به منظور بررسی تأثیر محصولات فرعی پسته و استفاده از آن در جیره نشخوار کنندگان، یک آزمایش in vitro و دو آزمایش in vivo انجام شد. در آزمایش اول، تاثیر محصولات فرعی پسته (صفر، 12، 24 و 36 درصد ماده خشک) بر تولید گاز و فراسنجه های تخمیر شکمبه ای به روش آزمایشگاهی مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که میزان تولید گاز پس از 96 ساعت انکوباسیون با افزایش سطح محصولات فرعی به طور خطی کاهش یافت. بین تیمارها از لحاظ میزان انرژی قابل متابولیسم، قابلیت هضم ماده آلی اختلاف معنی-داری مشاهده نشد. نتایج آزمایش in vitro (24 ساعت انکوباسیون) نشان داد که افزایش مقادیر محصولات فرعی پسته تأثیرمعنی داری(05/0>p) بر میزان ph نداشت، در حالی که میزان نیتروژن آمونیاکی و قابلیت هضم ماده خشک با افزایش مقدار محصولات فرعی پسته در جیره به طور معنی داری(05/0>p) کاهش یافت. در آزمایش دوم، اثر سطوح مختلف محصولات فرعی پسته بر فراسنجه های خون، پارامترهای تخمیری شکمبه و جمعیت باکتری های موثر در بیوهیدروژناسیون شکمبه ای اسیدهای چرب غیر اشباع در گوسفند بلوچی مورد مطالعه قرار گرفت. بدین منظور از چهار راس گوسفند نر بلوچی با میانگین 4±45 کیلوگرم دارای کانولای شکمبه، در قالب یک طرح چرخشی 4×4 با دوره های 25 روزه استفاده شد. هر دوره شامل 7 روز جیره پایه، 14 روز دوره عادت پذیری و 4 روز دوره جمع آوری، نمونه گیری و رکورد برداری بود. تیمارهای آزمایشی شامل جیره شاهد، و جیره های حاوی12، 24 و 36 درصد ماده خشک محصولات فرعی پسته بود و از روغن آفتابگردان به عنوان منبع چربی در جیره استفاده شد. نتایج نشان داد که افزایش مقدار محصولات فرعی پسته تأثیرمعنی داری(05/0>p) بر ph شکمبه گوسفندان نداشت، در حالی که میزان نیتروژن آمونیاکی شکمبه با افزایش میزان محصولات فرعی پسته در جیره به طور معنی داری(05/0>p) کاهش یافت. افزایش مقادیر محصولات فرعی پسته در جیره به طور خطی سبب کاهش میزان کل اسیدهای چرب فرار، استات شد، ولی تأثیر معنی داری (05/0p<) بین تیمارهای آزمایشی از لحاظ میزان پروپیونات، بوتیرات و نسبت استات به پروپیونات مشاهده نشد. محصولات فرعی پسته در جیره بز ها تأثیر معنی داری (05/0p<) بر متابولیت های خون نظیر گلوکز، کل پروتئین و آلبومین، نداشت ولی میزان نیتروژن اوره ای خون با افزایش مقدار محصولات فرعی پسته در جیره به طور معنی داری (05/0p<) کاهش یافت. نتایج مربوط به مطالعات مولکولی بر جمعیت باکتری های شکمبه نشان داد که محصولات فرعی پسته خشک تأثیر معنی داری بر جمعیت باکتری های موثر در بیوهیدروژناسیون نداشت. بین تیمارهای آزمایشی تفاوت معنی داری در جمعیت باکتری هایبوتریویبریو فیبروسالونسو بوتریویبریو پروتوکلاستیکوس مشاهده نشد.در آزمایش سوم، تأثیر محصولات فرعی پسته خشک و پلی اتیلن گلیکول بر متابولیتهای خون، تولید و ترکیب اسید چرب شیر در بزهای شیرده سانن که جیره های حاوی روغن ماهی دریافت کرده بودند، مورد بررسی قرار گرفت.در این مطالعه از 15 راس بز شیری سانن استفاده شد. تیمارهای آزمایشی شامل: 1) 30 درصد درصد یونجه، 20 درصد سیلاژ ذرت و 50 درصد کنسانتره به همراه 2 درصد روغن ماهی، 2) 30 درصد درصد پوسته پسته، جایگزین یونجه، سیلاژ ذرت و 50 درصد کنسانتره به همراه 2 درصد روغن ماهی و 3) تیمار 2 که در مقدار 1 درصد ماده خشک جیره با پلی اتیلن گلیکول مکمل شد. نتایج نشان داد که بین تیمارهای مختلف اختلاف معنی داری (05/0>p) بین تیمارها آزمایشی از لحاظ ph شکمبه و میزان تولید شیر روزانه و ترکیبات شیر وجود نداشت. همچنین متابولیت های خون نیز تحت تأثیر تیمارها قرار نگرفتند. میزان مصرف ماده خشک و نیتروژن آمونیاکی شکمبه به طور معنی داری (05/0>p) در تیمار 2 پایین تر از تیمار 1 و 3 بود. داده های به دست آمده نشان داد که بین تیمارهای مختلف تفاوت معنی داری (05/0>p) بین اسیدهای چرب کوتاه، متوسط و بلند زنجیر بجز اسید چرب ترانس 18:1c شیر وجود نداشت. میزان اسید چرب ترانس 18:1c در به طور معنی داری در تیمار 2 بالاتر از تیمار 1 و 3 بود. با توجه به نتایج حاصل این آزمایشات چنین برداشت می شود استفاده از محصولات فرعی پسته در سطح مناسب می تواند یک جایگزین مناسبی برای بخش علوفه نشخوارکنندگان باشد و از طریق کاهش تولید نیتروژن آمونیاکی در شکمبه سبب بهبود متابولیسم پروتیئن بشود. همچنین، با توجه به عدم تغییر در جمعیت دو باکتری مسئول در بیوهیدروژناسین شکمبه ای اسیدهای چرب، تانن موجود در این محصول فرعی می تواند سبب تغییر پروفایل اسید چرب شیر به سمت افزایش میزان اسیدهای چرب ترانس بشود.