نهج البلاغه گزیده ای از کلام امام علی بن أبی طالب (ع) است که توانسته حلاوت و ملاحت را یکجا گرد آورد و سحر بیان و زیبایی فصاحت را با هم درآمیزد. کار گردآوری و تدوین نهج البلاغه توسط سید شریف رضی (ره) و با رویکردی ادبی در سال 400 ه.ق، یعنی حدود سیصد و شصت سال پس از شهادت امام علی (ع)، به پایان رسید. عدم ذکر سلسله اسناد، مصادر و منابع اغلب خطبه ها، پندها، وصایا و ... از سوی سید رضی بحث، سوال و تردیدهایی در زمینه برخی مباحث موجود در نهج البلاغه به وجود آورده است. ما برآنیم تا در این پژوهش به کمک یکی از گونه های تحلیل ادبی یعنی تحلیل هرمنوتیکی، و با روش شلایر ماخر، بخش هایی از کتاب «نهج البلاغه» را مورد بررسی قراردهیم. «هرمنوتیک» علم یا نظریه تأویل است، علمی که مسأله فهم متون و چگونگی ادراک و فهم و روند آن را بررسی می کند. هرمنوتیک شلایر ماخر به [یافتن] شیوه های پرهیز از بدفهمی اهتمام می ورزد. شلایر ماخر برای درک متن دو جنبه را مطرح می کند: نخست درک گفتار نویسنده و سپس درک ذهنیت او. ما در تحلیل هرمنوتیکی گذرایی که بر متن نهج البلاغه داریم، دو موضوع «زن» و «نقد اصحاب رسول (ص)» را از دیدگاه امام علی (ع) مورد دقت قرار می دهیم. قسمتی از کار حاضر سبک شناسی متن، به شیوه شلایر ماخر است و قسمتی دیگر، به پیروی از دیلتای، به زمینه تاریخی آن اشاره می کند. در نهایت، برخی از متن های نمونه پژوهشی مان را در قرآن نیز، به صورت بررسی مناسبت های معنایی، مورد مطالعه قرار داده ایم. در پایان بررسی نمونه های پژوهشی، مشاهده نمودیم که امام علی (ع) در مسئله انتقاد به برخی صحابه، فقط دغدغه اصلاح (فردی/اجتماعی) داشته اند. در مسئله «زن» نیز می بینیم برخی سخنان ایشان قابل تأویل، برخی خطاب به زن یا زنانی در همان دوره بوده است و برخی سخنان هم سند معتبری نداشته با کتاب و سنت هماهنگی ندارد و درنتیجه انتساب آنها به حضرت امیر (ع) رد می شود.