عدالت و استقامت بر طریق حق به عنوان یک فضیلت درهمه اعصار و قرون همواره مورد توجّه بشر قرار گرفته و بزرگترین دغدغه خاطر و مطلوب و آرمان وی، تحقّق و اجرای آن بوده است. گرایش به عدالتخواهی و ظلم ستیزی که جزئی از اندیشه سیاسی- اجتماعی هر عصری است؛ نه تنها به عنوان خواسته و نیاز آدمی مطرح است، بلکه انسانیّتش بدون آن معنا نمی یابد. عدالت از جمله مباحثی است که هم در حوزه فردی مورد توجّه قرار می گیرد و هم در حوزه اجتماعی و به میزان و ترازویی می ماند که در یک کفّه آن مردم و در کفّه دیگرحکومت قرار دارد. شعرا که برخاسته از میان مردم بودند در هر موقعیتی که جای داشتند، در زمانهای مختلف به مفهوم عدالت توجّه کرده و برای تحقق سعادت بشر خواستار اجرای آن در جامعه بوده اند. فردوسی، ناصر خسرو، سنایی، نظامی، انوری، سعدی، عبید زاکانی، سیف فرغانی و ابن یمین از جمله شاعرانی هستند که نسبت به وضع سیاسی- اجتماعی زمانه خود بی تفاوت نبوده و اجرای عدالت و مبارزه و رویارویی با ستم ، جان و روح آنان را تسخیر کرده و درآثارشان به طور برجسته نمود یافته است. این شاعران، گاه در قالب مدح و با هدف آموزش اصول عدالت ورزی و گاه با بیان مصادیق و حکایات مربوط به عدالت و ترسیم مدینه فاضله و یا با سر دادن فریاد اعتراض و خشم خود و نیز دست یازیدن به نظریه پردازی سیاسی خود را ملزم می دانسته اند که سلاطین وقت را از ظلم و ستم موجود در جامعه آگاه کرده، به سوی عدالت گستری سوق دهند. در این رساله سعی شده است، عدالتخواهی و ظلم ستیزی و انعکاس آن در آثار شعرای فارسی زبان مطالعه و بررسی شود و افکار و اندیشه ها و کردار آنها در این زمینه مورد تحلیل و تبیین قرار گیرد.