قرن ششم هجری در ایران، از نظر رواج و رشد عرفان اهمّیّت چشم گیری دارد. از این قرن به بعد عرفان سیری صعودی طی کرد و در دوره ی مغول ها به اوج رسید. در این دوره مباحث عرفانی بیش از پیش در ادبیات راه پیدا کرد. شاعرانی چون سنایی، عطّار و مولوی با سرودن مثنوی های عرفانی، رمزی و تمثیلی، در به اوج رسیدن ادبیات عرفانی فارسی نقش مهمّی ایفاکردند، منطق الطّیر سرمشق بسیاری از شاعران پس از عطّار قرار گرفت. این کتاب، سلوک روح را در هفت مرحله تا رسیدن به مرحله ی کمال و «وحدت» در قالب داستان رمزی حرکت مرغان به سوی سیمرغ برای یافتن پادشاه بیان می کند. در این اثر از تمثیل روح به صورت پرنده استفاده شده است که پیشینه ای دیرین در فرهنگ های گوناگون دارد و در عرفان اسلامی با رساله الطّیر ابن سینا، وارد شد. در قرن پانزدهم میلادی، دراسپانیا با قدرت گرفتن پادشاهان کاتولیک، عرفان، ادبیات و هنر به اوج شکوفایی رسید؛ به ویژه عرفان کاتولیکی که در کاتولیک مسیحی ریشه داشت. به همین دلیل این قرن را «قرن طلایی اسپانیا» خوانده اند. در این دوره در اسپانیا قدّیسه ای عارف، ترزای آویلایی ظهور کرد که شاهکارهای عرفانی وی بر قلّه های عرفان و ادب اسپانیا می درخشد. برترین اثر او دژ درون است که سیر عروج روح را در قالب عبور از عمارتهای هفتگانه ی دژی نورانی به تصویر می کشد. بنابراین اساس کار وی مانند منطق الطّیر بیان سلوک هفت مرحله ای روح تا رسیدن به «نکاح روحانی» یا همان «وحدت» است.

در این پژوهش چهار داستان از مثنوی معنوی مولانا که از آثار غنی و کلیدی ادبیات عرفانی است، با رویکرد کهن-الگویی بررسی شده است. این چهار داستان عبارتند از: «پادشاهزاده که پادشاه حقیقی به وی روی نمود »، «دقوقی و کراماتش» ، «پادشاه و کنیزک» و «حلوا خریدن شیخ احمد خضرویه جهت غریمان » که بر اساس نظریه ی ناخودآگاه جمـعی یونگ و محتـویات آن که کهن الگوها باشند، مـورد بررسی کهن الگویی قرار گرفته اند. نتیجه پژوهش حاضر نشان می دهد، در این داستان ها به دلیل حضور ناخودآگاه انواع کهن الگوهای اصلی (آنیما، آنیموس، خود، سایه) و انواع کهن الگوهای فرعی مانند شخصیت های کهن الگویی ( پیر خردمند، پادشاه، پادشاهزاده، ساحره، مادر، پدر و...)، موقعیت های کهن الگویی (خواب و تعبیر خواب، سفر، قربانی کردن، عبادت جمعی، ازدواج، سحر کردن، نیایش و تضرع، گره گشودن، جست و جو و...) و انواع نمادهای کهن الگویی( اعداد، گیاهان، اشیا و...) وجود دارد.

« عبهرالعاشقین »، یکی از آثار مهم و ارزشمند، در زمین? «عشق عرفانی» و «جمال پرستی» ا ست که متاسفانه زیاد مورد توجه اهل ادب و عرفان قرار نگرفته است و شاید این امر به سبب دشواری نثر روزبهان بقلی باشد. در این رساله ، ابتدا به بررسی زندگی، شرایط اجتماعی، سیاسی و مذهبی عصر روزبهان پرداخته و سپس فضای فکری و عرفان خاص وی را که مبتنی بر عشق الهی و جمال پرستی عارفانه است، مورد تحلیل قرار داده ایم. رابط? روزبهان با عرفا و ادبای پیش و پس از او، و همچنین همتایان غربی وی، در فصل چهارم، به صورت اجمالی بیان شده است. در فصل پنجم ،نگاهی دقیق تر به ویژگی های سبکی، زبانی و معنایی این اثر افکنده ایم و شش فصل آخر، به شرح اصطلاحات عرفانی، معنای واژگان دشوار،ترجم? آیات و احادیث و روایات و همچنین اقوال عرفا و بزرگان اعم از نظم و نثر اختصاص دارد .

از آنجا که بسیاری از آراء مهم صوفیان در قالب سخنانی موسوم به «شطح» بیان شده است، کتاب «شرح شطحیات» روزبهان بقلی که به شرح این سخنان شورانگیز و رمزی صوفیان پرداخته، از ارزش و اهمیت خاصی در این حوزه برخوردار است، به ویژه که اثر یاد شده کامل ترین تألیف در باب شرح شطحیات صوفیه است. این کتاب نخستین بار در سال 1966، با تصحیح پروفسور هانری کوربن به چاپ رسید. کوربن پس از اتمام کار، فهرستی را از نام ها و اصطلاحات به کار رفته در متن به پایان کتاب افزود. اما به رغم تلاش فراوان جناب کوربن برای ارائه فهرستی مفید، با اینکه تهیه آن به گفته خود او زحمت زیادی برده است، معایب و نقایص بسیاری نیز دارد. این فهرست که در چاپ فعلی، 66 صفحه است، فاقد هرگونه توضیح بوده، تنها برای یافتن واژگان در صفحات ذکر شده کاربرد دارد. همچنین تمام مدخل های موجود در فهرست به صورت تفکیک نشده در یک جا جمع شده اند. از سوی دیگر با توجه به وسعت کاربرد آیات قرآن و احادیث و نیز حجم وسیع شخصیت ها و موضوعات اساطیری و همچنین تعداد بسیار مشایخی که روزبهان در این کتاب بدانها اشاره کرده است، تنظیم فهرستی از آیات و احادیث به همراه نشانی آنها و همچنین تهیه فرهنگی توضیحی از اعلام و اساطیر این کتاب امری الزامی می نمود. بنابراین در این رساله سعی شد نخست مدخلها بر اساس موضوع از یکدیگر تفکیک شوند و سپس فرهنگی توضیحی از اعلام و اساطیر آن تهیه شود. از سوی دیگر آیات و احادیث به کار رفته در متن نیز استخراج شود و پس از یافتن نشانی آنها، فهرستی جامع از آن ارائه گردد. در این پژوهش پس از بحث درباره «کلیات» موضوع، «آیات»، «احادیث»، «اعلام» و «اساطیر» را از هم جدا نموده و هر یک را در فصلی سامان داده ایم. از این رو، ساختار کلی پژوهش بدین ترتیب است: پیشگفتار، فصل اول: کلّیات، فصل دوم: فهرست آیات، فصل سوم: فهرست احادیث، فصل چهارم: فرهنگ توضیحی اعلام، فصل پنجم: فرهنگ توضیحی اساطیر و در پایان نیز فهرست منابع.

قالب غزل با دو رویکرد غزلی و تغزلی از آغاز شعر فارسی تا اوایل قرن ششم یعنی ظهور سنایی در جریان بود، تا اینکه سنایی با وارد کردن عرفان به غزل، روح و حرکت تازه‎ای به این قالب بخشید و در پی آن، عطار با سرودن غزل‎های ناب عارفانه و قلندرانه، بهترین و هنری‎ترین شعرها را به ادبیات فارسی تقدیم کرد. این شاعر دلسوخته‎ی عاشق، شاید بیش از دیگران به حکایت‎پردازی و داستان‎سرایی شهره است. در غزلیات قلندرانه با شگردی شگفت، طریقه‎ی سلوک پاک‎باختگانی نظیر حلاج، شیخ صنعان، ابوسعید و بایزید را با احوال درونی خویش آمیخته و غزل‎های بدیع روایت‎گون با عناصر متنوع روایی آفریده است. در این غزل‎ها، دقیق‎ترین ظرایف و نکات احوال عارفانه با زبانی رمزی آمده است، از میان هشتصد و هفتاد و دو غزلی که در دیوان وی آمده است، بیست و چهار غزل ساختاری کاملاً داستانی دارند. غزل‎هایی از این دست در ادبیات فارسی پیش از او وجود ندارد و باید او را مبتکر این نوع غزل دانست که بعدها در آفرینش غزل‎ـ‎داستان‎های مولوی، حافظ و سعدی تأثیر گذاشته است. در این رساله کوشش شده است، تا ساختار و روابط متقابل واحدها و عناصر متعدد موجود در غزل‎ها تجزیه و تحلیل شود، تا از این طریق بتوان به لایه‎های پنهان ذهن شاعر دست یافت و میزان خلاقیت و نوآوری او در عرصه‎ی غزل را مشخص کرد.

سبک شیوه خاصی است که نویسنده یا شاعر برای بیان مفاهیم مورد نظر خود در اثر ادبی به کار می برد. در مورد سبک از گذشته تاکنون تعاریف گوناگونی بیان شده است؛ اما مفهوم این اصطلاح با ظهور مکاتب جدید ادبی و دستاوردهای علمی زبان شناسی متحول گردیده است. این اصطلاح در حال حاضر در مورد روش هایی به کار می رود که با استفاده از فنون و مفاهیم زبان شناسی به مطالعه تحلیلی ادبیات می پردازد. سبک شناسی جدید در صدد است با تجزیه و تحلیل کلام در سطح گفتمان (واحدهای فراتر از جمله) به خوانش عمیق آثار ادبی برسد. هدف از نوشتن این رساله تأملاتی درباره ی مبانی سبک شناسی شعر و نثر با در نظر داشتن تازه ترین نظریات مربوط به این دو حوزه است. به همین منظور با ترجمه یکی از کتاب های سبک شناسی که با دیدگاهی نو و ساختاری منسجم و روش مند به زبان انگلیسی نوشته شده است؛ مفاهیم اساسی در حوزه سبک شناسی جدید، استخراج ودر یک نظم منطقی در رساله گنجانده شده است. علاوه بر تبیین مبانی نظریه، در صورت لزوم به شرح و بسط برخی موضوعات و نیز در یک بخش جداگانه به بررسی و انطباق سبکی این نظریات بر نمونه هایی از شعر و نثر فارسی پرداخته شده است. در این بخش، داده ها علاوه بر تطبیق با مبانی نظری به صورت نمودارهای آماری نشان داده شده اند.