چکیده: جنس l. glycyrrhiza متعلق به تیره fabaceae، دارای گیاهان علفی چند ساله مقاومی است که در خاک های غنی از ماسه و بهره مند از نور شدید بخوبی رشد می کنند. این جنس دارای 3 گونه در ایران است که در بین آن ها g. glabra l. بیشترین پراکنش را در سطح ایران دارد و عصاره ریشه آن که واجد فلاونوئیدها و گلیسیریزین است، کاربرد وسیعی در پزشکی، صنایع غذایی، دخانیات و صنایع دیگر دارد fisch. & c. a. mey. meristotropis با تک گونهxanthoides vassilcz. m.جنس بسیار نزدیک به جنس glycyrrhiza است که پراکنش وسیعی در شمال شرق ایران دارد. نظر به زمان طولانی تکثیر گیاهان این دو جنس به صورت طبیعی بدلیل جوانه زنی ضعیف بذرها و نیز عدم یکنواختی کلونال از طریق بذر، کشت در شیشه ابزار ارزشمندی جهت حفظ ژرم پلاسم این گیاهان، کوتاه کردن زمان رشد و فراهم آوردن کلون های یکنواخت و عاری از پاتوژن می باشد. در این تحقیق امکان تکثیر دو گونهxanthoides m. و g. glabra از طریق اندام زایی مورد مطالعه قرار گرفت. قطعات جداکشت محور زیرلپه، لپه و محور روی لپه حاصل از دانه رست های این دو گیاه در محیط کشت ms واجد غلظت-های متفاوتی از هورمون های naa و bap کشت داده شدند. نتایج نشان داد که پاسخ مورفوژنتیکی قطعات جداکشت محور روی لپه در هر دو گونه مشابه است. در xanthoides m. بیشترین فراوانی القاء ریشه در سطوح پایین naa، و در g. glabra در تیمارهای فاقد bap حاصل گردید. بیشترین فراوانی القاء نوشاخه در g. glabra در تیمارهای فاقد naa حاصل گردید. نوشاخه های حاصل از هر دو گونه پس از انتقال به محیط کشت واجد 1/0 میلی گرم در لیتر naa ریشه دار شده و گیاهچه کامل بوجود آوردند. نظر به اهمیت دارویی گیاهان مورد مطالعه و اثر تنش های محیطی بر روی محتوای متابولیت های ثانویه این گیاهان، در این تحقیق اثر برهم کنش سالیسیلیک اسید (sa) با تنش های اسمزی و سرما بر روی برخی پارامترهای فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی، مانند محتوای پروتئین کل، پرولین و فعالیت های آنزیمی پلی فنل اکسیداز (ppo)، پراکسیداز ((prx و فنیل آلانین-آمونیالیاز (pal) دو گونه مورد مطالعه بررسی شد. نتایج نشان داد که تنش اسمزی و سرما محتوای پروتئین کل را در هر دو گونه کاهش داده و sa موجب افزایش آن شد. نتایج حاصل از مطالعه الکتروفورزی پروتئین ها نشان داد که sa بیان پروتئین های القاء شونده تحت تنش را افزایش می دهد. نتایج نشان داد که تنش سرما در هر دو گونه اثری بر فعالیت آنزیم ppo ندارد و sa فعالیت آن را در هر دو گونه کاهش می دهد. تنش اسمزی در هر دو گونه موجب کاهش فعالیت آنزیم شد. در این شرایط sa فعالیت آنزیم را در گونه g. glabra افزایش و در گونه xanthoides m. کاهش داد. همچنین با افزایش سطح تنش سرما فعالیت آنزیم prx کاهش یافت و sa در این شرایط موجب کاهش فعالیت آنزیم شد. با افزایش سطح تنش اسمزی، فعالیت prx در هر دو گونه افزایش یافت و sa در این شرایط موجب افزایش فعالیت آنزیم شد. نتایج بررسی فعالیت آنزیم pal حاکی از آن بود که با افزایش تنش اسمزی در گونه xanthoides m. فعالیت pal کاهش یافت لیکن در گونه g. glabra در بالاترین سطح تنش فعالیت pal افزایش یافت. sa نیز در برخی غلظت ها سبب افزایش فعالیت آنزیم pal در هر دو گونه شد. با افزایش سطح سرما فعالیت آنزیم در هر دو گونه کاهش یافت و sa نیز در این شرایط در گونه g. glabra موجب کاهش فعالیت آنزیم شد و در گونه xanthoides m. در غلظت 10 میکرومولار فعالیت pal را افزایش داد. نتایج حاصل از بررسی محتوای پرولین حاکی از آن بود که در گونه xanthoides m. با افزایش سطح تنش اسمزی، محتوای پرولین کاهش یافته و در گونه g. glabra در سطح متوسط تنش اسمزی، محتوای پرولین بالا بود. افزایش سطح تنش سرما نیز در هر دو گونه سبب کاهش محتوای پرولین شد و sa تحت تنش اسمزی و سرما محتوای پرولین را در هر دو گونه افزایش داد. واژه های کلیدی: اندام زایی، تنش اسمزی، تنش سرما، سالیسیلیک اسید، glycyrrhiza، meristotropis