امروزه با گسترش شهرها محیط های طبیعی فراوانی درون آنها قرار گرفته اند. نیاز شهرها به داشتن فضاهای عمومی و همچنین ضرورت حفظ و جلوگیری از نابودی این محیط های طبیعی به عنوان میراثی گران سنگ برای شهرها، سبب شده که بازآفرینی این محیط ها در دستور کار مسئولان شهری و از جمله شهر تهران قرار گیرد. مسأله مهم در بازآفرینی این محیط های طبیعی و تبدیل آنها به فضاهای عمومی شهری توجه به کیفیت این فضاهاست تا حاصل کار محیطی پایدار باشد که شهر را به سوی توسعه ای پایدار سوق دهد. در این پژوهش الگویی با عنوان سیمای سرزمین پایدار برای بررسی کیفیت فضاهای عمومی شهری حاصل از بازآفرینی محیط های طبیعی درون شهری ارائه شده و در آن به مولفه های محیط زیستی و اکولوژیکی در کنار مولفه های کالبدی، معنایی و عملکردی توجه شده است. بدین منظور ابتدا به توضیح برخی واژه ها و مطالب پرداخته شده و همچنین نظریات و الگوهای مطرح در زمینه موضوع پژوهش مطرح شده و برخی از تجربیات جهانی در این زمینه بررسی شده است. پس از آن با استفاده از مبانی نظری مطروحه الگوی مورد نظر منتج شده است. در این الگو تعدادی معیار در چهار گروه کیفیتی عملکردی، تجربی_زیبایی شناختی، اجتماعی و اکولوژیکی_ محیط زیستی ارائه شده است. سپس بوستان نهج البلاغه تهران بر اساس این معیارها و به وسیله پرسشنامه و با استفاده از نظرات استفاده کنندگان در برخی از معیارها و همچنین بررسی های کارشناسی در معیارهای دیگر، به روش anp مورد سنجش کیفیت قرار گرفته که بر اساس دسته بندی انجام شده بوستان نهج البلاغه دارای کیفیت خوب ارزشیابی شده است.

مسئله ی تحقیق، عدم تکوین برنامه ریزی در ایران، و به بیان دقیق تر، کاوش در پیوند برنامه ریزی و دموکراسی در ایران و کوشش در تشریح و تبیین چنین پیوندی است. تحقیق حاضر دارای سه هدف اصلی است. این تحلیل در پی آن است تا اولاً، به طور عام به چیستیِ معنا و مفهومِ گفتمان برنامه ریزی در دوران کنونی بپردازد، ثانیاً، نشان دهد در حال حاضر در ایران، بین برنامه ریزی و دموکراسی ارتباطی ناگسستنی وجود دارد و با نادیده گرفتن پیوند برنامه ریزی و دموکراسی در ایران در واقع هر دو را انکار کرده ایم، و ثالثاً برخی روایت ها که به مسائل ساختاری جامعه ی ایران می پردازند و نیز قوانینی که در حوزه ی مسائل مربوط به برنامه ریزی شهری و منطقه ای تصویب و اجرا می شوند را بررسی نماید تا از این طریق، عدم تکوین گفتمان برنامه ریزی و لزوم تاکید بر پیوند برنامه ریزی و دموکراسی را در ایران به طور عینی تری نمایان سازد. سوالات تحقیق را می توان در دو سطح بیان کرد. در سطح تحلیل نظری، سوالات معطوف به مسائل ساختاری هستند و در سطح تحلیل موردی که به بررسی قوانین می پردازد، سوالات معطوف به موارد عینی تر هستند. دو سوال اصلی و همبسته ای که تحقیق حاضر در سطح تحلیل نظری در پی پاسخ به آن ها است عبارتند از : 1. ابعاد، ویژگی ها و مولفه های گفتمان برنامه ریزی چیستند؟ 2. در دوره ی زمانی کنونی ارتباط بین برنامه ریزی و دموکراسی در ایران چیست؟ و در سطح تحلیل موردی، سوالی که این تحقیق در پی پاسخ به آن است این است که بر مبنای مولفه های گفتمان برنامه ریزی، قوانینی که بر حوزه ی برنامه ریزی شهری و منطقه ای ایران اثر گذارند چه وضعیتی دارند؟ تحقیق حاضر، تحقیقی کیفی است. اطلاعات به وسیله ی فیش گردآوری می شود. روش تحلیل اصلی به کار رفته در این تحقیق، روش تحلیل ثانوی است. برای تحلیل از رویکرد (هایی) فلسفی، از جمله اقتصاد سیاسی فضا و پراگماتیسم استفاده شده است. تحقیق حاضر نوعی تحقیق بنیادی و در عین حال کاربردی است. نه تنها از لحاظ تاریخی با حداقلی از دموکراسی عجین بوده است، بلکه بر مبنای تحلیلی که در این تحقیق ارائه می شود، برنامه ریزی و دموکراسی دو پدیده و مفهوم همبسته اند که حرکت در راستای تحول و ارتقای یکی به تحول و ارتقای دیگری منجر می گردد و فقدان یکی، بیانگر فقدان دیگری است. برنامه ریزی، بستر شکل گیری دموکراسی است. در واقع با بررسی وقایع تاریخی در اروپای غربی که محمل ظهور شهر سرمایه داری و برنامه ریزی بوده اند، تقدم کنش انسانی بر شکل گیری نهادهای دموکراتیک به وضوح به چشم می خورد. مردم با حضور در فرایندهای تصمیم گیری جمعی، اشکال اولیه ی برنامه ریزی را پدید آوردند و با ایفای نقش شهروندان صاحب حقوق سلب ناشدنی و منافع مشخص، و با درک تعارض میان منافع، در پروسه ای عملی و البته تدریجی، نه تنها فرایند برنامه ریزی را شکل دادند، بلکه با پیگیری چنین رویه ای، دست به خلق نهادهای دموکراتیک شهری زدند. به این معناست که برنامه ریزی، بستری برای دموکراسی تعریف می شود.

نوع نظام سیاسی و نوع دموکراسی امروزه یکی از مسائل مهم هر جامعه است و امروزه نوع نگرش نظام سیاسی و میزان و جهت دموکراتیک بودن آن به موضوعی مهم و حساس بدل گشته است و می توان گفت که تفکر و تصمیمات هر نظام سیاسی بر تمام جنبه های حیات یک کشور تاثیرگذار خواهد بود و میزان دموکراتیزه بودن هر نظام سیاسی موجب تمایز و ایجاد موفقیت و یا عدم موفقیت کالبدی و کارکردی در جامعه خواهد شد. اساسا دموکراسی با دو رویکرد متفاوت قابل شناسایی است. رویکرد هستی شناختی که دموکراسی را به مثابه یک شیوه زیست و روش تفکر ذهن و ارتباط انسانی می داند، و رویکرد روش شناختی که دموکراسی را مشارکت سیاسی شهروندان می داند و منحصر به مشارکت در تصمیم گیری برای جابجایی مسالمت آمیز حاکمان می باشد. در رویکرد هستی شناختی بیان می شود که ارتباطات پویای انسانی و اجتماعی در فضای عمومی قابل بروز است و لازمه وجود فضای عمومی، دموکراسی و ارتباطات کلامی غیر اجبار آمیز می باشد. اما لازمه وجود دموکراسی نوع دوم، وجود پارلمان، احزاب و برگزاری انتخابات سیاسی است. هدف کلی از انجام این پژوهش، تاکید بر رویکرد هستی شناختی دموکراسی، رسیدن به مفهوم فضای عمومی دموکراتیک و به صورت خاص، میدان دموکراتیک می باشد. برای رسیدن به این هدف، پس از انتخاب، و بررسی هدفمند میادین حکومتی در کشورهای با نظام های سیاسی مختلف، برای سنجش میزان موفقیت کالبدی و کارکردی آن ها، شاخص هایی تدوین و معرفی شدند که عبارتند از: کاربری، اندازه قطعات پیرامون میدان، موقعیت بدنه، فضای سبز، شکل و گستردگی میدان، تناسبات، محصوریت و مردم واری، سیستم حرکت، ارتباطات و کفسازی، فعالیت ها. نمونه موردی این پژوهش "میدان بهارستان تهران" است که پس از مطالعه تحولات تاریخی و بررسی وضع موجود آن، و بیان اهمیت این میدان در ساختار سیاسی-اجتماعی تهران، به مقایسه متناظر شاخص های معرفی شده در میادین موفق سیاسی و میدان بهارستان پرداخته شد و تحلیل تطبیقی حاصل از این مطالعه موردی، نشان دهنده وجود مغایرت های کالبدی و کارکردی میدان بهارستان تهران نسبت به میادین موفق سیاسی دنیا می باشد. لذا با توجه به مسائل موجود، برای تبدیل میدان بهارستان به یک میدان دموکراتیک، بیانیه راهبردی تدوین و ارائه شده است.

چکیده پایان نامه ( شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده ): با افزایش جمعیت کلانشهر ها و افزایش مشکلات آنها، شهر های جدید به منظور حل بخشی از مشکلات کلانشهر ها و جذب سرریز جمعیت آنها، مکان یابی شدند. درحال حاضر فضاهای عمومی درشهرهای جدید فاقد هویت و سرزندگی میباشند. امروزه تأمین نشاط و سرزندگی شهری به یکی از دغدغه های اصلی نظام های مدیریت شهری به ویژه درکشورهای توسعه یافته تبدیل شده است. هدف از پژوهش حاضر ارتقاء سرزندگی در مرکز شهر جدید گلبهار از طریق ساماندهی فضاهای عمومی با رویکردی انسان محور می باشد. بدین منظور در این پژوهش ابتدا با تکیه بر نظریات صاحبنظران عرصه شهرسازی، شاخص های سرزندگی فضای عمومی استخراج شد. این تحقیق از نوع پروژه محور و در قالب برنامه ریزی راهبردی می باشد. پس از معرفی محدوده مورد نظر، شاخص های سرزندگی در قالب ماتریس سوآت در محدوده مورد نظر مورد ارزیابی قرار گرفت. در ادامه با استفاده از روش cds بیانیه چشم انداز برای محدوده مورد نظر تهیه و با توجه به اهداف پژوهش و بیانیه چشم انداز، راهبردهای تحقیق به صورت خطی تهیه و پس از تدوین سیاست ها، پلان سیاست گذاری پیشنهادی برای محدوده مورد نظر تهیه و در پایان اقدامات پیشنهادی به منظور ارتقاء سرزندگی در مرکز شهر جدید گلبهار ارائه داده شد.

در شهرهای سنتی بخش عمده ای از وقت شهروندان صرف انجام فعالیت های تکراری و غیر مفید می شود. انتظار در صف ها، پیمودن مسافت های طولانی برای خرید کالا و دریافت خدمات، معطل شدن در ترافیک های سنگین تنها بخشی از اتلاف وقت در شهرهای سنتی است. زمان هایی که با استفاده از امکانات شهرهای الکترونیک برای شهروندان ذخیره می شود را می توان به مطالعه، استراحت، رسیدن به خانواده، تفریح و امور فرهنگی و مذهبی یا هر کار دلخواه دیگر صرف کرد. در فضای مجازی بسیاری از کارهایی که در فضای فیزیکی برای انجام آنها زمان و هزینه زیادی صرف می شد، به سادگی و با صرف وقت اندکی صورت می گیرند و افراد می توانند از وقت خود استفاده بهتری را ببرند. از سویی دیگر ارائه خدمات شهری در شهرهای الکترونیک به صورت 24 ساعته و شبانه روز صورت می گیرد و شهروندان می توانند خدمات مورد نظر خود در هر زمان دریافت کنند. این پژوهش در راستای بررسی روند تغییر فضای فیزیکی به فضای مجازی و همچنین بررسی تأثیرات ایجاد این فضای جدید به موازات فضای فیزیکی انجام گرفته است. به این منظور براساس مطالعات نظری سه شاخص اصلی در نظر گرفته شد که عبارتند از تبدیل شهر سلسله مراتبی به تک مرتبه ای، تبدیل شهر مکان محور به فضا محور و تبدیل شهر محلی به جهانی که در قالب پرسشنامه ای شامل 32 سوال در محدوده مورد مطالعه که در محله حسین آباد واقع در منطقه 4 شهر تهران قرار گرفته، بررسی گردید و مشخص گردید که فضای مجازی به موازات فضای فیزیکی کار می کند و باعث تسهیل خدمات رسانی به شهروندان شده است و از فرضیات تحقیق، دو فرضیه تبدیل شهر سلسله مراتبی به تک مرتبه ای و تبدیل شهر مکان محور به فضا محور با 99% اطمینان تأیید گردید و فرضیه با تبدیل شهر محلی به جهانی با رد شد. واژه های کلیدی: فضای مجازی، فضای فیزیکی، شهر سلسله مراتبی، شهر تک مرتبه ای، شهر محلی، شهر جهانی، شهر مکان محور، شهر فضا محور، خدمات رسانی

یکی از نقایص عمده شهرسازی معاصر جهان، سرسپردگی بیش از حد آن به نیازهای حرکت سواره وغفلت از حفظ و ساماندهی فضاهای پیاده و حرکت پیاده است؛ این امر یکی از عوامل عمده افول ارزش های اجتماعی، فرهنگی و بصری در فضاهای شهری و کاهش عملکرد و کارایی آنان می باشد. این در حالی است که حرکت پیاده و فضاهای پیاده (پیاده راه ها) از یک سو مهم ترین امکان برای تجلی و دریافت ارزش های بصری در فضاهای شهری محسوب می گردد، و از سوی دیگر افزایش حضور پیاده در شهرها به افزایش تعاملات اجتماعی شهروندان کمک می نماید؛ بدین ترتیب وجودپیاده راه ها در شهرها و بویژه در بافت های تاریخی، باعث زنده و فعال نمودن آنها و بطور کلی موجب ارتقاء عملکرد فضاهای شهر از دو بعد کارکرد اجتماعی و سنت بصری می گردد. مسیر پیاده مورد نظر در این تحقیق در محله قلعه شهر دزفول و در بافت تاریخی آن قرار دارد. ابتدا وانتهای این مسیر را بازار قدیم شهر و حاشیه رودخانه دز تشکیل می دهد. در گذشته ارتباط این محله با حاشیه رودخانه از طریق مسیرهای پلکانی برقرار می شده که امروزه با خیابان کشی های صورت گرفته این ارتباط قطع گشته است. در این تحقیق تلاش شده است پس از بیان مبانی نظری موضوع وارائه معیارها، با استفاده از پرسشنامه، مصاحبه و بررسی نقشه ها و مدارک و شواهد به مطالعه وبررسی محله مورد مطالعه پرداخته، تا شناخت دقیق تری به منظور برقراری ارتباط مجدد محله بارودخانه با استفاده از پیاده راه بدست آید. بدین منظور چهار گزینه طراحی پیشنهاد گردید که به با توجه به معیارهای بیان شده برای پیاده راه و فضای شهری (anp) کمک مدل ارزیابی شبکه ای موفق و با استفاده از نتایج پرسشنامه، موردارزیابی قرار گرفتند و از این طریق گزینه برتر انتخاب گردید.

در عرصه عمومی بیشترین تماس، تعامل و کنش میان انسانها در غالب روابط جنسیتی میان افراد شکل می گیرد. این روابط گاه تحت تاثیر قدرت، عملکرد ها و فرآیند های اجتماعی در طول زمان قرار گرفته و خاصیت جنسیتی شده به خود می گیرند. فضاهای جنسیتی شده مانند دیگر فرآیند های اجتماعی، بر فضاهای شهری تاثیر گذار هستند و مهمترین تاثیر آن از دیدگاه پژوهش حاضر، احساس امنیت زنان در این فضاها می باشد. از طرف دیگر کنترل فضا بعنوان عامل و متغیر مداخله در رابطه فضای جنسیتی و احساس امنیت زنان و حفظ و افزایش احساس امنیت زنان مطرح می باشد. اما این موضوع می تواند در همه فضاهای شهری دارای یک معنی و نتیجه واحد نباشد. بنابراین به جاست تا در ابتدا به مفاهیم اصلی مرتبط با فضای جنسیتی شده، احساس امنیت و کنترل فضا در فصل مبانی نظری پرداخته شود. سپس شاخصها ی سه متغیر اصلی جهت آزمون فرضیات مشخص گردد. محدوده مورد مطالعه در این پژوهش، دو میدان با اهمیت شهری مادر و راه آهن در تهران می باشد. در نهایت فرضیه های استخراج شده از چارچوب نظری در نمونه ها به آزمون گذاشته شده و نتایج حاصله از هر میدان با یکدیگر مقایسه می شود. از مجموع مطالعات انجام گرفته می توان گفت که در یک فضای جنسیتی، احساس امنیت زنان کاهش می یابد. از طرف دیگر کنترل فضا دارای معنی دو گانه ای است و بسته به نوع فضای شهری کنترل درآن فضا تاثیر متفاوتی می گذارد و در نهایت اینکه تصویر ذهنی زنان از فضاهای شهری حول دو مفهوم کلیدی احساس امنیت و ترس از فضا شکال می گیرد و این می تواند بر حرکت و تحرک پذیری آنان درفضا تاثیر گذار باشد.

فضای شهری مثل هر اجتماعی نمی تواند جدای از مناسبات قدرت وجود داشته باشد. روابط قدرت در تاروپود شهر که از حدود تصاویر و نوشته های فضای شهری بسی فراتر می رود، تنیده شده است و این امری مختص به یک زمان یا مکان خاص یا سیستم اقتصادی یا سیاسی خاصی نیست، در حقیقت شهر بدون روابط قدرت وجودی انتزاعی است. سه لایه فضای شهری که لوفور تحت عنوان عمل فضایی، فضای ذهنی و فضای ساکنین از آنها نام می برد، مبین ارتباط تنگاتنگ جهان متن و آنچه که موجود است با فضایی که الیت ها می سازند و برای آن برنامه ریزی می کنند و همچنین فضای زندگی روزمره و آنچه که مردم تجربه می کنند است و در این میان روابط قدرت رشته هایی جدایی ناپذیر در بین تاروپود این بافته است. تصاویر و نوشته های شهری متونی هستند که به مثابه یک زبان خوانده می شوند؛ نشانه هایی که به مدلولی دلالت دارند و طی فرایند بازنمایی ارائه و درک می شوند که یک طرف آن تولیدکننده نشانه و طرف دیگر آن مخاطب است که این هر دو در جهان متن حضور دارند و جدای از گفتمانی که از طریق آن عمل می کنند، نیستند. در این پژوهش ما بر بازنمایی قدرت در تصاویر و نوشته های شهری متمرکز می شویم و سعی در شناخت چگونگی بازنمایی آن داریم و همچنین تاثیر این بازنمایی بر فضای شهری را بررسی می کنیم؛ برای تبیین بازنمایی از مباحث نشانه شناختی و نظرات پیرس استفاده می کنیم و در مورد قدرت از نظرات راسل و داوی و فوکو بهره می بریم؛ در مورد فضای شهری نیز نظرات لوفور با بحث این پژوهش سنخیت بیشتری دارد. در این پایان نامه از روش تحقیق کیفی استفاده شده است بدین ترتیب که ابتدا مقوله ها را کدگذاری کرده و با توجه به نظرات راسل قدرت را دسته بندی می کنیم. سپس با روش تحلیل محتوا آنها را بررسی می کنیم، برای جمع آوری داده ها از مشاهده و مصاحبه استفاده می کنیم که برای تحلیل آنها از روش نشانه شناسی و تحلیل گفتمان بهره می بریم. و توسط هرمنوتیک و برقراری انطباق و ارتباط بین زبان علمی پژوهش و زبان کنشگران اجتماعی سعی در استخراج معنا و توصیف و توضیح پدیده ها داریم. نتایج حاصل از پژوهش در مطالعه موردی (خیابان ولیعصر تهران) نشان می دهد که تصاویر و نوشته ها در سطح خرد، مفاهیم سطح کلان را حمایت نمی کنند، بیشتر از نماد و شمایل استفاده می شود و نمایه بسیار کم به چشم می خورد. در مورد موقعیت فضایی تصاویر و نوشته ها هر چه به سمت شمال خیابان ولیعصر پیش می رویم، تصاویر حاوی قدرت اقتصادی بیشتر می شود. مفعولی بودن زندگی روزمره و شکل نگرفتن هتروپیا در خیابان ولیعصر تهران علاوه بر برخی محدودیت ها، ناشی از این واقعیت است که لایه الیت ها مغلوب فضای موجود است و نه برعکس و همچنین تصاویر در لایه اول باقی می مانند و وارد لایه دوم معنایی نمی شوند و معنای ضمنی را به خوبی ارائه نمی کنند. با توجه به مفعولی بودن فضای ساکنین و نظرات فوکو که منجر به این نتیجه می شود که قدرتی وجود ندارد اما نمی توان بی قدرتی کامل تصاویر و نوشته ها را نتیجه گرفت چراکه در مصاحبه ها به آنها اشاره می شود.

تحقیق حاضر سعی دارد به بررسی پدیده اسکان غیررسمی در نمونه موردی اسلام آباد واقع در منطقه 2 تهران بپردازد. سپس در راستای ساماندهی این سکونتگاه با ارائه راهکارها و پیشنهادات در جهت بهبود وضعیت سکونت ساکنین گام بردارد. هدف اصلی این پژوهش بررسی ویژگی های کالبدی، اقتصادی و اجتماعی اسلام آباد بعنوان یک سکونتگاه غیررسمی و ارائه راهکار جهت ساماندهی آن است. در فصل اول این تحقیق به کلیات تحقیق، در فصل دوم به مبانی نظری پیرامون اسکان غیررسمی و نحوه برخورد با این پدیده و در فصل سوم به شناخت روش تحقیق پرداخته شده است. در فصل چهارم نیز ویژگی های کالبدی، اقتصادی و اجتماعی اسلام آباد تحت عنوان بررسی نمونه موردی مورد بررسی قرار گرفته و انطباق پذیری این ویژگی ها با مشخصه های اسکان غیررسمی بر مبنای مدل anp سنجیده شده است، در نهایت در فصل پایانی، تحلیل نهایی و پاسخ سوالات، نتیجه گیری و ارائه راهبرد انجام گرفته است و بمنظور تحقق راهبردها و ساماندهی محدوده پیشنهادات برنامه ای مدیریت نهادی و مشارکت مردمی و طراحی کاربری خدماتی مطرح می شود. در قسمت پایانی نیز پرسشنامه های خانوارها و عکس های گرفته شده از سکونتگاه غیررسمی اسلام آباد و فهرست منابع ضمیمه گردیده است. لازم به ذکر است در بررسی نمونه موردی انواع معیارها و زیرمعیارهای مربوط به محورهای اجتماعی، اقتصادی و کالبدی مطابق نظر کارشناسان مطرح گردیده و تحلیل یافته ها برمبنای فرآیند تحلیل شبکه ای (anp) می باشد و روش تحقیق در این تحقیق روش پیمایشی است. امید است این تحقیق بتواند مطالعه و حرکتی در جهت لحاظ کردن مسأله اسکان غیر رسمی در برنامه ریزی ها بوده و سیاست تشریک مساعی با ساکنان این سکونتگاه جهت ساماندهی و بهسازی این گونه بافت های نابسامان شهری را فراهم آورد.

از عوامل بسیار تاثیرگذار بر کیفیت زندگی شهری، توجه به مکان به عنوان یک مجموعه دارای پتانسیل و هویت مکان به عنوان پایه ای برای شناخته شدن آن مکان به صورت موجودیتی جداگانه می باشد. هویت مکان از ارزش های فردی و جمعی نشات می گیرد و با گذر زمان عمق، گسترش و تغییر می یابد. ظاهر فیزیکی، فعالیت ها و معانی مواد خام هویت مکان ها هستند. جنبه دیگری از هویت وجود دارد که کمتر از این مولفه ها ملموس است که روح مکان یا حس مکان نام گذاری شده است. حس مکان در درون این عناصر(ظاهر فیزیکی، فعالیت ها و معانی) نیست بلکه در اثر ارتباط متقابل انسان با این عوامل شکل می گیرد. حال این سوال مطرح است که رابطه بین هویت مکان و حس مکان چگونه است؟ و این که چگونه می توان به یک مکان با هویت خاص خود دست یافت؟ با توجه به بررسی های انجام گرفته هویت مکان را می توان معادل با حس مکان "ما" دانست و در پاسخ به سئوال دوم، در نهایت این گونه می توان بیان نمود که هویت مکان بخشیدنی نیست بلکه طی زمان و فرآیندی به وسیله مردم شکل می گیرد، اما ابتدا باید از طریق کالبد، فعالیت و معنا به عنوان مولفه های تشکیل دهنده هویت مکان اقدامات لازم در راستای رسیدن به هویت مکان را انجام داد. در این پژوهش ابتدا در بخش نظری پژوهش، برای بازگویی نظریه ها و اقدامات انجام گرفته مشابه در این زمینه در دوران گذشته، از روش توصیفی و در بخش عملی، از روش فرآیند طراحی با استراتژی طراحی فضاهای متوالی، برای ارائه پیشنهادات و طرح بر اساس هویت مکان، درباره نمونه مورد مطالعه (پیاده راه شهر ری)، استفاده می گردد.

فضای شهری ، بیش از آن که فضایی سهیم بین گروه های مختلف اجتماعی ، محل تبادل اطلاعات و افکار و شکل گیری ارتباطات اجتماعی باشد ، یک تجربه است . با توجه به خاستگاه این پژوهش، ما به بررسی مفاهیم مورد نظر خود – حضور و تجربه - در خیابان به عنوان یک فضای شهری خواهیم پرداخت . ادراک ، احساسات ، آگاهی و محرک های حسی ، اتصال و حس مکان بر حضور و درک آن توسط افراد تاثیر بالایی دارد و از عوامل تاثیرگذار بر انواع تجربیات افراد ، معنا و خاطره ، حس مکان و محرک های حسی است . هدف ما از ابتدای این پژوهش در جهت شناخت و استخراج عوامل مختلف تاثیرگذار بر حضور و تجربه افراد و یا عدم آن ، در فضاهای شهری و به کارگیری این عوامل در راستای بهبود عینی جوامع امروزی می باشد . برای تبیین مفاهیم فضای شهری از نظرات دورکهایم ، گل ، کار و کارمونا و ... ، مفاهیم حضور از نظرات لامبارد ، دیلتون ، اشلوارب ، چالمرز و ... و در مفاهیم تجربه از نظرات بنیامین ، زیمل ، تانکیس ، میدلتون و ... بهره می بریم . در این پایان نامه از روش تحقیق کیفی اشتفاده شده است بدین ترتیب که ابتدا از طریق روش نظریه مبنایی به شرح و بیان مفهوم ، روند و تعامل بین افراد می پردازد . با استفاده از این روش ابتدا به مصاحبه و جمع آوری اطلاعات پرداخته و از محدوده مورد تحقیق چندین بار بازدید نموده و با استخراج شاخص ها و عوامل مختلف به توسعه دسته های اطلاعاتی خود پرداختیم . در ادامه از طریق تکنیک تحلیل محتوا و هرمونوتیک به تحلیل و استنباط معانی نهفته در متون مصاحبه پرداخته و معانی و کدهای نهفته در این متون را استخراج و دسته بندی نمودیم . نتایج حاصل از پژوهش در مطالعه موردی – خیابان ولی عصر تهران – نشان می دهد که میزان حضور و تجربیات ذهنی افراد در این فضا رو به افزایش است و به دلیل از دست دادن معنا این فضا در حضور و تجربیات عینی و جمعی با توجه به پتانسیل بالای این خیابان ناکام مانده است . عواملی احساسی نظیر بو ، رنگ ، صدا ، استفاده از المان هایی نظیر درختان برای ایجاد سایه و فضایی دلنشین ، معنا ، خاطرات و مسائل مرتبط با هویت فردی و اجتماعی و گذشته افراد از سویی و عوامل فعالیتی مانند کاربری های تجاری ، مراکز تفریحی همه شمول تاثیر بالایی در میزان حضور و تجربه افراد در این خیابان دارد .

عمدتا کیفیت زندگی با رضایتمندی کلی از زندگی تعریف می شود و ادراک ذهنی از شرایط زندگی یک فرد است. این پژوهش با عنوان " تاثیر کاربری زمین در بعد فضایی – کالبدی کیفیت زندگی" بر آن است تا بواسطه ی شناسایی مولفه های کاربری زمین موثر بر میزان رضایتمندی شهروندان از معیارهای کالبدی – فضایی وضعیت کیفی زندگی شان ( در اینجا محله مبارک آباد ) بپردازد. برای تحقق این هدف از " رویکرد کاربر محور و مطالعات رفاه فردی" استفاده شده و کیفیت زندگی معادل احساس رضایتمندی از زندگی در نظر گرفته شده است، بدین منظور به مطالعه ذهنی شاخص ها با استفاده از نظر شهروندان در سطح محله پرداخته شده است.با در نظر گرفتن مطالعات نظری و تجربی انجام یافته، معیارهای دسترسی به خدمات شهری، وضعیت سکونت ، تناسب کاربری ها با ویژی های طبیعی محله، وضعیت خطوط ارتباطی ، مکان ها و فضاهای شاخص در این راستا شناسایی و انتخاب شدند تا تاثیرشان بر رضایتمندی از بعد کالبدی-فضایی کیفیت زندگی مورد تحلیل قرار گیرد. با تشریح روش شناسی بررسی کیفیت زندگی در راستای موضوع پژوهش، روش های آماری مانند تحلیل عاملی، آزمون فریدمن و رگرسیون چند متغیره گام به گام به منظور تحلیل داده های گردآوری شده بوسیله پرسشنامه انتخاب شدند. سپس با بکارگیری آزمون ها آماری ، به بررسی اهداف پژوهش و یافتن پاسخ های مناسب برای پرسش های پژوهش بودیم. با استفاده از تحلیل عاملی ، معیارهای موثر شناسایی و در قالب 6 فاکتور با بارهای عاملی بالای 0.4 دسته بندی شدند.نامگذاری انجام شده برای این فاکتورها بدین صورت است: رضایت از وضعیت ترافیکی و آرامش محلی ، رضایت از دسترسی به خدمات اساسی،رضایت از ارتباطات، رضایت از کیفیت محیط زندگی،رضایت از دسترسی به خدمات عمومی، رضایت از وضعیت سکونت. سپس با استفاده از امتیازات فاکتورهای بدست آمده از تحلیل عاملی بوسیله آزمون فریدمن به بررسی کیفیت زندگی در زیر محله ها پرداخته شد و نسبت به یکدیگر رتبه بندی شدند.در انتها رگرسیون گام به گام ما را به نحوه ی ارتباط متغییرهای مستقل و وابسته تحقیق راهنمایی کرده و میزان اهمیت و تاثیر هر معیار در میزان رضایتمندی کلی از زندگی مشخص شده است.این معادله نشان می دهد که بیشترین امتیاز از آن معیار وضعیت ترافیکی و آرامش محلی است و معیار دسترسی به خدمات عمومی از کمترین اهمیت برخوردار است.

از مسائل مهمی که در اواخر قرن نوزدهم، شهرهای بزرگ جهان با آن مواجه شدند، ساخت بناهای بلند با شیوه امروزی است. این گونه ساختمان ها در ابتدا به منظور بهره گیری بهتر از زمین های مرکز شهر مورد استفاده قرار گرفتند. با گذشت چند دهه از ظهور بلند مرتبه سازی در شهرهای بزرگ ایران، هر چند ناظر بر حضور و گسترش روزافزون اینگونه بناها هستیم، لیکن، نارسایی ها و تأثیرات نامطلوب آن ها بر ساختار نظام شهری کشورمان نیز مشهود می باشد. محور اصلی تحقیق حاضر در راستای ارزیابی اثرات کالبدی – فضایی بلند مرتبه سازی در محله زعفرانیه است.با استفاده از جدول سوات نقاط قوت و ضعف، و نقاط فرصت و تهدید مورد ارزیابی واقع گردیده و در نهایت استراتژی های مطلوب استخراج شده است. واژگان کلیدی: بلند مرتبه سازی، اثرات کالبدی – فضایی، روش سوات، محله زعفرانیه

یکی از مهمترین موضوعاتی که در مورد کیفیت فضای شهری ونیز در زمینه تاثیرات متقابل انسان و محیط نقشی شایان توجه را ایفا می کند موضوع احساس و ادراک فضا و به تبع ان ادراک محیط و ایجاد خاطره ذهنی است.این پایان نامه با هدف شناسایی سیاستهاو راهبردهای عملیاتی و جزئیات اجرایی وتبیین ظوابط اصول وراهنماهای طراحی فضای شهری نگارش شده است. چارچوب نظری برپایه نظریات روانشناسی احساس وادراک نظریات مرتبط با حس مکان ونظریات فضای شهری وتاثیرات متقابل آنها بر یکدیگر شکل گرفته ودر نهایت عوامل تاثیرگذار بر احساس وادراک در فضای شهری با رویکرد حس لامسه وشنوایی در جدولی جمع بندی وتدوین شده است. به طور کلی در این تحقیق برای شناسایی از روش پیمایشی استفاده شده است.در رساله حاضر با توجه بر پروژه محور بودن موضوع روش فرایند طراحی که در آن سلسله مراتب اهمیت دارد به کار رفته ودر نهایت طراحی شامل پلانها نماها وپرسپکتیوها با مقیاس مناسب در فصل آخر آورده شده است.

گردشگری، افزون بر اینکه از جمله فعالیت های اصیل و باستانی انسان است، در عین حال مهمترین عامل فرآیند توسعه با اثر مضاعف می باشد و تاثیر زیادی بر فضاهای شهری دارد. گردشگری انواع مختلفی دارد و شناخت انواع گردشگری برای برنامه ریزی در این عرصه اهمیت اساسی دارد. یکی از قدیمی ترین انواع این گردشگری ها، گردشگری مذهبی است که پتانسیل ها و ظرفیت های این نوع گردشگری در شهر های ایران فراوان و بسیار گران بهاست. شهر قم یکی از مهمترین مراکز مذهبی کشور محسوب می گردد که نقش ملی آن در مولفه های زیارت و گردشگری مذهبی و فرهنگی نهفته است. شهر قم به لحاظ دارا بودن ویژگی های خاص مذهبی، دومین مکان زیارتی کشور بعد از شهر مشهد محسوب می شود که علیرغم وجود پتانسیل های خاص مذهبی، مرکز ثقل جهان تشیع، وجود حوزه های علمیه و مرکزیت علوم انسانی و اسلامی، نتوانسته موفقیت چندانی را به واسطه عدم وجود برنامه ریزی، آشفتگی های کالبدی شهر، کمبود امکانات مورد نیاز و...، حاصل نماید. توسعه مطلوب شهر قم در پی توسعه گردشگری نه تنها به لحاظ ضرورت ایجاد محیطی مطلوب برای زندگی شهروندان در مقیاس محلی دارای اهمیت است، بلکه در مقیاس ملی و فرا ملی نیز ارزشمند است و می تواند معرف فرهنگ و زندگی اجتماعی و شهرنشینی ایران به سایر کشورهای اسلامی و غیراسلامی باشد. برای رسیدن به اهداف فوق، سیاستگذاری های درست، تدوین راهبردهای مناسب و کارآمد و برنامه ریزی در چارچوب سیاست ها امری ضروری است. یکی از ابعادی که رسیدن به همه موارد مذکور را دارا می باشد، برنامه ریزی ارتقاء ظرفیت ها و پتانسیل های گردشگری با استفاده از برنامه ریزی استراتژیک و بهره گیری از روش swot با درک و شناخت کافی از نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدیدها و با بررسی محدودیت ها، امکانات، سطح نیازهای گردشگران و به طور کلی وضعیت گردشگری شهر قم می باشد. برنامه ریزی ارتقاء پتانسیل های گردشگری مذهبی شهر قم در برگیرنده بررسی عناصر و اجزای تشکیل دهنده گردشگری مذهبی شهر قم، تحلیل عناصر و اجزای موجود و مکان گزینی مراکز و یا مجتمع های گردشگری، تعیین مسیر های ویژه گردشگری، ارتقا کمی و کیفی جاذبه های شناخته شده و ناشناس و ایجاد زمینه جهت افزایش ارتباط عناصر گردشگری یعنی جاذبه ها، تسهیلات و خدمات، حمل و نقل و... می باشد.

امروزه مشارکت مردمی و نحوه جذب افراد به امور شهری در سرفصل بسیاری از بخشهای برنامه ریزی و طراحی شهرها قرار گرفته است. تا چندی پیش تهیه طرح های جامع و تفصیلی (که امروزه نیز در کشور ایران رایج است) یکی از متداول ترین راه های تعیین نحوه توسعه کالبدی شهرها بوده است. این طرح ها توسط برنامه ریزان و بدون درنظر گرفتن افراد ساکن و اشخاصی که تحت تاثیر این برنامه ها قرار می گیرند تهیه می شود و به همین دلیل با موانع اجرایی بسیاری از جمله عدم همکاری افراد مواجهه می گردند. این در حالی ست که امور شهری به خصوص برنامه ریزی محلات در بسیاری از کشورهای توسعه یافته با مردم و یا گاهاً توسط ساکنین و ذی نفعان تدوین می شود. در این طرح سعی بر آن شده است تا ابتدا برخی از مفاهیم نظری همچون اهداف، نظریات، پیش نیازها و پیامدهای مشارکت شهروندی ارائه شود و برخی از تکنیک های به کار رفته در سایر کشورها بررسی و تحلیل گردد. بدین ترتیب با توجه به شرایط محدوده برنامه ریزی که دو محله تاریخی سرچشمه و نعلبندان شهر گرگان تعیین شده است و امکانات موجود تلفیقی از تکنیک ها صورت پذیرفته و فرآیند برنامه ریزی مشارکتی تعیین شود. در نهایت مقرر شد برنامه ریزی استراتژیک به عنوان یک فرآیند مشارکت پذیر مورد استفاده قرار گیرد. پس از یک بستر سازی اولیه که شامل تعیین تیم راهبردی (9 نفر) و تیم داوطلبین مشارکت ساکن در محدوده (32 نفر) و توجیه این افراد می باشد، مقرر گردید شرح خدمات برنامه توسط تیم راهبردی و با نظارت محقق تهیه و طی کمیته های شهروندی با ساکنین بافت نهایی و تایید شود که این امر طی مراحل مختلف صورت پذیرفته و به تفصیل در فصل چهارم بیان شده است. مهمترین مزایای این برنامه جذب اعتماد افراد و ایجاد حس تعلق آنان نسبت به محیط پیرامون و افزایش میزان اجرایی بودن طرح نهایی است. چرا که برای هر برنامه پیشنهادی و اقدامات اجرایی با افراد ساکن و مالکین عرصه هایی که تحت تاثیر پروژه قرار می گیرند رای زنی و توافق شده است. بدین ترتیب در این پروژه طرحی در مقیاس دو محله ارائه گردیده که نه تنها نظرات مردمی در آن دخالت داشته بلکه توسط همین افراد تهیه شده است. آموزش شهروندی و سطوح نسبتاً بالای مشارکت صورت پذیرفته از دستاوردهای باارزش و مهم در این طرح می باشد.

پژوهش حاضر بر مبنای بررسی نقش مولفه معنا در شکل گیری حس مکان در فضای شهری و در راستای پاسخگویی به سوالاتی مبنی بر اینکه مولفه معنا در هر یک از گونه های خود ( شامل معانی موجود در ذهن انسان و معانی موجود در مکان )، چه سطحی از معنا را می سازد و چگونه در فرایند شکل گیری حس مکان تأثیر می گذارند ؟ و اینکه معانی موجود در ذهن انسان، بر اساس مرتبه ای که از سطوح گوناگون معنا منتقل می کنند، چه سطحی از مفهوم حس مکان را برای انسان قابل درک می سازند؟ آغاز گردید و بر همین اساس در پی دستیابی به اهدافی در خصوص بررسی چگونگی ارتباط گونه های مختلف مولفه معنا ( شامل معانی موجود در ذهن انسان و معانی موجود در مکان )، با سطوح گوناگون معنا ، چگونگی تأثیرگذاری آنها در فرایند شکل گیری حس مکان و همچنین بررسی ارتباط میان ادراک سطوح مختلف معانی موجود در ذهن انسان و چگونگی رسیدن به مراتب گوناگونی از حس مکان بر مبنای هر یک از سطوح مرتبط با معانی مذکور ، بر آمد. در واقع آنچه بر اهمیت این پژوهش تأکید نموده و زمینه ساز انجام آن گردید، ضرورت اتخاذ رویکردی عمیق به تجربه و ادراک معنادار مکان و دست یابی به سطوح ژرف حس مکان است که فراهم آورنده بستری باشد که در آن افراد به ادراک معانی موجود در مکان و همچنین به خلق معانی ارزشی و نمادین از مکان در ذهن خود، نائل گردند و پیوندی ارزشی، عاطفی و نمادین میان خود و مکان بوجود آورند. این پژوهش بر اساس جنبه های نظری شامل چندین مفهوم مرتبط با بحث اصلی می باشد که از میان آنها می توان به مفاهیمی نظیر فضا، مکان، حس مکان ، معنای مکان و ادراک محیطی اشاره نمود که جمع بندی های حاصل از ارتباط میان آنها، زمینه ساز تنظیم چارچوب نظری تحقیق گردیده است. لذا در راستای بررسی و تحلیل روابط میان مفاهیم مختلف از قبیل سطوح معنای مکان ، سلسله مراتب حضور انسان در مکان و سطوح گوناگون حس مکان که چارچوب نظری مذکور بر پایه آنها بنا نهاده شده است، خیابان ارگ شهر مشهد بعنوان نمونه موردی و بستری برای تحلیل های مورد نظر ، انتخاب گردید. بنابراین در این پژوهش که از گونه تحقیق های کیفی می باشد ، به منظور جمع آوری اطلاعات و داده ها در نمونه مورد مطالعه، از روش مصاحبه نیمه طراحی شده، استفاده گردید و با بهره گیری از روش های کدگذاری و هرمنوتیک و تفسیر داده ها، به تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از مصاحبه ها پرداخته شد. در نهایت یافته های تحقیق و آنچه از تحلیل های انجام شده حاصل گردید ، مبتنی بر آن است که ادراک معانی موجود در مکان که مرتبط با ادراک معانی فیزیکی می باشند، با طیف کاملی از برون بودگی و صرفاً مراتب اولیه درون بودگی مرتبط می باشند که این امر می تواند عمدتاً منجر به بی تفاوتی نسبت به مکان و یا حداکثر آگاهی از قرارگیری در مکان گردد. همچنین ادراک معانی موجود در ذهن انسان که مرتبط با ادراک معانی شخصی و اجتماعی می باشند، مراتب بالای حضور در مکان و ارتباط و پیوند مستحکمی میان انسان و مکان که شامل درون بودگی وجودی می باشد را در بر می گیرند و بر مبنای آن، از همذات پنداری، تعلق و دلبستگی به مکان تا حضور در مکان و فداکاری برای آن را شامل می شوند که این سطوح نشانگر عالی ترین سطوح حس مکان هستند.

خیابان در ابتدا عنصر اصلی ساختار شهر بوده و به عنوان یک فضای شهری انسان محور شناخته شده است. اما با ورود به دوران صنعتی شدن و مدرنیته به شکل ماشین محور در آمده است. در کشورهای جوامع پیشرفته شکل خیابان ها به جایگاه اصلی خود در زندگی مردم بازگردانده شده است. اما کشورهای در حال توسعه در مرحله گذار خیابان از نقش تراوری به نقش اجتماعی اند. در این بین ارتباط خیابان ها با محیط زیست و اجتماع فراموش شده است و شرایط نامطلوب و ناپایدار برای زندگی در خیابان و بافت اطراف بوجود آورده است. خیابان های کامل، با در نظر گرفتن نیازهای اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی جامعه مورد نظر، سعی بر ایجاد زمینه ی حضور کلیه افراد با هر توانایی جسمی و حرکتی دارد. در واقع بازگشت به معیارهای خیابان های شهری جمع پذیر از نخستین اهداف استفاده از آن است. در این پروژه ابتدا به معرفی فضاهای شهری پرداخته، سپس نظریات نظریه پردازان خیابان بررسی گردیده و معیارهای مطلوبیت از دیدگاه نظریه پردازان با معیارهای مطلوبیت خیابان های کامل تطبیق داده شده است و با بررسی نمونه های موفق در جهان، اهداف و سیاست های رسیدن به این دسته از خیابان ها شناسایی شده است. در بررسی نمونه موردی، خیابان شهید بهشتی واقع در منطقه منطقه 1 شهرداری اصفهان و محدوده منطقه 3 اصفهان تاریخی برای بررسی ویژگی های خیابان های کامل انتخاب گردیده است. لذا ابتدا معیارهای مطلوبیت خیابان های کامل در این خیابان با کمک روش های عکسبرداری، برداشت های میدانی، مصاحبه با افراد، مطالعه اسناد بالادست در راستای رسیدن به اهداف، استفاده از پتانسیل ها در جهت تبدیل خیابان شهید بهشتی به خیابان کامل، و حضور پذیر کردن خیابان برای استفاده کنندگان حال و آینده، دسته بندی و تحلیل شده است. سپس با استفاده از روش فهرست معیارها، معیارها ارزیابی و رتبه بندی شدند. در نهایت با توجه به پروژه محور بودن تحقیق صورت گرفته به ارائه اهداف، راهبرد و چارچوب طراحی شهری و در نهایت طرح جامع سه بعدی در حوزه طراحی پرداخته شده است.

جنبش نوشهرگرایی در مقابل توسعه افقی شهرها و ناکارامدی ساختار و عملکرد آنان بوجود آمد. این جنبش با رویکرد احیاء سکونتگاه های زیستی به کمک حفظ ساختارهای سنتی آنان و ایجاد جوامع محلی در آن ها محبوبیت یافت. نوع معیارهای آن سنتی بود و در قالب پیاده محوری، مسکن مختلط، کاربری های متنوع و متراکم ، فضاهای عمومی فعال و کانون های فعالیتی پر رونق و استفاده از مشارکت شهروندان وضعیت شهرها و محلات را بهبود بخشید. این تحقیق بدنبال یافتن رهیافت های عملی برای باز طراحی محله مسکونی کوی فرهنگ، از میان مفاهیم و معیارهای نوشهرگرایی است. این نهضت سابقه ای درخشان در طراحی و برنامه ریزی محلات داشته و آزموده شده است. بنابراین می توان از راهکارهای آن برای بهبود وضعیت محلات نوساز که با مشکلات عدیده ای چون کمبود امکانات رفاهی، خدماتی و فرهنگی، دچار بی هویتی و مشکلات ناشی از تفکر منطقه بندی شده اند، استفاده نمود. رویکرد اصلی تحقیق بر اساس ایجاد وحدت و مشارکت محلی برای ایجاد محله ای مستقل و خود کفا است، که یکی از جریان های اصلی نوشهرگرایی بر آن استوار شده است.

چکیده: خیابان با تعریف بستری جهت حضور انسان، باید پاسخگوی رابطه متقابل انسان با خیابان به عنوان یک فضای عمومی باشد؛ که در این امر، شناخت نیازها، فعالیتهای انسان و بیان درستی ازالگوهای رفتاری آن ضرورت دارد. ارتباط انسان با محیط پیرامون خود، در مقیاس خیابان با بیان یک فضای عمومی، با بروز فعالیت های اجتماعی،مشارکت و حضور، ناشی از گفتمان دموکراتیک انسان با خیابان در محیطی آزاد می باشد. شایان توجه است این گفتمان، علاوه بر تاثیر بر حضور انسان و فعالیت های آن، در کالبد خیابان نیز موثر است. با حضور انسان در خیابان، بازی میان فرد با فرد و فرد با محیط آغاز می گردد. این بازی به بیان گادامری و یا کنش ارتباطی به بیان هابرماسی، با ارتباط دو نفر آغاز و در مقیاس بزرگتر در قالب بیان دیدگاه ها و خواسته ها عمومی شکل می گیرد. میزان مشارکت شهروندان در این روند، نشان از آزادی عمل و ظرفیت فضا در درگیر شدن هرچه بیشتر آنها دارد. اگر فضای شهری در جهت کارکرد معین و تعریف شده شان (کارکردهای خواسته)، مصرف نشوند کاربران فضایی فراتراز فضای خواسته شده را باز تولید می نمایند. بازتولید فضا از تغییر هدف کاربران خیابان ناشی می شود. خیابان انقلاب از جمله محورهای واجد ارزش اجتماعی تهران است که روزانه طیف گسترده ای از مخاطبین را به خود جذب می نماید.مخاطبانی که برای انجام فعالیت های ضروری مراجعه می کردند و علاوه بر رفع نیازهای پایه خود، نیاز به بیان شدن و دیده شدن دارند. خرید تفریحی کتاب های، رفتن به سینما و کافه ها و شرکت در فعالیت مدنی در خیابان انقلاب، حرکت انسان زیرزمینی داستایوفسکی برای حضور در جهان مشترک آرنت، نوعی بیان اجتماعی و دموکراتیک از مفهوم خیابان انقلاب است. این حضور و بیان شدن در مقابل دیگران از فعالیت های اجتماعی ساده شروع تا فعالیت های مدنی ادامه پیدا می کند.در چارچوب مدنیت میزان عمومیت، براساس میزان حضور تمامی گروه ها، یک فضیلت محسوب می شود.در این پژوهش از روش تحقیق کیفی و بر پایه مطالعات میدانی(گفتگوهای عمیق با مخاطبان خیابان انقلاب)، مطالعه در محور انقلاب حد فاصل میدان انقلاب تا میدان فردوسی صورت پذیرفته است. نتایج نشان می دهد برتری فعالیت های ضروری در ساعات کاری،عامل جذب کاربران این محور می باشد و نقش روشنتری در تصویر ذهنی شهروندان داراست.فعالیت های مرده در ساعت های پایانی روز خود را نشان می دهد که سرعت تردد بالای سواره در خیابان میزان تعاملات اجتماعی را کاهش و عدم امنیت اجتماعی را افزایش داده است. نتیجه اینکه تمایل شهروندان به حضور اجتماعی در این فضای عمومی شهری که نشان از نمودهای دموکراسی فضا، یعنی آزادی عمل همه ی شهروندان، برای بیان شدن، بدون قید و شرط های نظارت مستقیم، بخشی از مطالبات شهروندی آنها میباشد. واژگان کلیدی : حوزه عمومی، دموکراسی، فضای عمومی، خیابان انقلاب.

فضاهای عمومی، فضاهای قابل دسترس برای همه افراد خارج از سن و جنس هستند و یک محل اجتماعی دموکراتیک برای شهروندان و جامعه را نمایش می دهند. این عرصه ها امکان اجتماع، کنش متقابل و برخوردهای رودررو و آزادانه را در اختیار انسان ها قرار می دهند. از دیگر مزیت های فضای عمومی با کیفیت بالا، ایجاد فضایی برای حوادث مهم اجتماعی است که اگر بخوبی مدیریت شوند، تأثیر مثبتی بر محیط شهری گذاشته و باعث پیوستگی بیشتر اجتماعی خواهند شد. فضاهای جمعی با هدف ایجاد فضای تفرج، همچون دیگر فضاهای عمومی امکان بروز تعاملات اجتماعی مفید را فراهم می آورند. باغ از جمله فضاهای جمعی است که با هدف تفرج و گردهمایی در بستر طبیعت شکل گرفته است. با توجه به مزایای فضای عمومی که در بالا به آن اشاره شد، تعامل باغ با محیط پیرامون و فعالیت های اطراف، افزایش کیفیت مکان تفرج را سبب می شود. شهر کوچک ماهان در سی و پنج کیلومتری جنوب کرمان، با تاریخی کهن و جغرافیایی سرشار از شکوه و زیبایی، از جمله مناطق خوش آب و هوای این استان می باشد. وجود آستانه شاه نعمت الله ولی و باغ شاهزاده که مکان های عرفانی، تاریخی محسوب می شوند؛ این شهر را مورد توجه گردشگران قرار داده است(گلاب زاده،1384). طراحی منحصر به فرد باغ شاهزاده در خارج شهر و در بستر طبیعت، موجب شده بود تا اکثر قریب به اتفاق زائرین مرقد شاه نعمت الله، فرصت ویژه ای را برای بازدید از آن اختصاص دهند. امکان حضور در مکان تفرج پیرامون شهر، بهره مندی از طبیعت بکر و تعامل با آن، از عوامل مورد استقبال قرار گرفتن این فضای شهری است. شکل گیری باغ در لبه شهر، همچنان که از نقاط قوت این مکان محسوب می شود، بدلیل نبود فضای شهری تعریف شده و اتصال دهنده این دو عنصر گسست فضایی شهر و باغ را نیز موجب شده است. ارتقا سطح کیفی میدان ورودی باغ و ایجاد پیوستگی میان شهر و باغ تأثیر بسزایی در افزایش تعداد گردشگران خواهد داشت. از همین روست که این پروژه در پی آن است تا با شناخت بستر و ویژگی های منظرین سایت، با طراحی حلقه اتصال شهر و طبیعت، و همچنین خلق فضاهای عمومی تعریف شده مرتبط با مفصل، ضمن حفظ منظر طبیعی و تاریخی باغ، گسست فضایی را کاهش دهد. ایجاد فضاهای باز از جمله گردشگاه و فضای سبز در تعامل با باغ- رستوران های ترکیب شده با بافت شهری به محدوده پیرامون باغ شاهزاده ماهان صورتی دلپذیر میدهد و چنانچه این فضای جدید به دست طراحان ورزیده و مجرب به اجرا در آید به عنوان آثار بارز و همیشگی شهر محسوب شده و به شهر چهره و هویت ویژه ای خواهد بخشید که علاوه بر استفاده ساکنین پتانسیل جذب توریست را افزایش خواهد داد و این خود در توسعه اجتماعی- اقتصادی شهر نقش بسزایی خواهد داشت.

فضاهای عمومی در شهر ها همیشه به گونه ای طراحی شده اند که دسترسی عابر پیاده به آنها امکان پذیر باشد . اما در طی دهه های اخیر و افزایش روز افزون وسایل حمل و نقل و گسترش شهر ها این دسترسی ها محدود شده و در بعضی نقاط در محدوده مرکزی شهر ها به کلی قطع شده است.فضای زیر پل های سواره به عنوان یکی از فضاهای عمومی شهری، به دلیل عدم توجه به کیفیت فضایی مناسب مخصوص عابران پیاده، به فضا های گمشده در شهر تبدیل شده اند. رویکرد طراحی این پژوهش برای فضای گمشده زیر پل گیشا رویکرد منظر است.در این طراحی با توجه به اینکه طراحی منظر شهر کلیتی متشکل از کالبد شهر و ادراک برآمده از تجربه آن توسط شهروندان است. نیاز به مدلی داریم که محیط شهری را به عنوان یک ساختار و مکان دیده و همزمان علاوه بر توجه به خصوصیات کالبدی و بصری فضا به معنا و فعالیت های که در فضا رخ می دهد بپردازد .در این راستا از مدل مکان پایدار استفاده شده است. روش طراحی در این پروژه با استخراج اهداف طرح از مطالعات مبانی نظری ، شناخت نقاط قوت و ضعف فضا و اطلاع از خواست گروه های ذینفع و ذینفوذ، شروع میشود ، و سیاسگذاری ها و تهیه برنامه ها و در نهایت ارائه گزینه های طراحی برای مسئله مورد نظر پیشنهاد داده میشود.در نهایت در طراحی این فضا سه زون اصلی با سه ماهیت متفاوت و متناسب با زمینه اطراف طراحی شده است . حوزه شرقی فضایی با اصالت گذری ایستگاهی و تفریحی، حوزه میانی با اصالت تجاری، محله ای و حوزه غربی با اصالت ایجاد کاربری جدید در فضا طراحی میشود. این نوع طراح علاوه بر پاسخگویی به نیاز های استفاده کنندگان دائمی این فضا ، محلی برای حضور گروه های جدیدی در فضا ایجاد خواهد کرد. و هم در شهر به عنوان یک نشانه شهری خواهد بود .

ادراک فرآیندی هدفمند است که از طریق آن، اطلاعات حسی دریافتی از محرک های محیطی را بازشناسی و سازماندهی می کنیم و به آن ها معنا می بخشیم. چهار بعد گوناگون ادراک شامل بعد شناختی، احساسی، تفسیری و ارزیابی است. ادراک فضای شهری فعالیتی است که زمان و حرکت را در بر می گیرد. زمان، یک نیروی هدایت کننده ی رفتار است و با حرکت رابطه ای تنگاتنگ دارد. زمان در حرکت طبیعت، بر اساس چرخه ای بودن(فصول سال، روز و شب و ...)، و زمان در حرکت انسان، بر اساس سرعت حرکت و با در نظر گرفتن فاصله(مسافت طی شده) بررسی می شود. در این پژوهش ابتدا تعریفی از مولفه های ادراک و زمان ارائه می شود و نقش زمان در هریک از ابعاد ادراک بیان می گردد، سپس در مبانی نظری، شاخص های موثر در هر یک از آن ها بر اساس مدل ادراکی گیبسون دسته بندی و تعریف می گردند. در مرحله ی بعد در روش شناسی پژوهش، با استفاده از پرسشنامه و آزمون های آماری، رابطه ی بین مولفه های زمان و ابعاد شناختی و احساسی ادراک، و نیز شدت همبستگی بین آن ها سنجیده می شود. در نهایت مشخص می گردد کدامیک از شاخص های زمان می تواند بر شاخص های ابعاد شناختی و احساسی ادراک تاثیر گذار باشد. هدف از این تحقیق بیان نقش زمان در ادراک فضای شهری، و شناخت مولفه های تاثیر گذار زمان(در حرکت انسان و طبیعت) بر ابعاد شناختی و احساسی ادراک توسط استفاده کنندگان از فضای شهری است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که زمان در حرکت انسان بر ادراک شناختی انسان از فضا تاثیر می گذارد. به گونه ای که هرچه سرعت حرکت انسان کمتر و مدت زمان حضور انسان در فضا بیشتر باشد، میزان یادآوری و ادراک ویژگی های بصری فضا بیشتر است. همچنین زمان در حرکت طبیعت بر ادراک احساسی انسان از فضا تاثیر گذار است. به گونه ای که در طول روز و شب، شدت و میزان بروز احساساتی چون حس امنیت، خستگی، لذت، اضطراب، آرامش، عصبانیت و ... متفاوت است. در این راستا ادراک برخی از ویژگی های بصری و عملکردی فضا(نظیر رنگ و کاربری)، با مدت زمان حضور انسان در فضا رابطه ندارد. همچنین بروز برخی از احساسات(نظیر غم، شادی و ترس) با چرخه ی کوتاه مدت(شب و روز) و بلند مدت(تابستان و زمستان) زمان رابطه ندارند. علت این امر را می توان در تفاوت در ویژگی های فردی، حالات احساسی و عاطفی درونی افراد و نیز ویژگی های کالبدی و غیر کالبدی محیطی که افراد در آن حضور دارند، جست و جو نمود.

امکان بازتولید پذیری اثر هنری منجر به گسترش آثار هنری و حرکت آن از جایگاه ابتدایی خود ( نزد خواص) به میان مردم شد. این امر سبب پدیدار شدن هنر در عرصه عمومی شهر ها و در میان زندگی روزمره شد. اما آنچه به نظر میرسد استفاده از هنر جهت داده شده در فضای شهری است. در ابتدا اینگونه به نظر می رسد که در عصر حاضر طراحان بنا به ذائقه و خواست مشتریان خود دست به طراحی می زنند ودر واقع این توده مردم و جامعه هستند که با انتخاب هایشان فرهنگ تصویری جامعه را می سازند. حقیقت این است که بخشی از آن چیزی که به آن زیبایی شناسی می گوییم سلیقه ی عمومی جامعه و جزئی از فرهنگ است اما بخش دیگر زیبایی در دنیای مدرن سرمایه داری به کالایی برای مصرف تبدیل شده است؛ کالایی که برای توده مردم تولید میشود و شاید بر طبق نظر زوکین خواست های آنها را شکل می دهد. در تحقیق حاضر سعی شده است با استفاده از تئوری تولید فضای هانری لوفور و معیارهای زیبایی شناسی مستخرج شده از عقاید نظریه پردازان مکتب فرانکفورت، آثار هنری ، هنر خیابانی و نیز تابلو ها و بیلبوردها را در خیابان ولیعصر تهران به عنوان رسانه های شهری، مورد بررسی و تحلیل فرار دهیم. و در نهایت به تحلیل زیبایی شناسی فضاهای شهری خیابان ولیعصر تهران و نقش عوامل موثر در تولید و بازتولید فضاهای شهری بپردازیم.در این پژوهش کیفی ، با استفاده از روشهای تحلیل محتوا و روش mapping & notation به دنبال به دنبال پاسخگویی به سوالات زیر هستیم: سوال 1 معیارهای زیبایی شناسی فضا شهری از دید مکتب فرانکفورت چیست؟ سوال2 فضای تصور شده یا ذهنی (فضای متخصصان) خیابان ولیعصر از کدام عناصر زیبایی شناسی فرانکفورت در تولید فضا برخوردار است و حضور معیارهای فوق از دید استفاده کنندگان فضای شهری خیابان ولی عصر چگونه است؟ سوال 3 فضای زیست شده خیابان ولیعصر از کدام عناصر زیبایی شناسی فرانکفورت در تولید فضا برخوردار است و حضور معیارهای فوق از دید استفاده کنندگان چگونه است؟

شهر به عنوان یک کل و محله به عنوان جزئی از آن، ارگانیسمی زنده و پویاست. بنابراین همواره درگیر تحولاتی پیوسته و آرام است؛ تحولاتی که در زمان هایی، به دلیل عزم حاکمان و برنامه ریزان شهری، یکباره صورتی بنیادین و همه جانبه پیدا می کنند. مطرح شدن اندیشه های نوباوری در عرصه شهرسازی نیز یکی از همین مقاطع زمانی است. پژوهش حاضر با در نظر گرفتن این اندیشه به عنوان عامل اصلی تحول محلات مسکونی کشور در دوران معاصر، در پی آگاهی یافتن از ابعاد تاثیرپذیری محله ایرانی از این الگو در جهت تدوین چارچوب مداخلات آتی در این عرصه های شهری است. به همین جهت نیز با محدود نمودن دامنه مطالعات، به بررسی محلات مسکونی شهر زنجان؛در گام اول به تدوین چارچوب نظری پژوهش در دو بخش "نوباوری و شهر" و "نوباوری و محله" پرداخته و با انتخاب رویکرد ترکیبی از روش تحقیق کمی و کیفی، به شناسایی الگوهای شکل گیری محلات مسکونی شهر زنجان و بررسی تحولات تاریخی آن ها در بستر زمان پرداخته است. نتایج مطالعات انجام شده، حاکی از تاثیر انکارناپذیر الگوی نوباوری ایرانی بر الگوهای طراحی و مداخله در محلات مسکونی شهر زنجان است. نگاهی عملکردگرا به مفهوم مسکن و محله مسکونی به مرور زمان موجب نادیده گرفتن ابعاد متنوع طراحی و بسنده نمودن به معدودی از مولفه های بعد ریخت شناسی و عملکردی، شده است. با در نظر گرفتن ویژگی های محلات مسکونی در زمان شکل گیری و روند تحول تاریخی آ ن ها، در کنار بررسی وضع موجود هر یک در ارتباط با معیارهای طراحی تدوین شده؛ پژوهش حاضر به تدوین چارچوب های طراحی محلات مسکونی شهر زنجان با به کارگیری ماتریس های تحلیلی-کیفی و مدل ارگون پرداخته است.

در پژوهش مورد نظر به تبیین رابطه رویت پذیری – گزاره پذیری قدرت در فرآیند برنامه ریزی شهری تهران پرداخته شد. ابتدا مفهوم قدرت نزد فوکو که متفاوت از مفهوم قدرت نزد دیگر فیلسوفان و اندیشمندان می باشد را بررسی شد. قدرت نسبتی از نیرو هاست، یا به عبارت بهتر، هر نسبتی از نیروها یک نسبت از قدرت است. فوکو هدف خود را در تحلیل قدرت خود این چنین معرفی می کند : نقد عملکرد هایی که به ظاهر خنثی و مستقل می آیند؛ نقد آن ها به ترتیبی که خشونت سیاسی که به شکلی مبهم از مجرای آن ها اعمال می شود، افشا شده و بدین ترتیب امکان مبارزه با آن ها فراهم گردد. (فلابجرگ و ریچاردسون، 1387،67) هر سامانه قدرت دو امر رویت پذیری و گزاره پذیری را به یکدیگر پیوند می زند. تغییر چینه های تاریخی بدون این دو امر ناممکن است.با تغییر امور رویت پذیر و گزاره پذیر ، سامانه های قدرت نیز تغییر می یابند. از سوی دیگر فریدمن استدلال می کند که برنامه ریزی به عنوان گونه ای از کنش اجتماعی که اواخر قرن 18 ظاهر شد (عصر روشنگری اروپا) و در طی 150 سال گذشته آهسته در میان رشته های دیگر پیش به سوی برتری نهاد در کنار علوم انسانی و علوم اجتماعی که شالوده آن را بنا نهادند. بنابراین برنامه ریزی و قدرت دارای پیوند هایی می باشند که در واقع تبیین این پیوند ها هدف این پژوهش می باشد. تبیین این پیوند در فرآیند برنامه ریزی تهران در طی دوران مختلف هدف اصلی این پژوهش می باشد. بدین ترتیب الگوی رویت پذیری و گزاره پذیری قدرت در فرآیند برنامه ریزی تهران شناسایی شد و این رابطه با استفاده از روش تبارشناسی و با کمک تحلیل مقایسه ای تبیین گردید. در پایان چنین نتیجه گیری می شود که در فرآیند برنامه ریزی شهر تهران بر خلاف آنکه بین امر رویت پذیر و امر گزاره پذیر ، امر رویت پذیر در نظام برنامه ریزی شهری جنبه اساسی تری داشته ، اما در تاثیر گذاری بر برنامه ریزی شهری و به تبع آن شهر تهران ، امر گزاره پذیر بر امر رویت پذیر غلبه داشته است. اما در سطح کلان ، روابط قدرت ، معمولا ،از گزاره پذیری شروع می شود.

چکیده پایان نامه ( شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده ): در پژوهش مورد نظر به تبیین رابطه تولید فضا وتاثیر قدرت بر آن،دردومیدان توپخانه و بهارستان تهران پرداخته شد. ابتدا به مفاهیم فضای لوفور می پردازیم. به اعتقاد لوفور فضای اجتماعی محصولی اجتماعی است. هر جامعه و شیوه ی تولید آن ، تولیدکنندهی فضای خاص خودش است. به گفته لوفور سازمان دهی محیط و جامعه و آرایش شهرها و مناطق ،همگی وابسته به تولید فضا و نقش آن در باز تولید اشکال اجتماعی اقتصادی هستند.لوفور 3 لحظه ی تولید فضای اجتماعی را معرفی میکند که در تولید فضا نقش اساسی دارند که در هر دوره رابطه بین این 3 لحظه می تواند باعث به وجود آمدن گفتمان فضایی یا رمزهای فضایی بشود در ادامه مفهوم قدرت نزد فوکو که متفاوت از مفهوم قدرت نزد دیگر فیلسوفان و اندیشمندان می باشد را بررسی شد. قدرت نسبتی از نیرو هاست، یا به عبارت بهتر، هر نسبتی از نیروها یک نسبت از قدرت است.فوکو مجموعه ای از اصول و روش شناختی را ارائه می دهد که به کمک آن ها می توان قدرت را فهمید و بررسی کرد. بر اساس منظر فوکو، قدرت ـ و مقاومت و گریزی که برمی انگیزد ـ را باید به عنوان چهره همیشگی تعامل های انسانی لحاظ کرد درهر دوره ای با توجه به گفتمان قدرت وتاثیر شیوه تولید وزیست جامعه تغییراتی در سبک ،شیوه وچگونگی تولید فضا رخ می دهد، رابطه قدرت و تولید فضا را باید در رابطه شکل گیری فضاها و ارتباط آن با سه لحظه فضای لوفور ومخصوصا در بازنمایی های فضا و عمل فضایی دنبال کرد. بنابراین تولیدفضا و قدرت دارای پیوند هایی می باشند که در واقع تبیین این پیوند ها هدف این پژوهش می باشد. تبیین این پیوند در رابطه تولید فضای میدانهای توپخانه وبهارستان در طی دوران مختلف هدف اصلی این پژوهش می باشد. بدین ترتیب با شناسایی روند شکل گیری و توسعه ی میدانها و معرفی مولفه های قدرت در دوره های مختلف به تحلیل ارتباط تولید فضا وقدرت در جامعه ایران پرداختیم. در پایان چنین نتیجه گیری می شود که در فرآیند شکل گیری و توسعه دو میدان توپخانه و بهارستان درشکل گیری میدان توپخانه در هر دوره نشان از بازنمودهای فضای قدرت وتاثیر آن بر فضای زیسته و عمل فضایی داردو با تغیرات توسعه شهر و تغییردر ساختار قدرت ازاهمیت این فضای شهری کاسته شده است.در میدان بهارستان که در ابتدا به عنوان جلوخان 3 باغ مورد استفاده بود با انقلاب مشروطه به نماد مقاومت وقانون در جامعه ایران شناخته شده است با تغییرات ساختار شهر و ساختار قدرت تحولاتی فرمی و ساختاری وکار کردی را در خود دیده است.مجلس که نماد حضور مردم در برابر حکومتهای استبدادی بوده است عنصر اصلی در شکل گیری فضای زیسته و عمل فضایی در این بوده است.تغیرات در شیوه تولید در ساختار جامعه ایران عاملی است که با تغییرات فرم،کارکرد و ساختار این دو میدان در هر دوره قابل شناسایی است. کلمات کلیدی: فضا،تولید فضا،قدرت ،شیوه تولید وزیست، ،میدان توپخانه، میدان بهارستان تهران ،

سالمندی دوره کمال، پرباری و بلندای زندگی هر انسانی است. برآوردهای سازمان ملل حاکی از آن است که تا 40 سال آینده جمعیت افراد 60 سال به بالا ، حدود 24 درصد جمعیت ایران خواهد بود که روندی سریعتر از سایر گروه های جمعیتی خواهد داشت. در فصل اول این پژوهش به بیان کلیاتی در مورد آن می پردازیم. این کلیات در مورد بیان مسئله پژوهش و ضرورت انجام آن، سوالات و اهداف تحقیق، روش انجام پژوهش و نحوه گرد آوری اطلاعات، پیشینه تحقیق، جامعه آماری و روش تجزیه و تحلیل داده ها می باشد. در فصل دوم که به مبانی نظری پژوهش اختصاص دارد، در ابتدا تعریفی از سالمندی ارائه می شود و به بیان نظریه های مختلف در رابطه با سالمندی می پردازیم . سپس با به ویژگی های جسمی و روحی سالمندان و ساختار جمعیتی سالمندان در جهان و ایران اشاره می شود. معیارهایی که در سازمان بهداشت جهانی برای رسیدن به شهری سالمند دوستانه مورد بررسی قرار گرفته توضیح داده خواهد شد و دو تجربه از مطالعات و پروژه های انجام شده ر زمینه پژوهش حاضر را ارائه خواهیم کرد. در فصل سوم به توضیح کامل روش و مراحل تحقیق، چگونگی تدوین معیارها، توضیح روش های تجزیه و تحلیل داده ها به عنوان روش انجام سنجش کیفیت می پردازیم. در فصل چهارم ابتدا ناحیه مورد مطالعه را معرفی خواهیم کرد و در ادامه توضیح علت انتخاب این ناحیه را شرح میدهیم . سپس به سنجش کیفیت معیارهای مطرح شده به روش آزمون t تک نمونه ای و فریدمن خواهیم پرداخت و وضعیت اقدامات را با آزمون خی دو می سنجیم. در فصل پنجم به جمع بندی مطالب گفته شده و بررسی دستیابی به اهداف تعریف شده در پژوهش می پردازیم، و در پایان راهکارها و پیشنهاداتی را برای ارتقاء کیفیت معیارهای ناحیه ارائه می دهیم.

مسیر پیاده مورد نظر در این تحقیق در محله تاریخی جلفا شهر اصفهان قرار دارد. محله جلفا تنها زیستگاه شهری و تاریخی، در حوزه جنوب زاینده رود میباشد که در زمان صفوی برای اسکان ارامنه کوچانده شده از ارمنستان بنا گردیدهاست. وجود 13 کلیساهای ثبت شده، مدرسه فرانسوی ها، دانشگاه های هنر، میدان جلفا و دیگر نشانه هایحاکی از جایگاه بالای آن در شهر اصفهان می باشد. با همه این تفاسیر در حال حاضر با وجود کاربریهای شاخص موجود در این محله محورهای درون آن از میزان پایین نفوذپذیری و خوانایی برخوردار بوده و ارتباط موثری را نسبت به نقش خود با پیرامونش برقرار نمی کند. در این تحقیق تلاش شده است پس از بیان مبانی نظری موضوع و ارائه معیارها، با استفاده از مدارک و شواهدو بررسی نقشه ها به بررسی محله مورد مطالعه پرداخته، تا شناخت دقیق تری به منظور برقراری ارتباط مجدد محله با پیرامونش با استفاده از پیاده راه بدست آید. بدین منظور و با کمک گرفتن از تکنیک چیدمان فضا همپیوندی محورهای محله شناسایی شده و با قبول این فرض که محورهایی که همپیوندی بالاتری دارند تردد پیاده نیز در آنها بیشتر بوده و به تبع آن کیفیت فضا نیز افزایش می یابد، دو گزینه طراحی پیشنهاد گردید. با ارزیابی دو گزینه توسط تکنیک چیدمان فضا گزینه بهینه انتخاب می شود.سپس با توجه به معیارهای بیان شده برای پیاده راه و فضای شهری باکیفیت به طراحی مستقیم گزینه انتخابی میپردازیم.

روابط اجتماعی شکل گیرنده در فضاهای عمومی از ابعاد مختلفی قابل تحلیل و بررسی است. یکی از مهم ترین این ابعاد، بررسی مناسبات قدرت میان کنشگران و رفتارهای آن ها با یکدیگر است. پژوهش حاضر در پی آن است تا با بررسی مفهوم قدرت در روابط اجتماعی موجود در فضاهای عمومی شهری، به بررسی و تحلیل نحوه این تاثیرگذاری و کشف مناسبات قدرت در فضاهای عمومی شهری بپردازد. در این پژوهش با بهره گیری از نظریه فضای اجتماعی بوردیو، رابطه سرمایه-که شاخص پراکنش کنشگران و عادت واره های آنان در فضای اجتماعی است- و روابط عینی بین کنشگران در فضاهای عمومی شهری تحلیل شده است. برای شناخت روابط عینی بین کنشگران در فضاهای عمومی شهری نیز از نظریه بازی بهره گیری شد. پژوهش حاضر به شیوه مردم نگاری که یکی از شاخه های روش کیفی است، در دو سطح پارک های تهران و پارک باغ موزه قصر انجام گرفت و در نهایت این نتیجه حاصل گشت که بین سرمایه و نمود رابطه مابین کنشگران و گروه های موجود در فضا-که حضور و تسلط بر فضا در زمان های متفاوت می باشد- رابطه معناداری برقرار است. رابطه ای که در هر فضای عمومی شهری با شرایط و بستر خاص خود، قابل بررسی و تحصیل خواهد بود. واژه های کلیدی: قدرت، فضای عمومی شهری، فضای اجتماعی، سرمایه، نظریه بازی، پارک.

مجمع ملی برنامه ریزی (national planing foram) npf در سال 1998 م چنین بحث می کند: توسعه گردشگری نیازمند برنامه ریزی و مدیریت جهت تضمین بیشتر بودن منافع مثبت به اثرات منفی صنعت گردشگری می باشد. به همین جهت توسعه گردشگری به چارچوب برنامه ریزی پویا و راهبرد موثر مدیریتی احتیاج دارد. (david son . r .& maitland . r. 1999)توسعه گردشگری توام با منافع مثبت و اثرات منفی اقتصادی، زیست محیطی، اجتماعی و فرهنگی می باشد و هدف برنامه ریزی تعیین چارچوبی برای به دست آوردن منافع مثبت و پرهیز از اثرات منفی می باشد. توسعه گردشگری توام با برنامه ریزی به عنوان یک راهبرد (استراتژی) با در نظر گرفتن و رعایت توسعه نوع مطلوب گردشگری، مشارکت مردم محلی در توسعه، توسعه متناسب و گام به گام و حفظ درآمد ناشی از توسعه در منطقه تضمین کننده توسعه اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی بوده و در عین حال از به هدر رفتن منابع طبیعی و وارد آمدن خسارات جبران ناپذیر به محیط زیست جلوگیری می کند.که به آن گردشگری پایداراطلاق می گردد.در این پایان نامه که از نوع توصیفی تحلیلی است داده ها از طریق پرسشنامه ومطالعات کتابخانه ای ومیدانی گردآوری شده است .درمرحله بعد به مطالعه منطقه مورد مطالعه یعنی منطقه 2 پرداخته شده است.برای تحلیل آماری داده ها از spssوبرای تجزیه وتحلیل اطلاعات از رگرسیون خطی،آزمون t-testوتکنیک swotبرای رسیدن به راهبردها وبرنامه ها کمک گرفته شده است وباکمک qspmجدول سوات کمی شده وامتیاز دهی شده است.وسعی شده است که امکانات گردشگری منطقه2بررسی شده و نقاط قوت وضعف منطقه بررسی وراهکارهای مربوط به آنها ارایه شودتا بتوان با توجه به آنها برنامه های لازم ارایه گردد.

این نظر که «فضاها» بر رفتار فرد تاثیر میگذارند و میتوانند برای تنظیم رفتار او به کار گرفته شوند امری پذیرفتنی است.اصولا چنین امکانی وجود دارد که از طریق روشهای مختلف طراحی شهری و از راه ترکیب طرح ها با نوعی نظام انتظام دهنده ، مراتب ارتقای اخلاقی و اجتماعی افراد را فراهم ساخت. بنابراین ، همان گونه که فضاهای شهری میتوانند از طریق طرح ریزی شکل فضایی مناسب محل بروز و نمود فضایل انسانی و بالا رفتن احساس امنیت در آن فضاها باشند ، از جهت دیگر از طریق طرح ریزی شکل نادرست و ساده انگارانه به مکان بروز انواع جرایم و یا فضایی با میزان احساس امنیت پایین تبدیل گردند. در این پژوهش سعی بر آن شده است تا با استفاده از روش آزمون نظریه تبیینی به برسی رابطه میان مولفه های کالبدی احساس امنیت و شکل فضا بپردازیم. از آنجا که تئوری چیدمان فضا به بررسی میزان نفوذپذیری ونحوه ارتباط در فضای شهری می پردازد این مولفه کالبدی را به همراه دو مولفه دیگر، کاربری و اندازه فضا که برای تدقیق بیشتر پژوهش مورد یررسی قرار گرفته اند با احساس امنیت سنجیدیم تا رابطه میان آنها را بدست آوریم برای پاسخگویی به این که آیا این مولفه ها باهم در ارتباط هستند یا خیر سه فرضیه مطرح شد :فرضیه شماره یک : بالارفتن میزان هم پیوندی و کاهش عمق در فضا باعث افزایش احساس امنیت در آن فضا می شود، فرضیه شماره دو: میزان احساس امنیت افراد در فضاهای با میزان هم پیوندی بالا و کاربری تجاری بیش از سایر فضاهاست و فرضیه شماره سه : اندازه قطعات می تواند به عنوان یکی ار مولفه های شکل فضا در میزان احساس امنیت نقش داشته باشد. در آخر با بررسی هر کدام از مولفه ها و سنجیدن آنها با میزان احساس امنیت به این نتیجه رسیدیم که هر سه مولفه نفوذپذیری ، کاربری و اندازه قطعات بر میزان احساس امنیت در فضای شهری تاثیر می گذارند و با یکدیگر در ارتباط هستند .و این نشان دهنده نقش پررنگ مولفه های کالبدی بر میزان احساس امنیت در فضای شهری است .

سرعت تحولات و شتاب توسعه در شهرها از یکسو و تنزل کیفیت سکونت و کارامدی بافت های شهری در گذر زمان از سوی دیگر، بعنوان یکی از چالش های جدی است که بسیاری از شهرهای جهان به ویژه کلانشهرها را با آن مواجه ساخته است. در این میان، آنچه در حوزه سیاست گذاری های مدیریت شهری کمتر مورد توجه قرار گرفته است، شناخت تجربیات انسانی، روابط اجتماعی و نوع پیوند میان ساکنین و محیط سکونت آن ها است. بنابراین، هدف از انجام این تحقیق، شناسایی عوامل موثر در ارتقاء حس مکان ساکنین قلعه آبکوه بر پایه رویکرد اثباتی(ادراک مکان) است. بر این اساس، مدل مفهومی حس مکان با تاکید بر دو عامل فرد و فرایندهای تعاملی(شامل هویت مکانی، دلبستگی مکانی و وابستگی مکانی) تبیین گردیده است. روش اصلی تحقیق برای گردآوری داده ها، پرسشنامه بوده و روایی و پایایی آن با توجه به حجم نمونه مورد نظر (200 نفر از ساکنین)، مورد تایید قرار گرفته است. سپس تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی و روش تحلیل عاملی اکتشافی در نرم افزار spss انجام شده است. یافته های تحقیق بیانگر این است که در قلعه آبکوه، نوع تعامل ساکنین با محیط سکونت آن ها به ترتیب شامل دلبستگی مکانی، هویت مکانی و وابستگی مکانی است. به این ترتیب، تجربه ساکنین از مکان بیش از آن که شناختی و رفتاری باشد در سطح تاکیدی(عرصه های همدلانه) قرار دارد. علاوه بر این، عوامل موثر در ارتقاء حس مکان ساکنین قلعه آبکوه، با توجه به مقدار ویژه آن ها پس از دوران به ترتیب اهمیت شامل 1.هویت و دلبستگی مکانی، 2.ریشه داری در مکان، 3.مطبوعیت فیزیکی، 4.آشنایی با مکان و 5.دسترسی پذیری و تامین نیازها است. همچنین نتایج تحقیق نشان می دهد که شاخص های مدت سکونت در پیوند با محیط و اجتماع(ریشه داری)، صمیمیت و روابط خویشاوندی، تعلق پذیری اجتماعی و ارزش های مشترک فرهنگی در ایجاد دلبستگی مکانی دارای اهمیت بیشتری بوده و در مقابل، نارضایتی از شاخص های منزلت اجتماعی-فرهنگی مکان و کمبود کیفیت های محیطی موجب کاهش میل به ماندن و حس شادمانی ساکنین در مکان گردیده است. در این راستا، به منظور پیش بینی، اصلاح و مدیریت نتایج حاصل از اقدام های توسعه ای در اجتماع های انسانی(به خصوص بافت های فرسوده شهری) پیشنهاد می گردد که شناخت باورها، ارزش ها و تجربه های استفاده کنندگان و درک همکنش های ارتباطی میان آن ها و محیط در اولویت اقدام قرار گیرد تا دست اندرکاران و متخصصین برنامه ریزی و طراحی شهری به نحو موثرتری عمل نمایند.

فضاهای عمومی که عرصه ای برای تعامل اجتماعی در شهر اند مهمترین بخش شهرهای ما را شکل می دهند.این فضاها بخشی از واقعیت اجتماعی روزمره ی ما هستند. اگرچه این فضاها بر دسترسی بدون محدودیت تاکید می کنند اما امروز بخشی از افراد (عمدتاً زنان) به دلایل‍ی از استفاده و حضور در این فضاها محروم شده اند و این به شکل گیری فضای جنسیتی انجامیده است که بیانگر ازبین رفتن فضای عمومی و تبلور فضایی نابرابری های اجتماعی است. ازاینرو مسئله ی پژوهش، بررسی نحوه ی تولید فضای جنسیتی است تا گامی در جهت کاهش این نابرابری ها و جلوگیری از بازتولید فضای جنسیتی برداشته شود. ازاین رو با استفاده از نظریه ی تولید فضای هنری لوفور و لحظه های سه گانه ی عمل های فضایی، بازنمایی های فضا و فضاهای بازنمایی، و برخی از نظریه های جنسیت و فضا به تبیین نحوه ی تولید فضای جنسیتی و تدوین چارچوبی تحلیلی پرداخته، سپس سعی شد تا با بررسی داده های تجربی بدست آمده از میدان های مادر و قزوین و نیز برخی از طرح های مربوط، به تبیین نحوه ی تولید فضای جنسیتی و تفاوت های آن در دو میدان پرداخته و لحظه ی غالب تولید فضا تعیین شود. پژوهش حاضر، کیفی و اکتشافی است. روش های تحلیل اصلی، تحلیل محتوا و تحلیل گفتمان هستند. تحلیل نهایی نشان داد که بازنمایی های جنسیتی به سان لحظه ی غالب تولید فضا، با تاثیر بر عمل های فضایی و فضاهای بازنمایی و تغییر و تبدیل آن ها به عمل های جنسیتی فضایی و فضاهای بازنمایی جنسیتی، فضای جنسیتی را تولید می کنند.

طراحی شهری برای فهم ، تجزیه و تحلیل ، ادراک و ارائه راه حل باید با سایر رشته ها رابطه و تعامل مناسبی داشته باشدو از قالبهای مختلفی برای ارائه راه حل استفاده نماید . یکی ازاین قالبها ،ارائه و بیان تصویری از ویژگی های بصری محیط است . سینمانیز یک فرم هنری چند بعدی است که نسبت به سایرگونه های رسانه نزدیکی بیشتری به متن و حریان زندگی دارد و ازطرفی ی ک ابزار تداعی معانی و دنیایی مجازی ، برای بازنمایی فضاها ، محیط ها ، رویدادها ، نمادها و نشانه ها است که به صورت مستمر و پیوسته در حال آموزش ، یادآوری و یا تجسم محیط های واقعی و مجازی برای مخاطبان خود است . سینما نیز مانند دیگر هنرها و البته با قابلیت های هنر سینما « موضوع » به مراتب وسیع تر با پشت سر نهادن تجارب او لیه به سرعت متوجه شهر وشهرنشینان جامعه مدرن ، به مثابه شد. سینمای شهر محور، تصویر ذهنی و نحوه ادراک ما را از محیط شهر، ابعاد زوایای پنهان آن عوض کرد و گسترش دادو در یک کلام، رسانه سینما به سازنده اصلی ذهنیت ما از شهر بدل شده است .دراین تح قیق از نوع اسنادی و ابزار گردآوری آن، داده های مشاهده ای تصویری ،به بررسی مفاهیم بازنمایی فضااز طریق سینما و کشف معانی پنهان در این فضاها پرداخته شد .دراین مسیرازابزار نشانه و تحلیل محتوای کیفی داده ها به منظور بررسی سطوح مختلف رمزگانی در دو نمونه ی موردی (منهتن و حکم )ودسته بندی این مقولات ذیل گونه های فضاهای شهری به کار رفته در این فیلم هااستفاده شد ودر نهایت به تحلیل این مفاهیم جهت ارتقاء کیفی فضا های شهری پرداخته شد.

چکیده: اقدامات مرمتی صورت گرفته در بافت های کهن شهری در ایران تا به امروز ،تنها به یکی از جریان های توسعه یا حفاظت توجه داشت.این گونه برخورد با هریک از جریان ها،خود معضلات جدیدی را به بافت تحمیل نمود .از این رو ساکنین این بافت ها به دلیل مشکلات موجود،ناگزیر به ترک بافت مبادرت ورزیدند.در چنین شرایطی حیات اجتماعی و زندگی شهری از این گونه بافت ها رخت بر بستند و از این رو بافت کالبدی بیشتر مورد تهدید واقع شد. شهر کاشان از جمله شهرهای کشورمان می باشد،که دارای بافتی تاریخی و واجد ارزش حفاظت و نگهداری است.وجود چندین محله،ابنیه تاریخی و ساختارهای ارزشمندی نظیر مجموعه خانه های تاریخی و قلعه کهن از شاخصه های این بافت ارزشمند محسوب می شود .بسیاری از بافت های قدیمی به دلایلی همچون اتفاقات تاریخی،سکونت رجال و شخصیت ها،خاطره های شهروندان،ارزش های معماری خاص و ... واجد ارزش است.بافت تاریخی کاشان نیز از این امر مستثنی نبوده،بخش هایی از بافت تاریخی کاشان اکنون در وضعیت نه چندان مناسبی قرار دارد هرچند عناصر اصلی شهر همچنان از نظر کالبدی سالم هستند،اما بخش بزرگی از بافت،هم از نظر عملکردی و هم از نظر کالبدی فرسوده است . این نوشتار در پی بررسی رویکرد توسعه خلاق و تبیین نقش بازآفرینی شهری به عنوان راهبردی در راستای توسعه خلاق فضاهای عمومی است.به عبارتی هدف اصلی این پایان نامه آن است که با بهره گیری از رویکرد بازآفرینی شهری،ضمن احترام به ارزش های گذشته،به نیازهای زندگی امروز نیز توجه کند و با استفاده از این رویکرد به بازیابی حیات مدنی در بافت کهن شهری کمک نماید. در این راستا توسعه خلاق به عنوان عامل محرک توسعه در بافت و ابزاری برای دستیابی به اهداف بازآفرینی شهری به کار گرفته می شود. به عبارتی دیگردر بازآفرینی شهری سه هدف عمده قابل تعریف است:1. کالبدی 2.اجتماعی 3.اقتصادی. امروزه یکی از تکنیک های دستیابی به این اهداف،تاکید بر فعالیت هایی است که با تلفیق ابعاد مختلف اقتصاد و فرهنگ در گونه ای از نظم منطقی انسانی تحت عنوان خلاقیت شکل می گیرد . در حقیقت توسعه خلاق به بیان تنوع و تفاوت محلی می پردازد. توسعه خلاق پتانسیل خلاقیت شهر ها را در راه های مختلف به کار می گیرد. برخی شهرها به عنوان مکانی برای خلق «تجربه های فرهنگی»ساکنان و بازدید کنندگان عمل می کنند.این کار از طریق نمایش و عرضه میراث فرهنگی یا از طریق فعالیت های فرهنگی در زمینه هنرهای نمایشی و تجسمی انجام می شود.برخی دیگر مثل بیروت،ادینبورگ و سالزبرگ جشنواره هایی برپا می کنند که به هویت کل شهر شکل می بخشند.برخی نیز به دنبال صنایع رسانه ای و فرهنگی گسترده تر هستند تا شغل و درآمد ایجاد کنند و به عنوان مراکزی برای رشد منطقه ای و شهری عمل کنند.در موارد دیگر،با نگرش به ظرفیت های هنری و فرهنگی شهر،یک نقش ویژه و برتر برای عنصر فرهنگ در شهر قایل می شوند.بافت تاریخی کاشان علاوه بر، برخورداری از ابنیه تاریخی و ارزشمند با تکیه بر فرهنگ غنی و سابقه بالا و درخشان خود در امر صنایع دستی خصوصا در تولید فرش دستبافت ضمن تقویت هویت فرهنگی شهر و ارتقای انسجام اجتماعی آن،می تواند قابلیت های زیستی شهر را ارتقا داده و باعث قرارگیری مجدد آن در سیستم پویای اقتصادی شهر و تعادل بافت اجتماعی،همچنین تبدیل بسیاری از میراث فرهنگی موجود به ثروت و منبع در آمد پایدار ساکنان تبدیل شود که بهبود مستمر بافت در تمامی زمینه ها را به همراه داشته و اشتغال محلی و نظارت اجتماعی ایجاد کرده باشد. در این نوشتار پس از معرفی رویکرد بازآفرینی شهری به بررسی دیدگاه های پیرامون توسعه خلاق و فضاهای عموی پرداخته و با توجه به آن معیارهای توسعه خلاق فضاهای عمومی در بافت های تاریخی استخراج گردیده اند که با کاربست این معیارها در بافت تاریخی کاشان به بازآفرینی یکی از میراث فرهنگی ارزشمند کشورمان پرداخته می شود در نهایت با توجه به مطالعات انجام گرفته در پژوهش به شناخت و تحلیل وضع موجود بافت تاریخی پشت مسجد آقابزرگ کاشان صورت می پذیرد پس از آن، طرح استخوان بندی فضایی جهت ارتباط گره ها و مسیرهای گردشگری و صنایع دستی در مقیاس محله تاریخی پشت مسجد آقابزرگ کاشان پیشنهاد گردیده و با توجه به بررسی های صورت گرفته ،مرکز محله سلطان امیر احمد در ارتباط با استخوان بندی بافت تاریخی به عنوان محدوده اصلی طراحی در نظر گرفته شده است.نکته حائز اهمیت این است که،طراحی بر اساس اصول توسعه خلاق مطرح شده و رعایت سلسله مراتب در استخوان بندی اصلی شهر انجام گرفته است .

فضاهای عمومی شهری بستر رشد و تکامل جامعه شهری میباشند. آرامش و احساس امنیت در این گونه فضاهای شهری ضرورتی انکارناپذیر است و عدم توجه به آن تهدیداتی را در عرصه شهر و پیرامون آن به وجود می آورد. از اینرو و از آنجا که ساکنین شهرها حقوق برابر در استفاده از این فضاها داشته، لذا ایجاد فضاهایی مناسب و مطلوب برای گروههای سنی و جنسی مختلف از جمله زنان اهمیت زیادی یافته است. در این میان بویژه در ایران، میادین شهری بعنوان بستر و زمینه ساز تعاملات و مراودات اجتماعی، بیش از هر محیط شهری دیگری نیازمند امنیت میباشند. این پژوهش با هدف ارائه شاخصهای محیطی تاثیرگذار بر ارتقا امنیت زنان در فضاهای عمومی شهری به مطالعه بر روی امنیت محیطی از بعد کالبدی بطورعام و در فضای شهری میادین ونک، شیخ بهایی و ده ونک بصورت خاص (بدلیل موقعیت مکانی و پراکنش فعالیتهای اطراف خود پذیرای زنان زیادی میباشند) پرداخته است. بدین منظور، در بخش مبانی نظری پژوهش پس از تعریفی دقیق از فضاهای عمومی شهری و کارکردها و ضرورتها و اهمیت آنها در برنامه ریزی شهری، به نیازها و تجارب زنان در شهرها پرداخته و محدودیتهای ایشان، در استفاده از فضاهای عمومی شهری را بازگو نموده است.در ادامه با معرفی رویکرد cpted و آشنایی کامل با محدوده مورد مطالعه، با استفاده از تکنیک شاخص ساز، شاخصهایی را جهت سنجش مطلوبیت نمونه مورد مطالعه (حد فاصل میادین ونک،شیخ بهایی و ده ونک) استخراج نموده و در قالب پرسشنامه هایی بین زنان استفاده کننده از فضا ارائه شد. در نهایت پس از انجام تحلیلهای آماری مناسب (آزمون t و آزمون فریدمن)، به تشخیص وجود تاثیر هریک از شاخصهادر امنیت محیطی زنان استفاده کننده از فضا پرداخته شد . نتایج نشان داد که بین شاخصهای محیطی تعریف شده امنیت زنان، رابطه ای معناداروجود دارد.

درطی دهه های اخیر جهانی شدن از طریق مرززدایی،تسهیل مقررات آمد و شد وبهبود حمل و نقل و ارتباطات در افزایش گردشگران بین المللی نقش عمده ای داشته است . در عصر جهانی شدن ،صنعت گردشگری به عنوان فرآیند پیچیده و چند وجهی که از دیر زمان مطرح بوده است . هدف مقاله حاضر مطالعه، بررسی و ارائه راهکارهای مناسب به منظور تسریع حرکت به سمت جهانی شدن از طریق صنعت گردشگری می باشد . شهر اصفهان به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام و سومین کلان شهر کشور پس از تهران ومشهد است که به عنوان برجسته ترین و جاذب ترین مکان های گردشگری ایران است .به طوری که لقب نصف جهان برازنده این دیار است .در این مقاله با استاده از روش تحلیلی محتوا و مقایسه تطبیقی و تکنیک برنامه ریزی سناریو نویسی ضمن شناخت و بیان اهمیت صنعت گردشگری ، و بررسی جایگاه اصفهان در میان شهر های جهانی ،راهبردهای توسعه گردشگری جهت رسیدن به شهر جهانی بیان می گردد.نتایج نشان می دهد ،که شهر اصفهان به لحاظ منابع وجاذبه های گردشگری غنی است ،به طوری که با برنامه ریزی از این پتانسیل شهر برای وارد شدن به جرگه شهرهای جهانی بهره مند شد.در ادامه تحقیق به ارائه راهکارها و اولویت های اجرایی برای ساماندهی گردشگری پرداخته شده است .

برخورداری از فضاهای عمومی، یکی از مهمترین حقوق شهروندان یک جامعه است. یکی از مشکلاتی که در فضاهای عمومی امروز شاهد آن هستیم، تبدیل شدن عرصه همگانی به فضاهایی صرفاً جهت عبور و نه فضایی جهت تأمل و شکل گیری تعاملات اجتماعی است. راه حلی که پایان نامه برای حل این مشکل ارائه می دهد، طراحی فضا بر مبنای ویژگی های فضاهای عمومی خلاق هنری توسط یکی از رویکردهای بروز خلاقیت، با عنوان رویکرد هوش محور و با بهره گیری از گونه ای خاص از هنر به نام هنرهای عمومی است. به این ترتیب با طراحی فضاهای عمومی خلاق هنری، از طرفی هنر به متن زندگی روزمره افراد جاری شده و از طرفی تجربه خلاقانه از فضا را به شهروندان عرضه می دارد. نمونه موردی طراحی شده، مسیر حد فاصل تئاتر شهر تا تالار وحدت و تبدیل آن به مجموعه ای از فضاهای عمومی خلاق هنری است. برای دستیابی به این هدف، شناخت لازم بر اساس مطالعات میدانی شامل مشاهدات، عکسبرداری و مطالعات اسناد کتابخانه ای از قبیل اسناد فرادست انجام شد و در مرحله بعد، تحلیل های لازم با استفاده از نمودار استخوان ماهی، جداول سوآت و پلان های تحلیلی بر مبنای رویکرد هوش محور صورت پذیرفت. در نهایت با تدوین راهبردها و سیاست های طراحی، طرح نهایی ارائه گردید.

فضای عمومی در دنیای مدرن شاید تنها مکان برقراری ارتباط فیزیکی بین افراد باشد یعنی اهمیت این فضا برای ایجاد روابط اجتماعی،سیاسی و...بسیار زیاد و شاید برای بقای شهر اساسی است.خصوصیاتی در فضاهای عمومی باعث می شود فضایی عمومی متروکه و خالی باشد و فضای دیگر مملو از جمعیت.این تفاوت در استفاده از فضاها درگیر عوامل متفاوتی است مانند عوامل مذهبی،فرهنگی،کالبدی،سیاسی و اقتصادی.اراضی عباس آباد به عنوان یکی از چهار تپه اراضی شهر تهران در دامنه سلسله جبال البرز،با مساحتی بالغ بر 560 هکتار واقع در مناطق3،6،7 شهر تهران به دلیل داشتن مساحت قابل ملاحظه،شرایط محیطی،عدم ساخت و ساز در آنها و...به عنوان فضای عمومی محسوب می گردد و در مجموعه فرصتهای مکانی مرتبط با توسعه پهنه مرکزی شهر تهران از جایگاه و ارزش بی بدیلی برخوردار می باشد.در سالهای متمادی طرح های بسیاری توسط مهندسین مشاور ایرانی و خارجی برای این اراضی طرح ریزی شده است،اما مساله اصلی در تحقیق پیش رو این است که آیا این طرح ها معیارهای یک عرصه عمومی را دارا می باشد؟ما در این تحقیق به دنبال شناخت معیارهای فضاهای عمومی هستیم.در این پژوهش ابتدا تعاریفی از فضاهای شهری و فضای عمومی ارائه می گردد،انواع فضاهای عمومی معرفی می شود،طرح های توسعه شهری به منظور مشخص شدن جایگاه اراضی عباس آباد در این طرح ها توصیف می گردد و سپس معیارهای ارزیابی نمونه موردی که توسط نظریه پردازان و بررسی مراکز شهری استخراج گردیده و تلفیق گشته،معرفی می شود و در نهایت تعریف عملیاتی از معیارهایی که در این تحقیق مدنظر است به همراه شاخص های مورد سنجش آنها ذکر می شود.در مرحله بعد به منظور پاسخ گویی به سوالات به صورت زیر عمل شده است:برای پاسخ گویی به سوال اول پژوهش با استفاده از اسنادی که مربوط به اراضی عباس آباد می باشد و با مراجعه به سازمانهای مربوطه اطلاعات جمع آوری می گردد و ارزیابی آنها از طریق روش ahp صورت می پذیرد.به منظور پاسخ گویی به سوال دوم پژوهش،جمع آوری اطلاعات از طریق برداشتهای میدانی،مشاهده و پرسشنامه انجام گرفته و ارزیابی آنها از طریق روش فهرست معیارها صورت می پذیرد.در نهایت تمامی طرح ها به انضمام اهداف آنها جمع آوری شده تا مشخص گردد کدام یک در خوانایی بیشتر با اهداف فضاهای عمومی است و می توان شاید آن را به عنوان فضایی عمومی تلقی کرد.هدف از این تحقیق ارزیابی طرح های اراضی عباس آباد به منظور دستیابی به مفهوم فضای عمومی و انتخاب برترین طرح و ارائه راهکارهایی برای بهتر شدن آن می باشد.با انجام روند پژوهش،یافته های تحقیق نشان می دهد که از بین طرح های طرح ریزی شده،طرح تجدیدنظر در توسعه اراضی عباس آباد به عنوان برترین طرح از میان طرح هایی که از سال 1347 سال1386 برای اراضی عباس آباد در نظر گرفته شده است،برگزیده شده و بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده است.در واقع این طرح بیشترین معیارهای انتخابی از فضای عمومی را در بر دارد.

چکیده پایان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده) : ناکارآمدی فضاهای تولید شده از نظرگاه گروه های سنی مختلف و گذشت چند دهه از تجارب طراحی و برنامه ریزی فضاهای شهری نشان داد که بسیاری از آن ها نتوانسته اند به آفرینش فضایی مطلوب برای کودکان منجر شوند و این موضوع اولین جرقه های شکل گیری طراحی شهری معطوف به گروه های سنی ویژه اعم از کودکان را به وجود آورد. بر این اساس پژوهش حاضر در صدد برآمده تا مبتنی بر چارچوب اصول شهر دوستدار کودک، شاخص ها و معیارهایی را که بر حضورپذیری کودکان در فضای عمومی شهری تاثیرگذار است مورد سنجش و ارزیابی قرار دهد از این رو ارائه راهبردهایی جهت تقویت حضور آنان در فضاهای عمومی با تاکید بر شاخص های شهر دوستدار کودک ، مبتنی بر روش تحقیق کمی و توصیفی- تحلیلی ارائه نماید. بررسی نتایج به دست آمده نشان داد نزدیکی به فضای عمومی (بوستان محله) در میزان مراجعه ی کودکان و والدینشان به آن بسیار تاثیرگذار است همچنین تجهیز دسترسی به فضای عمومی از طریق مسیرهای ویژه عبوردوچرخه وپیاده ، همجواری فضای عمومی (بوستان محله) با کاربری هایی که می توانند در ساعات مختلف شبانه روز طیف متنوعی از فعالیت های کودکان را پاسخ گو باشند و فاصله از فعالیت هایی که آثار سو و مزاحمی از نظر آلودگی های صوتی، بصری یا محیطی بر محیط اطراف خود دارند یکی از راهبردهای برنامه ریزی کاربری اراضی در چارچوب شهر دوستدار کودک است. همچنین ظرفیت سازی برای اختلاط و ترکیب کاربری ها و پیش بینی فضاهای چندمنظوره و همزمان در فضاهای عمومی محله به منظور امکان پذیری فعالیت گروه های سنی مختلف،به کارگیری الگوی های ترکیبی در طراحی سلسله مراتب شبکه معابرنیز یکی دیگر از راهبردهای طراحی معطوف به کودکان می باشد. با این حال در میان شاخص های تعریف شده ذیل مولفه نظام های فضای عمومی ایمنی بیشترین اهمیت را در افزایش حضورپذیری کودکان و والدینشان داشته است. واژگان کلیدی: شهر دوستدار کودک ، فضای عمومی ، حضورپذیری

چکیده پایان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده) : سرزندگی در فضاهای شهری به روش های متفاوتی بیان می شود و دست یابی به این کیفیت محیطی همواره از اهداف اصلی طراحی شهری می باشد .با توجه به توسعه شهر ها در بستر قدیمی و توجه به مباحث پایداری شهری ، توسعه درون زا به عنوان سیاستی کارآمد مطرح می گردد، این توسعه هنگامی موفق است که سرزندگی فضای عمومی را به همراه داشته باشد . اهداف اصلی پژوهش عبارتند از : 1-ایجاد سرزندگی اجتماعی محله به وسیله تجهیز فضای عمومی با رویکرد سیاست توسعه درون زا 2-تدوین راهکارهای توسعه درون زا در راستای ارتقا سرزندگی محله؛3-تبین نقش تجهیز فضای عمومی بر سرزندگی حاصل از طراحی درون زا. روش تحقیق به گونه ای کیفی بوده و در آن به توصیف داده ها و تحلیل آنها پرداخته می شود. پس از تحلیل اطلاعات بر روی نقشه، تحلیلی یکپارچه از معیارها بر حسب میزان اهمیت شان در طراحی، صورت گرفت و محدوده ی طراحی مشخص شد. نتیجتا می توان بیان داشت : توسعه ی درون زا هنگامی موفق می باشد که سرزندگی فضای عمومی را به همراه داشته باشد . توسعه درونی در بافت های ناکارآمد و رو به زوال از طریق تقویت زیرساخت ها ، استفاده حداکثری از زمین های متروکه ،ارتقا و تجهیز استخوانبندی و استفاده از محرک های توسعه در محله حاصل می شود

هدف اصلی تحقیق حاضر ،بررسی نظری عوامل موثر بر جدایی گزینی و نقش نابرابری اجتماعی در آن ، به شیوه ی آزمون نظریه است . این تحقیق ، حاوی یک سوال کلی است که در آن چگونگی تاثیر گذاری نابرابری اجتماعی بر فرایند جدایی گزینی درون فضاهای عمومی شهری مورد سوال قرار گرفته است و دو سوال دیگر که روشن کننده ی جهت تاثیر گذاری جنبه های مختلف نابرابری اجتماعی بر فرایند جدایی گزینی است . بر این اساس ، بر مبنای چارچوب نظری پژوهش ، با رویکردی تلفیقی به اراء نابرابری اجتماعی و به ویژه تاکید بر آراء زیمل ؛ بوردیو ، وبر ، پارکین ، سنت ، سوجا و گیدنز ، منشاء نابرابری اجتماعی و جدایی گزینی، در ارتباط با عرصه های مختلفی درنظر گرفته شد تا تبیین گر شرایطی که جدایی گزینی های فضایی به سوی جدایی کامل اقشار و گروههای مختلف اجتماعی می انجامد، باشد. و به دنبال آن ، فرضیه محوری تحقیق این گونه مطرح گردید که : موقعیت طبقاتی با تاثیر گذاری بر عادت واره ها ( چگونگی مصرف فضا و الگوهای تعامل اجتماعی ) به اشکال حصر اجتماعی ( ممانعت و محدودیت در فضا و انحصاری کردن فضای شهری ) می انجامد که منجر به ایجاد مرزبندی های اجتماعی ـ فضایی و تقویت فاصله های اجتماعی و فضایی گردیده و از این طریق تمایل به جدایی و تفکیک را شدت می بخشند . در ادامه با تاکید بر چهارچوب نظری مطرح شده ، مدلی طراحی گردید که امکان آزمون فرضیات را فراهم سازد . هم چنین برای سنجش متغیرهای مطرح شده در مدل ، معیارها وزیرمعیارهای کمی در نظر گرفته شد که ضمن فراهم کردن امکان ارزیابی ، دست یابی به هدف پژوهش را میسر سازد . در پایان داده های به دست آمده از فضاهای شهری محدوده ی مرکزی شهر تهران و فضاهای کنترل ، به شیوه ی تحلیل مسیر مورد ارزیابی قرار گرفت و نهایتا بررسی تحلیل ها نشان داد عادت واره ها نقش تعین کننده ای در تمایل به جدایی و تفکیک دارند اگرچه موقعیت طبقاتی در این زمینه پشتوانه ای موثر و غیر قابل انکار قلمداد می شود که تمایزات میان آن تغییر در عادت وارها را به دنبال خواهد داشت .

توجه به پارادایم و ایده شهر خلاق که بر بهره برداری از منابع فرهنگی و حداقل استفاده از منابع طبیعی تاکید قابل ملاحظه ای می کند، در سال های اخیر مورد توجه بسیار قرارگرفته و برنامه ریزان تمام تلاش خود را بر این نهاده اند تا اقتصاد خلاق، صنایع خلاق و جامعه خلاق که منجر به توسعه ابعاد مختلف شهر می شود را مورد توجه قرار دهند. با توجه به این مساله، بررسی پتانسیل ها و قابلیت های شهر تهران به عنوان پایتخت سیاسی و فرهنگی ایران که طیف وسیع از نخبگان حوزه های مختلف در آن سکونت دارند، با توجه به تز شهر خلاق ضروری به نظر می رسید؛ بنابراین هدف این پژوهش، شناسایی و ارزیابی عناصر کلیدی شهر خلاق در تهران و پهنه فرهنگی بود که در خلال آن دو هدف فرعی مد نظر بود؛ این اهداف عبارت بودند از: تعیین معیارهای ارزیابی شهر خلاق برای ایران بر مبنای آمارهای موجود و شرایط فرهنگی، اجتماعی و محیطی حاکم بر ایران و امکان سنجی استفاده از راهبردهای شهر خلاق و تعیین مناطق نمونه برای برنامه ریزی بر این مبنا. در این پژوهش با توجه به بیان مساله طرح شده در فصل اول و سوالات و اهداف پژوهش، دیدگاه ریچارد فلوریدا برای ارزیابی شاخص های خلاقیت در شهر تهران مد نظر قرارگرفت. شاخص تکنولوژی پیشرفته، استعداد، تنوع اجتماعی، تلورانس و باز بودن و امکانات محیطی سبک زندگی اهمیت زیادی در ایجاد و توسعه یک شهر خلاق دارند. بنابراین این شاخص ها در کلانشهر تهران مورد ارزیابی قرار گرفتند. از مطالعات کتابخانه ای جهت ارائه چارچوب نظری و از تحلیل داده ها (داده های موجود) به همراه بحث مفهومی و تحلیلی، جهت بررسی و پاسخگویی به سوالات پژوهش استفاده شده است. آمارهای اصلی از نتایج تفصیلی سرشماری 1385 و نیم رخ محلات تهران اخذ شده و سپس محقق اقدام به درصدگیری و رتبه بندی مناطق تهران نموده و پس از ورود داده ها در سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis ) خروجی های توصیفی شامل طبقه بندی مناطق بر اساس اطلاعات کمی، صورت گرفت؛ سپس با استفاده از روش تحلیل عاملی، برای هر یک از شاخص ها در مقیاس مناطق تهران یک مقدار ویژه به دست آمده و در نهایت شاخص خلاقیت کل از مجموع عددی مقدار ویژه شاخص ها به دست آمد. همبستگی بین شاخص ها نیز از طریق آزمون پیرسون انجام شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که مناطق 6، 12 و 20 تهران بیشترین میزان تنوع اجتماعی، مناطق 2، 4 و 8 بیشترین امکانات محیطی و سبک زندگی و مناطق 2، 3، 5 و 6 بیشترین میزان جمعیت خلاق را در خود جای داده اند. همچنین بین شاخص تنوع اجتماعی و امکانات محیطی همبستگی مثبت و متوسط، بین شاخص تلنت و امکانات محیطی همبستگی مثبت و بالا و بین شاخص تلنت و تنوع اجتماعی همبستگی پایین بوده است. در نهایت مجموع شاخص ها نشان می دهند که مناطق 6 و 2 خلاق ترین مناطق تهران هستند.

مکان های سوم به عنوان یکی از مهم ترین نهاد های حوزه ی عمومی، مکان های عمومی و جذابی هستند که به زندگی غیر رسمی شهروندان معنا داده، روابط اجتماعی آن ها را در خارج از زندگی رسمی کاری و خانوادگی، ترمیم می نمایند. این مکان ها جزء مهمی از عرصه های همگانی شهر ها هستند که در سطوح مختلف، از سطح شهر تا سطح واحد های همسایگی، قادر به باز تعریف ساختارهای اجتماعی بوده و مفهوم تعاملات اجتماعی را از برخورد ها و روابط سطحی و زود گذر به پیوند های اجتماعی قوی تر ارتقاء می دهند.این مکان ها پذیرنده ی انواع ارتباط ها، برخورد ها و فعالیت ها بوده، و مردم را بدون در نظر گرفتن درجات و طبقات اجتماعی و تفاوت های قومی، نژادی ، ... گرد هم می آورند؛ و بدین ترتیب تاثیر قابل توجهی بر زندگی اجتماعی عمومی دارند. پژوهش حاضر در تلاش است، ضمن بررسی مفهوم مکان سوم و ویژگی ها و خصوصیات آن، به تحقیق پیرامون این مکان ها در یک شهر ایرانی (زنجان) بپردازد. در این پژوهش به این سوال ها پاسخ داده می شود که آیا اساسا چنین مکان هایی در یک شهر ایرانی وجود دارد؟ در صورت وجود، ویژگی های خاص آن ها کدام اند؟ و نهایتا این که این مکان ها چه نقشی در ارتقاء زندگی اجتماعی عمومی دارند؟ لذا پژوهش حاضر تحقیقی پژوهش محور و کیفی و از نوع آزمون نظریه است.

محور انقلاب از یک سو به مثابه یک محور پرازدحام و از سوی دیگر به مثابه یک سایت صنایع فرهنگی هنری در نظرگرفته می شود. این محور به عنوان عرصه شاخص های فرهنگی و کنشهای گروه های اجتماعی ، همواره شاهد برش های مختلف زمانی و مکانی بوده و در عین حال تولید و مصرف فرهنگی در یک چرخه در کنار هم اتفاق می افتند . هدف این پایان نامه تفکیک انواع صنایع فرهنگی در محدوده و بررسی تاثیر این صنایع در بازتولید فضای شهری است . بدین منظور ، ضمن بررسی پیشینه فعالیتی وبا تکیه بر نقشه ها و طرح های قدیمی، سیر تحولات فعالیتی صنایع فرهنگی از طریق کار میدانی مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش با تکیه بر لایه های سه گانه لوفور دربازتولید فضای شهری ، با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی به شناسایی ،دسته بندی صنایع فرهنگی هنری (در لایه فضای ذهنی ) ، شناسایی فضاهای شهری بازتولید شده (در لایه فضای فیزیکی )و ویژگیهای اجتماعی ، سبک زندگی ساکنان و مخاطبان (در لایه زیستی ) در با زه های زمانی مختلف پرداخته می شود. در مقایسه تغییرات صنایع فرهنگی بیشترین روند رشد در کتاب فروشی ها وصنایع وابسته همچون انتشارات و دفاتر چاپ دیده می شود که آنها نیز خود در اثر بازتولید فضاهای آموزشی شکل گرفته اند وموجب بازتولید فضاهای دیگری چون دکه های روزنامه فروشی ، کافه ها ، دست فروشها ،کافه کتابها می شوند. دربررسی فضاهای فیزیکی براساس دسته بندی ترانکیس از فضاهای عمومی ، اولویت پراکنش صنایع فرهنگی در فضاهای تعلق و براساس دسته بندی کرمونا ، فضای نیمه خصوصی و نیمه عمومی بوده است . بیشترین لایه اجتماعی و سبک زندگی موثر در لایه زیستی ، افرادی مجرد و دانشجو و نیز افرادی هستند که به منظور کار در آن محدوده بدون خانواده خود در آن محدوده نیز سکنی گزید ه اند، این طبقه متوسط خلاق با تولید و مصرف فرهنگی عجین شده است

خرید به عنوان فعالیتی فراغتی و محرکی برای زندگی عمومی در شهر، منجر به شکل گیری مراکز خریدی از جمله مال و مگامال شد. اما مگامال ها در شهرهای امروزی فضاهایی منفعل و درونگرا به وجود آورده اند که عمده فعالیت های آنها بدون درنظر گرفتن فضای شهری اطراف، محدود به فضای بسته مگامال می شود. ما در این تحقیق به دنبال شناخت راهکارهایی برای رسیدن به یک الگوی مگامال موفق هستیم که در ارتباطی متعامل با فضای شهری پیرامون خود عمل کند. در این پژوهش ابتدا در مبانی نظری ضمن شناخت مفهوم بازارهای ایرانی – اسلامی به سیر تحول فضاهای شهری و فضاهای تجاری اشاره می کنیم. سپس به تعاریف و تاریخچه انواع مراکز خرید، مال و مگامال می پردازیم و در مرحله بعد از دیدگاه اندیشمندان در باره حرکت سخن می گوییم. در تجارب جهانی با بررسی مال ها و مگامال های شاخص جهان به معیارهایی برای ایجاد ارتباط بین مگامال و فضای شهری دست می یابیم. شناخت و تحلیل نمونه موردی را در فصل چهارم در سه سطح الگوی کاربری، الگوی حرکت و دسترسی و شکل شهری انجام می دهیم. هدف از این پژوهش رسیدن به الگویی برای مگامال اکباتان به عنوان قطب مدنی و اجتماعیِ حضورپذیر و دستیابی به یک سازمان فضایی و بصری منسجم و خوانا حاصل ارتباط متعامل توده و فضا می باشد. در فصل آخر پژوهش، به منظور تبدیل محدوده مداخله به مرکزی مطلوب با ویژگی هایی که در اهداف بیان شد، به ارائه راهکارهای طراحی در قالب چارچوب طراحی شهری در سه سطح یاد شده پرداختیم که انتظار می رود با عملی شدن آن ها به اهداف مورد نظر نائل شویم.

فضاهای عمومی عرصه ای برای تعامل اجتماعی هستند. در چنین فضاهایی فعالیت های مختلف اجتماعی، اختیاری و اجباری روی می دهد. حضور در فضای شهری و تعامل اجتماعی در این فضا، یکی از نیازهای مهم استفاده کنندگان در فضاست و همه استفاده کنندگان فضا فارغ از جنسیت، سن، شغل و تحصیلات و جز آن باید از چنین حقی بهره مند باشند. با توجه به مرور عوامل محدودکننده حضور زنان، می توان به نقش مهم و تعیین کننده امنیت در میزان حضور افراد و به ویژه زنان، به عنوان قشری آسیب پذیر در برابر ناامنی در فضای شهری پی برد. بنابراین بررسی ویژه الگوی تردد زنان در فضاهای عمومی شهری و ارتقای امنیت آنان از طریق طراحی و برنامه ریزی مناسب، نقش بسزایی در افزایش رونق و سرزندگی و بهبود کیفیت فضاهای شهری دارد. در این تحقیق، پس از بررسی ادبیات و مبانی نظری مرتبط با پژوهش، نگاهی اجمالی بر پیشینه نظری و تجربیات عملی موضوع داشته است. نتیجه حاصل از ادبیات و تجارب بررسی شده، شاخص های پژوهش بوده که پس از تدقیق، به مدلی تحلیلی در راستای روش تحقیق این پژوهش می انجامد. سپس با استفاده از روش های آماریِ مناسب و توزیع پرسشنامه میان زنان محله لویزان، اهمیت هر کدام از معیارهای موثر بر احساس امنیت و حضور و فعالیت زنان و نوع و نحوه فعالیت و حضور زنان در محله مورد سنجش قرار گرفته است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که معیارهای افزایش نظارت و مراقبت، کیفیت مطلوب طراحی، اختلاط کاربری و فعالیت، دسترسی مناسب به فضا و امکان برقراری تعاملات اجتماعی در فضا بر احساس امنیت زنان در فضای شهری موثر بوده و با افزایش احساس امنیت زنان، میزان حضور و فعالیت آنها در فضاهای شهری افزایش خواهد یافت. در نهایت، نتایج حاصل از این تحقیق شامل ضوابط و الگوهای طراحی فضای قابل دفاع با تاکید بر میزان حضور و فعالیت زنان در فضاهای شهری می باشد.

کاربری زمین از مباحث مهم و هسته های اولیه برنامه ریزی شهری است و به دلیل ماهیت سیستمی آن، از طریق شبکه های ارتباطی و جریان های ترافیکی آنها در ارتباط مستمر و متقابل است مکانیابی درست کاربری زمین از تصمیمات بحرانی است که نیازمند تحقیق در مکان از دیدگاه های مختلف می باشد و همواره این سوال مطرح بوده است که چگونه می توان یک برنامه ریزی مناسب با حداکثر کارایی ممکن ارائه داد که علاوه بر رعایت استانداردهای مکانیابی کاربری ها چیدمان بهینه ی آنها را در شبکه های شهری تأمین کند. طی سالهای اخیر برخی از ابزارها و شیوه ها در مدلسازی شهری مطرح شده اند که امکان تحلیل و ارزیابی از طریق آنها میسر شده است. یکی از این روش ها چیدمان فضا است که مفهومی است که به فضا به عنوان یک پدیده مستقل می نگرد و به کمک تحلیل های کمی و الگوریتمهای ریاضی توانسته است روابط پیچیده ی فضایی را تحلیل و تفسیر سازد. این تحقیق بدنبال توضیح تحولات فضایی و مکانی و جانمایی کاربری زمین در شهر مهاباد خواهد بود.در این پژوهش نخست با استفاده از چیدمان فضا ، تحولات فضایی و مکانی در طی سه دوره زمانی بررسی و مورد تحلیل قرار خواهد گرفت و سپس با در نظر گرفتن شبکه فضایی و توجه به پراکنش کاربری زمین بر اساس مقیاس عملکرد به بررسی همبستگی میان ارزش هم پیوندی شبکه ی فضایی موجود و پراکنش کاربری های مقیاس عملکرد کلان پرداخته و از این طریق گامی در جهت ارزیابی نقش شبکه فضایی در چیدمان کاربری ها برداشتیم. نتایج حاصل از پژوهش حاضر ارتباط همبستگی کم میان ارزش هم پیوندی محورها و مقیاس عملکرد کاربری ها را نشان داد که می توان اظهار داشت کاربری های شهر مهاباد به صورت کارا و هماهنگ با شبکه ی فضایی چیدمان نشده اند و دلایل آن حاکی از محدودیت های طبیعی و مشکلات مدیریتی است که نظام کاربری زمین در این شهر را دستخوش تغییرات کرده است و می بایست در جهت بهبود آن در طرح های آینده چاره ای اندیشید.

فضاهای شهری بخشی از فضاهای باز و عمومی شهرها هستند که به نوعی تبلور ماهیت زندگی جمعی می باشند ، یعنی جایی که شهروندان در آن حضور دارند . فضای شهری صحنه ای است که داستان زندگی جمعی در آن گشوده می شود و همواره بستر رویدادهای مختلفی است، رویدادهایی که وقوعشان به فضا معنا می بخشد. در این فضا فرصت آن وجود دارد که برخی مرزهای اجتماعی شکسته شوند و افراد در یک محیط اجتماعی جدید با هم اختلاط یابند. متاسفانه امروزه اغلب این فضاها ، فضاهایی هستند بدون رویداد که غالباً افراد بالاجبار در آن حضور می یابند این فضاها تنها بستری برای زندگی روزمره هستند که افراد در این فضاها حضور یافته و بی تفاوت از کنار یکدیگر و بی هیچ نگاه و عمقی، به تعجیل از هم،واز شهری که در آن زندگی می کنند عبور می کنند .رفتن و عدم ماندن در فضا رویدایست که ما هرروزه شاهد آن سطح شهر هستیم. هدف از پژوهش پیش رو به وجود آوردن بستری منعطف وفضایی غیر فرمال برای در برگیری رویدادهای مختلف است . با توجه به پروژه محور بودن تحقیق حاضر، این پژوهش از فرایند طراحی تبعیت می کند. در این راستا سعی شده است تا با مطالعه و بررسی پیرامون موضوع رویداد و تاکتیک های فضایی به شناسایی جایگاه این دو موضوع در شهر و فضای شهری پرداخته و نمودهایی برای خلق رویداد در تقابل با نظم رسمی استخراج گردد تا بدین وسیله به فضایی غیرفرمال دست یابد که استفاده کنندگان از فضا را با خود درگیر نمونده و به آنها این فرصت را می دهد که این فضاها را به مکان هایی برای بیان خویشتن تبدیل گردانند. سپس در مرحله بعد به شناخت حوزه فراگیر، مداخله طراحی و حوزه بلافصل آن با رویکرد یافتن رویدادهای موجود در سایت پرداخته واز آنجا که موضوع رویداد رابطه تنگاتنگی با استفاده کنندگان از فضا دارد لذا مخاطبان این محور نیز به صورت دقیق ، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است . در مرحله بعد با استفاده از آنالیز اطلاعات استخراج شده از بررسی و تحلیل ها ، کانسپت اولیه طراحی این محور ونهایتاً فرم نهایی محور خیابان ولیعصرحد فاصل کوچه سیروان تا خیابان نظامی گنجوی با رویکرد مورد نظر شکل گرفته است.

در عصر جهانی سازی و یکسان سازی ، در عصری که دیدن یک منظره از شهر برابر با دیدن بخش قابل توجهی از شهر می باشد ،پرداختن به مقوله هویت شهری و رابطه آن با زمان که از شرایط لازم هویت یابی می باشد ضروری به نظر می رسد. و این ضرورت در بافت های تاریخی شهرها که عموما" نیز متعلق به دوره های اول توسعه شهری بوده و شامل مرور زمانی طولانی گردیده اند بیش از هر جای دیگر حس می گردد زیرا این گونه بافت ها به دلیل فرسودگی های کالبدی و عملکردی در معرض تغییرات چشم گیر ناشی از اجرای طرح های توسعه شهری می باشند.محله چهار باغ شهر مشهد نمونه بارزی از این گونه بافت های شهری است . هدف اصلی در این پژوهش نیز بررسی اجرای طرح های توسعه شهری بر روی هویت محدوده چهارباغ شهر مشهد است ، دیگر اهداف در پژوهش حاظر بازشناسی مهم ترین مؤلفه های سازنده هویت مکان و همچنین بررسی نسبت مفهوم تغییر با موضوع هویت و اینکه آیا می توان برای تغییرات کالبدی – عملکردی در بستر زمان با هدف حفظ و احیاء هویت شهری حدود و یا ویژگی هایی را تعیین نمود ، می باشد .روش تحقیق در این پژوهش به طبع اهداف توصیفی – تحلیلی ، همبستگی و زمینه یابی بوده که به صورت پیمایشی انجام شده است ، جامعه آماری در این پژوهش متشکل از کلیه شاغلان و ساکنان محله چهار باغ به شرط آشنایی حداقل 14 سال با محدوده می باشند ، از این جامعه تعداد 94 نفر به صورت تصادفی انتخاب گردیده اند که از این بین تعداد 69 پرسشنامه مربوط به ساکنین و 25 پرسشنامه متعلق به شاغلین محدوده بوده بر اساس نتایج این تحقق 3 مؤلفه تعلق خاطر ، امنیت و خوانایی به عنوان مهم ترین مؤلفه های سازنده مکان معرفی گردیدند و بررسی 94پاسخ های پرسش شونده بیانگر آن است که تمامی مؤلفه های تحقیق به لحاظ ایجاد هویت در محدوده دچار تضعیف شده اند در این میان معیار تعلق خاطر دارای کمترین میزان تضعیف در وضع موجود سپس معیار خوانایی و در آخر معیار امنیت دارای بیشترین تضعیف هویتی در محدوده می باشند .همچنین در مورد نسبت مفهوم تغییر با موضوع هویت و امکان وجود حدودی برای تغییرات ، بررسی نظرات صاحب نظران مختلف در این زمینه بیانگر آن بود که تغییر به عنوان امری اجتناب ناپذیر در طول زمان چنانچه با دو ویژگی تداوم و پیوستگی همراه باشد باعث گسست از گذشته نگردیده و می تواند هویت ساز باشد .نتایج تحقیق عوامل موثر بر تداوم و پیوستگی تغییرات را " تدریجی بودن تغییرات " و تغییرات در جزئیات و نه در کلیات " معرفی نموده است .

فضاهای ایجاد شده در زیر پل¬های سواره از جمله فضاهای گمشده¬ی شهری هستند که غالبا فاقد عملکردهای جذاب و حضورپذیر بوده و برای مدت زمان قابل توجهی در شبانه¬روز، بی¬تکاپو و خالی از حیات و سرزندگی باقی می¬مانند. این¬گونه فضاها فاقد ارتباط فرمی و عملکردی با پیرامون بوده و شکل¬گیری یک تصویر منسجم و یکپارچه در هماهنگی با محیط اطراف را ناممکن می¬سازند. فضای زیر پل سیدخندان به سبب مجاورت با پهنه¬های مهم فعالیتی و سکونتی و برخورداری از دسترسی مناسب به معابر اصلی شهری، به یکی از مراکز اصلی جذب و پخش مسافران درون¬شهری تبدیل شده و بر این اساس روزانه مقصد تعداد قابل¬توجهی از شهروندان قرار می¬گیرد. این در حالی است که این فضا به سبب موقعیت مناسب مکانی، فرصت ارزشمندی جهت طراحی وتبدیل به یک فضای شهری حضورپذیر و سرزنده در ارتباط هماهنگ با محدوده¬ی پیرامونی محسوب می¬شود. طراحی یک فضای شهری چند عملکردی که برای اقشار متنوع اجتماعی و در ساعات مختلف شبانه¬روز جذاب و قابل استفاده بوده و قادر به پشتیبانی و تامین نیازهای آنان باشد، قادر خواهد بود این فضای گمشده و رو به ویرانی را به چرخه¬ی حیات شهری بازگردانده و مجموعه¬ای منسجم را با هدف تشویق مردم به حضور، ماندن و مشارکت در انجام فعالیت¬های متنوع سامان¬دهی نماید. بر این اساس در طرح پیشنهادی، با ایجاد محدودیت در عبور و مرور سواره و متمرکز نمودن ایستگاه¬های تاکسی در محل¬های ویژه، بخش قابل توجهی از محدوده جهت فضاسازی و طراحی آزاد گردیده است. همچنین امکان استفاده¬ی طبقاتی با هدف ایجاد تنوع فضایی و تامین دید به اتفاقات جاری در فضا و فضاهای مطلوب پیرامونی فراهم شده است. در زمینه¬ی سامان¬دهی فعالیتی نیز با پیشنهاد کاربری¬های متنوع و جذاب در تلفیق با کاربری¬های خدماتی- اداری و آموزشی و نیز ایجاد امکان استقرار فعالیت¬های موقت، تلاش شده است که محدوده¬ی طراحی به فضایی 24 ساعته تبدیل شده و برای اقشار مختلف اجتماعی مفید و قابل استفاده باشد.

امروزه فضاهای عمومی شهری، ضرورتی اساسی در برنامه های توسعه شهری یافته اند که این امر حکایت از نقش این فضاها در تقویت وجهه فرهنگی-اجتماعی شهر دارد. در واقع گسست در ساختار فضایی- اجتماعی شهرها در روند برنامه های توسعه ای، موجب بخشی از ناکارآمدی طرح های توسعه شهری شده و نگاه کلان و شهر مقیاس را به سلول های بنیادین، محلات شهری و فضاهای عمومی شهر معطوف کرده است، تا از این سطح در جهت هدف اصلی برنامه ریزی یا بهبود کیفیت زندگی ساکنان تلاش کند. مفاهیمی نظیر پایداری محیط و پایداری اجتماعی از دهه 1970 و با انتشار گزارش آینده مشترک ما و همچنین ورود مباحث اجتماعی به گفتمان توسعه با انتشار کتاب های رابرت پوتنام با عنوان دموکراسی و بولینگ تک نفره شکل عامتری یافت. جوهره ی تمام این مباحث نگرانی از تحولات اجتماعی در سطح جامعه بوده است. رابطه اجتماعی، عنصر پیوند دهنده ی کنشگران منفرد به یکدیگر است که این عنصر خود مرتبط با ویژگی های فضاهای عمومی می باشد. یکی از مفاهیم منتج از این روابط، مفهوم سرمایه اجتماعی است. تأثیرات اجتماعی-اقتصادی و همچنین منابع اصلی و سازوکارهای گردآوری آن، علت اصلی مطالعات انبوه و فراوانی است که مخصوصاً از دهه 1990 پیرامون این مفهوم صورت گرفته است و در طول دو دهه گذشته، تحقیقات زیادی، رابطه بین سرمایه اجتماعی و موفقیت تحصیلی، کارایی، حکمروایی، توسعه اقتصادی و بسیاری از پدیده های دیگر را نشان داده است. از مسائلی که در کارهای پژوهشی مرتبط با سرمایه اجتماعی، حداقل در ایران به آن کمتر پرداخته شده است، تأثیر فضاهای عمومی بر روی سرمایه اجتماعی می باشد. در واقع به نظر می رسد ضعف در فضاهای عمومی منجر به اخلال در سطح کیفی سرمایه اجتماعی می شود. در نتیجه موضوع حاضر که به رابطه ی فضاهای عمومی و سرمایه اجتماعی می پردازد به ما کمک خواهد کرد تا با شناخت این رابطه و تقویت در وضعیت کیفی فضاهای عمومی، به بهبود در سطح کیفی سرمایه اجتماعی دست یافته که این امر در نهایت منجر به توسعه شهری در زمینه های مختلف اجتماعی، سیاسی و اقتصادی می گردد.

امروزه خیابان های تاریخی و آثار با ارزش موجود در آن ها با وجود نابسامانی هایی متأثر از معضلات کالبدی، کاربردی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دچار کم توجهی شده و از زمینه و سیمای شهری کنار رفته اند. حال آنکه ضرورت احیاء و زنده کردن این فضاهای شهری، در گرو توجه مسئولان و شهروندان می باشد. یکی از این نوع خیابان ها که دچار نابسامانی ها و مشکلات عدیده ای شده است، خیابان زریسف کرمان، واقع در بافت تاریخی _ سنتی این شهر است. هدف اصلی در این تحقیق، طراحی و ساماندهی خیابان تاریخی شهر، همراه با تلفیق طبیعت موجود، برای پاسخگویی به نیازهای شهری و جذب توریست در این منطقه و شهر کرمان است.

فضای شهری همواره بستر رویدادهای مختلفی است، رویدادهایی که برای خود دارای منطق مستقلی هستند و وقوعشان به فضا معنا می¬بخشد و یک فضا را با خاطرات پیوند می¬دهد. اما متاسفانه امروزه غالب این فضاها، فضاهایی هستند بدون رویداد که جایی برای تجربه مخاطب در آن باقی نمی گذارند. این فضاها که غالبا افراد بالاجبار در آن حضور می یابند نه فضایی برای حضور که جایی برای عبوراند.اغلب این فضاها از بی توجهی به خلق فضاهای سرزنده و تجربه مند، رنج می برند. بنابراین این فضاها تنها بستری برای زندگی روزمره فراهم نموده اند و کمتر رویدادهایی که موجب درگیری مخاطب با فضا شود، در آن رخ می دهد. هدف از پژوهش پیشرو، به وجود آوردن بستری برای خلق رویدادها در فضای شهری و تجربه مند نمودن این فضا برای حضور اقشار مختلف مردم، است. از این رو با توجه به پروژه محور بودن تحقیق حاضر، این پژوهش از فرایند طراحی تبعیت می کند. در ابتدا سعی می¬شود تا با مطالعه و بررسی پیرامون موضوع تجربه و رویداد، به شناسایی جایگاه این دو موضوع در شهر و فضای شهری پرداخته و نمودهایی برای رویداد مند شدن فضا استخراج گردد تا بدین وسیله فضایی تجربه مند خلق گردد. سپس در مرحله شناخت، به شناخت حوزه مداخله طراحی یعنی محور تالار وحدت تا تئاتر شهر و تا حدودی محدوده بلافصل آن؛ با رویکرد یافتن رویدادهای موجود در سایت؛ پرداخته و این رویدادها و نحوه شکل گیری و انجام آن ها مورد تجزیه و تحلیل دقیق قرار –می¬گیرد. همزمان با بررسی رویدادهای سایت، مخاطبان این محور، حوزه های تصرف و نحوه حرکت آنها در سایت نیز به صورت دقیق مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته در مرحله بعد با استفاده از آنالیز اطلاعات استخراج شده از بررسی و تحلیل ها، کانسپت اولیه طرح این محور با رویکرد خلق رویداد و تجربه شهری شکل گرفته و سپس فرم نهایی محور تالار وحدت تا تئاتر شهر با رویکرد مورد نظر شکل گیرد.

چکیده در شهرهای امروزی با تغییرات به وجود آمده در محیط های شهری،رفتارهای اجتماعی ساکنین تحت تاثیر قرار گرفته است.برخی تغییرات محیطی رفتارهای اجتماعی را تضعیف و برخی دیگر را تقویت می کنند،به طوری که نقش های اجتماعی نوینی بر ساکنان خود تحمیل می کنند. با توجه به دیدگاههای مختلفی که در ارتباط با تراکم شهری(عوامل محیطی)وجود دارد و نیز بر روابط اجتماعی (رفتار اجتماعی) تاثیر غیرقابل انکاری داشته است.همچنین تفکیک تراکم شهری به دوبعد تراکم ساختمانی و جمعیتی،این سوال مطرح میباشد که : چه نسبتی میان تراکم شهری و روابط اجتماعی وجود دارد؟ در پژوهش حاضر با استفاده از روش های پیمایشی و اسنادی و نیز با استفاده از پرسشنامه برای ارزیابی میزان ارتباط اجتماعی (ساکنین محله کاشانک)اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری نموده. با استفاده از روش آزمون همبستگی پیرسون داده های حاصله را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و در نهایت نتایج حاصله حاکی از آن است که شدت همبستگی میان تراکم شهری و روابط اجتماعی اندک بوده و نوع تاثیر تراکم ساختمانی و جمعیتی بر روابط اجتماعی متفاوت می باشدبدین صورت که تاثیر تراکم جمعیتی همسو و تراکم ساختمانی غیر همسو می باشد.در انتها با وجه به اینکه تاثیر موجود اندک می باشد ولی غیر قابل اغماض بوده و در برنامه ریزی های شهری بایستی به عنوان یکی از عوامل تاثیر گذار مورد توجه و بررسی قرار گیرد. کلید واژه:تراکم شهری،روابط اجتماعی،روانشناسی محیط برنامه ریزی شهری،رفتار اجتماعی،همبستگی.

پرداختن به محیط از جنبه کالبدی _ - زیباشناختی یعنی پرداختن به مباحثی که حس بینایی را مد نظر قرار داده و سبب ساز پیوند شناختی _- ادراکی شهروندان از فضاهای شهری است. در تحلیل این جنبه از محیط، ارزیابی پیام های بصری، ویژگی های مووثر در نحوه ادراک، ساز و کار دستگاه بینایی، ویژگی های فردی و محیطی نقش بسزایی دارند. این مقاله نیز به ارزیابی کیفیت بصری میدان امام حسین (ع) و تأاثیر آن بر چگونگی ادراک ناظران، بر پایه پارامترهایی که به طور هم زمان، هر دو بعد بصری و ادراکی را تحت شعاع خود قرار می دهند، پرداخته است. روش تحقیق پژوهش حاضر با توجه به ماهیت موضوع، از نوع کیفی و بر اساس هدف از نوع ارزیابی بوده و رویکرد آن ارزیابی وضع موجود بر پایه تحلیل محتوای داده های به دست آمده از دو روش مشاهده و مصاحبه است. با توجه به معیارهای ارزیابی در نظر گرفته شده، نتایج پژوهش نشان می دهد ادراک فضایی افراد، عموماً از نظر مادی و احساسی، تشابهاتت بسیاری با یکدیگر دارند اما ادراک معنایی یعنی تفسیر و ارزیابی آن ها متفاوت خواهد بود. همچنین طرح ساماندهی میدان، توانایی برقراری ارتباط مناسب بین فرم و عملکرد فضایی آن را نداشته و در واقع میدان با وجود داشتن یک طرح از پیش اندیشیده شده و نیز کاراکتر خاص و متمایز کالبدی، موفق به برقراری ارتباط معنی ادار بین عناصر الحاقی با زمینه کالبدی نبوده و در نتیجه موجب ادراک نامطلوب بصری _- فضایی شهروندان شده است. به اعتقاد محقق، این ارتباط ناموفق، مهم ترین نقطه ضعف میدان بوده و منجر به شکل گیری طرح واره ها و تصویر ذهنی نامطلوب از میدان در ذهن شهروندان شده است

خیابان در ابتدا عنصر اصلی ساختار شهر بوده و به عنوان یک فضای شهری انسان محور شناخته شده است. اما با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی و ورود اتومبیل به فضاهای شهری اندک اندک انسان به عنوان عابر پیاده ونیازهای حسی آن به فراموشی سپرده شدو طراحی براساس حواس و ادراک انسان جایگاه خود را از دست داد.در نتیجه امروزه با فضاهای بی هویتی در شهر روبرو هستیم که هیچ خاطره ذهنی درنظر مردم به یادگار نمی گذارند.حس تعلق به مکان به شدت کاهش یافته و تنها عناصری که در شهر به نظر می آید ترافیک سنگین آلودگی صوتی و صدای بوق اتومبیل ها و مردمی است که بی درنگ و بدون توجه به فضاهای اطرافشان در شهر حرکت می کنند.شریانهای اصلی و خیابان های شهر تنها نقش عبوری و عملکرد دسترسی دارند و فعالیتهای مقصدی مانند مکث و سکون تماشا و نشستن در فضای شهری از بین رفته اند. هدف این پژوهش، زیست پذیر کردن خیابان است که خیابان، عرصه های اجتماعی هستند که گروههای مختلف اجتماعی به مراوده با یکدیگر می پردازند و فضای آن مکانی برای رفع نیازهای عابران پیاده و تعاملات اجتماعی می باشد و خودروها- دوچرخه سواران و عابران پیاده از حقوق یکسانی برخوردار هستند ولی اولویت مسیر با پیاده رو می باشد. اما چگونه می توانیم خیابان شهرداری را زیست پذیر کرد؟ برای رسیدن به زیست پذیر کردن خیابان شهرداری، در گرو معرفی فرایند طراحی و طرح نهایی است، باید ذکر شود که این طرح در طول یک فرایند مستمر و یکپارچه شکل می گیرد. در بخش نظری پژوهش، ابتدا مطالعات خیابان زیست پذیر را بر اساس ابعاد طراحی شهری کرمونا طبقه بندی شده، سپس به استخراج معیارهای لازم برای رسیدن به خیابان زیست پذیر مطرح شده است. برای بازگویی نظریه ها و تجارب جهانی از روش توصیفی و در بخش عملی از روش فرایند طراحی با ارائه راهبرد طراحی از روش swot در راستای خیابان زیست پذیر و ارائه راهبرد کلی طراحی بر اساس سکانس بندی بر مبنای عملکردی آن ارائه می شود و در انتها زمان طرح نهایی فرا می رسد.

پژوهش حاضر،با هدف شناخت مفاهیم فضای عمومی و دستیابی به مولفه های آن به رشته ی تحریر آمده است. فضای عمومی،یعنی فضایی«بینابین» که امکان حضور افراد را به صورت همزمان کنار یکدیگر فراهم می سازد،فضایی که بستر شکل گیری زندگی اجتماعی و ارتباطات است،فضایی مرتبط با نیازهای انسان.در شرایط حاضر،که نحوه ی زندگی عمومی و نیازها در حال تغییر و دگرگونی هستند،این نیاز احساس می شود تا با شناخت مفاهیم فضای عمومی به باز تعریف آن بپردازیم.

امروزه طراحی فضاهای شهری بدون در نظر گرفتن مسائل اجتماعی امکان پذیر نیست . نقش اجتماع و فعالیت های انسانی در فضاهای شهری به قدری است که اندیشمندان فضای باز و عمومی ای را که فعالیت های انسانی در آن برقرار نباشد فضای شهری نمی دانند. از آنجا که اجتماع در مباحث شهری متغیری وابسته است که تحت تاثیر عوامل بسیاری ست، ابتدا باید دید کدام یک از معیارهای کیفی بر فعالیت های انسانی اثر می گذارند. نظرات متفاوتی در باب رابطه فضای فیزیکی و فعالیت اجتماعی وجود دارد. « افزایش کیفیت فضای بیرون، بطور ویژه باعث تقویت فعالیت های اختیاری می شود، ارتقاء سطح فعالیت، افزایش قابل توجه در فعالیت های اجتماعی ایجاد می کند، همچنین فعالیت های ضروری و اختیاری پیش نیاز فعالیت های اجتماعی شهر هستند» بنابراین کیفیت طراحی و فعالیت انسانی دو مفهوم کلیدی در این بحث به شمار می آیند. همچنین رابطه بین این دو بسیار حائز اهمیت است. در واقع هدف ارتقاء کیفی فعالیت های اجتماعی و انتخابی و یافتن معیارهای کیفی ست که بر آن تاثیر می گذارد . در انتها این مفاهیم در یک چارچوب مفهومی جمع بندی می شوند، سپس با استفاده از تلاقی و وزن دهی این معیارها موارد تاثیرگذار بر فعالیت های اجتماعی و انتخابی بررسی می شود و بر مبنای آنها معیار هایی معرفی می شود. در بخش شناخت ابتدا مطالعاتی بر روی حوزه فراگیر و حوزه بلافصل انجام شده که به جانمایی حوزه مداخله انجامیده است . سپس مرحله تکمیلی شناخت بر روی حوزه مداخله انجام شده است. در مرحله تصمیم گیری چشم اندازها و اهداف را تعریف کرده و بر مبنای آنها و معیارهای معرفی شده چارچوب کلی طراحی بدست می آید و پس از آن طراحی نهایی انجام شده است.

مکان های سوم، مکان های عمومی هستند که به زندگی غیررسمی شهروندان معنا می دهد و موجب حفظ و پویایی فضای شهری می شوند. با توجه به ویژگی های مکان سوم و نیازهای جوانان؛ مکان سوم، مکان مناسبی برای پاسخ گویی به بخشی از نیازهای جوانان و خود مفصلی برای ارتباط جوان با فضای شهری است. پژوهش حاضر در حیطه ی پژوهش های کیفی قرار دارد که با استفاده از روش تحلیل محتوا مکان های سوم جاذب برای جوانان را در دو خیابان انقلاب و ولیعصر شهر تهران که به ترتیب هرکدام دارای کارکرد فرهنگی–تجاری و تجاری-تفریحی هستند،بررسی نموده سپس بر اساس بستری که در آن قرارگرفته اند و گروه های جوانی که در آن ها حضور پیدا می کنند تفاوت های فضایی این مکان ها را مشخص کرده است که این امر مهم ترین هدف پژوهش تلقی شده است .نتایج حاصل نشانگر آن هستند که مکان های سوم جاذب جوانان در دو خیابان اغلب کافه ها هستند که کارکرد اولیه یکسان دارند اما لایه های پنهان در فرم، عملکرد و معنا در این مکان ها بر اساس تأثیرپذیری از ویژگی های فضای شهری به عنوان بستر قرارگیری و گروه های اجتماعی به عنوان مصرف کننده به گونه ی متفاوت شکل می گیرند و همین امر سبب تمایز مکان های سوم می گردد.

گسترش سریع شهرها و افزایش جمعیت ، مناطق صنعتی و ماشینهای سوختی متنوع نیاز به اکسیژن و هوای تمیز را ایجاب مینماید. . لذا به نظر می رسد رفع این کمبود منحصرا از طریق بازگشت طبیعت به شهر مقدور است. با استفاده بهینه از رودخانه ها ، آبهای جاری ، محوطه پارکها و اماکن سبز است که قدری موازنه تناسب طبیعت به محیط شهری باز می گردد. در این میان رودخانه ها و کناره های آنها به عنوان بسترهایی برای حضور طبیعت در فضای شهری می توانند نقش برجسته ای را ایفا نمایند. علیرغم شرایط اکولوژیک شهر تبریز و توصیه های طرح های شهری ، روند توسعه ها در محدوده کناره های آب مغایر با اهداف زیست محیطی ، اجتماعی و فراغتی بوده و در واقع رودخانه نه تنها بسیاری از عملکردهای طبیعی ، تفریحی و زیباشناختی خود را از دست داده بلکه بسیاری از نواحی به محیطی ناامن ، آلوده ، مزاحم و زشت برای ساکنان بدل شده اند. یکی از عوارض توسعه در این محدوده ها ، پیدایش ناامنی اجتماعی در درون رودخانه و بافت های مجاور آن است. این پدیده ، یعنی احساس ناامنی و عدم اطمینان یکی از عوامل اجتماعی و روانی کاهش کیفیت محیط محسوب میشود که خود به گریز و رویگردانی از این فضاها منجر میشود. عمده هدف های این طرح ارتقاء امنیت اجتماعی و بالا بردن حضورپذیری در محدوده کناره رود ، جذب جمعیت و تشویق به فعالیت های جمعی و تعامل و تامین فضاهای همگانی در مقیاس کلان شهر و ایجاد پویایی و سرزندگی و تقویت نقش گردشگری و فراغتی در کناره مهران رود تبریز میباشد. در راستای اهداف مطالعه ، سعی بر آن گردید تا قسمتی از رودخانه به منظور طراحی انتخاب شود که بتواند به عنوان یک پروژه پیشگام در سطح شهر مطرح گردد. در این پایان نامه از فرآیند مطالعه به صورت عملیات میدانی شامل گردآوری اطلاعات به صورت مستقیم و برداشت های عینی و بخش دیگر به صورت عملیات کتابخانه ای و تهیه مدارک تصویری در قالب تدوین مبانی نظری و استفاده از تئوری های طراحی شهری استفاده شده است. در کنار این مطالعات به بررسی نمونه های موفق طراحی لبه رودخانه های شهری در خارج و داخل کشور پرداخته شد . مطالعه زمینه تاریخی مهران رود به عنوان بستر سایت نیز در این مرحله از مطالعات اهمیت دارد. از این مطالعات اصول و ضوابط کلی برای طراحی استخراج گردیده و بر اساس مطالعات میدانی ، تحقیق و مصاحبه به طراحی محدوده مورد نظر پرداخته شده است. نتیجه کار تعریف چشم انداز ، چارچوب طراحی و طرح جامع سه بعدی می باشد.

کیفیت زندگی ، سلامت کودکان ، محیطی که کودکان در آن پرورش می یابند و تاثیر طیف وسیع توسعه های اجتماعی و نیز تکنولوزی در زندگی آن ها ، مورد بحث بسیاری از تحقیقات بوده است. این بررسی پیرامون عاملی است که تحت تاثیر این مباحث قرار گرفته و بر آن اثر گذار نیز می باشد- حرکت مستقلانه کودکان که اغلب به صورت توانایی کودکان برای گردش کردن به صورت پیاده یا دوچرخه سواری در محله خود بدون همراهی بزرگسالان آشنا تعریف می شود - علی رغم بررسی تحقیقات پیشین در مورد عوامل تاثیر گذار بر حضور پذیری کودکان در فضاهای شهری ، در نظر نگرفتن درک کودکان و والدین آن ها از محیط زندگی خود به طور همزمان و نیز در نظر نگرفتن نقش عوامل محیطی ، اجتماعی و... به طور همزمان ، و در برخی موارد تکیه محض بر مشاهدات ، موجب کاسته شدن از ارزش کاربردی بسیاری از این پژوهش ها شده ، در صورتی که حضور پذیری کودکان در فضای شهری در عمل تنها زمانی صورت می پذیرد که نیاز های آن ها به درستی شناسایی شده و آن ها خود را جزئی از جامعه حس کنند . زیرا اغلب آن ها می خواهند بخشی از جامعه باشند و مکان های امن اجازه مشارکت آن ها را در فعالیت ها با یک استقلال نسبی بدهند که این امر مستلزم مشارکت دادن آن ها در پروژه های شهری می باشد.

عرصه های غیرخصوصی که غالبا به واسطه مرزهای فیزیکی و حصارها از بخش های دیگر شهر جدا می شوند، فضاهای جداشده هستند. ناتوانی در استفاده از فضاهایی که یک فرد می خواهد از آن بهره ببرد، محرومیت اجتماعی از فضا گفته می شود، که برخاسته از تفاوت در جنسیت، نژاد، طبقه افراد جامعه است. فضاهای شهری برخی از دانشگاه ها را می توان نمونه چنین فضاهای جداشده ای دانست. اگرچه دانشگاه تهران در رده پردیس های دانشگاهی قرار می گیرد که در ابتدا با ایده استفاده همگان و رواج علم احداث می شدند، اما این دانشگاه، با وجود استقرار در حوزه علمی-فرهنگی مرکز شهر تهران، با کنترل دسترسی و عدم امکان بهره مندی از فضای شهری برای همگان مواجه است. نتیجه تحقیق ایجاد لبه های پویا و فعالی برای حضور مردم و ایجاد ارتباط بین فضای درون و بیرون دانشگاه است، به طوریکه فضای عمومی برای همگان و نیمه عمومی برای دانشجویان و گروه های عضو دانشگاه فراهم کند.

چکیده پایان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده): شهر امروزه به عنوان یکی از عظیم ترین دستاوردهای فرهنگ و تمدن و یکی از فراگیر ترین پدیده های اجتماعی درقرن حاضر است.برحسب این گستردگی، هر کس به فراخور ظن و فن خود بدان می نگرد. نگریستن از وجه عدالت اجتماعی به شهر، شاید یکی از نگرش های بسیار نادر و بنیادین محسوب می شود. زیرا شهر امروز به خصوص شهرهای بزرگ مکان تبعیضات اجتماعی و نابرابری های اقتصادی است. رویاروی قرار دادن مقوله مسئله برانگیز، بحرانی و آرمانی عدالت اجتماعی با پدیده شهر که از یک وجه " مکان طبیعی انسان متمدن " است، نیاز به برخوردی همه جانبه با پدیده شهر را ایجاب می کند. اما از آنجا که شاخص های عدالت در شهر زیاد و توان این پژوهش محدود می باشد، تأکید اصلی این پژوهش بر نقش زمین و توزیع کاربری زمین در شهر محدود می شود.این پژوهش با هدف سنجش عدالت فضایی در شهر با تأکید بر توزیع کاربری زمین، دو محله از کلانشهر تهران، یکی در شمال شهر(محله شهرک غرب واقع در منطقه 2) و دیگری در جنوب شهر(محله اتابک واقع در منطقه 15) را مورد ارزیابی و سنجش قرار داد. بدین منظور از دو دسته اطلاعات عینی(برداشت میدانی و اطلاعات طبقه بندی شده) و ذهنی(استفاده از پرسشنامه) استفاده شده و شرایط دو محله در شاخص های انتخابی براساس مبانی نظری مورد بررسی قرار گرفت.در انتها جهت مقایسه شاخصه های عدالت در دو محله و تعیین ضریب اهمیت هریک از شاخص ها در محلات از روش ahp با استفاده از نظر کارشناسان و در نرم افزار expert choice استفاده شد. نتایج حاصل نشان می دهد که شاخص های عدالت انتخابی که تأکید بر زمین و توزیع کاربری زمین دارد بشدت در دو محله متفاوت است و شاخص های عدالت در محله اتابک نسبت به محله شهرک غرب در سطح بسیار پائینی قرار دارد. در انتها نتایج حاصل از تحلیل ahp نشان می دهد که مهمترین شاخص ها در محله اتابک عبارت از: امنیت و آسایش، کاربری زمین و پروژه های محرک توسعه، قیمت زمین و تبعیض طبقاتی و دسترسی به تسهیلات و امکانات رفاهی می باشد. کلید واژه ها: عدالت فضایی، کاربری زمین، توزیع عادلانه، اتابک، شهرک غرب