چکیده زنبور پارازیتوئید (hym.,trichogrammatidae) trichogrammabrassicaeگونه غالب تریکوگرامای رهاسازی شده در مزارع شمال کشور و یکی از مهم ترین گونه های تریکوگراما در ایران می باشد. جهت بررسی رفتار پراکنش آن درمزرعه ذرت، برنج و گوجه فرنگی در منطقه دشت نازو گهرباران ساری و شهرستان نکا،اقدام به پرورش این زنبور در انسکتاریوم با استفاده از میزبان واسط تخم بید غلات گردید. در طی آزمایش ها تاثیر عوامل کلیمایی و مراحل مختلف رشدی گیاه و تاثیر طول عمر زنبور بر روی رفتار پراکنش زنبور تریکوگراما مورد بررسی قرار گرفت و همچنین تاثیر دماهای پایین (4، 0، 10-) روی تخم-های بید غلات واثر آن در نسبت پارازیته کردن زنبور در آزمایشگاه و مزرعه مورد مطالعه قرار گرفت. مدل انتشاربرای مطالعه رفتار پراکنش در مزرعه ذرت، برنج و گوجه فرنگی مورد استفاده قرار گرفت. تریکوگرامای پرورش یافته در شرایط انسکتاریومی و نشان دار شده با فلورسنت را در مرکز کرت ها ی مورد آزمایش رهاسازی شدند. شعاع و ارتفاع پرواز با نصب تله های حاوی تخم بید غلاتدر شعاع های(2 ،5، 9، 12، 18، 25) متر و ارتفاع های (20، 50، 100 سانتی متر)در ذرت، همان شعاع ها و ارتفاع های (30، 100، 130 سانتی متر) در برنج و (20 سانتی متر) در گوجه فرنگی بررسی شد. تله های نصب شده پس از گذشت سه روز جمع آوری و بررسی درصد پارازیتیسم آن در آزمایشگاه بعد از 6 روز صورت گرفت. نتیجه آزمایش ها بر حسب میزان پارازیت تخم بید غلات در شعاع ها و ارتفاع های یاد شده در محصولات فوق مورد تجزیه قرار گرفت. نتایج مقایسه آماری و آنالیز واریانس داده های بدست آمده با نرم افزار sas نشان داد که اثر ارتفاع های مختلف و شعاع های پرواز در آزمایش های مختلف و همچنین اثر متقابل دمای متوسط روزانه و ارتفاع در سطح 1 درصد در برحسب آزمایش ها معنی دار بوده است. مقایسه میانگین ها در مزرعه ذرت و برنج مشخص نمود که بالاترین نسبت پارازیتیسم دربرنج درارتفاع میانی و در ذرت در ارتفاع بالا اتفاق افتاد. مقایسه میانگین شعاع های مختلف پرواز نشان داد که اختلاف میزان پارازیتاسیون بین شعاع های اول تا سوم در ذرت و اول تا دوم در برنج و گوجه فرنگی در یک گروه بوده و در بقیه شعاع ها در گروه های معنی-دار دیگر قرار داشتند.در آزمایشاثر انجماد روی تخم بید غلات مشخص گردید که در تخم های تیمار شده تحت دمای 0 و 4 درجه سانتی گراداختلاف معنی داری در نسبت پارازیتیسم مشاهده نشده است و بالاترین نسبت پارازیتیسمزنبورهای در تخم های تیمار شده تحت دمای 0 درجه سانتی گراد مشاهده شد.در بررسی اثر طول عمر زنبور در رفتار پراکنش نتیجه بدست آمده به این صورت بوده که اثرات ارتفاع(با استثناء گوجه-فرنگی)، شعاع، تعداد روز بعد رهاسازی و تاریخ رهاسازی همه در سطح 1% معنی دار می باشد.بنابراین در کنترل آفات هدف لازم است که به مسافت و ارتفاع پرواز و همچنین به طول عمر این حشره دقت لازم مبذول گردد تا ضمن افزایش کارایی کنترل بیولوژیک استفاده از عوامل کنترل بیولوژیک بصورت هدفمند و مقرون به صرفه صورت گیرد.