نام پژوهشگر: محمد رضا رحیمی نژاد
تقا جنابی محمد رضا رحیمی نژاد
گونه secale strictum برون زادگیربوده ومرکز پیدایش آن جنوب غرب آسیا گزارش شده است. به علت دارا بودن روابط نزدیک با چاودار و گندم به عنوان خزانه ی وراثتی برای این گیاهان زراعی مهم محسوب شده و از این لحاظ بسیار حایز اهمیت است. در این مطالعه با استفاده از نشانگرهای شناخته شده ی ssr وضعیت تنوع ژنتیکی آن مورد مطالعه قرار گرفت. 15 زوج آغازگر به منظور تعیین تنوع ژنتیکی 120 فرد از 19 جمعیت متعلق به گونه ی s. strictum جمع آوری شده از سراسر دامنه ی پراکنش آن در ایران مورد بررسی قرار گرفت. فرایند pcr با استفاده از آغازگرهای معرفی شده برای گونه ی s. cereale و آغازگرهای اختصاصی جنسtriticum انجام و وضعیت تنوع درون و بین جمعیتی این گونه با استفاده از الکتروفورز محصولات pcr، بر روی ژل پلی آکریل آمید 6% مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مطالعه شامل هتروزیگوسیتی مورد انتظار، pic، آنالیزهای مربوط به amova و f-statistics، سطح بالایی از پلی مورفیسم را نشان داد. واریانس مولکولی محاسبه شده برای تفاوت بین افراد درون جمعیت ها و تفاوت جمعیت ها درون مناطق تقریباً یکسان بود. پس از آنالیز داده های حاصل از این مطالعه، میانگین pic بین جمعیت ها حدود 623/0 و درون جمعیت ها 356/0 و میانگین تعداد آلل برای هر جایگاه وراثتی 1/6 آلل محاسبه شد. بیشترین تنوع ژنتیکی مشاهده شده در این گونه متعلق به جمعیت های مناطق شمال غرب ایران (66/0) و کمترین مقدار مربوط به مناطق شمالی ایران (51/0) بود. تنوع ژنتیکی دو واریته s. strictum subsp. strictum var strictum (68/0) و s. strictum subsp. strictum var ciliatiglume (56/0) متفاوت بوده که حاکی از عدم وجود جریان ژنی بین این واریته ها است. بر اساس نتایج این تحقیق می توان نتیجه گیری نمود که تنوع ژنتیکی موجود بین افراد درون هر جمعیت بالا بوده و خزانه وراثتی گونه ی s. strictum در ایران به منظور یافتن آلل های مفید برای اهداف اصلاح نبات ارزشمند می باشد.
محمد رضا کنعانی محمد رضا رحیمی نژاد
تیره چتریان apiaceae (umbelliferae) با داشتن حدود 4250 گونه در جهان، یکی از تیره های بزرگ و مهم گیاهی به حساب می آید. جنس ferula با نام فارسی ferula با 185- 170 گونه متعلق به قبیله scandiceae به عنوان بزرگترین عضو این تیره در آسیا و سومین جنس آن در جهان محسوب می شود. در این تحقیق داده های شیمیایی اسانس، داده های ریخت شناختی و داده های مولکولی جنس ferula آنالیز، مقایسه و مورد ارزیابی قرار گرفت. در مجموع 84 ترکیب اصلی اسانس مربوط به 20 گونه این جنس با استفاده از نرم افزار spss مورد ارزیابی chemosystematics و chemodiversity قرار گرفت. داده های شیمیایی اسانس 6 گونه (f. oopoda,f. foetida, f. behboudiana, f. diversivittata, f. galbaniflua and f. hezarlalehzarica) برای اولین بار گزارش شد. هم چنین وضعیت تاکسونومیکی و روند تکاملی صفات ریخت شناختی این جنس با استفاده از آنالیز کلادیستیک 33 صفت ریخت شناختی مورد ارزیابی قرار گرفت. این تحقیق برای اولین بار تمام گونه های ferula موجود در ایران را به همراه 68 گونه دیگر آن و هم چنین 2 گونه leutea ایران، 2 گونه dorema و 1 گونه laser به همراه 3 گونه دیگر به عنوان برون گروه مورد ارزیابی فیلوژنتیکی ردیف خوانی داده های مولکولی nr dna its قرار داد. از این تعداد 28 گونه آن برای اولین بار تعیین توالی شدند. بسیاری از گونه های مورد مطالعه در این تحقیق از رویش گاه های طبیعی جمع آوری و شناسایی شدند، استخراج dna برخی از گونه هایی که امکان جمع آوری آنها میسر نگردید، از برگ نمونه های هرباریومی وین و موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع و از نمونه های تیپ انجام گرفت. dna کل نمونه ها با استفاده از آغازگرهای یونیورسال its (4) و its (5a) تکثیر و تعیین توالی گردیدند. داده های مولکولی به دو روش امساکی (maximum parsimony) با استفاده از نرم افزار paup* و روشbayesian inference با استفاده از نرم افزار mrbayes آنالیز گردید. به علت عدم دسترسی به نمونه تیپ f. badghysi، حضور و عدم حضور قطعی این گونه مورد تردید و کلیه نمونه هایی که تحت نام این گونه از استان کرمان و مناطق جنوبی مجاور جمع آوری و شناخته می شد با گونه f. hezarlalehzarica جایگزین گردید. مقایسه و ارزیابی تبارنمای اجماع حاصل از داده های مولکولی و مورفولوژیکی نشان داد که دو گونه جنس leutea ایران نیز بایستی به جنس ferula منتقل گردند و براین اساس دو ترکیب جدید از این جنس به ferula ایران افزوده شد. با وجود قرارگرفتن جنس dorema در داخل جنس ferula، انتقال قطعی آن به جنس ferula نیاز به مطالعات تکمیلی دیگری دارد. با افزودن 5 گونه leutea، یک گونه laser، مشکوک بودن حضور 4 گونه ferula در ایران، و هم نام کردن دو گونه، تعداد گونه های ferula ایران به 34 عدد تغییر یافت.
سید منصور میرتاج الدینی محمد رضا رحیمی نژاد
جنس jurinea cass. از خانواده compositae و طایفه cardueae در جهان دارای حدود 250 گونه است که عمدتا در ناحیه اوراسیا پراکنش دارند. اما از نظر جغرافیایی دقیقاً از شبه جزیره ایبری (و یک گونه در شمال آفریقا) به سمت مرکز و شرق اروپا سپس قفقاز و روسیه و ایران، افغانستان به آسیای میانه و کوه های تیان شان واقع در مرزهای چین و مغولستان می رسند و در این پهنه گسترش، دارای چند هسته تنوع و گونه زایی هستند. در ایران همه گونه های این جنس در منطقه ایران-تورانی یا منطقه گذر آن با ناحیه هیرکانی پراکنش دارند و بخش گرم جنوبی عاری از گونه های این جنس است. گونه های این جنس تماماً پایا ولی کم و بیش علفی و فاقد اندام های کاملاً چوبی و خشن هستد. براکته های گل آذین غالبا مثلثی و نوک تیز هستند که گاهی کمی خار مانند هم می شوند. فندقه هرمی کوتاه یا کشیده و منشوری است و در رأس دارای تاج ساده یا دندانه ای است. شکل میوه از صفات مهّمی است که تا کنون در تاکسونومی این جنس به ویژه گونه های ایرانی از آن استفاده کافی نشده است. طبق آخرین مطالعات، این جنس با جنس های saussurea dc. ، nikitinia iljin، aegopordon boiss.، jurinella jaub. et spach، outreya jaub. et spach، hyalochaete ditrich et rech. f. ، polytaxis bunge، lipschitziella camelin و tricholepis dc. قرابت زیادی دارد. به منظور تعیین بهتر حدود جنس مورد مطالعه، گونه های زیادی از جنس های فوق نیز مورد مطالعه قرار گرفتند. با مطالعه ای که در اکثر هرباریوم های ایران و نیز هرباریوم موزه تاریخ طبیعی وین و هرباریوم باغ گیاه شناسی ژنو به همراه نمونه برداری از تقریبا همه گونه های موجود در ایران، انجام شد، نتایج جدیدی در باره گونه های این جنس در محدوده کشور ایران بدست آمد. در ایران از این جنس تعداد 26 گونه گزارش شده بود که در این پژوهش با مطالعه ای که انجام شد، تغییراتی در تعداد آنها داده شد. در مطالعه اخیر یک گونه نو از بخش corymbosae benth. با نام j. giviensis mirtadzadini از شمال غرب کشور معرفی شد. همچنین یک گونه از این جنس به نام j. gedrosiaca bornm. به جنس tricholepis dc. منتقل شد. با ادغام سه زوج گونه دیگر، سه گونه دیگر نیز از جنس کم شد. نام j. inuloides boiss. با نام j. cordata boiss.، نام j. stenocalathia rech. f.، با نام j. gabrielae bornm. و نام j. prasinophylla rech. f. با نام j. meda bornm. مترادف اعلام شدند. بر این اساس یک گونه به این جنس اضافه وچهار گونه از آن کم شد و مجموعا تعداد 23 گونه از این جنس برای حدود سیاسی کشور ایران معرفی شد. تغییراتی نیز در موقعیت گونه ها در بخش ها اعمال شد. همچنین دو گونه از جنس jurinella به نامهای j. microcephala boiss. و j. frigida boiss. بسیار نزدیک به جنس مورد مطالعه تشخیص داده شدند. اما فعلا در این جنس گنجانده نشدند و تعیین موقعیت آنها بعدا مورد بررسی بیشتر قرار خواهد گرفت.
حامد خدایاری محمد رضا رحیمی نژاد
جنس l. hordeum متعلق به طایفه triticeae شامل45 تاکسون ازجمله 32 گونه و همینطور51 سیتوتیپ است که 4 ژنوم مستقل h (سابقا i)، i (سابقا h)، xa (سابقا x)، xu (سابقا y) و یک ژنوم ترکیبی xai (سابقا xh) در آن مشخص شده است. تاکسون های واجد ژنوم h شامل گونه h. vulgare l. (که خود دارای دو زیرگونه ی vulgare و spontaeum است و زیرگونه ی vulgare خود دو واریته ی distichon و hexastichon دارد) و گونه h. bulbosum می باشد. جو خودرو (h. vulgare subsp. spontaneum) به عنوان خزانه وراثتی اولیه جو زراعی و h. bulbosum خزانه وراثتی ثانویه آن محسوب می شود. گونه h. bulbosum با پتانسیل ناشناخته و یا ناکافی است که علیرغم داشتن پراکنش وسیع در ایران، تا کنون مطالعات سیتوژنتیک یا مولکولی قابل ذکری روی آن انجام نگرفته است. گونه های خودرو جو واجد ژنوم h دارای ژن های مفیدی از جمله مقاومت به بیماری های قارچی، ویروسی، شته ،سفیدک پودری ، زنگ برگ ، مقاومت به خشکی و تحمل نمک می باشند که می تواند برای اصلاح جو زراعی یا حتی گندم و دیگر گیاهان زراعی در طایفه triticeae استفاده شوند. در این مطالعه وضعیت تنوع تاکسون های دارنده ژنوم h در ایران، با استفاده از صفات ریخت شناختی، سیتولو ژیک و نشانگرهای مولکولی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بررسی ریخت شناسی بیانگر این نکته است که از میان تاکسون های دارنده ی ژنوم h در ایران بیشترین تنوع ریخت شناختی متعلق به h. bulbosum و پس از آن زیرگونه ی spontaneum است لیکن واریته های distichon و hexastichon از تنوع ریخت شناختی اندکی برخوردارند. مشاهدات بررسی سیتولوژی نشان دهنده وجود سطح دیپلوییدی (2n=2x=14) در جمعیت های h. vulgare s. lat. و وجود سطح تتراپلوییدی (2n=4x= 28) در تمامی 32 جمعیت مورد مطالعه h. bulbosum می باشد. تنوع بین فاکتورهای اندازه گیری شده در این مطالعه در بین جمعیت های متعلق به زیرگونه ی spontaneum بیشتر از زیرگونه vulgare محاسبه شد که نشان دهنده ی متنوع تر بودن جمعیت های جو خودرو نسبت به جو زراعی است زیرا گیاهانی که در محیط های متفاوت و دارای استرس زیاد رشد می کنند معمولاً نسبت به گیاهانی که در شرایط معمول و بهینه رویش دارند متنوع ترند. مقایسه پارامترهای کاریوتایپی نشان دهنده اتوتتراپلویید بودن گونه h. bulbosum و متقارن بودن آن است. نتایج این تحقیق نشان داد که نامتقارن ترین کاریوتایپ ها در جمعیت های h. bulbosum شمال شرق و شمال غرب کشور و متقارن ترین کاریوتایپ ها در جمعیت هایی از غرب ایران مشاهده گردید. بنابراین می توان فرض کرد که قدیمی ترین جمعیت ها در دامنه رشته کوه های زاگرس (غرب ایران) و جوانترین ژرم پلاسم ها در شمال غرب و شما ل شرق کشور وجود دارند. همچنین می توان نتیجه گیری نمود که این گونه از غرب ایران منشا گرفته و به سمت شمال و شمال شرق کشور پراکنده شده است. براساس نتایج حاصل از این مطالعه ، می توان پیشنهاد نمود که آنالیز عدم تقارن کاریوتایپ می تواند به عنوان ابزار مفیدی برای قدمت و پراکندگی جمعیت های یک گونه مورد استفاده قرار گیرد. نتایج میزان انتقال پذیری 94 نشانگر مایکروساتلایت جو بین 17 جمعیت ازگونه های واجد ژنوم h حاکی از تکثیر 51% از آنها در ژنوم h. bulbosum و 65/23% در ژنوم h. murinum می باشد. بررسی تنوع ژنتیکی در 32 فرد و 13 جمعیت از جو زراعی دو ردیفه و شش ردیفه بومی کاشته شده در ایران با استفاده از 17جفت پرایمر ssr، نشان داد که این ارقام ایرانی از تنوع ژنتیکی بالایی برخوردار بوده (که نشان از بکر بودن این ارقام بومی دارد) و نمونه های جمعیتی در دندروگرام های ترسیم شده، ارقام دو ردیفه (distichon var.) و شش ردیفه (var. hexastichon) به خوبی از هم جدا شدند. با استفاده از 17 لوکوس ssr در 32 فرد و 16 جمعیت جو خودرو (h. vulgare subsp. spontaneum)، مشخص گردید که به طور کلی جمعیت های این زیرگونه در ایران دارای تنوع ژنتیکی بالایی بوده و از میان آنها، جمعیت های غرب و جنوب غرب کشور بیشترین تنوع ژنتیکی را دارا هستند که دال بر وجود احتمالی یکی از مراکز تنوع ژنتیکی این زیرگونه در این نواحی از ایران را دارد. در مطالعه الگوی تنوع ژنتیکی در 120 فرد و 33 جمعیت طبیعی h. bulbosum جمع آوری شده از رویشگاههای مختلف ایران با استفاده از 15 جفت پرایمر مایکروساتلایت مورد آنالیز قرار گرفت که مقدار تنوع درون جمعیتی بالایی (به ویژه در جمعیت های متعلق به غرب و جنوب غرب کشور) مشاهده گردید که به نوبه خود انعکاسی از ماهیت برون زادگیر این گونه می باشد. نتایج داده های مایکروساتلایت، نشان داد که مسیر احتمالی ورود گونه h. bulbosum از شمال کردستان عراق و شرق ترکیه بوده که از طریق غرب ایران (کوه های زاگرس درکردستان ایران و جنوب آذربایجان غربی) به سایر مناطق ایران ازجمله جنوب غرب، شمال غرب، شمال و شمال شرق مهاجرت نموده است. به طور کلی داده های ssr نشان دهنده تنوع ژنتیکی بیشتر h. vulgare نسبت به h. bulbosum می باشد. پیشنهاد می شود مطالعات آینده به مطالعه برای یافتن ژن های مقاومت به شرایط متنوع سخت محیطی مانند خشکی، سرما و شوری (به ویژه در میان جمعیت های غرب و جنوب غرب) برای اصلاح غلات متمرکز شود.
مریم حایری نسب محمد رضا رحیمی نژاد
بخش fragifera (vesicaria) از گذشته تا به امروز یکی از بحث برانگیزترین بـخش های جنس trifolium بوده است. این بخش دارای هفت گونـه شـامل t. fragiferum, t. tumens, t. physodes, t. resupinatum, t. tomentosum, t. bullatum & t. clusii می باشد. به طور کلی دو مرکز تنوع عمده شامل ناحیه شمال مدیترانه و شرقی ترین بخش ناحیه ایران و تورانی برای این بخش معرفی شده است. گونه های مختلف این بخش علاوه بر استفاده به صورت علوفه، به طور وسیع در زنبورداری استفاده می شوند. هدف از این تحقیق بررسی میزان تنوعات ژنتیکی در سطـح گـونه، بررسـی روابط میان تاکسـونی در ایـن بخش و بررسی ارتباط گونه-های این بخش با گونه ی t. spumosum از بخش mistyllus بر اساس داده های مولکولی و با استفاده از نشانگرهای مولکولی irap و ssr می باشد. از دیگر اهداف این مطالعه می توان به ارزیابی صفات مورفولوژیک مورد استفاده در شناسایی گونه های مختلف بخش fragifera در کلیدهای مختلف، مرور تاکسونومیک گونه های مختلف این بخش و پیشنهاد برخی تجدید نظرهای احتمالی بر روی کلیدهای موجود اشاره نمود. بدین منظور تاکسون های مختلف این بخش از سرتاسر کشور جمع آوری گردید و نمونه های هرباریومی نیز مورد مطالعه قرار گرفت و براساس کلیدهای موجود شناسایی گردید. در روش irap، بررسی تنوع ژنتیکی و روابط میان تاکسونی با 8 زوج آغازگر از گروه های مختلف رترونرانسپوزون ها بر روی 42 نـمونـه بذر جمعیتـی متعلق به گونه هـای مختلـف بخش fragifera و 2 نمونه جمعیتـی متعلق به گونه ی t. spumosum از بخش mistyllus با استفاده از الکتروفورز محصولات pcr بر روی ژل آگاروز 2% صورت گرفت. مـطالعـه ssr نیـز با 9 زوج آغازگـر بر روی 55 نمونه بذر جمعیتی متعلـق به گونه هـای مختلف بخش fragifera، 2 نمونه متعلق به گونه ی t. spumosum و 3 نمونه از گونه های trifolium pratens، trifolium repens و جنس trigonella به عنوان برون گروه انجام شد. فرآیند pcr با استفاده از آغازگرهای طراحی شده برای گونه های t. pratens و t. repens صورت گرفت. نتایج حاصل از این مطالعـه، حاکـی از سطـح بالای انتقال پذیری و پلـی مورفیسـم ریزماهـواره هـای معرفی شده برای t. pratense و t. repens به گونه های بخش های fragifera و mistyllus است. بر این اساس تا زمانی که جفت آغازگرهای ssr اختصاصی این گونه ها طراحی نشده است، می توان با ضریب اطمینان بالایی از آغازگرهای ssr به دست آمده از t. pratense و t. repens برای بررسی تنوع ژنتیکی این گونه ها استفاده نمود. محصولات pcr به منظور تعیین تنوع ژنتیکی در داخل و بین گونه ها روی ژل پلی اکریل آمید غیر واسرشت کننده 10? از هم جدا شدند. نتایج حاصل از آنالیز amova در هر دو مطالعه irap و ssr، سطح بالایی از تنوع ژنتیکی را در بین گونه های مختلف بخش fragifera نشان داد که موید عدم وجود جریان ژنی بین این گونه ها می باشد. تحلیل های آماری با استفاده از نرم افزارهای ntsyspc 2، genalex6 و power marker انجام شد. بر اساس نتایج حاصل از ادغام داده های irap و ssr، گونه ی t. spumosum از بخش mistyllus با بوت استراپ 100% از گونه های بخش fragifera جدا گردید و بنابراین به نظر می رسد که ایـن دو بخش مستقـل ازیکدیگر هستند. گونـه های t. fragiferum و t. physodes بیشترین میزان شباهت را به هم داشتند و با بوت استراپ 100% در یک خوشه قرار گرفتند. گونه t. tumens نیز با کمترین شباهت از سایر گونه های بخش جدا شد و با بوت استراپ 93% در خوشه جداگانه ای قرار گرفت. همچنین گونه های یکساله t. clusii،t. bullatum و t. tomentosum به عنوان یک کمپلکس تحت نام t. tomentosum sensu lato در نظر گرفته شدند. نتایج این تحقیق منجر به معرفی یک واریته جدید، t tumens var. caespitosum و دو گزارش جدید برای فلور ایران، t. tomentosum var. chthonocephalum و t. clusii var. gossypinum گردید. همچـنین شش متـرادف سـازی بـه شـرح ذیـل ایجـاد شـد: t. fragiferum var. pulchellum به عنوان مترادف با گونه ی t. fragiferum، t. tumens var. talyschense مـتـرادف بـا t. tumens var. tumens،t. physodes var. psilocalyx مـتـرادف بـا گـونـه ی t. physodes، t. resupinatum var. microcephalum مـتـرادف با t. resupinatum var. resupinatum، t. bullatum var. macrosphaerum مترادف با گونه ی t. bullatum و t. tomentosum var. curvisepalum مترادف با t. tomentosum var. tomentosum قرار داده شدند. علاوه بر این یک کلید شناسایی برای همه تاکسون های متعلق به این بخش در ایران تهیه و ارائه شد و برخی اصلاحات نام گذاری در مورد این بخش و تاکسون های موجود در آن اعمال گردید.
سمیه بنی آدم محمد رضا رحیمی نژاد
کموسیستماتیک گیاهی،کاربرد داده های شیمیایی برای حل مشکلات سیستماتیک است. جنس فرفیون بزرگترین جنس تیره افوربیاسه از راسته افوربیالز، زیر رده روزیده است. جداسازی و شناسایی ترکیبات موجود در گیاه e.macrostegia با گرایش یافتن ترکیبات تری ترپنوئیدی جهت بررسی روابط بین گونه ای، گزارش الگوی فیتوشیمیایی گیاه e.macrostegia از نظر ترکیبات تری ترپنوئیدی و مقایسه آن با گزارش های موجود در مورد سایر گونه های این جنس. در این تحقیق گونه e.macrostegia از یاسوج جمع اوری شد. جداسازی و شناسایی ترکیبات موجود در گیاه مورد نظر با استفاده از کروماتوگرافی ستونی،tlc, hplc, nmr و طیف جرمی 5 ترکیب تری ترپنی از این گونه جداسازی شد و با رسم فنوگرام بیش ترین شباهت مورفولوژیکی و شیمیایی بین این گونه با e. connate دیده شد و نوعی هماهنگی بین صفات مورفولوژیکی و شیمیایی در بین این گونه ها وجود داشت.
مهناز بیات لی لی قائم مقامی
جنس hypericum l. از خانواد?hypericaceae ، با حدود 500 گونه، انتشار جهانی دارد. این جنس در ایران شامل 19 گونه است. طیف گسترده ای از ترکیبات فعال بیولوژیک در این گیاه شناسایی شده از جمله نفتودیانترون ها مانند هایپریسین و سودوهایپریسین که بیشترین کاربرد آن خاصیت ضد افسردگی است. در این پژوهش که با هدف برقراری ارتباط میان داده های تشریحی، بافت شناسی و ریخت شناسی انجام شد، ساختار تشریحی و بافت شناسی اندام های رویشی و زایشی در گونه های، h. dogonbadanicum, h. androsaemum, h. perforatum, h. tetrapterum, h. scabrum, h. triquetrifolium, h. asperulum, h. lysimachioides, h. elongatum, h. hirtellum, h. davisii, h. apricum, h. helianthemoides, h. vermiculare, h. hirsutum, h. linarioides, h. armenum مورد بررسی قرار گرفت. این مطالعه نشان داد که مهمترین بافت در تفکیک و شناسایی گونه ها، بافت ترشحی است. در این جنس ساختار ترشحی سازمان یافته و منحصر به فرد شامل کانال های ترشحی، کیسه های ترشحی (غدد نیمه شفاف) و گرهک های کوچک تیره رنگ چند سلولی (غدد سیاه) وجود دارد. این ساختار ها می تواند در ساقه، برگ ها، گلبرگ ها، کاسبرگ ها، پرچم ها و برچه ها وجود داشته باشد. اما هم? این ساختارها در هم? گونه ها وجود ندارد و در اندام های مختلف یک گونه نیز وجود و پراکندگی متفاوتی دارد. کانال های ترشحی در هم? گونه ها وجود دارد ولی از نظر تعداد، نوع و جایگاه متفاوت است. کیسه های ترشحی در هم? گونه ها وجود دارد ولی از نظر قطر حفره و محل قرارگرفتن تفاوت هایی را نشان می دهد. گرهک های تیره رنگ هم فقط در برخی گونه ها و در بعضی از اندام های آنها وجود دارد. بر پایه مشاهدات فوق، یک کلید تشخیصی ارائه شد که تا حدودی با رده بندی های موجود مطابقت دارد. برخی مشکلات تاکسونومیک این جنس در ایران، مخدوش بودن مرز تاکسون هایی مانند h. helianthemoides و h. vermiculare است که صفات ریخت شناسی به تنهایی کافی به نظر نمی رسند. طبق بررسی صفات تشریحی، مشخص شد که در ساختار تشریحی اجزای گل تفاوت هایی وجود دارد، به طور مثال در گون? helianthemoides h. کاسبرگ ها دارای کانال تیپ b فلوئمی هستند در صورتیکه در گون? h. vermiculare کاسبرگ ها فاقد این ساختارند. گون? h. lysimachioides و h. asperulum نیز دارای شباهت ریخت شناسی زیادی هستند و تفاوت این دو گونه عمدتاً مربوط به وجود غدد سیاه در سطح پشتی کاسبرگ-هاست. در بررسی صفات تشریحی مشخص شد که در این دو گونه تفاوت های دیگری نیز وجود دارد. به طور مثال، در ساق? گون? h. asperulum کانال ترشحی تیپ b فلوئمی وجود دارد، در صورتیکه این نوع کانال در ساق? گون? h. lysimachioide دیده نمی شود. کانال تیپ b پارانشیمی، در گلبرگ ها و کاسبرگ های گون? h. lysimachioides وجود دارد ولی این نوع کانال، در گلبرگ ها و کاسبرگ های گون? h. asperulum دیده نمی شود. در گون? h. dogonbadanicum که انحصاری ایران می باشد، وجود بافت پارانشیم چوبی شده درزیر اپیدرم ساقه و پارانشیم نرده ای در دو سطح فوقانی و تحتانی برگ می تواند به علت رویشگاه این گونه باشد. این گیاه دارای منشأ آفریقایی بوده و درصخره های منطق? گرم دو گنبدان می روید.
سید ذبیح الله حسینی حجت الله سعیدی
جنس festuca l. با داشتن حدود 500 گونه یکی از بزرگ ترین جنس های علفی طایفه poeae و زیرطایفه loliinae می باشد. نتایج حاصل از این تحقیق حضور 19 گونه از جنس festuca متعلق به 4 زیرجنس و 6 بخش و2 زیربخش را در ایران نشان می دهد. از 19 تاکسون معرفی شده در این مطالعه، 7 گونه زیرجنس های drymanhele, schedonorus, leucopoa برگ-پهن و 12 تاکسون زیرجنس festuca به گونه های برگ-باریکfestuca تعلق دارند. همچنین با توجه به بررسی منابع مختلف و نیز نتایج به دست آمده مشخص شد که 4 گونه f. sabalanica, f. iranica, f. akhanii, f. rechingeri بومی ایران می باشند. بر اساس نتایج به دست آمده f. griffithiana, f. varia و دو زیرگونه fenas و orientalis از گونه f. arundinacea به عنوان گزارش جدید برای ایران محسوب می شوند. براساس نتایج این تحقیق f. ovina در مفهوم دقیق آن و نیز f. pinifolia, f. altissima, f. filiformis, f. orophila, f. brunnescens, f. heterophylla, f. olgae, f. amblyodes که در منابع مختلف به حضور آن ها در ایران اشاره شده است در ایران حضور نداشته و یا گزارشات مربوط مشکوک به نظر می رسد. در این مطالعه با توجه به شباهت صفات ریخت شناختی و تشریحی f. glaucoidea به عنوان مترادف f. rupicola در نظر گرفته شده است. مترادف بودن دو تاکسون f. bornmulleri و f. kotschyiبا f. alaica و همچنین f. pseudosclerophylla با f. arundinacea نیز مورد تائید قرار گرفت.