آلودگی روزافزون خاک های کشاورزی بوسیله فلزات سنگین به علت کاربرد فاضلاب شهری و صنعتی، زباله های شهری، کودها و یا آفت کش های آلوده به فلزات سنگین یکی از چالش های پیشروی سیستم های کشاورزی مدرن می باشد. به همین منظور برای بررسی واکنش عدس به آلودگی ناشی از کمپوست زباله شهری و نمک کادمیوم، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. فاکتورهای مورد مطالعه، دو رقم بذر عدس شامل رقم اصلاح شده و محلی زابلی به عنوان فاکتور اول و فاکتور دوم شامل؛ 1-صفر میلی گرم کادمیوم در کیلوگرم خاک (تیمار شاهد)، 2-39/6 میلی گرم کادمیوم در کیلوگرم خاک؛ 3-78/12 میلی گرم کادمیوم در کیلوگرم خاک؛ 4-11/87 گرم در کیلوگرم کمپوست تولید شده از زباله شهری؛ 5-22/174 گرم در کیلوگرم کمپوست تولید شده از زباله شهری، 6-19/3 میلی گرم کادمیوم در کیلوگرم خاک+55/43 گرم در کیلوگرم کمپوست؛ 7-39/6 میلی گرم کادمیوم در کیلوگرم خاک+11/87 گرم در کیلوگرم کمپوست در نظر گرفته شدند و قبل از فاز زایشی ارتفاع بوته، تعداد برگ در بوته، تعداد شاخه در بوته، تعداد گره در بوته، قطر ساقه، طول ریشه، وزن خشک و تازه در هر گلدان اندازه گیری شد. ویژگی های کیفی عدس شامل میزان کلروفیل، پرولین، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و کادمیوم در ریشه و ساقه اندازه گیری شدند. تجزیه واریانس تاثیر معنی دار رقم را بر ارتفاع بوته، تعداد برگ در بوته، تعداد شاخه در بوته، قطر ساقه، وزن تر و خشک گیاه را در سطح احتمال 1 درصد وتعداد گره را در سطح احتمال 5 درصد نشان داد. نتایج حاکی از آن است که در تیمار کادمیوم ارتفاع بوته، طول ریشه، قطر ساقه، گره، وزن خشک و تازه در سطح احتمال 1 درصد و تعداد گره و تعداد شاخه در سطح احتمال 5 درصد معنی دار هستند. نتایج تاثیر معنی دار رقم در تیمار کادمیوم را بر ارتفاع بوته، طول ریشه، قطر ساقه، وزن تر و خشک گیاه را در سطح احتمال 1 درصد را نشان داد و همچنین تجزیه واریانس تاثیر رقم، تیمار کادمیوم و رقم در تیمار کادمیوم، فسفر، کلسیم و پتاسیم را در ریشه و اندام هوایی در سطح احتمال 1 معنی دار نشان می دهد. نتایج تجزیه واریانس تاثیر معنی دار رقم برای کادمیوم و کلروفیل a را در سطح احتمال 1 درصد نشان می دهد اما برای پرولین و کلروفیل b تاثیر معنی داری نداشتند و هر چهار مورد در تیمار کادمیوم در سطح احتمال 1 درصد معنی دار اما در رقم در تیمار کادمیوم تاثیر معنی داری نداشتند. بررسی رابطه بین کمپوست و کادمیوم نشان می دهد که در هر دو رقم با افزایش میزان کادمیوم بکار رفته از صفات مرفولوژیکی و زراعی کاسته و با افزایش کمپوست اثر سمیت کادمیوم کاهش یافته است و کادمیوم در سطح 39/6 میلی گرم، پرولین افزایش در سطح 78/12 میلی گرم، پرولین کاهش پیدا کرد. تاثیر منفی کادمیوم بر رقم محلی بیشتر از رقم اصلاح شده بود ولی کمپوست اثر سمیت کادمیوم را کاهش داده و با توجه به نتایج به دست آمده با افزودن کمپوست رقم محلی از کیفیت بهتری برخوردار بوده است.