چکیده جنس trapelus به عنوان یک گروه مونوفایلیتیک دارای حدود 14 گونه می باشد. که در سراسر شمال آفریقا و منطقه saharo-sindian از جنوب غربی آسیا پراکنش دارد. حضور چهار گونهt.agilis , t.lessonae t.ruderatus و t.megalonyx در ایران قطعی است. t.lessonae در ایران در استان های آذربایجان غربی و شرقی، مرکزی، قم، اصفهان، لرستان، همدان، فارس، ایلام، زنجان، قزوین، کهکیلویه و بویر احمد، چهارمحال وبختیاری، خوزستان، کردستان و کرمانشاه دیده می شوند. رستگار پویانی(2000) در بحث های تاکسونومیکی، کار نمونه برداری و بررسی های موزه ای تغییراتی در سیستم نامگذاری چندین گونه و زیرگونه trapelus که در فلات ایران و مناطق مجاور بودند انجام داد از جمله اینکه تمام جمعیت های متعلق به t.r.ruderatus را تحت نام اصلی "lessonae" قرار داد و مجموعه جدید را t.lessonae(de filippi,1865) دانست زیرا مطابق قوانین بین المللی نامگذاری حیوانات، t.lessonae نام قدیمی تر بود. بر اساس کار وسیع بیابانی از پاییز1386 تا بهار 1389 در مناطق مختلف از فلات ایران و استفاده از نمونه های موزه ای، 177 نمونه نر و ماده از گونه t.lessonae بر اساس 40 صفت متریک و مریستیک مورد مطالعه قرار گرفت. سپس داده ها با استفاده از برنامه نرم افزاری spss-16 و s-plus2000 مورد آنالیز آماری قرار گرفت. تغییرات جغرافیایی درون جمعیت های این گونه مورد مطالعه قرار گرفت. براساس مطالعه اخیر ما بر روی گونه t.lessonae در سراسر فلات ایران، سه گروه شرق، غرب و مرکز زاگرس بطور واضحی از یکدیگر جدا شده اند. آناتومی مقایسه ای جمجمه در میان تاکسون های مختلف سوسماران یا در میان گونه های خاص سوسماران همواره بیولوژیست ها را به خود جذب می کند با توجه به اینکه آگاما ها گروه بزرگی از سوسماران را تشکیل می دهند ولی تا کنون مطالعات جامعی در مورد جمجمه آنها صورت نگرفته است. در این مطالعه، ابتدا ساختارهایی نظیر سقف جمجمه، کام، جعبه مغزی، فک پایین و دندان های گونه های trapelus agilis جمع آوری شده از استان فارس و phrynocephalus persicus از استان مرکزی در مرکز فلات ایران از خانواده agamidae راتوصیف، و سپس جمجمه این دو را با یکدیگر مورد مقایسه قرار می دهیم و الگوی تنوع بین جمجمه های این دو گونه را به طور مورفولوژی و عملکردی مطالعه نموده تا تفاوت های جزیی بین آنها را برای تشخیص جایگاه تکاملی از نظر ساختار جمجمه مشخص کنیم. در نهایت به بررسی انگل های خارجی trapelus lessonae پرداخته و تأثیر آنها را در این گروه مشخص مورد بررسی قرار می دهیم.