باروری در سه دهه اخیر بیشترین تغیرات جمعیتی ایران را شکل داده است. چرا که میزان باروری کل کشور از 6.2 بچه به ازای هر زن در سال 1365، به 1.9 بچه به ازای هر زن در سال 1385 کاهش پیدا کرده است. کاهش باروری هر چند در تمام جمعیت ها و نیز استان های ایران مشهود بوده است اما گرووهای جمعیتی متفاوت بر حسب عواملی همچون قومیت، مذهب، سطح توسعه اقتصادی-اجتماعی و ... دارای سطوح متفاوت باروری با میزان برآورد شده برای کل کشور بوده اند. پایان نامه حاضر با استفاده از روش تحلیل ثانویه به بررسی باروری افتراقی بین 9 شهرستان از پنج استان (گنبدکاووس و مینودشت از استان گلستان، زابل و زاهدان از استان سیستان و بلوچستان، مریوان و دیواندره از استان کردستان، بوشهر و کنگان از استان بوشهر و شهرستان اسلامشهر از استان تهران)، با نمونه 7994 زن 15تا 49 ساله حداقل یکبار ازدواج کرده، می پردازد. به بیانی دیگر این رساله درپی این است که بر حسب تفاوت تاثیر، و شدت و ضعف حضور تعیین کننده های باروری در شهرستان های منتخب به بررسی تفاوت های باروری بین جمعیت های نمونه مذکور بپردازد. نتایج تحقیق نشان داد که تفاوت های بارزی بین میانگین تعداد فرزندان زنده به دنیاآمده زنان شهرستان های منتخب وجود دارد. این تفاوت ها در مورد متغیرهای مستقل تحقیق نیز صادق بود. آزمون فرضیات تحقیق نشان داد که بیشترین تاثیر مستقیم بر باروری مربوط به متغیر سن ازدواج زنان است. بعد از این متغیر متغیر تحصیلات زن جزء تاثیرگذارترین متغیرها بوده است که به صورت غیر مستقیم بر باروری تاثیر گذاشته است. متغیر تحصیلات مرد و مرده زایی در برخی شهرستان های نمونه در تبیین تغیرات باروری نقش بسزایی داشته اند. اما در مورد وسایل پیشگیری از حاملگی باید اظهار داشت که به این دلیل که رفتار باروری با توجه به متغیر وابسته تحقیق(تعداد فرزندان زنده به دنیا آمده)، در گذشته اتفاق افتاده است، ولی سئوال مربوطه، زمان حال را مورد پرسش قرار می دهد، لذا در برخی شهرستان های نمونه، عدم رابطه این متغیر بلافصل با باروری بدست آمد. در پایان در مدل کل تحقیق، در آزمون رگرسیون چندمتغیره، متغیر شهرستان به عنوان بستر اجتماعی-اقتصادی وارد تحلیل شد که برای 5 شهرستان، مریوان، دیواندره، اسلامشهر، زابل و زاهدان رابطه معنی داری با باروری داشت. اما میزان واریانس تبیین شده کل را فقط به اندازه 2 درصد افزایش داد بنابراین به نظر نمی رسد تاثیر قابل توجهی بر باروری داشته باشد. میزان واریانس تبیین شده مدل کل تحقیق بدون لحاظ کردن متغیر شهرستان، حدود 32 درصد بوده است که این میزان برای بوشهر حدود 26 درصد و برای شهرستان گنبدکاووس 49 درصد بوده است. که به نظر می رسد با توجه به تعداد کم متغیرهای مورد بررسی، متغیرهای بکاررفته در مدل تحقیق توانسته اند سهم قابل قبولی از تغییرات باروری را تبیین کنند. با توجه به اینکه میانگین سن ازدواج زنان مورد بررسی در این رساله تفاوت های بارزی با میانگین کشوری دارند، و این متغیر تاثیر مستقیمی بر افزایش یا کاهش باروری دارد، اهمیت دادن به زنان و نقش آنها در کانون برنامه های توسعه، توجه بیشتری را می طلبد. بکاربردن موانع قانونی بیشتر برای ازدواج های زودرس، توسعه تحصیلات دانشگاهی در مناطق کمتر توسعه یافته همچون زابل، زاهدان، مریوان و دیواندره و اشتغال زنان می تواند به کاهش باروری زنان این جمعیت ها و همگراتر شدن روند کاهش باروری کمک نماید.

ازدواج خویشاوندی یکی از الگوهای ازدواج در ایران است. در ایران 40 درصد ازدواج ها از نوع خویشاوندی است و در اصفهان 5/24درصد از ازدواج ها خویشاوندی می باشد.این الگوی ازدواج از لحاظ فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در بین کشورها و حتی در داخل یک کشور متفاوت است . بررسی ها و تحقیقات ثابت نموده است که ازدواجهای خویشاوندی در برابر زندگی ماشینی و صنعتی آسیب پذیر بوده و خطرات ژنتیکی آنها در ایجاد فرزندان بیمار زیادتر از ازدواجهای غیر خویشاوندی است. با پیشرفت علم پزشکی در زمینه تشخیص و درمان بیماری های عفونی، شیوع این بیماریها در بسیاری از جوامع کاسته شده و بیماری های ژنتیکی به عنوان یکی از مشکلات اساسی موجود بر سر راه تامین بهداشت و سلامت انسان مطرح می باشد.در ازدواج های خویشاوندی به علت اینکه طرفین دارای اجداد مشترک هستند، احتمال اینکه زن و شوهر هر دو برای چند ژن بیماری زای نهفته ناقل باشند بسیار زیادتر از ازدواج های غیر فامیلی است که تشابه ژنتیکی کمتری دارند از این جهت انواع مختلف بیماری های ناشی از ازدواج های فامیلی به صورتهای مختلف نظیر کند ذهنی، تالاسمی،فنیل کتونوری،بیماری وردینگ هافمن و اختلالات بینایی و شنوایی و .......بروز می کند. با توجه به اینکه بزرگترین و مهمترین سرمایه هر کشوری، نسل آینده سالم، خلاق و باهوش می باشد، توجه به این امر ضروری است که ازدواجها و حاملگیها به صورت آگاهانه انجام شود و جوانان قبل از ازدواج و خانواده ها پیش از حاملگی جهت اطلاع از وضعیت سلامتی فرزند خود با متخصصین ژنتیک و مشاورژنتیک مشورت نمایند. با توجه به آمار بالای معلولیت ناشی از ازدواج خویشاوندی در اصفهان این پژوهش با استفاده از پرونده های موجود در مرکز مشاوره ژنتیک پزشکی اصفهان به آزمون فرضیات مربوط به ازدواج خویشاوندی و ارتباط آن با بیماریهای ژنتیکی پرداخته است.داده ها از بررسی پرونده های موجود در مرکز ژنتیک پزشکی اصفهان جمع آوری شده است. در مجموع 2091 پرونده در چهارماهه اول سالهای 1386و 1388 مورد بررسی قرار گرفت. یافته های تحقیق نشان داد که ازدواج خویشاوندی در بین زنان با سن پایین تر و تحصیلات پایین تر و زنان غیر شاغل بیشتر می باشد.همچنین می توان بیان کرد خانواده هایی که ازدواج خویشاوندی داشته اند، فرزندانشان بیشتر گرایش به ازدواج خویشاوندی نشان داده اند و این نشان دهنده نگرش مثبت این خانواده ها به ازدواج خویشاوندی می باشد.به طور خلاصه می توان بیان کرد که یافته های تحقیق نشان دهنده ارتباط بین ازدواج خویشاوندی و وجود بیماری های ژنتیکی در خانواده بود که با بررسی شجره نامه های مراجعین و سوابق بیماری آنها این نتایج به دست آمد و بیان شد که بروز ناهنجاری های ژنتیکی در فرزندانی که والدینشان ازدواج خویشاوندی داشته اند بیشتر از کسانی است که والدینشان ازدواج غیر خویشاوندی داشته اند.قابل ذکر است که در این پژوهش عقب ماندگی ذهنی یکی از بیماری هایی است که بیشترین درصد را در فرزندان حاصل از ازدواج خویشاوندی به خود اختصاص داده است.