این تحقیق به منظور مقایسه تجزیه پذیری پسماند قارچ آسپرژیلوس نایجر پس از استحصال اسیدسیتریک (پسماند قارچ) و کنجاله تخم پنبه دانه (کنجاله) و هم چنین اثر افزودن سطوح مختلف پسماند قارچ بر روی تولید گاز ، الگوی تخمیر و قابلیت هضم مواد مغذی (در شرایط آزمایشگاهی) انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل پسماند قارچ، جیره پایه و سطوح 10، 20، 30 و 40 درصد برحسب ماده خشک پسماند قارچ بود. میزان پروتئین خام ، چربی خام، خاکستر، دیواره سلولی و دیواره سلولی بدون همی سلولز پسماند قارچ به ترتیب 70/18 ،30/1 ،70/1 ، 41 و 02/29 درصد ماده خشک بود. میانگین درصد ناپدید شدن ماده خشک، ماده آلی و پروتیین خام پسماند قارچ پس از 48 ساعت به ترتیب 63/43، 54/81 و 37/89 درصد بود. مقادیر متناظر برای کنجاله به ترتیب 20/43، 58/60 و 42/89 درصد بود. بخش محلول ( a ) ماده خشک و آلی کنجاله بیشتر و فراسنجه " b" کمتر از پسماند بود (05/0 p<) در حالی که بخش محلول و بخش قابل تجزیه (b) پروتیین خام پسماند قارچ به مراتب بیشتر از کنجاله بود. نرخ تجزیه پذیری پروتیین خام در پسماند قارچ بیشتر از کنجاله بود. تولید گاز بالقوه (b) با افزودن پسماند قارچ در سطوح مختلف افزایش یافت به نحوی که بیشترین افزایش در سطح 20 درصد جایگزینی ثبت گردید (05/0 p<). هر چند نرخ تخمیر یا تولید گاز کاهش و فاز تاخیر افزایش یافت (05/0 p<). میانگین قابلیت هضم ماده خشک، ماده آلی،پروتئین خام و دیواره سلولی جیره پایه با اضافه کردن سطوح مختلف پسماند قارچ آسپرژیلوس نایجرافزایش یافت . بررسی آماری داده ها نشان داد که بین تیمار ها در میزان قابلیت هضم ماده خشک ، ماده آلی ، پروتئین خام و دیواره سلولی تفاوت معنی دار وجود داشت(05/0 p<). افزودن سطوح مختلف پسماند قارچ به جیره پایه سبب تغییر در میانگین اسیدیته مایع انکوباسیون در ساعات مختلف انکوباسیون شد (05/0 p<) به نحوی که در همه تیمارها میانگین اسیدیته مایع انکوباسیون کاهش (یا افزایش) یافت (05/0 p<). بیشترین افزایش ph در سطح 40 درصد جایگزینی مشاهده شد. بین سطوح مختلف قارچ نیز از لحاظ اثر برph محیط، تفاوت ها معنی دار بود (05/0>p). میزان غلظت نیتروژن آمونیاکی تولید شده در حضور پسماند قارچ به مراتب کمتر از مقدار متناظر در حضور کنجاله بود. افزودن سطوح مختلف پسماند قارچ به جیره پایه سبب تغییرمعنی دار در غلظت نیتروژن آمونیاکی شد (05/0 p<). در ساعت 48 انکوباسیون روند تغییرات به نحوی بود که بیشترین غلظت نیتروژن آمونیاکی به سبب 20 درصد جایگزینی پسماند قارچ ایجاد شد (05/0 p<) هر چند میزان ثبت شده در مورد همه تیمار ها نسبت به ساعات اولیه انکوباسیون کاهش نشان داد. غلظت کل اسیدهای چرب فرار مایع انکوباسیون جیره پایه با افزودن پسماند قارچ تحت تاثیر قرار گرفت، به نحوی که در 24 ساعت اولیه روند کاهشی و سپس در برخی سطوح روند افزایشی مشاهده گردید (05/0 p<). در 24 ساعت دوم انکوباسیون روند افزایشی در تولید اسید های چرب فرار در سطوح بیش از 5 درصد افزوده شده پسماند قارچ ثبت گردید (05/0 p<) که بیشترین مقدار در سطح 20 درصد پسماند قارچ بود (05/0 p<). حداکثر میزان کل اسیدهای چرب فرار در کلیه تیمار های آزمایشی و جیره پایه در 12 ساعت اول انکوباسیون مشاهده گردید که پس از آن تقریبا" روند کاهشی نشان داد. نتایج این آزمایش نشان داد که افزودن پسماند قارچ به جیره پایه سبب بهبود قابلیت هضم مواد مغذی گردید و بیشترین تاثیر با افزودن 40 درصد پسماند حاصل شد