نام پژوهشگر: علی گزانچیان
حسن بیات سید حسین نعمتی
اگروپیرون (agropyron cristatum (l.) gaertner.) گراس چمنی است که قابلیت رشد در مناطق خشک و نیمه خشک ایران را دارد و انتظار می رود که پتانسیل استفاده به عنوان چمن کم نهاده در فضاهای سبز شهری مناطق خشک ایران را داشته باشد. این تحقیق در قالب 3 آزمایش مجزا اجرا شد. در آزمایش اول خصوصیات کیفی چمن و عملکرد بذری 24 جمعیت بومی اگروپیرون ایران در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در شرایط مزرعه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تعداد 15 جمعیت کیفیت چمنی با امتیاز 6 یا بالاتر را کسب کردند که نشان دهنده عملکرد مطلوب صفات کیفی این گیاه به عنوان چمن است. نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای نشان داد که جمعیت های اگروپیرون در 4 گروه قرار گرفتند که گروه 4 با داشتن 11 جمعیت، بالاترین کیفیت ظاهری چمن (76/6) و عملکرد بذر (51/535 کیلوگرم در هکتار) را داشت. در آزمایش دوم، مقاومت به تنش خشکی جمعیت های اگروپیرون در دو مرحله مورد بررسی قرار گرفت. در مرحله اول، غربال گری و انتخاب جمعیت های متحمل به تنش خشکی و دارای خصوصیات چمنی مطلوب انجام شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا شد که فاکتور خشکی از 2 سطح آبیاری کامل و قطع آبیاری به مدت 20 روز و فاکتور دوم 24 جمعیت اگروپیرون بودند. نتایج نشان داد که گراس های اگروپیرون و مخلوط تجاری بر اساس پاسخی که به تنش خشکی دادند در 5 گروه قرار گرفتند که گروه 1 مقاوم، گروه های 2، 4 و 5 نیمه مقاوم و گروه 3 یا مخلوط تجاری حساس طبقه بندی شدند. بر اساس نتایج حاصل از آزمایش اول و مرحله اول آزمایش دوم، 3 جمعیت به نام های m 208 اصفهان، 4056 چادگان و 2854 اراک از گروه 1 انتخاب و به همراه رقم خارجی رویدکرست اگروپیرون برای بررسی پاسخ های رشدی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی نسبت به تنش خشکی در مرحله دوم مورد بررسی قرار گرفتند. آزمایش به صورت فاکتوریل و بر پایه طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در شرایط گلخانه انجام شد. تیمارهای تنش خشکی شامل 75 (نرمال)، 50 (متوسط) و 25 (شدید) درصد ظرفیت زراعی بودند. نتایج نشان داد که تاثیر تنش خشکی متوسط بر مقادیر صفات مورد بررسی اندک بود ولی تاثیر تنش خشکی شدید مخرب و معنی دار بود. رقم رویدکرست و جمعیت 2854 بیشترین مقادیر کیفیت چمنی (00/7 و 00/5) را به ترتیب در سطوح تنش متوسط و شدید به خود اختصاص دادند. آزمایش سوم در دو قسمت اجرا شد. قسمت اول به منظور بررسی اثر فصل سال بر خصوصیات کیفی چمن و به صورت اسپلیت پلات (فصل به عنوان عامل اصلی و گراس های اگروپیرون و مخلوط تجاری به عنوان عامل فرعی) و قسمت دوم جهت بررسی تاثیر سطوح کم آبیاری بر خصوصیات کیفی چمن و به صورت اسپلیت پلات (عامل اصلی شامل سطوح کم آبیاری تنظیم شونده 100 (شاهد)، 50 (متوسط) و 25 (شدید) درصد تبخیر و تعرق مرجع و عامل فرعی شامل گراس های اگروپیرون و مخلوط تجاری) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. نتایج اثر فصل نشان داد که در بین فصول مورد مطالعه، بهترین کیفیت چمن در فصل بهار (90/6) و ضعیف ترین کیفیت چمن در زمستان (29/5) مشاهده شد. همچنین بالاترین کیفیت چمن (78/6) از مخلوط تجاری بدست آمد و بعد از آن رقم رویدکرست (10/6) در رتبه بعدی قرار گرفت. تنش کم آبیاری متوسط تاثیر معنی داری بر کاهش کیفیت چمنی گراس های اگروپیرون نداشت ولی کیفیت چمنی مخلوط تجاری را بطور معنی داری نسبت به چمن شاهد آن (53%) کاهش داد. در تنش کم آبیاری شدید، کمترین (00/1) و بیشترین (75/3) کیفیت چمن به ترتیب در مخلوط تجاری و جمعیت بومی m208 مشاهده شد. بر اساس نتایج حاصله از آزمایش های انجام شده، جمعیت های بومی منتخب و رقم رویدکرست اگروپیرون قابلیت استفاده به عنوان چمن کم نهاده در فضاهای سبز شهری که با مشکل کمبود آب و محدودیت منابع آبی مواجه هستند، را دارند و استفاده از رقم رویدکرست (به دلیل اصلاح شده بودن) در سطح 50% تبخیر و تعرق مرجع قابل توصیه می باشد.