رابط? حق و تکلیف از جمل? مباحث بحث برانگیز میان متفکران در حوزه کلام، فقه، سیاست، اخلاق و فلسفه حقوق است که به دو صورت عمده مورد بحث قرار می گیرد؛ اول اینکه آیا بین ذیحق بودن یک فرد و مکلف بودن دیگران نسبت به او ملازمه ای برقرار است یا نه؟ و دوم اینکه بین صاحب حق بودن یک فرد و مکلف بودن او و بالعکس آیا رابطه ای است یا خیر؟ پاسخ به سوال دوم همان چیزی است که این تحقیق درصدد آن است چرا که اثبات یا رد ملازمه بین حق و تکلیف به این صورت آثار فراوانی بر مقوله های کلامی کلان همچون حق انتخاب دین چگونگی ارتباط اخلاق دینی با حقوق انسانها و غیره دارد. اندیش? مدرن غربی با توجه به مبانی معرفت شناختی، هستی شناختی و انسانشناختی که نسبت به اصل حق و تکلیف دارد در این زمینه قایل به انفکاک مفهومی و وجودی حق و تکلیف شده است که به اعتقاد ما بیشترین سهم در تفکیک مزبور مربوط است به نگرشهای انسان گرایانه بر مقول? حق و تکلیف چرا که شکل گیری اندیش? حقوق مدرن غربی بر اساس انسان محوری و در ظرف قراردادگرایی برخاسته از فردگرایی است که آنهم مبتنی بر پندارهای حسی و تجربی موجود است و نه بر اساس واقعیات و مصالح و آرمانهای الهی که ناشی می شود از نگاه جامع به حقیقت انسان و ارتباط او با خالقش. ما ضمن بیان نارسایی ها و اشکالات تفکر مدرن در معانی و مبانی تکلیف اثبات کردیم که اگر به تکالیف به شکل صحیح و هدفمند نظر شود در می یابیم که تکالیف در واقع بر مبنای استحقاقهای اصیل و بنیادین انسان استوار است که هدفش صیانت از مسیر تکامل و تعالی انسانیت و استیفاء حق سعادت آدمی است. با حفظ این رویکرد در مفهوم حق و مفهوم تکلیف به اثبات این نکته پرداخته شده که حق و تکلیف همیشه به لحاظ وجودی و خارجی متلازم و توأمان هستند یعنی جایی که حقی برای فردی ثابت می شود از قِبل آن تکلیفی متوجه او می گردد که این تکلیف یا تکلیف در برابر خداوند یا انسانهای دیگر یا در برابر خودش است و جایی هم که تکلیفی به او می رسد مسلماً با عنایت به حقوق اوست. این نگاه ثمرات فراوانی در مسایل مهمی چون پیوند حقوق با اخلاق، تعیین حدود آزادی، مسأله عدالت، حساسیت به سرنوشت انسانها و حق انتخاب دین دارد که مفصل به آن پرداخته شده است.

هدف این پژوهش بررسی مبانی ارزش¬شناختی عدالت سازمانی از حیث واقع¬گرایی یا عدم واقع-گرایی و ارائه مدل مفهومی عدالت سازمانی حق مدار در سطح ساحت¬ها و ابعاد آن است؛ از آنجا که عدالت فضلیت و ارزشی اخلاقی و اجتماعی است، بررسی مبانی ارزش¬شناختی آن اهمیتی ویژه دارد؛ و در بین مباحث و مسائل فلسفه ارزش، واقع¬گرایی یا عدم واقع¬گرایی جنبه کانونی و محوری دارد به طوری¬که تقسیم¬بندی مکاتب در فلسفه¬ی ارزش پیرامون این موضوع صورت می¬گیرد.این پژوهش درصدد پاسخ به سوالات زیر است: سوال اصلی: مدل مفهومی عدالت سازمانی حق¬مدار از دیدگاه اسلامی چگونه است؟ سوالات فرعی: 1. با توجه به مبانی ارزش¬شناختی، نظریه¬های عدالت سازمانی واقع¬گراست یا غیرواقع¬گرا؟ 2. پیامدهای مبانی ارزش¬شناختی عدالت سازمانی چیست؟ 3. مدل مفهومی عدالت سازمانی حق¬مدار از دیدگاه اسلامی شامل چه حیطه¬هایی است؟ در پاسخ به سوالات پژوهش از استراتژی¬های تحلیل مضمون و تحلیل منطقی استفاده شده¬است. در بررسی سوال یک چهار مضمون فراگیر ذهنی¬بودن، نسبی¬بودن، ادراکی¬بودن و تاثیر¬پذیری از فرهنگ استخراج گردید که دلالت بر آن داشت که مبانی ارزش¬شناختی نظریه¬های عدالت سازمانی غیر¬ واقع¬گرا و مبتنی بر دو مکتب قراردادگرایی و احساس¬گرایی است؛ نسبی¬گرایی، کثرت¬گرایی، صدق و کذب ناپذیری و عدم تبیین عقلانی نظریه¬های عدالت سازمانی از مهم¬ترین پیامدهای غیرواقع¬گرایی هستند و موجب چالش¬های بسیاری برای تحقق و اجرای چنین نظریه¬هایی در ایران اسلامی می¬شوند. در نهایت مدل مفهومی عدالت سازمانی حق¬مدار- مبتنی بر رویکرد ادای حقِ هر صاحب¬حق- با شناسایی ساحت-های صاحبان حقوق و در ابعاد حق¬الله، خود¬عدالتی، عدالت درون¬سازمانی و عدالت برون¬سازمانی ارائه شد.