چکیده جریان های سیاسی-فکری ایران و دموکراسی دوره های پهلوی دوم و جمهوری اسلامی یکی از محورهای اساسی روند تحولات سیاسی، اجتماعی ایران از مشروطه به بعد، دموکراسی خواهی بوده است. کوششی که از پیش از انقلاب مشروطه تاکنون تعطیل نشده و از زمینه های جنبش های اجتماعی دو قرن اخیر ایران محسوب می شود. در شرایطی دموکراسی به عنوان یکی از مسأله های نظری و اجتماعی مهم جریان های فکری سیاسی ایرانی اعم از سوسیالیست، اسلام گرا و لیبرالیست تداعی شده و جریان ها از ارزشمندی و مطلوبیت دموکراسی سخن می گویند که جا دارد سوال شود چگونه چنین اشتراک نظری در بستر این همه تضاد ایدئولوژیک ممکن است؟ اهمیت این پرسش از آن رو است که در فضای مطلوبیتِ یکسان دموکراسی برای همه جریان های سیاسی از یکسو و گفتارهای ضد نظم سیاسی از دیگر سو، شاید به اذهان برسدکه گویا بیرون از تنازعات ایدئولوژیک، دموکراسی هیچ گاه مطمح نظر سازماندهی دقیق حوزه سیاست ایرانی نبوده است. در این پژوهش با پیشنهاد و کاربست الگوی روشی- تحلیلیِ جریان-گفتمان، به بازشناسی معانی ها، تلقی های مختلف و متعدد جریان های سیاسی ایرانی از دموکراسی و تئوریزه کردن الگوهای دموکراسی ایرانی اهتمام شد. این الگوها، چگونگی مطلوبیت دموکراسی برای جریان های مختلف سیاسی، شأنیت، جایگاه آن معانی در متن یک جریان، نسبت آن با نظم گفتمانی و نظم سیاسی، تطورات و تحولات معنایی و مفهومی دموکراسی را در دو مقطع زمانی پهلوی دوم و جمهوری اسلامی نشان دادند.