در این مطالعه مقادیر جیوه کل و جیوه آلی در بافت های (کبد، کلیه و عضله) باکلان بزرگ، اردک سرسبز و چنگر که هر سه از مهمترین پرندگان تالاب های انزلی و گمیشان هستند، مورد بررسی قرار گرفت. اندازه گیری جیوه کل و آلی با استفاده از دستگاه ama 254 ساخت شرکت leco آمریکا انجام شد. آنالیز های آماری به وسیله نرم افزار های spss و excel انجام شد. ارتباط بین میزان جیوه کل و جیوه آلی با رژیم غذایی، وزن، طول و جنس های مختلف پرندگان مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان می دهند که تفاوت های مشاهده شده در غلظت جیوه کل و آلی پرندگان بیشتر تحت تاثیر رژیم غذایی می باشد و ارتباط مشخص و معنی داری در میزان جیوه اندازه گیری شده با طول، وزن و جنسیت مشاهده نشد. در کل میزان جیوه کل و متعاقب آن، جیوه آلی در هر سه گونه از پرندگان به صورت زیر کاهش می یابند: کبد > کلیه > عضله. مقادیر جیوه کل در نمونه های مورد مطالعه از01/0 میلی گرم در هرکیلوگرم عضله چنگر تا 67/5 میلی گرم در کیلوگرم در کبد باکلان بزرگ متغیر بود. دامنه این مقادیر برای جیوه آلی نیز از 64/4 میلی گرم در کیلوگرم بافت تر کبد باکلان بزرگ تا مقادیر بسیار جزئی و غیرقابل اندازه گیری در اندام های چنگر متغیر بود. این نتایج نشان می دهند که تقریبا در همه بافت ها متناسب با افزایش جیوه کل، جیوه آلی نیز افزایش می یابد. نسبت جیوه آلی به جیوه کل نیز از 82% در کبد باکلان بزرگ تا 46% در کبد اردک سرسبز متغیر است. همچنین همبستگی مثبت و معنی داری از نظر میزان جیوه کل اندازه گیری شده، بین کبد و کلیه اردک سرسبز وجود داشت. میانگین غلظت جیوه کل و متناسب با آن جیوه آلی، در بافت های باکلان بزرگ به حدی بالا بود که می تواند باعث اثرات منفی بر تولید مثل و رفتار این گونه داشته باشد. اما در دو گونه دیگر، جیوه تجمع یافته به حدی نیست که اثرات قابل ملاحظه داشته باشد.

در سال های اخیر تالاب انزلی توسط آلاینده های زیست محیطی ناشی از منابع مختلف در معرض تهدید و تخریب قرار گرفته است. با تعیین مقدار عناصر سمی در محیط زیست بینش ناچیزی در زمینه قابلیت دسترسی زیستی این آلاینده ها فراهم می شود. از این رو تفکیک شیمیایی عناصر سمی و تعیین میزان قابلیت-دسترسی زیستی آنها به منظور ارزیابی میزان سمیت آنها برای موجودات زنده ضروری می باشد. فهم و درک الگوی توزیع مکانی آلاینده ها به کمک نقشه ها انتقال اطلاعات را به مراتب آسان تر و با موفقیت بیشتری در مقایسه با شاخص های کیفیت زیست محیطی مقدور می سازد. در مطالعه حاضر نمونه های رسوب با استفاده از طرح نمونه برداری سیستماتیک در بخش غربی تالاب انزلی در 121 نقطه (5/0 ×5/0کیلومتر) جمع آوری شده و نمونه برداری اردک ماهی نیز در 18 ایستگاه با استفاده از تور ماهیگیری انجام شد. غلظت عناصر زنوبیوتیک (سرب، کادمیوم و جیوه) و ضروری (مس و روی) در نمونه های رسوب و ماهی با استفاده از دستگاه جذب اتمی تعیین شد. همچنین کسر قابل دسترس زیستی عناصر فوق الذکر نیز در نمونه های رسوب اندازه گیری شد. سنجش میزان مواد آلی با استفاده از روش والکی-بلاک صورت گرفت. در مطالعه حاضر واریوگرافی و کریجینگ مقادیر عناصر در رسوب، ماهی و مواد آلی با استفاده از نرم افزار gs+ انجام شد و در ادامه نقشه های الگوی توزیع مکانی عناصر و مواد آلی با استفاده از نرم افزار arcgis 9.3 تهیه شد. مقادیر غلظت عناصر در رسوبات، کسر قابل دسترس زیستی آنها و نمونه های اردک ماهی به صورت zn>cu>pb>hg>cd کاهش پیدا کرد. شاخص ژئوشیمیایی نشان داد که رسوبات در کلاس غیر آلوده تا آلودگی متوسط- شدید قرار می گیرند. کد ارزیابی خطر استفاده شده در این مطالعه نشان داد که 42? کادمیوم، 6? روی، 4? مس و 1? سرب در کسرهای تبادلی و پیوند شده با کربنات در رسوبات وجود دارد. در میان عناصر مورد مطالعه، غلظت عناصر مس، روی و جیوه الگوی توزیع مکانی مشابهی را نشان دادند، به طوریکه نقاط داغ آلودگی در بخش های مرکزی منطقه مورد مطالعه واقع شده اند که نشان می دهد احتمالاً از منابع یکسانی منشاء گرفته اند. میزان عناصر در عضله ارد ک ماهی پایین تر از حدود مجاز گزارش شده در استانداردهای بین المللی می باشد. با مقایسه نقشه های الگوی توزیع مکانی غلظت عناصر در رسوبات و کسر قابل دسترس زیستی آنها مشاهده می شود که بالا بودن غلظت عناصر لزوماً به معنای بالا بودن کسر قابل دسترس زیستی آنها نیست. رویکرد استفاده شده در این تحقیق به مدیریت بهتر اکوسیستم های آبی و ارزیابی خطر بوم شناختی عناصر و برنامه های حذف آلاینده ها از محیط می تواند کمک کند.

افراد عادی که به لحاظ شغلی در تماس با جیوه نیستند، اغلب از دو منبع مهم آمالگام دندانی و مصرف ماهی در معرض این ماده سمی قرار می گیرند. بر این اساس، هدف از پژوهش حاضر، مطالعه نقش میزان و الگوی متفاوت مصرف ماهی در مناطق مختلف ایران (با تکیه بر ماهیان مصرفی جنوب کشور و مقایسه آن با دیگر ماهیان مصرفی) بر اساس نوع و تعداد دفعات مصرف و نیز آمالگام دندانی به منظور دستیابی به تاثیرگذارترین فاکتور مواجهه در جمعیتی از زنان ایرانی می باشد. به این منظور، مجموعاً 238 نفر از زنان به صورت تصادفی انتخاب شده و نمونه های مو و بزاق آنان مورد مطالعه و تجزیه تحلیل قرار گرفت. بر اساس تعداد دندان های آمالگامی، افراد به سه گروه بدون دندان آمالگامی، 1-4 دندان آمالگامی و بیشتر از 4 دندان آمالگامی، از لحاظ نوع ماهی مصرفی به چهار گروه مصرف کننده ماهی جنوب، ماهی شمال، ماهی پرورشی و کنسرو ماهی و نهایتاً از لحاظ میزان مصرف ماهی نیز به دو گروه بین 4-5 بار در ماه و بیشتر از 7 بار در ماه تقسیم شدند. مقادیر جیوه مو توسط دستگاه آنالیز پیشرفته جیوهama 254 leco استاندارد شماره astm،d-6722 و بزاق توسط دستگاه جذب اتمی بخار سرد (cvaas) اندازه گیری شد. بر اساس نتایج به دست آمده میانگین (انحراف معیار) جیوه مو در کل افراد مورد مطالعه برابر با µg/g 558/1 (1/316) بود که بالاتر از استاندارد پیشنهادی epa و در محدوده نرمال سازمان بهداشت جهانی است. هرچند این رقم در گروه های مختلف با توجه به تعداد دندان های آمالگامی و مصرف ماهی متفاوت است. میانگین غلظت جیوه بزاق نیز برابر با g/lµ 1/46 بوده که 11/1% از افراد جیوه ای بالاتر از حد بحرانی توصیه شده برای حذف ترمیم های آمالگامی داشتند. تفاوت میانگین غلظت های جیوه مو و بزاق در گروه های مختلفی که در مواجهه با آمالگام و مصرف ماهی قرار داشتند، نشان دهنده تاثیر کلیدی این منابع بر مقادیر ورودی جیوه به بدن افراد می باشد.