عصاره های گیاهی دارای متابولیت های ثانویه مانند روغن های اسانسی هستند که دارای خواص ضدمیکروبی می باشند و می توان آن ها را برای تغییر فعالیت میکروبی شکمبه جایگزین آنتی بیوتیک ها نمود. تغییر جمعیت میکروبی شکمبه می تواند به بهبود کارآیی تولید در نشخوارکنندگان کمک کند. اطلاعات اندکی در مورد اثر روغن های اسانسی گیاهان دارویی ایرانی بر فراسنجه های شکمبه موجود می باشد. این تحقیق به منظور بررسی سطوح مختلف (0، 150، 300، 450، 600 میکروگرم بر میلی لیتر) روغن های اسانسی آویشن شیرازی و زنیان (در یک جیره پرواری) بر روی تولید گاز، فراسنجه های تخمیر شکمبه و جمعیت پروتوزوآ ها و فعالیت آنزیم های سلولولایتیکی شامل آویسلاز (اگزو-بتا-1و4-گلوکوناز) و بتا-گلوکوزیداز ( بتا-1و4-گلوکوزیداز) مخلوط میکروارگانیزم های شکمبه و قارچ بی هوازی جداسازی شده از شکمبه طراحی شد. همچنین، تولید گاز در زمان های صفر تا 144ساعت پس از انکوباسیون ثبت گردید. پس از 144 ساعت انکوباسیون متوقف و بقایا برای اندازه-گیری ناپدید شدن ماده خشک (144d) صاف گردید. پتانسیل تولید گاز (a)، زمان تأخیر (l)، زمانی که نصف پتانسیل تولید گاز(a)، تولید شده(2/1t)، سرعت تخمیر (µ) و میزان تجزیه ماده خشک (e)، در شکمبه تعیین گردید. همچنین فراسنجه-های تخمیری مانند حجم گاز بعد از 24 ساعت انکوباسیون، کل اسید های چرب فرار، غلظت آمونیاک، partitioning factors، توده میکروبی، قابلیت هضم ظاهری ماده خشک آزمایشگاهی و قابلیت هضم واقعی ماده آلی آزمایشگاهی برآورد شد. در مراحل جداگانه، اثر روغن های اسانسی آویشن شیرازی و زنیان بر روی شمارش و توزیع جمعیتی پروتوزوآ ها بررسی گردید. فعالیت آنزیمی مخلوطی از میکروارگانیزم های شکمبه و رشد قارچ بی هوازی جدا شده از شکمبه گوسفند مهربان نیز برآورد گردید. ترکیب اصلی روغن اسانسی آویشن شیرازی کارواکرول ( g/kg515) و برای زنیان تیمول (g/kg 500) بود. اضافه کردن روغن اسانسی آویشن شیرازی منجر به کاهش a، µ، 144d و e گردید. در حالی که lو 2/1t در حضور روغن اسانسی آویشن شیرازی افزایش یافت. همچنین با اضافه کردن این روغن اسانسی، تولید گاز 24 ساعته و آمونیاک و پروتئین میکروبی و قابلیت هضم واقعی ماده آلی کاهش ولی pf افزایش یافت. مقدار کل اسید های چرب فرار در سطح µg/ml150 از روغن اسانسی آویشن شیرازی افزایش یافت. اضافه کردن روغن اسانسی زنیان منجر به کاهش a،144d و eگردید.l افزایش و 2/1t و µ در سطح 450 و 600 کاهش یافت. همچنین با اضافه کردن روغن اسانسی زنیان، تولید گاز 24 ساعته کاهش وبر آمونیاک بی تأثیر و پروتئین میکروبی (به جز در سطح 300) و قابلیت هضم واقعی ماده آلی کاهش، ولی pf در سطح 600 افزایش یافت. کل اسید های چرب فرار نیز در حضور روغن اسانسی زنیان کاهش یافت و قابلیت هضم ظاهری در سطوح 450 و 600 افزایش نشان داد. حضور این روغن ها در محیط باعث کاهش تعداد گونه های انتودینیوم، اپی دینیوم کوداتوم و اکوداتوم گردید. در سطح بیشتر از 150 میکرو لیتر بر میلی لیتر، گونه های ایزوتریش و داسی تریش کاملاً ناپدید شدند. مطالعات میکروسکوپ نوری نشان داد که خصوصیات قارچ جداشده مشابه گونه نئوکالیماستیکس می باشد. حضور روغن های اسانسی باعث مهار رشد و هضم کاغذ صافی توسط قارچ جداسازی شده گردید. آویسلاز و بتاگلوکوزیداز در هر دو بخش از عصاره خام سلولی و مایع خارج سلولی برای هر دو اسانس کاهش یافت. در نتیجه روغن های اسانسی آویشن شیرازی و زنیان دارای پتانسیل برای تعدیل کردن تخمیر شکمبه بوده و بررسی های درون تنی برای تعیین سطوح بهینه از آن ها نیاز می باشد.