نام پژوهشگر: پروانه علایی کلجاهی
پروانه علایی کلجاهی منصور بیرامی
مقدمه: قلدری در مدرسه شکلی از خشونت مدرسهای سطح پایین است که در طی سی سال اخیر محور توجه اکثر کشورها بوده است. قلدری نوعی رفتار منفی یا عمل پرخاشگرانه، مکرر و تعمدی است که توسط یک گروه یا یک فرد بر علیه همسالان اعمال میشود. هدف: هدف اصلی این پژوهش، تعیین اثربخشی آموزش مدیریت شرم در چارچوب برنامهی pegs بر کاهش قلدری در مدرسه با توجه به شیوههای فرزندپروری و کیفیت ارتباط معلم - دانشآموز بود. روششناسی: این پژوهش از نوع طرحهای نیمهآزمایشی شامل طرح پیشآزمون – پسآزمون با گروه گواه (مقایسهی بین گروهی) و یک طرح عاملی بود. دانشآموزان دورهی راهنمایی پنج مدرسهی دولتی دخترانهی شهر تبریز با استفاده از روش نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای انتخاب و غربال شدند. در نهایت، سی نفر از هر مدرسه به روش نمونهگیری هدفمند و مبتنی بر نتایج مقیاس قلدری، مشاهده حین اجرای آزمون، درجهبندی معاونین مدرسه، و نتایج فهرست رفتاری کودک – فرم والدین انتخاب شدند. هر مدرسه شامل دو گروه و هر گروه متشکل از 15 دانشآموز بود. مدارس به صورت تصادفی گروههای آزمایشی و گواه فرض شدند و بستهی آموزشی و پلاسیبو را دریافت کردند. جهت جمعآوری دادهها از پرسشنامههای قلدری، خشم چندبعدی مدرسه، مدیریت حالات شرم، شیوههای فرزندپروری ادراک شده و کیفیت ارتباط معلم – دانشآموز استفاده شد. دادهها با استفاده از آزمونهای آماری تحلیل کوواریانس تکمتغیرهی یکراهه و دو راهه، و تحلیل کوواریانس چندمتغیرهی یکراهه تجزیه و تحلیل شدند. نتایج: تحلیل دادهها نشان داد که مداخلهی آزمایشی در بهبود مدیریت شرم، کاهش خشم و قلدری مدرسهای اثربخش بوده و آموزش مدیریت شرم مبتنی بر برنامهی pegs در طی هشت جلسهی هفتگی 75 دقیقهای، به ترتیب 34% و 43% تغییرات قلدری مدرسهای (24/28 = f ، 001/0>p) و قلدری سنتی (79/41 = f ، 001/0>p) را تبیین میکند؛ اما اثر مداخلهی آزمایشی در کاهش قلدری کلامی/ سایبری معنیدار نبود (42/3 = f ، 05/0<p). همچنین، مداخلهی آزمایشی با توجه به اثر متغیرهای تعدیلکننده معنیدار نبود. از سویی، نتایج نشان داد که شیوهی فرزندپروری ادراک شدهی مستبدانه نسبت به شیوههای فرزندپروری مقتدارنه و تسهیلگیرانه در اثربخشی مداخلهی آزمایشی اثر بازدارنده داشت؛ در نهایت، اثر اصلی کیفیت ارتباط معلم – دانشآموز معنیدار نبود. نتیجهگیری: مطابق با یافتههای پژوهشی، کاربرد آموزش مدیریت شرم در کاهش قلدری دانشآموزان موثر بود. لذا، با در نظر گرفتن محدودیتهای پژوهشی، این یافتهها تلویحات عملی در عرصههای بالینی و آموزشی دارد.