چکیده: امروزه دستکاری تخمیر شکمبه در جهت بهبود پروفیل هضم یکی از اهداف اساسی می باشد. عدم کارایی استفاده از پروتئین و انرژی مشکل اساسی می باشد که باعث اتلاف منابع مالی فراوان در صنعت دامپروری می شود. برای حل این مشکل از مواد گوناگون مانند آنتی بیوتیک ها استفاده می شد. اما بدلیل مشکلات زیستی این مواد جایگزین هایی برای آنها معرفی شدند. از جمله این مواد روغن های اسانسی می باشند. این تحقیق بمنظور بررسی اثر سطوح مختلف روغن اسانسی آویشن (0، 100، 200، 300 و 400 میکروگرم بر لیتر) و روغن اسانسی نعناع اخضر (0، 250، 500، 750 و 1000 میکروگرم بر لیتر) بر تولیدگاز، برخی فراسنجه های شکمبه ای، باکتری های تولید کننده آمونیاک زیاد و مخلوط میکروارگانیسم های شکمبه طراحی گردید. ترکیب موثره اصلی در روغن اسانسی آویشن شامل تیمول (34?) و کارواکرول (34?) و در روغن اسانسی نعناع اخضر کاروون (65?) بودند. تولید گاز از ساعت صفر تا 120 در ساعات مختلف ثبت گردید. فراسنجه های گوناگون از جمله پتانسیل تولید گاز (a)، زمانی که نصف پتانسیل تولید گاز بدست آمد (b)، میزان سیگموئیدی بودن منحنی (s)، حداکثر نرخ تولید گاز (rmax)، زمان وقوع rmax ((tmax و گوارش پذیری برون تنی فیبر (ivfd) تعیین گردید. همچنین سایر فراسنجه ها مانند تولید گاز در 24 ساعت، غلظت آمونیاک، partitioning factor (pf)، توده میکروبی، قابلیت هضم ظاهری ماده خشک و قابلیت هضم حقیقی ماده آلی محاسبه شدند. باکتری های تولید کننده آمونیاک زیاد از شکمبه گوسفند جداسازی گردید. اثر روغن های اسانسی بر باکتری های تولید کننده آمونیاک زیاد و مخلوط میکروارگانیسم ها بررسی شد. روغن اسانسی آویشن باعث کاهش a، rmax و ivfd شد و فاکتورهای b، s و tmax افزایش یافتند. در حضور اسانس نعناع a، b، ivfd کاهش و rmax بصورت درجه دو تغییر یافت و فراسنجه هایs و t افزایش پیدا کرد. افزودن روغن اسانسی آویشن باعث کاهش در تولید گاز 24 ساعته، قابلیت هضم ظاهری ماده خشک و قابلیت هضم حقیقی ماده آلی شد و همچنین غلظت آمونیاک نیز بصورت درجه دوم کاهش یافت (بخصوص برای سطح 200 میکروگرم بر لیتر). این اسانس باعث تغییرات در pf و توده میکروبی بصورت درجه دوم شد. همچنین روغن اسانسی نعناع باعث کاهش در تولید گاز گردید و pf، قابلیت هضم ظاهری ماده خشک و قابلیت هضم حقیقی ماده آلی بصورت درجه دوم تغییر یافتند. شناسایی ملکولی باکتری جدا سازی شده از شکمبه نشان داد که این باکتری از گروه کلستریدیوم می باشد و به نام isolate mt8 (jn804563) در سایت ncbi ثبت گردید. هر دو اسانس استفاده شده در این پژوهش باعث اعمال محدودیت در رشد این باکتری شدند. میزان تولید آمونیاک، پروتئین میکروبی و نرخ ویژه تولید آمونیاک (بصورت درجه سوم) توسط باکتری جدا شده در حضور روغن اسانسی آویشن کاهش یافت. همچنین روغن اسانسی نعناع باعث کاهش در آمونیاک و نرخ ویژه تولید آمونیاک گردید، اما بر پروتئین میکروبی اثر معنی داری نداشت. تولید آمونیاک از مخلوط میکروارگانیسم های شکمبه در حضور دو روغن اسانسی آویشن و نعناع کاهش نشان داد، درحالیکه این کاهش در حضور اسانس آویشن قابل ملاحظه بود. درنتیجه این تحقیق روغن های اسانسی آویشن و نعناع اخضر باعث اعمال تغییرات در کینتیک تخمیر در شکمبه شده و با اعمال محدودیت در رشد و تولید آمونیاک باکتری های تولید کننده آمونیاک می توانند باعث کاهش اتلاف پروتئین مصرفی توسط دام گردند.