چکیده نگاهی گذرا به سیر تاریخی تألیف منابع و جوامع حدیثی و بررسی رویکرد شرح نویسی از سوی مصنفین منابع حدیثی به خوبی نشان می دهد که علامه مجلسی (ره) فقدان منبعی فراگیر در حدیث به ویژه روایات فقهی را دریافته و نیاز مبرم تبیین ابهامات و رفع مشکل و حل غوامض روایات را پاسخ مناسب داده است. این پژوهش به منظور آشنایی با مبانی اندیشه-های حدیثی علامه مجلسی و روش های وی در فهم حدیث در کتاب مرآه العقول انجام یافته و بر آن است تا از راه کاوش در آثار مجلسی به ویژه مرآه العقول ویژگی ها و روش های فقه الحدیثی وی را ارائه دهد. مواد تحقیق در این پژوهش از کتب و آثار علامه مجلسی و نیز کتاب های پیرامون آن فراهم آمده است. نگارنده در این رساله کوشیده تا پس از مروری اجمالی بر زندگی نامه علامه مجلسی ضرورت فقه الحدیث، مبانی و روش های فقه الحدیثی این محدث بزرگوار را بررسی و شناختی از مولف و آراء و اندیشه هایش ارائه دهد. بارزترین ویژگی ها و وروش های فهم حدیث در مرآه العقول عبارتند از: استناد به قرآن در اثبات معنای حدیث، تبیین حدیث با توجه به احادیث دیگر، بهره گیری از ادبیات عرب و به کار گیری قواعد زبان و توجه به بلاغت آن، نقد و فهم حدیث با توجه به گزارش های تاریخی و بهره گیری از دانش های زمان. واژگان کلیدی: حدیث، شرح حدیث، فهم متن، فقه الحدیث، مرآه العقول، محمد باقر مجلسی.

درقرآن یک نوع از ابهام وجود دارد که خداوند متعال به صورت عمدی در قرآن آورده اند. البته این ابهام در خود قرآن در آیات و سوره های دیگر پاسخ داده شده است. ابهام در قرآن با روشهای متنوعی رفع ابهام شده است. پنج روش مهم و برگزیده عبارتند از: محکم و متشابه، ناسخ و منسوخ، عام و خاص، مطلق و مقید و مجمل و مبین. در هر یک از این روش ها به شکل خاصی ابهام از چهره آیات زدوده می شود. برای مثال در آیات متشابه که نوعی ابهام در آن وجود دارد با ارجاع به محکم ابهام آن رفع می شود. یا در آیات منسوخ، با بررسی آیات ناسخ متوجه می شویم که دیگر ابهام در آیات منسوخ وجود ندارد. همچنین درهر یک از آیات مطلق، مجمل و عام با ارجاع به آیات مقید، مبین و خاص ابهام زدایی صورت می پذیرد.

چکیده هدف از نزول قرآن کریم، هدایت انسان به سوی کمال و قرب الی الله است. از آن جا که در متن قرآن، حجم الفاظ کمتر از حجم معانی است، الفاظ به دلالت تطابقی نمی توانند مدلول یا مراد جدی متن را آن گونه که هست، بیان کنند. لذا مراد و مقصود گوینده به شکل کامل در زبان، آشکار نمی-شود و همین امر، موجب پیدایش لحن شده و آن را متنی تفسیری و نیازمند فهمی وراء دلالت های لفظی نموده است. در واقع لحن، ناگفته و بخش سایه ی متن است که به وسیله ی قرائن زبانی و برون متنی آشکار می شود و خواننده را در جریان کشف مراد جدی، مشارکت می دهد. و به این وسیله خواننده به بسیاری از معارف و حقایق متعالی قرآن دست یافته و ارتباط فرا ذهنی و وجودی با قرآن برقرار می سازد. روش تفسیر، متکی به لحن است. زیرا اساس تفسیر، رسیدن از مراد استعمالی به مراد جدی است و نا آشنایی با لحن و کارکردهای آن، لغزشگاهی آفت زا در پرده-برداری از مفاهیم پیدا و نهان قرآن کریم است، از این رو در این رساله، به چیستی و چرایی لحن و نقش آن در گسترش معانی و تأثیرگذاری فزونتر بر مخاطب در جهت هدایت او پرداخته می شود. واژگان کلیدی: قرآن، لحن، هدایت انسان، ایجاز، مراد جدی

در این تحقیق به صورت کتابخانه ای و به شیوه ی توصیفی- تحلیلی به بررسی زندگی و شخصیت حضرت زکریا و یحیی علیه السلام در قرآن و کتاب مقدس پرداخته شده است. در قرآن کریم، نام حضرت زکریا و یحیی (ع) در کنار نام سایر پیامبران الهی ستوده شده است. طبق آیات قرآن کریم، حضرت زکریا (ع)، عهده دار کفالت مریم (س) بود و با مشاهده ی میوه های غیر فصل در برابر مریم (س) در سن پیری و با وجود نازایی همسرش از خداوند درخواست فرزند نمود. دعایش مستجاب شد و خداوند او را به فرزندی با ویژگی های خاص بشارت داد. انجیل، حضرت زکریا (ع) را تنها یک کاهن معرفی کرده و اشاره ای به پیامبری ایشان نکرده است. داستان استجابت دعای حضرت زکریا (ع)، در انجیل همراه با اختلافاتی نسبت به قرآن کریم بیان شده است. حضرت یحیی (ع)، در انجیل پیامبر خدا نامیده شده که تصدیق کننده ی مسیح (ع) است اما تناقضاتی در این دو مسأله در اناجیل اربعه مشاهده می شود. سه مسأله مهم در تصدیق حضرت عیسی (ع) توسط یحیی (ع) در اناجیل وجود دارد؛ اول آنکه حضرت یحیی (ع)، مسیح(ع) را پسر خدا می نامد. دوم آنکه ایشان را بره ی خدا می نامد که برای آمرزش گناهان مردم قربانی می شود و سوم آنکه شاگردانش را برای تحقیق درباره ی مسیح (ع) می فرستد گویا ایشان را نمی شناخته است. حضرت یحیی (ع) در اناجیل به تعمید دهنده شهرت یافته و انجام عسل تعمید مردم به ایشان نسبت داده شده است. شخصیت ایشان بارها توسط مسیح (ع) ستوده شده و اشاراتی به زهد و پارسایی ایشان و موعظه های ایشان در اناجیل مشاهده می شود.

abstract: the present study is about prophet ishmael, some parts of his life; his personality in the quran and the bible; and the comparison of the content of these two religious books. compilation of the study has been done with a new perspective and new presentation approach. since prophets have been human beings’ role model and their life has been a perfect example for humanity in all ages, addressing this issue is necessary. also it should be mentioned that because in the bible specially the old testament, a different kind of description of the divine prophets has been presented, the present study has attempted to discuss and investigate the charges against prophet ishmael,and thento compare them with the qurans ‘s content and islamic narratives , and also with the interpretations; books of prophets history; and stories of quran, and at the end to purify the prophet from all the charges.therefore, due to the fact that there have been only a very few short, brief studies about prophetishmael, and they have been limited to tellinghis life story in the interpretations, and books containing stories of quran, prophets, and history, we consider this issue independently, particularly comparatively; referring to the holy quran,and using the narratives and interpretations and other books in this regard. key words:holy quran, bible, ishmael, ibrahim, slaughtering.

موضوع این پایان نامه اهداف و شیوه های اصلاح اجتماعی از دیدگاه قرآن می باشد. صلاح در مقابل فساد است، از آن جا که فساد، با ایجاد خلل در نظم جامعه، سلامت جامعه را به مخاطر می اندازد لذا «اصلاحگران» در صدد رسیدن به سعادت، در مقابله جدی با فساد به اصلاحات می پردازند. اسلام از یک سو به شناخت خود و خود سازی اهمیت می دهد و از سوی دیگر به شناخت جامعه. بنابر این حقیقت اصلاحات در دیدگاه قرآن معرفت نفس (اصلاحات درونی) و قیام برای اصلاحات بیرونی می باشد. از دیدگاه اسلام انگیزه ی حرکت های اصلاحی برای اهداف زیر می باشد: اجرای عدالت، اجرای حدود الهی، اقامه حق، حفظ کرامت انسانی، ایجاد وحدت و..... از این رو قرآن روش ها و شیوه های عملیاتی کردن اصلاحات را گزارش می دهد روش هایی از قبیل: تقویت ایمان، الگوسازی، تعلیم و تربیت، امربه معروف و نهی از منکر، صبر در برابر مشکلات و .... کلید واژه ها: شیوه، اصلاح، اجتماع، قرآن، آسیب، انحراف

سرگذشت قارون، به عنوان مظهر ثروت آمیخته با کبر و غرور و طغیان در سه سوره از قرآن مطرح شده است : “ سوره های قصص، عنکبوت و غافر ”. سوره عنکبوت و غافر، در هر کدام فقط یک آیه، اما در سوره ی قصص ضمن هفت آیه غرور و سرمستی قارون از ثروتی بی حد، و در پی آن فراموشی خداوند و نیکی به دیگران و در نهایت هلاکت وی را به تصویر می کشد. به گفته ی قرآن، قارون از قوم موسی (ع) است و بر آنها ستم می کند. ثروت بسیاری داشته و کسب آن را تنها نتیجه ی کاردانی خود می داند، قومش او را خیرخواهانه نصیحت می کنند و خداوند هم به قارون صفتان یادآوری می کند که کسانی که از او نیرومند تر و مال اندوز تر بودند، به هلاکت رسیده اند، اما باز هم او از بذل مالش سر باز زده، نمایش ثروت به راه می اندازد. آنگاه عذاب خداوند نازل شده، او و خانه اش را به کام زمین فرو می برد. علاوه بر قرآن ،کتاب مقدس نیز ماجرای قارون را در “ اصحاح 16، از سفر اعداد ” با نام عبری “ قورح بن یصهاربن قهات بن لاوی ” این چنین ذکر نموده است: قورح پسر عموی موسی است که به دلیل حسادت به موسی و هارون، همراه داتان و ابیرام و اون، 250 نفر از سران بنی اسرائیل را با خود همراه کرده، در برابر موسی دست به شورش می زنند، آنگاه زمین دهان باز کرده، قورح و داتان و ابیرام را می بلعد، سپس آتشی از جانب پروردگار آمده و بقیه ی یاران او را می سوزاند. منابع تاریخی هم با تفصیل بیشتر به نقل این داستان پرداخته اند. از جمله ابن اثیر در"تاریخ کامل" آورده است که: قارون پسرعموی موسی بود و دارایی های فراوان داشت که کلید گنج خانه های او برچهل استر، برده می شد و در ساخت خانه ی خویش خشت های زرین به کار برده بود و زمانی که موسی فرمان خداوند مبنی بر پرداخت زکات را به او ابلاغ کرد، وی امتناع نمود و بر موسی گناهی بزرگ بست. محمد ابن جریر طبری هم درکتاب تاریخش ضمن بیان همین داستان جریان هلاکت و فرورفتن قارون در قعر زمین را به طورکامل بیان می دارد. درمجموع شباهت داستان در این سه منبع بیش از تمایزات آن بود. اصل داستان در منابع مذکور یکسان آمده است، اما در جزئیات تمایزاتی وجود دارد که برخی از آن ها به هدف آن ها برمی گردد. در این پژوهش سعی شده مقایسه ای بین این متون صورت گیرد. چرا که امروزه عرضه ی این گونه مباحث ، جهت رسیدن به همدلی پیروان ادیان الهی و پرهیز از اختلافات یک نیاز ضروری است.