چکیده هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر درمان شناختی- رفتاری برکاهش عود اعتیاد دانشجویان معتاد و افزایش انگیزش پیشرفت آنان که جهت درمان به مراکز درمانی شهر یزد مراجعه کرده اند می باشد. فرضیه‏های پژوهش عبارتند از: 1-درمان شناختی- رفتاری درکاهش عود اعتیاد دانشجویان معتاد موثّر است. 2- درمان شناختی- رفتاری در افزایش انگیزش پیشرفت دانشجویان معتاد تأثیر دارد. جامع? آماری پژوهش عبارت از کلی? دانشجویان معتادی بود که برای درمان و ترک اعتیاد به مراکز درمانی شهر یزد مراجعه می‏کردند. نوع طرح پژوهشی عبارت بود از نیمه تجربی از نوع پیش آزمون و پس‏آزمون با گروه کنترل. درآغاز،30 نفر از میان آنها به صورت تصادفی انتخاب گردیدند و این افراد شامل کسانی می‏شدند که تست مرفین آنها همگی مثبت نشان داد. سپس تمامی این افراد در سه گروه به صورت تصادفی شامل گروه آزمایشی، گروه کنترل و گروه پلاسیبو تقسیم شدند. در هرگروه 10 نفر به صورت تصادفی جایگزین شدند. قبل از اجرای مداخل? درمانی هم? افراد سه گروه به آزمون انگیزش پیشرفت هرمنس که ضریب پایایی آن بر اساس آزمون آلفای کرونباخ در پژوهش هومن و عسگری برابر با 803/0 بوده و آزمون تحلیل مولفه های اصلی (pc) بیانگر همبستگی سوال های این آزمون با یک عامل کلی (انگیزه پیشرفت) می باشدپاسخ دادند. متغیر مستقل، درمان با روش شناختی- رفتاری درطول 8 جلس? با ساختار بود. سه گروه آزمایش ،کنترل و پلاسیبو حین و بعد از اجرای متغیر مستقل به طور مرتّب و پیش بینی شده مورد آزمایش تست مرفین قرار گرفتند. بعد از مداخل? درمانی نیز افراد سه گروه مجدّداً به آزمون انگیزش پیشرفت هرمنس پاسخ دادند باتوجّه به فرصت زمانی محدود برای اجرای پژوهش برای پیگیریهای بعد از اجرای متغیر مستقل و اعتبار نتایج حداقل سه ماه درنظر گرفته شد. نتایج نشان داد که درمان شناختی- رفتاری، در کاهش میزان عود اعتیاد دانشجویان معتاد موثر بوده‏است (p<05/0). برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل واریانس یکراهه و آزمون تعقیبی شفه استفاده شد. بدین ترتیب، فرضیه اوّل پژوهش مبنی بر اینکه درمان شناختی- رفتاری درکاهش عود اعتیاد دانشجویان معتاد موثّر است، پذیرفته می‏شود. درعیـن حـال با تـوجّـه به تحلیـل داده‏ها، میانگین نمـرات گروه آزمـایش در پیش‏آزمـــون و پس‏آزمــــون، تفاوت معناداری را نشان داد (پیش‏آزمون 00/63، پس‏آزمون 90/89) در حالی که در گروه کنترل و پلاسیبو تفاوت میانگینها معنا‏دار نبود گروه کنترل(پیش‏آزمون 90/63، پس‏آزمون 10/66 )، گروه پلاسیبو (پیش آزمون 75/80،پس آزمون 90/76).داده ها با استفاده از تحلیل واریانس یکراهه و آزمون تعقیبی شفه مورد تحلیل قرار گرفتند ونتایج بیانگر تفاوت معنی دار بین گروه آزمایش و گروه کنترل بود (p<05/0). در نتیجه فرضی? دوم نیز که بیان می دارد درمان شناختی- رفتاری در افزایش انگیزش پیشرفت دانشجویان معتاد موثّر است پذیرفته می شود.