در راستای پیشگیری و حفظ سلامت عمومی مصرف کنندگان سبزی های آبیاری شده با فاضلاب، توجه به آلودگی میکروبی و آلودگی با فلرات سنگین یک ضرورت بنظر می رسد. به این ترتیب هدف این پژوهش بررسی آلودگی خاک و سبزی های آبیاری شده با پساب های شهری، به کلیفرم های روده ای و فلزهای سنگین در شهر همدان بود. برای این کار نمونه های سبزی شامل تره، جعفری، گشنیز، شوید، برگ چغندر و ریحان، که با پساب آبیاری می شد و نیز نمونه های خاک، ماهانه از خرداد تا شهریور از چهار منطقه در حاشیه شهر همدان برداشت شد. میانگین غلظت کل نیکل، روی، مس، کادمیم و سرب در خاک ها به ترتیب 91/18، 38/73، 64/27، 14/0 و 55/36 میلی گرم بر کیلوگرم بود، که هیچکدام از مرز مجاز بیشتر نبودند. اندازه میانگین فلزها (نیکل، روی، مس، سرب، کادمیم) در سبزی ها نیز نشان داد که تنها غلظت کادمیم و سرب به ترتیب با میانگین 4/0 و82/11 میلی گرم بر کیلو گرم ،بیشتر از مرزهای پذیرفتنی گزارش شده از سویfao/who بود. سنجش آلودگی میکروبی پساب ها، نشان داد که، میانگین فراوانی اشرشیاکولی و کلیفروم های لاکتوز مثبت و منفی به ترتیب 78/5 و 98/11 log cfu/100 mlit و بسیار بیشتر از مرزهای پیشنهاد شده برای آب آبیاری به کار برده شده برای سبزی های برگی بود. سنجش آلودگی میکروبی سبزی ها، نشان داد که، میانگین فراوانی اشرشیاکولی برای بخش بیرونی سبزی 56/0 log10 cfu g-1 بود. اشرشیاکولی در حدود 50 درصد از نمونه ها تشخیص داده نشد. و تنها 25 درصد از نمونه ها فراوانی بیشتر از 25/1log10 cfu g-1 داشتند. میانگین فراوانی کلیفرم های لاکتوز مثبت در بخش بیرونی سبزی ها log10 cfu g-113/2 بود و 50 درصد از نمونه ها فراوانی کمتر از log10 cfu g-1 22/2 داشتند. میانگین فراوانی کلیفرم ها لاکتوز منفی در بخش بیرونی سبزی ها 21/2 log10 cfu g-1 بود و 50 درصد نمونه ها فراوانی کمتر از log10 cfu g-1 29/2داشتند. شمارش فراوانی کلیفرم های روده ای بخش درونی سبزی ها، نشان داد که میانگین فراوانی اشرشیاکولی، کلیفرم های لاکتوز مثبت و منفی به ترتیب 3/0، 97/3، 72/3 log10 cfu g-1 بود. همچنین شمارش این کلیفرم ها در خاک پیرامون ریشه این سبزی ها، نشان داد که میانگین فراوانی اشرشیاکولی، کلیفرم های لاکتوز مثبت و منفی به ترتیب 32/5، 81/5 و 39/5 log10 cfu g-1بود.