تخریب سرزمین یک مشکل در حال گسترش در بسیاری از نقاط دنیا بوده و تهدیدی برای سلامت اکولوژیک اکوسیستم های مرتعی است. بنابراین ارزیابی شاخص های اکولوژیک تخریب، قدم اولیه مقابله با آن است و با شناسایی مکان های با شدت های متفاوت تخریب می توان هزینه کمتری برای بهبود و ارتجاع این نقاط به حالت پایدار صرف کرد. در تحقیق حاضر به منظور ارزیابی شاخص های تخریب مرتع و شدت آن دو مسیر تخصصی اکولوژیک و دانش بومی اکولوژیک در نظر گرفته شد. مطالعات در دو سایت مرتع نیمه استپی دشت و استپی میرزابایلو واقع در جنوب و شرق پارک ملی گلستان (شامل بخشی از بیرون و درون پارک) انجام شد. به منظور اندازه گیری شاخص های پوشش گیاهی و خاک، بلوک هایی شامل سه تکرار پلات هشت متر مربع در هر دو سایت مطالعاتی انداخته شدند. برای امتیازدهی کیفی شاخص ها توسط بهره برداران بومی نیز پرسشنامه با روش نمره دهی لیکرت (یک تا پنج) تنظیم شد و توسط سه بهره بردار در هر سایت مطالعاتی در محل هر بلوک تکمیل شدند. برای رتبه دهی شاخص ها از روش آنالیز رتبه ای سلسله مراتبی استفاده شد. با توجه به عدد تخریب هر بلوک، برای هر روش ارزیابی تخریب (تخصصی و دانش بومی اکولوژیک) نقشه شدت تخریب مبتنی بر پنج کلاسه در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی بدست آمد. در هر دو روش ارزیابی بطور جداگانه با مقایسه میانگین هر شاخص در بیرون و درون پارک در هر کدام از سایت های استپی و نیمه استپی، شاخص هایی که اختلاف آنها معنی دار بودند مشخص شدند. مجدداً با اعمال ضرایب نهایی فرآیند آنالیز سلسله مراتبی برای دو مسیر ارزیابی، میانگین شاخص ها مقایسه و از بین آنها چهار شاخص افزایش درصد خاک لخت، کاهش تولید سالانه، کاهش درصد پوشش گیاهی و کاهش درصد لاشبرگ که در هر دو مسیر اختلافشان معنی دار بود و اندازه گیری آنها برای تعیین شدت تخریب آسان بودند انتخاب شدند. پیشنهاد می شود که برای ارزیابی سلامت یا شدت تخریب در مراتع با شاخص های تلفیقی دانش بومی بهره بردار و دانش تخصصی می توان به نتیجه درست و نزدیک به واقعیت رسید.

پوشش گیاهی بخش مهمی از ساختار اکوسیستم¬های مرتعی را تشکیل می¬دهد، لذا بررسی و مطالعه آن به ¬منزله نخستین گام در جهت شناخت علمی و دقیق از پدیده¬ها و وقایع در حال وقوع در اکوسیستم¬های مرتعی می¬باشد. چرای دام عمومی¬ترین نوع کاربری زمین در این اراضی بوده و دارای پتانسیل بالا در تغییر اجزاء اکوسیستم¬های مرتعی می¬باشد. بدون تردید چرای دام علاوه بر تأثیری که می¬تواند بر توده گیاهی اندام¬های هوایی داشته ¬باشد، می¬تواند بر توده گیاهی زیرزمینی و رشد و توسعه ریشه¬ها نیز مؤثر باشد. به این منظور اثر قرق بر روی زی¬توده گندمیان دائمی مراتع گمیشان در شمال غرب استان گلستان مورد بررسی قرار¬ گرفت. جهت نمونه ¬برداری، پس از تعیین مناطق معرف در داخل و خارج قرق، در هر یک از مناطق 5 ترانسکت 100 متری به صورت موازی و به فاصله 20 متر از همدیگر مستقر شدند. روی هر ترانسکت دو نقطه تصادفی تعیین و سپس از نزدیکترین پایه¬های گیاهی به نقاط مذکور 10 پایه انتخاب شدند. به گونه¬ای که در مجموع ازهر یک از گونه¬ها 100 پایه برداشت شد. نتایج مقایسه میانگین¬ها با آزمون t دو نمونه مستقل نشان داد که بین دو گونهaeluropus lagopoides وpuccinellia distans از نظر زی¬توده کل، زی¬توده هوایی، زی¬توده زیر ¬زمینی، تعداد ساقه در هر گیاه، ارتفاع گونه، طول گل¬آذین، طول وعرض برگ، طول ریشه¬ی گونه p.distans و تراکم در دو منطقه قرق و خارج قرق اختلاف معنی¬دار (01/0(p< وجود دارد. همچنین از نظر طول ریشه¬ی گونه a. lagopoides و در¬صد پروتئین خام دو گونه در دو منطقه قرق و خارج از نظر آماری اختلاف معنی¬دار وجود نداشت

تنش غرقابی اثرات مورفولوژیک و فیزیولوژیک مهمی بر گیاهان دارد. غرقاب شدن خاک زمانی رخ می دهد، که خاک با آبیاری بیش از حد، بارندگی زیاد و یا زهکشی ضعیف روبرو شده باشد. به منظور بررسی اثر ارتفاع و دوره غرقابی بر روی خصوصیات مورفولوژیک و فیزیولوژیک دو گونه مرتعی jancus maritimus و schoenoplectus triqueter آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در گلخانه دانشگاه گنبد کاووس در سال 1391- 1392 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل ارتفاع غرقاب در چهار سطح (شاهد، هم سطح آب ، 10 سانتی متر زیر سطح آب و20 سانتی متر زیر سطح آب) و دوره غرقاب در سه سطح ( 10 روزه، 20روزه و 30 روزه) بود. نتایج ارزیابی صفات ریشه و ریزوم در گونه j. maritimus نشان داد که در سه دوره غرقاب اثر متقابل دوره غرقاب و ارتفاع غرقاب بر روی همه صفات مورد نظر (طول ریشه، تعداد ریزوم، طول ریزوم، تعداد میانگره، وزن خشک ریشه، وزن خشک ریزوم، تعداد ساقه های هوایی، میزان پرولین، میزان کلروفیل و وزن خشک اندام هوایی) به غیر از صفت حجم ریشه در سطح یک درصد معنی دار بود. در بین صفات مورفولوژیک غرقابی بیشترین تاثیر را روی ریشه و تعداد ساقه های هوایی گذاشته است و بیشترین مقادیر برای صفات ریشه در تیمار هم سطح به دست آمد. تنش غرقابی بر روی تعداد ساقه های هوایی تاثیر گذار بوده است و در سه دوره غرقاب بیشترین تعداد ساقه هوایی در تیمار هم سطح آب مشاهده شد. در گونه s. triqueter نیز اثر متقابل دوره غرقاب و ارتفاع غرقاب بر روی تمام صفات به غیر از حجم ریشه در سطح یک درصد اثرات معنی داری از خود نشان می دهد. اثر تنش غرقابی بر روی صفات ریشه و ریزوم در گونه s. triqueter یکسان می باشد ولی در این گونه بیشترین تاثیر تنش غرقابی بر روی تعداد ساقه های هوایی مشاهده شد به طوری که در سه دوره غرقابی 10، 20 و 30 روزه بیشترین تعداد ساقه هوایی در تیمار 10 سانتی متر مشاهده شد.