در این رساله منظومه مخزن الاسرار و دیگر نظیره های تقلیدی (مطلع الانوار، تحفه الاحرار و روضه الانوار) از دیدگاه مضمونی مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. برای انجام این کار بحث از معنای اصطلاح مضمون امری بود اجتناب ناپذیر لذا در فصل اول (تعاریف و کلیات) به این موضوع پرداخته شده است تا به تعریفی مشخص از این اصطلاح برسیم و آن را مبنای دیگر مباحث قرار دهیم. در فصل اول دو تعریف از تعاریف گوناگون مضمون برگزیده شد: 1- مضمون به معنای موضوع که در واقع همان موضوعات متعددی است که شاعر از آنها سخن می گوید. 2- مضمون به معنای مضمون پردازی که همان بیان هنری و ادبی موضوع می باشد. فصل دوم رساله (بررسی مضامین مخزن الاسرار و دیگر نظیره ها) باتوجه به تعریف اول اصطلاح مضمون (یعنی موضوع) نوشته شده است که در آن نوع موضوعات این منظومه ها و تشابهات و تفاوت های آنها با یکدیگر و نیز حوزه عملکرد این موضوعات بررسی شده است. باید گفت این منظومه ها در بسیاری از جهات از دیدگاه موضوعی اشتراکات بسیاری دارند. در فصل سوم رساله (شیوه های مضمون پردازی) نیز بر پایه تعریف دوم اصطلاح مضمون (یعنی مضمون پردازی) به بررسی مهمترین شگردهای مضمون پردازی این منظومه ها پرداخته شده است. از این دیدگاه باید گفت مخزن الاسرار نظامی باتوجه به نوع سبک آن بسیار برجسته تر از دیگر نظیره های تقلیدی است و به ویژه استعاره و کنایه در مضمون پردازی های به کاررفته در آن کاربردی چشمگیر دارد