اول صفوی نقطه عطفی در تاریخ مذهب شیعه به شمار می آید؛ زیرا با رسمی شدن این مذهب نه تنها در جامعه ی آن روز ایران در زمینه های مذهبی، سیاسی و اجتماعی تغییراتی صورت گرفت بلکه در زمینه ی معماری وشهرسازی نیز دگرگونیهایی ایجاد شد که الگویی برای شهرهای دیگرگردید. در این پژوهش بر آنیم تا به بررسی نقش تشیع در تحول ساختار شهری قزوین عصر صفوی که مسلماً غالب شدن مذهب تشیع بر مذهب پیشین مردم یعنی تسنن تفاوت هایی داشت، بپردازیم. این تفاوت ها از یک سو شامل بررسی تأثیر تشیع بر ساختارشهری قزوین و از سوی دیگر تأثیر آن بر معماری شهرهای دیگر ایران می باشد.

فرق? اسماعیلیه نزاری شاخه ای از اسماعیلیان می باشد که در طی حدود 171 سال از 483 ه . ق تا 654ه . ق بر منطقه الموت حکمفرمایی کردند اینان از اختلاف و انشقاق در مسئل? جانشینی امام جعفر صادق ( ع ) به وجود آمده است . این مدت طولانی در برگیرند? حکومت حسن صباح و هفت تن از جانشینان اوست که از فتح قلع? الموت آغاز و با انقراض حکومت اسماعیلیان بدست مغولان پایان گرفته است . شیعیان به ویژه اسماعیلیان به علّت شیو? ظلم ستیز خود ، همواره مغضوب دستگاه های حکومتی بودند و به سبب مبارزات فرهنگی و مشی مسلحانه یی که بر ضد حکومت های سنی – که آنان را غاصب می شمردند – انجام می دادند پیوسته در خطر تهاجم قرار داشتند . در مقابل این تهاجمات ، پیروان این کیش باید سیاست داخلی و خارجی خود را طوری تنظیم می کردند که ضمن حفظ اصول و اهداف عقیدتی خود ، با در نظر گرفتن شیوه های مبارزاتی مناسب با کانون های مخالف خود که عبارتند از خلفای عباسی و حکومت های سنی وقت چون سلجوقیان ، خوارزمشاهیان ، غوریان ، مغولان و ... بودند مبارزه کرده و قریب به دو قرن تمام ، یعنی تا حمل? مغول به خاک ایران ، در ایران حکومت کردند . هرچند پیروان این فرقه ، پیوسته در اقلیت بودند و هرگز قدرت غالب زمان خود نشدند . ولی توفیقشان ، در حفظ حکومت خود اندک نبود ، اگر چه با مرگ حسن صباح و نخستین جانشین او کیابزرگ امید به تدریج ایده های آنان رنگ باخت و گرفتار فساد ناشی از قدرت شدند . علت توفیق 171 سال? این حکومت به شیوه های برگزید? مبارزاتی این فرقه برمی گردد که شناخت این روش ها و تاثیر آن بر بقای جنبش اسماعیلیان نزاری حائز اهمیت می باشد که در این پایان نامه به بررسی این شیوه ها پرداخته شده است.

روابط ایران و غرب در دوره های محمدشاه و به ویژه دوره سلطنت ناصرالدینشاه گسترش یافت و این امر منجر به رفت و آمد فراوان غربیان به ایران شد. کسانی که از ایران بازدید میکردند شرح مشاهدات خود را در قالب سفرنامه ها و خاطرات به رشته تحریر در میآوردند، در بخشی از این سفرنامه ها نگاه غربی نسبت به سنتهای رایج در جامعه ایرانی دوره یادشده به وضوح قابل مشاهده است. رساله حاضر قصد دارد این نگاه را مورد بررسی کند و نشان دهد غربیان به کدام وجه از وجوه جامعه ایرانی توجه داشتند و علت این توجه چه بود؟ فرضیه رساله حاضر این است که اروپائیان تحت تأثیر اندیشه های استعماری قرن نوزدهم به فرهنگ و جامعه ایران نظر می افکندند و البته این اندیشه ریشه در عصر روشنگری داشت. نتیجه رساله این است که غربیان با همین سفرنامه نویسی توانستند نسبت به مسائل فرهنگی و اجتماعی ایران آگاهی پیدا کنند و برنامه های بعدی خود را در این راستا تدوین کردند.

سید حسن مدرس چهره روحانی است که در طول پنج دوره ی حضور خود در مجلس، گرایش های فردی، حزبیی خود را در موضع گیری سیاسی خود در سیاست مطرح نساخت. با وجود اینکه شخصیتی- مذهبی بود، اما در برخورد با رقبایش به صورت سیاسی عمل کرد. هیچ گاه از ابزار دین یا فقه برای خارج نمودن رقیب از میدان استفاده نکرد و حتی در برخورد با رضا شاه نیز همین روش را دنبال کرد. وی همواره جایگاه والایی برای نهاد مجلس به عنوان یکی از سه رکن نظام مشروطه قایل بود.و در این راستا سعی داشت صرفا در جهت مصلحت جامعه و مردم عمل نماید.

این پژوهش به بررسی تاثیر انقلاب اسلامی بر جریانات اسلامی ترکیه با تاکید بر جنبش اسلامی آموزشی فتح الله گولن پرداخته است به همین دلیل سعی شده است ابتدا به جریانات اسلامی که بعد از انقلاب ایران در ترکیه بوجود آمده اند مورد بررسی قرار گیرند. موقعیت جغرافیای، تاریخی و سیاسی بگونه ای است که همیشه به ایران توجه خاصی داشته است با اتفاق افتادن انقلاب اسلامی در ایران ،کشور ترکیه نیز از تاثیر آن بی ثمر نماند بعد از این انقلاب جریان اسلام¬گرایی در ترکیه سریعتر شد هرچند با مقاومت نظامیان روبرو می شدند .اما احزاب و سیاستمداران اسلام گرا به راس قدرت رسیدند. احزابی مانند رفاه، فضیلت و عدالت و توسعه به رو کار آمدند و اقداماتی را در جهت اجرای قوانین اسلامی انجام دهند . علاوه بر احزاب، طریقت ها نیز در موضع گیری هایی متفاوتی نسبت به انقلاب داشتند و با انقلاب ایران موافق یا مخالف و بعضا نیز نسبت به آن نیز بی اعتنا بودند که جنبش نورچی ها نیز نمونه ای از آن ها است رهبر این جنبش سعید نورسی است که بعد از مرگش به شاخه های مختلفی تقسیم شده است یکی از این شاخه ها فتح الله چی ها می باشد که موضوع مورد بحث این پایان نامه است این جنبش بر سه اصل نظام آموزشی، اخلاقی و اسلام و ناسیونالیسم ترکی تاکید . مدارس و دانشگاه هایی در کشور های مختلف جهان دارد. همچنین بر تسامح و تساهل و گفتگو در بین ادیان تاکید دارد و با رهبران سایر ادیان دیدار و گفتگو داشته است.با ترور و خشونت مخالف است از این رو با هر حرکت انقلابی که آمیخته به خشونت باشد مخالفت می کند . و بر اختلافات سنتی بین تشیع و تسنن، شرایط کشور و زندگی خود با امام خمینی (ره) تاکید دارد. هر چند شباهت هایی بین رهبر انقلاب اسلامی و فتح الله گولن وجود دارد اما به این معنی نیست که از انقلاب ایران تاثیر پذیرفته است.

پس از حمله ی چنگیز به ایران در ابتدای قرن هفتم و قتل عام و ویرانی های گسترده در مناطق مورد تهاجم، جانشینان وی در نیمه ی قرن هفتم با تشکیل حکومت ایلخانان منشا تحولات بسیاری در تاریخ ایران و اسلام گردیدندکه از آن جمله می توان به اقداماتی چون براندازی خلافت پانصد ساله ی عباسی و قلع و قمع گسترده ی اسماعیلیان ایران اشاره داشت. خوانین مغول از آغاز تشکیل حکومتشان برای برقراری روابط سیاسی، اقتصادی و مذهبی و نشان دادن قدرت خود و هم چنین به منظور جاسوسی، سفیرانی را به دربار سایر حکومت ها اعزام می کردند. در گزینش سفرا به ویژگی های شخصی چون علم، هوش ذاتی و اصالت خانوادگی سفیر اهمیت داده می شد. انتخاب و اعزام سفیران معمولا بر عهده ی خان یا ایلخان و در مواردی نیز بر عهده ی وزیران بود. سفیران از جایگاه اجتماعی ویژه ای برخوردار بودند. مراسم استقبال از آنان معمولا با تشریفات خاصی انجام می گرفت. سفرا حقوق و امتیازات خاصی چون مصونیت و اعتبارنامه داشتند و در بین راه ها، در مکان های مخصوصی به نام «یام» استراحت می کردند. به طور کلی، در اعزام و پذیرش سفرا قواعد و رسومی حاکم بود که حکومت ها و سفیران موظف به پیروی از آن ها بودند. این رسوم از نظم، معانی و فرهنگ سیاسی ویژه ای برخوردار بود و اساسا نظام تشکیلاتی سفارت را شکل می داد. قوانین و عرف سیاسی نیز بر امر سفارت حاکم بود؛ پادشاهان و حکومت ها وظیفه ی حمایت از سفرا را بر عهده داشتند. از سوی دیگر، سفرا نیز در کنار احترام گذاشتن به قوانین حاکمیت یا دربار مقصد، حافظ منافع دربار متبوعشان بودند.

اختناق و خفقان حاکم بر فضای سیاسی کشور در دوره حکومت پهلوی به ویژه پس از قیام 15 خرداد 1342 موجب شد که جامعه تا حد انفجار پیش برود. با روی کار آمدن جیمی کارتر در ایالات متحده آمریکا و شعار وی مبنی بر رعایت حقوق بشر، شاه نیز به ناچار تحت فشار سازمان های بین المللی تصمیم به ایجاد فضای باز سیاسی گرفت. به وجود آمدن چنین فضایی پس از سالها سرکوب و زندانی کردن فعالان و کنش گران سیاسی، موجب ایجاد تکاپوی گسترده و بروز اعتصابات پراکنده با رنگ و بوی صنفی – رفاهی در کشور شد. با آغاز مخالفت ها و مبارزات آشکار بر ضد رژیم از نیمه دوم سال 1356ش، و کشته شدن عده ای از مردم در این مبارزات، مبارزه رودررو با ارتش کاملا مسلح، امیدوار کننده به نظر نمی رسید. ازینرو مبارزان به فکر افتادند برای شمول بیشتر مبارزه و ناکارآمد کردن دستگاه سرکوب رژیم، اعتصاب های صنفی – رفاهی را به خواسته های سیاسی گسترش دهند. بدین ترتیب اعتصاب های رفاهی رفته رفته جای خود را به اعتصابهای سیاسی داد و موجب شد تا تمام تلاشهای رژیم برای ایجاد آرامش و بازگرداندن اعتصابیون به سر کار با شکست مواجه شود. نهایتا با در دست گرفتن ابتکار عمل توسط امام خمینی و صدور اعلامیه ها و تعیین اشخاص برای سازماندهی اعتصابات از جانب ایشان، اعتصابیون در یک حرکت منسجم و هماهنگ در فروپاشی رژیم محمدرضا پهلوی نقش اساسی ایفا کردند.

دوره ی تیموری را از جنبه های توسعه ی علم و فرهنگ و هنر می توان دوره ای درخشان دانست به ویژه در عرصه ی علم و فرهنگ و هنرهای وابسته به آن آثار و مراکز علمی فراوانی خلق شد و نوآوری هایی صورت گرفت که موجب اعتلای علم و فرهنگ شد. تیمور فردی سنگدل و سفاک بود اما به سبب کشورگشایی های خود به سرزمین های دیگر، دستور می داد اهل حرفه و هنرها را از بین اسرا جنگی جدا سازند و آنها را به مراکز مهم حکومتی خود به ویژه سمرقند می فرستاد. چنانکه در ساخت مسجد بی بی خانم در سمرقند از بنّایان و سنگتراشان و هنرمندان هندی و آذربایجانی و سایر سرزمین ها استفاده شد. این پدیده از یک سو باعث گسترش معماری شد و از سوی دیگر برخی از تجربه های محلی گسترش یافتند. الغ بیگ فرزند شاهرخ و نوه امیر تیمور گورکانی، یکی از برجسته ترین چهره های تاریخ ایران به شمار می رود که به فرمانروایی منطقه ماوراءالنهر و سمرقند رسید. دوران فرمانروایی او بر سمرقند، دوره اوج اقتدار و شکوفایی علم و فرهنگ و هنر در سمرقند بود . وی به مدت 40 سال بر این منطقه فرمانروایی کرد و با تلاش ها و حمایت های الغ بیگ سمرقند قطب علم و فرهنگ در جهان اسلام شد که به واسطه آن معماری به شکوه و عظمتی قابل توجه و هنر های خطاطی ، نقاشی و موسیقی به پیشرفت های زیادی رسید و همچنین در عرصه های علوم محض به ویژه ریاضیات و نجوم فعالیت های زیادی انجام گرفت.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.