کمبود مواد ریزمغذی یا گرسنگی پنهان، در سراسر جهان و به ویژه در کشورهای در حال توسعه تهدیدی اساسی برای سلامتی به شمار میآید. کمبود آهن مهمترین عامل سوءتغذیه ناشی از کمبود مواد ریزمغذی و بیماریهای وابسته به آن است. گندم نان یکی از منابع اصلی غذایی در ایران و بیشتر کشورهای جهان است که قسمت عمده انرژی، پروتئین و مواد مغذی دیگر ازجمله ریزمغذیها از آن تامین میشود. به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی از لحاظ محتوی عنصر آهن دانه در ارقام گندم، 42 ژنوتیپ از گندمهای رایج در ایران مورد بررسی قرار گرفتند. ژنوتیپها در شرایط مزرعه و در دو سال متوالی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی کشت شدند. بر اساس نتایج تجزیه واریانس برای هرکدام از سالها ژنوتیپها با هم دیگر اختلاف قابل ملاحظهای داشتند(p<0.001). براساس نتایج تجزیه واریانس مرکب، اثر متقابل سال و ژنوتیپ معنیدار بود(p<0.001) و وراثت پذیری عمومی محتوی آهن دانه 60درصد برآورد گردید. محتوی آهن دانه در سالهای اول (89-88) و دوم (90-89) به ترتیب در دامنه mg/kg90-40 و mg/kg62-32 و میانگین آن در سالهای اول و دوم به ترتیب mg/kg5/60 و mg/kg7/43 بود. بین محتوی آهن و درصد پروتئین دانه ژنوتیپها همبستگی مثبت قابل ملاحظهای مشاهده شد (r=0.447, p<0.01). تنوع ژنتیکی در ژنوتیپهای گندم در سطح مولکولی با استفاده از 35 نشانگر ریزماهواره ژنومی و هفت نشانگر ریزماهواره est مورد بررسی قرار گرفت. محتوای اطلاعات چند شکلی (pic) از 18/0 (xgwm473) تا 84/0 (xwmc617) با میانگین 54/0 بود. تجزیه خوشهای با استفاده از الگوریتم upgma و ضریب تشابه دایس انجام شد و ژنوتیپها در شش گروه دسته بندی شدند. دندروگرام حاصل از تجزیه خوشهای مطابقت خوبی با اطلاعات شجرهای و دیگر خصوصیات ژنوتیپها داشت. برای مشخص کردن ارتباط احتمالی بین جایگاه کروموزومی نشانگرها و صفت محتوی آهن دانه، تجزیه رگرسیون گام به گام انجام شد. براساس این روش جایگاههای (7bs)xgwm400، (4a,4bs,4d)xwmc617، (4al)xgwm160،(2al,5bs)edm54 و (6a,6b,6d)xbarc146 به طور قابل ملاحظهای با محتوی آهن دانه مرتبط بودند.