نام پژوهشگر: امین بوربور

اثر مدیریت گیاهان پوششی بر کنترل شیمیایی علف های هرز، کاهش مصرف نیتروژن و عملکرد ذرت (zea mays l.) در همدان
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه بوعلی سینا - دانشکده علوم کشاورزی 1391
  امین بوربور   جواد حوزه یی

استفاده از گیاهان پوششی و خاک ورزی حفاظتی ساده ترین و اولین قدم در راه رسیدن به کشاورزی سالم و پایدار است. به همین منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل اسپیلیت پلات در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و 36 تیمار بر روی کنترل شیمیایی علف های هرز و همچنین عملکرد ذرت در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینای همدان در بهار 1390 انجام گرفت. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از گیاهان پوششی و خاک ورزی بصورت فاکتوریل در کرت های اصلی قرار گرفت. گیاهان پوششی شامل ماشک گل خوشه ای گل خوشه ای، خلر، شاهد بدون گیاه پوششی و با کنترل شیمیایی شیمیایی علف های هرز و شاهد بدون گیاه پوششی و بدون کنترل شیمیایی شیمیایی و فاکتور خاک ورزی نیز شامل خاک ورزی مرسوم ، خاک ورزی حداقل و بدون خاک ورزی بود. مقادیر کودی 50، 75 و 100 درصد نیتروژن توصیه شده بر اساس آزمون اولیه خاک نیز به عنوان کرت های فرعی در نظر گرفته شدند. زیست توده گیاهان پوششی و علف هرز و همچنین تراکم و تنوع علف های هرز قبل از برگرداندن گیاهان پوششی تعیین شد. برای تعیین درصد ماده آلی و وزن مخصوص ظاهری خاک نمونه برداری بعد از برداشت ذرت از خاک انجام شد. برای بررسی روند شاخص های رشدی گیاه نیز نمونه برداری هر 15 روز یکبار از روز بیستم پس از سبز شدن ذرت انجام گرفت. نمونه برداری از علف های هرز نیز در سه مرحله از رشد ذرت (30، 60 و 90 روز پس از سبز شدن ذرت) صورت گرفت. نتایج آزمایش نشان داد بین وزن خشک گیاهان پوششی ماشک گل خوشه ای و خلر اختلاف معنی داری از لحاظ آماری وجود نداشت. گیاهان پوششی بطور معنی داری بر تراکم، تنوع و زیست توده علف های هرز تأثیر گذار بودند. در طی سه مرحله نمونه برداری از علف های هرز مشخص شد گیاهان پوششی و همچنین شاهد با کنترل شیمیایی علف های هرز شیمیایی، خاک ورزی مرسوم و حداقل بر تراکم و وزن خشک علف های هرز نسبت به تیمارهای شاهد بدون کنترل شیمیایی علف های هرز شیمیایی و تیمار بدون خاک ورزی اثر مثبت و معنی داری داشته اند. اثر متقابل بین تیمارهای خاک ورزی و گیاهان پوششی بر تراکم علف های هرز در 30 و 90 روز و وزن خشک علف های هرز در 90 روز پس از سبز شدن ذرت معنی دار شد. وزن مخصوص ظاهری خاک نیز به طور معنی داری تحت تأثیر گیاهان پوششی ماشک گل خوشه ای و خلر و همچنین خاک ورزی حداقل قرار گرفته بود. تیمار خاک ورزی حداقل نیز اثر مثبت و معنی داری نسبت به دو تیمار خاک ورزی مرسوم و بدون خاک ورزی بر درصد ماده آلی خاک گذاشت. تیمارهای گیاهان پوششی خلر و ماشک گل خوشه ای بهمراه 75 و 100 درصد نیتروژن بیشترین اثر را بر درصد ماده آلی خاک گذاشتند. بررسی برخی شاخص های زراعی ذرت نیز نشان داد گیاهان پوششی، خاک ورزی و همچنین مقادیر نیتروژن اثر معنی داری بر صفات ارتفاع بوته، طول بلال ، قطر ساقه، تعداد ردیف در بلال، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک و شاخص های رشد داشته اند. گیاهان پوششی ماشک گل خوشه ای و خلر بهمراه خاک ورزی مرسوم و حداقل بیشترین طول بلال و تعداد ردیف در بلال را در بین ترکیبا تیماری گیاهان پوششی و خاک ورزی دارا بودند. صفات وزن 100 دانه، شاخص برداشت و تعداد دانه در ردیف بلال تحت تأثیر هیچ یک از تیمارها قرار نگرفتند. موفقترین تیمارها در بین گیاهان پوششی از نظر مقدار عملکرد دانه ذرت، تیمارهای ماشک گل خوشه ای، خلر و شاهد با کنترل شیمیایی علف های هرز شیمیایی (بترتیب 65/918، 91/943 و 67/900گرم در متر مربع) بودند، کمترین میزان تولید دانه ذرت نیز به تیمار شاهد بدون کنترل شیمیایی علف های هرز شیمیایی (33/793 گرم در متر مربع) تعلق داشت. خاک ورزی حداقل با تولید دانه 4/960 گرم در متر مربع و تیمار بدون خاک ورزی با تولید 44/815 گرم در متر مربع بیشترین و کمترین تولید دانه ذرت را به خود اختصاص دادند. تیمار نیتروژن 100 درصد بیشترین تولید دانه (44/947 گرم در متر مربع) را در بین مقادیر نیتروژن داشت، کمترین مقدار دانه ذرت نیز به تیمار 50 درصد نیتروژن (14/793 گرم در متر مربع) تعلق داشت که با تیمار نیتروژن 75 درصد اختلاف معنی داری را نشان نداد. نتایج حاصله از آزمایش نشان دهنده برتری گیاهان پوششی و خاک ورزی حداقل نسبت به دیگر تیمارها بوده که می تواند جایگزین مناسبی برای روش های مرسوم که مضر برای سلامت انسان، دام و محیط زیست هستند باشد، همچنین به علت استفاده نکردن از مواد شیمیایی مانند سم و کود مقرون به صرفه خواهد بود.