نام پژوهشگر: سهام الدین محمودی کردستانی

ارزیابی هیدرولیکی جریان در راه ماهیها
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شهید چمران اهواز 1377
  سهام الدین محمودی کردستانی   محمود شفاعی بجستان

معمولا ماهی های به منظور تخم ریزی بر خلاف جهت جریان آب حرکت نموده و به محل هایی که از تخم تفریخ شده اند، مهاجرت می نمایند. در پروژه های آبی، احداث سدهای انحرافی در مسیر رودخانه ها، از حرکت ماهی ها به بالا دست جلوگیری به عمل آورده و باعث بهم خودن شرایط زیست محیطی ماهی ها می گردد. به منظور رفع این نقیصه در سدهای انحرافی سازه ای به عنوان راه ماهی (fishway) تعبیه می شود که ماهی ها از آن مسیر بتوانند به بالا دست جریان کنند. در صورتی که چنین سازه ای طراحی و اجرا نگردد، مهاجرت ماهی ها به بالا دست غیرممکن و در نتیجه باعث عدم تخم ریزی و کاهش تولیدمثل و در نهایت انقراض گونه ای از ماهی را سبب می گردد. لذا طراحی و احداث راه ماهی از نقطه نظر زیست محیطی بسیار با اهمیت می باشد. طراحی راه ماهی مستلزم در نظر گرفتن نکاتی در مورد شرایط هیدرولیکی جریان می باشد. نکاتی که می باید در نظر داشت ، یکی جذب ماهی ها به طرف راه ماهی و دیگری حداکثر سرعت جریان در مسیر راه ماهی می باشد. بدین منظور مدلی فیزیکی از یک راه ماهی از نوع بازشدگی قائم در آزمایشگاه هیدرولیک گروه آبیاری و آبادانی دانشگاه شهید چمران اهواز ساخته شده و اقدام به بررسی وضعیت جریان در بازشدگی و پروفیل سرعت در هر حوضچه از آن گریده است . چهار سری آزمایش انجام شده است . سری اول مربوط به طرح اولیه ارائه شده از جانب مشاور، سری دوم طرح اصلاحی راه ماهی با قرارگیری بازشدگی تحت زاویه 45، سری سوم بررسی سرعت جریان در ورودی راه ماهی در آبپایه های متفاوت و سری چهارم طرح اصلاحی راه ماهی با قرارگیری بازشدگی تحت زاویه 90 درجه بوده است . پس از آن راه ماهی دنیل در حد جایگزینی طرح قبلی مطالعه گردیده است . در کلیه آزمایشها سرعت جریان در محل بازشدگی و در حوضچه اندازه گیری گردید. همچنین با استفاده از اطلاعات بیولوژیکی ماهی در رودخانه مورد نظر و محاسبه حداکثر توانی که ماهی می تواند بکار ببرد و مقایسه آن با سرعتهای اندازه گیری شده، بهترین نوع راه ماهی از نوع بازشدگی قائم و یا نوع دنیل پیشنهاد شده است .