چکیده: بیماری سل بوسیله مایکوباکتریومهای بیماریزا از جمله mycobacterium tuberculosis ایجاد می گردد. طبق گزارش who، بیش از یک سوم جمعیت جهان آلوده به این باکتری هستند که بیش از 90 درصد آنها بدون علامت می باشند. این افراد تحت عنوان latent tuberculosis یا افراد ltbi معرفی می گردند. در این پژوهش، سیستم ایمنی اکتسابی در افراد مبتلا به سل فعال و سل نهفته، مورد مقایسه و آنالیز قرار گرفت. پروفایل سایتوکاینی شامل il-4 ، il-5 ، il-13 ، il-10 ، ifn-? و tgf-? ، ایمونوفنوتایپینگ سلولهای ایمنی شامل cd3+ ، cd4+ ، cd8+ ، cd25+ ، cd16+ و cd56+ قبل و بعد از تحریک با آنتی ژنهای ppd، مورد بررسی قرار گرفت. همچنین تغییرات در بیان microrna های mirna-21 ، mirna-31 ، mirna-146a و mirna-155 در افراد مبتلا به سل نهفته و افراد سالم در مقایسه با افراد مبتلا به سل فعال مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان دادند که هم در بیماران مسلول و هم در افراد مبتلا به سل نهفته، سلولهای تک هسته ای خون محیطی بدنبال مواجه با آنتی ژن ppd بطور معنی داری (p<0.05) تکثیر می یابند. بررسی ایمونوفنوتایپینگ سلولهای ایمنی نشان داد که در بیماران مسلول، درصد فراوانی سلولهای با فنوتیپ cd4+ ، cd4+cd25+ ، cd4+cd25high ، cd8+cd25+ ، cd3-cd(16+56)+ و cd3+cd(16+56)+ بطور معنی داری افزایش داشت؛ در حالیکه در افراد مبتلا به سل نهفته، درصد فراوانی سلولهای با فنوتیپ cd4+cd25+ ، cd4+cd25high و cd8+cd25+ افزایش و سلولهای با فنوتیپ cd3+ کاهش معنی داری دارند. همچنین بررسی ترشح سایتوکاین ها نشان داد که هم در افراد مسلول و هم در افراد ltbi ، بدنبال تحریک آنتی ژنی، ترشح ifn گاما معنی دار می باشد و همچنین در افراد مسلول در مقایسه با افراد ltbi و سالم ، ترشح tgf-? معنی دار بود. از سوی دیگر بررسی بیان mirna ها نیز نشان داد که mir-155 بطور معنی داری در افراد مسلول افزایش بیان دارد. یافته ها نشان دادند که افراد مسلول و مبتلا به سل نهفته در مقایسه با یکدیگر و نیز افراد سالم از نظر موارد مورد بررسی دارای تفاوت هایی می باشند. همچنین تفاوت در بیان mirna های مورد بررسی در افراد مورد مطالعه نیز می تواند بیانگر نقش و اهمیت این عوامل تنظیمی در طول بیماری سل و عفونت نهفته با mtb باشد.