چکیده به منظور ارزیابی اثرات فاصله ردیف و تراکم توق روی عملکرد، اجزای عملکرد و شاخص های رشد دو رقم کنجد آزمایشی در سال 1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام شد. فاکتورها شامل تراکم توق در 5 سطح (صفر، 2، 4، 6 و 8 بوته در متر مربع)،2 رقم کنجد (اولتان، یکتا) و 3 فاصله ردیف کاشت کنجد (35، 45 و 55 سانتی متر) بود. نتایج نشان داد که اثر تراکم توق و رقم روی ارتفاع کنجد معنی دار بود، اما فاصله ردیف تأثیر معنی داری روی ارتفاع کنجد نداشت. رقم اولتان در رقابت با توق شاخص سطح برگ و زیست توده بیشتری در مقایسه با رقم یکتا داشت. همچنین زیست توده و شاخص سطح برگ توق در رقابت با رقم اولتان کمتر از رقم یکتا بود که نشان دهنده توان رقابت بیشتر این رقم در برابر توق است. توزیع سطح برگ در کانوپی کنجد به شکل سهمی و متقارن بوده و بیشترین میزان سطح برگ در لایه میانی قرار داشت، ولی توزیع سطح برگ در توق به صورت نامتقارن بوده و بیشترین میزان سطح برگ در لایه های بالایی کانوپی قرار گرفته بود. عملکرد دانه و زیست توده کنجد با افزایش تراکم توق به طور معنی داری کاهش یافت و از این نظر رقم اولتان نسبت به رقم یکتا از حساسیت کمتری برخوردار بود.