چکیده در این آزمایش تنوع ژنتیکی 20 ژنوتیپ جو دیم با استفاده از 14 جفت نشانگر ریزماهواره مورد ارزیابی قرار گرفت. پس از استخراج dna ژنومی و انجام واکنش زنجیره ای پلیمراز، آغازگرها در مجموع 266 باند چند شکل تولید نمودند که متوسط تعداد باند چند شکل به ازای هر آغازگر 19 بود. میانگین picبرای کل آغازگرها 6/0 به دست آمد و بیشترین میزان اطلاعات چند شکلی (pic) مربوط به آغازگرهای hvm60 و hvm20 به ترتیب با مقادیر 88/0 و 73/0 و کمترین مقدار آن مربوط به آغازگر bmac0032 با مقدار 32/0 بود. با محاسبه ضریب تشابه جاکارد، ارزش های تشابه بین ژنوتیپ ها دامنه ای از 3/0 تا 96/0 را داشتند. بیشترین تشابه ژنتیکی مربوط به ژنوتیپ های شماره 6 (رقم زراعی ایذه) و شماره 5 (لاین امید بخش) با 96/0 بود و کمترین تشابه مربوط به ژنوتیپ های شماره 13 (پوشینه دار و دو ردیفه) و شماره 10 (پوشینه دار و شش ردیفه) با 3/0 بود. در این پژوهش دندروگرام حاصل از تجزیه خوشه ای به روش upgma و با استفاده از نرم افزار ntsys استفاده شد. با ترسیم خط برش در فاصله 75/0، ژنوتیپ های مورد مطالعه در 5 گروه اصلی قرار گرفتند. نتایج گروه بندی حاصل از تجزیه مختصات اصلی نسبتا با گروه بندی تجزیه خوشه ای مطابقت داشت. تفکیک بر اساس داده های مولکولیssr تا حدودی توانست ژنوتیپ های دو و شش ردیفه و همچنین ژنوتیپ های پوشینه دار و بدون پوشینه را از هم تفکیک نماید. همچنین وجود چند والد مشابه در شجره برخی ژنوتیپها (مثل 3و 12 و یا 14 و 18) نیز در این گروه بندی تأثیر قابل توجهی داشت. در مجموع نتایج مطالعه ما بر روی جو دیم با آغازگرهای ssr، نشان داد که این آغازگرها در گیاه جو کارایی بالایی دارند و نشانگرهای مورد استفاده توانستند تمامی ژنوتیپ ها را به خوبی از هم جدا کنند. واژگان کلیدی: جو دیم، پوشینه، اطلاعات چندشکلی، نشانگر ملکولی ریزماهواره

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های جو دیم، از 14 جفت آغازگر ssr بر روی 20 ژنوتیپ جو استفاده شد. استخراج dna به روشdart با اندکی تغییر انجام شد و dna با کیفیت مناسب به دست آمد. 14 جفت آغازگر در مجموع 424 باند چند شکل تولید نمودند که تقریباً 54/99 درصد از کل 426 عدد باند تولید شده را شامل گردید. در این مطالعه متوسط تعداد باند به ازای هر آغازگر 43/30عدد و برای هر ژنوتیپ 21/3 عدد بود. هم چنین متوسط تعداد باند چند شکل به ازای هر آغازگر 1/72 عدد بود. از کل تعداد باندها، بیشترین تعداد مربوط به آغازگرهای hvm60 و hvm20 با 54 و43 عدد باند و کمترین تعداد مربوط به آغازگرهای bmag0223 و bmac0032 با 20 عدد باند بود. میزان اطلاعات چند شکلی (pic) برای هرآغازگر محاسبه شد. از بین آن ها بیشترین pic مربوط به آغازگرهای hvm60 و hvm20 به ترتیب با مقادیر0/88و 0/73بود و کمترین مقدار آن مربوط به آغازگر bmac0032 با مقدار 0/32 بود. میانگین picبرای کل آغازگرها 6/24به دست آمد. با محاسبه ضریب تشابه جاکارد، ارزش های تشابه بین ژنوتیپ ها دامنه ای از 0/3 تا 0/96 را داشتند. بیشترین تشابه ژنتیکی مربوط به ژنوتیپ های شماره 6 (رقم زراعی) و شماره 5 (لاین امید بخش) با 0/96 بود و کمترین تشابه مربوط به ژنوتیپ های شماره 13 (پوشینه دار) و شماره 10 (پوشینه دار) با 0/3 بود. در این پژوهش دندروگرام حاصل از تجزیه خوشه ای به روش upgma و با استفاده از نرم افزار ntsysاستفاده شد. با ترسیم خط برش در فاصله 0/75، ژنوتیپ های مورد مطالعه در 5 گروه اصلی قرار گرفتند. تفکیک بر اساس داده های مولکولیssr تا حدودی توانست ژنوتیپ های دو و شش ردیفه و همچنین ژنوتیپ های دانه پوشیده و بدون پوشینه را از هم تفکیک نماید. نتایج مطالعه ما بر روی جو دیم با آغازگرهای ssr، نشان داد که این آغازگرها در گیاه جو کارایی بالایی دارند و نشانگرهای مورد استفاده توانستند تمامی ژنوتیپ ها را به خوبی از هم جدا و بازشناسی کنند.

تنوع ژنتیکی در ژنوتیپ‏های گندم یکی از عوامل مهم در بهنژادی این گیاه است، زیراکه ژرم پلاسم یکنواخت ممکن است از تنش‏های زیستی و غیر زیستی آسیب ببیند. این پژوهش در سالهای 1391 تا 1392 به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی 25 ژنوتیپ گندم با استفاده از 23 جفت آغازگر ssr، در آزمایشگاه تحقیقات ژنومیکس دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد انجام شد، از روش ctab با اندکی تغییر برای استخراج dna استفاده شده. در مجموع آغازگرها 69 آلل را در تمام ژنوتیپ ها شناسایی و تکثیر کردند. تعداد آلل تکثیر شده توسط آغازگرها از 2 آلل (آغازگرهای xgwm369 و xcfd40) تا 5 آلل (آغازگر xbarc54) متغیر بود. میانگین تعداد آلل 45/3 آلل در هر مکان ژنی بود. در این مطالعه بیشترین میزان اطلاعات چندشکلی pic) به ترتیب مربوط به نشانگرهای xgwm350(0.97)، xcfd168 (0.97) و xcfd 40(0.98) بود و کمترین آن مربوط به دو آغازگر xgwm30 و xbarc178 بود. تجزیه خوشه‏ای ژنوتیپ های گندم توانست ژنوتیپ‏های گندم بهاره و زمستانه و ژنوتیپ های گندم نان و دوروم را به خوبی از هم تفکیک نماید. ماتریس تشابه بین ژنوتیپ های مورد مطالعه با استفاده از ضریب تشابه جاکارد و روش upgma تشکیل گردید. بر اساس ضرایب تشابه به دست آمده، ارزش های تشابه دامنه ای از 14/. تا 86/. درصد را داشتند. بیشترین تشابه ژنتیکی بین زنوتیپ های seri و seri82 و کمترین آن بین ژنوتیپ‏های baviacora و sita/chil به ترتیب به میزان 86/. و 14/. مشاهده شد. با توجه به تنوع ژنتیکی که با استفاده از نشانگر های ssr به دست آمد، می توان از فواصل ژنتیکی با توجه به صفات مطلوب در برنامه های بهنژادی گندم استفاده کرد. واژه های کلیدی: تنوع ژنتیکی، گندم دیم، نشانگر ss