چکیده: مهار نماتد های انگل گیاهی از طریق استفاده از نماتدکش ها، ارقام مقاوم، تناوب زراعی و اصلاح خاک با مواد آلی جستجو می شود. با این وجود مصرف نماتدکش ها برای محیط زیست، سلامتی انسان، حیات وحش و موجودات مفید خطرناک بوده و منجر به انتخاب ناخواسته ی آفات و بیمارگر های گیاهی می شود. در بررسی برای جایگزینی مهار شیمیایی نماتد های انگل گیاهی، تحقیقات زیادی در ارتباط با اثرات نماتد ایستایی و نماتدکشی عصاره های خام گیاهی روی برخی از نماتد های انگل گیاهی منجمله نماتد های ریشه گرهی (meloidogyne spp.) صورت می گیرد. هدف این مطالعه ارزیابی اثرات بیست و یک عصاره ی گیاهی و کود مرغی در مقایسه با نماتدکش تمیک برای مهار نماتد ریشه گرهی ( meloidogyne javanica) در شرایط آزمایشگاهی می باشد. به همین جهت نماتد ریشه گرهی را روی گوجه فرنگی رقم بیل مک ((bilmak و یا خیار رقم سوپردومینانس (superdominance) با استفاده از توده تخم جدا شده از ریشه ی آلوده ی بادمجان از ناحیه ی بیستون خالص سازی نموده و سپس به تکثیر نماتد به صورت انبوه روی گوجه فرنگی و یا خیار در شرایط گلخانه اقدام شد. برای مطالعه ی اثرات عصاره های آبی گیاهان، کود مرغی و تمیک روی مرگ و میر نوزادان سن دوم نماتد، 6 میلی لیتر از غلظت های مختلف هر عصاره را به داخل ظروف پتری استریل انتقال و به هر ظرف پتری تعداد 4±54 نوزاد سن دوم نماتد اضافه شد. در این بررسی، آب مقطر استریل به عنوان تیمار شاهد بکار رفت. هر تیمار 4 بار تکرار گردید. مرگ و میر نوزادان سن دوم بعد از 24، 48 و 72 ساعت (بسته به مرگ و میر در دامنه ی 95-5 درصد جهت تعیین lc50) ارزیابی شد. نوزادان سن دوم مرده با زدن سوزنی نوک تیز مشخص گردیدند. در این بررسی همچنین اثرات عصاره ها روی تفریخ تخم های نماتد نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. در این ارتباط دو توده ی تخم متوسط (هریک حاوی 47±461) به 6 میلی لیتر از عصاره های مختلف با 8 غلظت (100، 50، 33/33، 25، 20، 66/16، 28/14 و 5/12 میلی گرم بر میلی لیتر) در یک پتری دیش با قطر 6 سانتی متر اضافه شد و آب مقطر استریل به عنوان کنترل بکار رفت. هر تیمار 4 بار تکرار شد و در شرایط 5/0±26 درجه ی سانتی گراد نگهداری گردید. تعداد نوزادان خارج شده بعد از 48 ساعت شمارش شدند. بعد از آن توده های تخم هر تیمار به آب مقطر استریل منتقل تا از اثرات موقت و یا دائمی عصاره ها اطمینان حاصل شود. سپس تعداد نوزادان سن دوم بعد از 48 ساعت شمارش و تعداد کلی آن ها بعد از دو 48 ساعت برای محاسبه ی lc50 و درصد بازدارندگی تخم ها ارزیابی گردیدند. در این بررسی از آزمایش فاکتوریل بر پایه ی طرح کاملاً تصادفی استفاده و مقایسه میانگین با استفاده از آزمون دانکن صورت گرفت. مقایسه ی lc50 عصاره ها نشان داد که دارچین (cinnamomum zeylanicum) و میخک هندی (eugenia caryophillata) در مرگ و میر نوزادان سن دوم نماتد ریشه گرهی بیشترین تاثیر (به ترتیب 38/15 و 91/17 میلی گرم بر میلی لیتر) را داشته اند. این معیار برای دارچین و طوق (بر روی تخم ها) حداقل بوده و نشان از اثرات زیاد این عصاره ها در بازدارندگی و ممانعت از تفریخ تخم های نماتد ریشه گرهی در مقایسه با تمیک و دیگر عصاره ها می باشد. ضمناً این نتایج توسط آزمون دانکن نیز مورد تأیید قرار گرفت. کلمات کلیدی: کود مرغی، عصاره ی آبی، تمیک، نوزادکشی، تفریخ تخم، lc50، meloidogyne javanica