نام پژوهشگر: محمد مصطفی پورسیف
محمد مصطفی پورسیف غلامعلی مقدم
جهت بررسی میزان تغییرات در خصوصیات کمی و کیفی اسپرم قوچ های دورگ در فصل غیر تولید مثلی در مقایسه با فصل تولید مثلی، از 15 رأس قوچ متعلق به 4 ترکیب ژنتیکی بلوچی-مغانی، قزل-بلوچی، آرخارمرینو-قزل و آرخارمرینو-مغانی استفاده شد. به تصادف به سه دسته ی 5 تایی تقسیم شدند و در فواصل 3 روزه و هر روز از 5 قوچ اسپرم گیری صورت گرفت. در ابتدا نیز تمام قوچ ها طی 3 هفته به اسپرم گیری با واژن مصنوعی و سواری گرفتن از میش در حضور اپراتور عادت دهی شدند. اسپرم گیری از ابتدای پاییز (نیمه ی دوم فصل تولید مثلی در این منطقه) شروع و تا پایان بهار ادامه پیدا کرد. نمونه ها بلافاصله بعد از اسپرم گیری به آزمایشگاه منتقل شده و از نظر صفات کمی و کیفی ارزیابی شدند. حجم منی به وسیله ی لوله اسپرم گیری مدرج با دقت 1/0 ml ثبت شد. غلظت اسپرم توسط لام توما تعیین شد و برای رقیق کردن نمونه ی تازه از سیترات سدیم دی هیدراته 9/2% (1 به 200) استفاده شد. تحرک موجی اسپرم تحت بزرگنمایی ×10 از 1 تا 5 نمره دهی شد. درصد تحرک پیشرونده اسپرم بعد از رقیق کردن نمونه ی تازه (1 به 200) با سیترات سدیم دی هیدراته 9/2% و به وسیله ی لام قطره ی معلق (c?37) و با عدسی × 40 چند زمینه از لام بررسی شد(این روش برای اولین بار اجرا شده و سبب وضوح بیشتر اسپرماتوزوا ها زیر میکروسکوپ می شود). برای ارزیابی درصداسپرماتوزوای زنده و مرده و درصد اسپرماتوزوای ناهنجار از رنگ آمیزی ائوزین استفاده شد و با عدسی × 40 تعداد 300 اسپرماتوزوا برای درصد زنده و 200 اسپرماتوزوا برای درصد ناهنجاری شکل شمارش شد. نرخ احیاء متیلن بلو (mbr-t) بر حسب مدت زمان (ثانیه) تغییر رنگ نمونه ی تازه بعد از ترکیب 1 به 1 منی تازه و رنگ محاسبه گردید. ph نمونه ها به وسیله ی استریپ های ph متر کاغذی و نیز برای افزایش دقت با استفاده از ph متر های دیجیتالی قلمی تعیین شد. داده ها نیز به وسیله ی رویه مختلط (mixed procedure) نرم افزار sas مورد تجزیه تحلیل قرار گرفتند. اثر ترکیب ژنتیکی و ماه و اثر متقابل ماه×ترکیب ژنتیکی به عنوان اثرات ثابت و حیوان به عنوان اثر تصادفی وارد مدل شدند. ویژگی های منی قوچ های دورگ مورد مطالعه در این تحقیق از یک تنوع فصلی در صفات و کیفی برخوردار بودند. ماه اسپرم گیری اثر معنی داری بر روی تمام صفات کمی و کیفی اسپرم داشت (01/0> p) اما اثر ترکیب ژنتیکی بر روی هیچ یک از صفات به جز حجم انزال (05/0> p) معنی دار نشد. تفاوت های معنی دار (01/0> p) در میان قوچ ها در داخل هر نژاد در مورد اکثر ویژگی های اسپرم مشاهده شد. ضریب همبستگی بین اکثر صفات معنی دار شد به جز در مورد حجم انزال با ph منی که این ضریب در هیچ سطحی معنی دار نشد. بهترین اسپرم ها در طول پاییز (اواسط فصل تولید مثلی) و ضعیف ترین آن ها در فصل بهار (فصل غیر تولید مثلی) بدست آمد. با این حال این تغییرات و نوسانات آن قدری نبود که از قابل استفاده بودن قوچ ها در سراسر سال جلوگیری کند.