زمینه و اهداف: اکستازی یکی از فراورده های مت آمفتامین ها می باشد که منجر به آسیب سلول های مغزی می شود. محرک روانی ? و ? _ متیلن دی اکسی مت آمفتامین (mdma) یک آمفتامین مشتق شده است که به طور وسیعی مورد سوء استفاده قرار می گیرد. عوارض جانبی حاد اکستازی شامل افزایش متابولیسم بدن، تحریک قلبی _ عروقی، افزایش درجه حرارت بدن، افزایش ضربان قلب و فشار متوسط شریانی است. اکستازی موجب آزاد سازی دوپامین، سروتونین و نوراپی نفرین می شود. مشخص شده اکستازی بر روی سیستم های نوروترانسمیتری مختلفی از جمله سروتونین، دوپامین و گلوتامات تاثیر می گذارد. مصرف اکستازی موجب افزایش فعالیت گیرنده های گلوتاماتی شده و این امر فعالیت غیر قابل مهار سلول های عصبی را به دنبال دارد که در نهایت به صورت افزایش تمایل به جستجوی دارو، خود را نشان می دهد. افزایش فعالیت انتقال دهنده های گلوتامات ممکن است سبب کاهش سطح گلوتامات شود. مصرف اکستازی در دراز مدت سبب ایجاد اختلال در قوه تفکر و حافظه و قابلیت یادگیری در فرد می شود. یادگیری و حافظه از رفتارهای پیچیده مغزی محسوب می شوند که نواحی متعددی را در سیستم عصبی مرکزی درگیر می کنند، قشرمغز، آمیگدال و بخصوص هیپوکامپ نقش اساسی را در تشکیل و ذخیره سازی حافظه فضایی دارند. گلوتامات یک میانجی تحریکی عمده در مغز و طناب نخاعی است و مسئول بیش از ??% انتقالات سیناپسی تحریکی در مغز می باشد. گلوتامات در وزیکول های پیش سیناپسی لوکالیزه شده و در پاسخ به محرک های فیزیولوژیکی نورون پیش سیناپسی آزاد می شود. گیرنده های nmda نقش مهمی در تشکیل حافظه و شکل پذیری سیناپسی دارد. اکستازی غلظت خارج سلولی گلوتامات را در هیپوکامپ افزایش می دهد، همچنین سطوح زیرواحدهای 1nr2b ,nr را در هیپوکامپ کاهش می دهد. با توجه به اثرات اکستازی روی سیستم گلوتاماترژیک و نقش محوری گیرنده های گلوتامات در فرآیند حافظه و یادگیری هدف پژوهش حاضر بررسی تداخل عمل اکستازی با سیستم گلوتاماترژیک روی حافظه و یادگیری می باشد. به عبارتی دیگر سوال اصلی این است که آیا اکستازی با افزایش آزاد سازی گلوتامات در نورون های هیپوکامپ قادر به تغییر در حافظه فضایی رت های نر می باشد یا نه؟ مواد و روش ها: در این مطالعه از ?? سر موش صحرایی نر با محدوده ی وزنی ?? ± ??? استفاده شد که به طور تصادفی به ?? گروه ? تایی شامل گروه کنترل، گروه شاهد، گروه دوز بالای اکستازی (?ecs) (µg/µl ?)، دوز پایین اکستازی (ecs0.2) (µg/µl ?/?)، آگونیست گلوتامات (nmda) (µg/µl ?)، آنتاگونیست گلوتامات (mk-801) ( µg/µl ?/?)، آگونیست به همراه آنتاگونیست گلوتامات (µg/µl ?/?) (µg/µl ?)، دوز بالای اکستازی به همراه آگونیست گلوتامات (necs1) دوز بالای اکستازی به همراه آنتاگونیست گلوتامات (ecs1m)، دوز پایین اکستازی به همراه آگونیست گلوتامات (ecs0/2n)، دوز پایین اکستازی به همراه آنتاگونیست گلوتامات (ecs0.2m)، تقسیم شدند. سپس با استفاده از جراحی استرئوتاکسی و تعبیه کانول راهنما در ناحیه ?ca هیپوکامپ به مدت ? روز تزریقات انجام شد. بعد از تزریق با استفاده از ماز آبی موریس طی ? روز حافظه فضایی موش های صحرایی نر بررسی شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصله به روش آنالیز واریانس یک طرفه انجام شد. یافته ها: هر دو دوز اکستازی (ecs1, ecs0.2) سبب کاهش حافظه فضایی شد ( ?/??p<). همچنین آگونیست گلوتامات (nmda) سبب بهبود حافظه فضایی و برعکس آنتاگونیست گلوتامات (mk-801) سبب کاهش حافظه فضایی گردید ( ?/??p<). از طرف دیگر تزریق اکستازی به همراه آگونیست گلوتامات سبب تخفیف حافظه کاهش یافته توسط اکستازی شد ( ?/??p<) و همچنین تزریق اکستازی به همراه آنتاگونیست گلوتامات سبب کاهش حافظه فضایی در موش های صحرایی گردید ( ?/??p<). بحث: اکستازی سبب کاهش حافظه فضایی می شود، از طرفی غلظت گلوتامات خارج سلولی را افزایش و سبب کاهش بیان زیر واحد های گیرنده گلوتامات می شود. اکستازی با کاهش زیرواحدهای nmda در هیپوکامپ سبب کاهش حافظه فضایی می شود.