به منظور بررسی تنوع ژنتیکی در ژنوتیپ های مختلف گندم از لحاظ تجمع کادمیم، آزمایشی به صورت طرح کرتهای خرد شده در قالب طرح کاملاً تصادفی با دو تکرار در شرایط هیدروپونیک در گلخانه دانشگاه محقق اردبیلی انجام گردید. سطوح کادمیم شامل صفر (شاهد) و 25/0 میلی مولار به عنوان کرت اصلی و 45 ژنوتیپ گندم به عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شد. نتایج تجزیه واریانس، تنوع قابل ملاحظه ای را در بین ژنوتیپها از نظر تجمع کادمیم نشان داد. میزان کادمیم در بافتهای مختلف در سطح شاهد بسیار ناچیز بود. در سطح 25/0 میلی مولار کادمیم، ژنوتیپهای pg-1252، kdm و گلستان بیشترین و ژنوتیپهای داراب2، مغان1 و آتیلا50 کمترین تجمع کادمیم را در اندام هوایی داشتند. بیشترین تجمع کادمیم در ریشه مربوط به ژنوتیپهای آریا، kdm و گلستان بود و پیشتاز1، چمران و شیرودی کمترین میزان کادمیم را در ریشه دارا بودند. با توجه به میانگین صفات مورد ارزیابی در مجموع می توان اظهار داشت که کادمیم منجر به کاهش معنی دار میانگین صفات در کلیه ارقام نسبت به شاهد گردید. بیشترین تأثیر کادمیم مربوط به وزن خشک اندام هوایی و بیومس و کمترین تأثیر آن مربوط به طول ریشه و فلورسانس کلروفیل بود. با توجه به مقادیر همبستگی میزان تجمع کادمیم در اندامها و سایر صفات، ارتباط خطی شدیدی بین آنها وجود نداشت. این امر لزوم اندازه گیری و بررسی مستقیم میزان کادمیم در اندامها را در مطالعات مربوط به این عنصر نشان می دهد. تجزیه aflp با استفاده از شش ترکیب آغازگر، 207 نوار چند شکل در ژنوتیپهای مورد مطالعه تولید کرد. بر اساس تنوع ژنی نی و شاخص شانون بیشترین و کمترین تنوع ژنتیکی درون جمعیت بر اساس ترکیبهای آغازگری، به ترتیب بوسیله ترکیب آغازگری p-atg/m-cat و p-cga/m-cta بدست آمد. در تجزیه rapd شش آغازگر در مجموع 31 نشانگر چند شکل با میانگین 16/5 نشانگر به ازای هر آغازگر تولید کردند. تجزیه خوشه ای داده های مولکولی با استفاده از فاصله ژنتیکی نی، ژنوتیپها را به شش گروه متمایز منتسب کرد. رابطه بین نشانگرهای مولکولی و صفات مورد مطالعه در سطوح مختلف کادمیم از طریق تجزیه رگرسیون چندگانه بررسی شد. بر اساس تجزیه رگرسیون داده های aflp و rapd و صفات مورد اندازه گیری در مجموع 109 نشانگر مثبت در سطح شاهد و 66 نشانگر مثبت در سطح 25/0 میلی مولار کادمیم شناسایی شد. نشانگرهای p5m28 و rp2m3 در سطح شاهد و نشانگرهای p2m7 و p2m26 در سطح 25/0 میلی مولار کادمیم دارای ضریب رگرسیون منفی برای صفت کادمیم اندام هوایی بودند. در مجموع، نتایج این پژوهش حاکی از کارایی نشانگرهای مورد بررسی به ویژه aflp در شناسایی و تعیین خصوصیات مربوط به تجمع کادمیم در گندم بود.