ارزیابی پالایش گیاهی خاک های آلوده به کادمیم با استفاده از کشت مخلوط در حضور کی لیت های طبیعی و مصنوعی چکیده آلودگی زیست بوم به وسیل? فلزات سنگین چالشی جهانی است که بر اثر برخی فعالیت های نادرست انسانی به وجود آمده است. در میان فلزات سنگین آلوده کنند? خاک، کادمیم از اهمیتی ویژه برخوردار است. زیرا به آسانی بوسیله ریش? گیاه جذب و سمیّت آن می تواند تا 20 برابر بیشتر از دیگر فلزات سنگین باشد. هر چند روش های مختلفی برای آلودگی زدایی خاک های آلوده به فلزات سنگین پیشنهاد شده، لیکن روش پالایش گیاهی روشی کارآ، ارزان و منطبق با اصول حفاظت از زیست بوم است. کاربرد عوامل کمپلکس کننده با فلزات سنگین به ویژه کادمیم، راه حلی مناسب برای افزایش حلالیت فلزات سنگین و در نتیجه افزایش کارایی گیاه پالایی است. حال آنکه عملکرد حاصل از کشت مخلوط، ممکن است بیشتر از سامان? تک کشتی باشد. پژوهش هایی که تا کنون در مورد پالایش گیاهی صورت گرفته عمدتاً مبتنی بر استفاده از یک گیاه مشخص برای گیاه پالایی بوده است. بدین منظور، اثر کاربرد دو نوع کی لیت طبیعی و مصنوعی بر افزایش حلالیت کادمیم در خاک و مقدار جذب آن توسط دو گیاه تربچه و شاهی به صورت کشت مخلوط، و انتقال آن از بخش ریشه به شاخساره مورد ارزیابی قرار گرفت. بنابراین آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های تصادفی با 25 تیمار و سه تکرار طراحی و اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی شامل پنج سطح کادمیم (صفر، 3 ،10 ،25 و 50 میلی گرم در کیلوگرم خاک از منبع نیترات کادمیم)، دو نوع کی لیت edta و nta و غلظت کی لیت (صفر، 1 و 5/2 میلی مول در کیلوگرم خاک) بود. پس از کاشت دو گیاه، در طول دور? 75 روز? رشد، هم? مراحل داشت انجام پذیرفت. در انتهای دور? رشد و 10 روز پیش از برداشت گیاه، کی لیت ها به گلدان ها افزوده شدند. سپس گیاهان برداشت، شسته، آون خشک، آسیاب، هضم و عصاره گیری شدند. غلظت کادمیم عصاره گیری شده با روش dtpa و کلرید کلسیم 01/0 مولار با استفاده از دستگاه جذب اتمی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد edta به گونه ای موثر باعث افزایش حلالیت کادمیم در خاک می شود، به طوری که در غلظت 5/2 میلی مولار آن، کادمیم قابل استخراج از خاک به روش dtpa، 14/6 برابر نسبت به شاهد افزایش می یابد. نشانه های سمیّت در غلظت 25 و 50 میلی گرم در کیلوگرم کادمیم و غلظت 5/2 میلی مولار کی لیت های edta و nta دیده شد. لیکن در غلظت های کمتر کادمیم و کی لیت در خاک، نشان? سمیّت کمتر دیده شد. کاربرد کی لیت edta موجب افزایش جذب کادمیم در دو گیاه تربچه و شاهی شد. با افزایش سطوح کی لیت، غلظت کادمیم نیز در شاخساره و ریشه افزایش یافت. بیشترین مقدار کادمیم در شاخسار? شاهی و تربچه به ترتیب 2121 و 7/3270 میلی گرم در کیلوگرم در غلظت 5/2 میلی مول بر کیلوگرم edta و سطح 50 میلی گرم بر کیلوگرم کادمیم خاک بدست آمد. همچنین بیشترین مقدار کادمیم در ریشه های شاهی و تربچه به ترتیب 1185 و 1239 میلی گرم در کیلوگرم در غلظت 5/2 میلی مول بر کیلوگرم edta و سطح 50 میلی گرم بر کیلوگرم کادمیم خاک بدست آمد. نتایج این پژوهش نشان داد که تربچه نسبت به شاهی توانایی بیشتری در جذب و انباشت کادمیم در اندامهای خود دارد. همچنین سامان? کشت مخلوط نسبت به سیستم تک کشتی کارایی بیشتری برای گیاه پالایی خاک های آلوده به کادمیم دارد. واژه های کلیدی: آلودگی خاک ؛ کادمیم؛ کشت مخلوط؛ گیاه پالایی