اخلاق و تربیت از امور مهم همه ی زمان ها و زبان هاست. مولانا و سعدی، دو تن از شاعرانِ برجسته ی پارسی زبان اند که آثار آکنده از معرفت و حکمتِ آنان، پیراینده ی اخلاق از هر پلیدی و پرورنده ی سیرت ستوده در آدمیان است و در زمینه ی تربیت دو معلّمِ موفّق بوده اند. شهیدثانی نیز از دیگر معلّمان موفّق است که آداب معلّمی را با الهام از آموزه های دینی، در کتاب منیه المرید بیان نموده است. بنابراین در این پژوهش کوشیده ایم با کاوش در آثار مذکور این بزرگان و برخی متون دینی و هم چنین تطبیق و مقایسه ی آن ها، اخلاق و شیوه های نیکویی را که می تواند در موفّقیّت یک معلّم یا مربّی موثّر افتد، بیان کنیم. نتیجه ی مطالعات و مقایسه های مربوط بدین موضوع را در پنج فصل فراهم آورده ایم: فصل اول: به کلیّات یا مباحث مقدّماتی پایان نامه اختصاص یافته و درباره ی موضوع هایی از قبیل اهداف پژوهش، روش پژوهش و ... سخن به میان آمده است. فصل دوم: در این فصل به کوتاهی بر تاریخچه ی آموزش و پرورش جهان پرداخته ایم. فصل سوم: در این فصل به تاریخچه ی آموزش و پرورش ایران و نظریات تربیتی برخی از بزرگان تعلیم و تربیت ایران نگاهی انداخته ایم. فصل چهارم: مهم ترین فصل این پایان نامه است شامل موضوع هایی است که در مورد اخلاق و شیوه های نیکوی معلّمی با توجّه به آثار مورد تحقیق می باشد که برخی از آن‎ها عبارتند از: نیّت، بازخواست خویشتن، مصاحبت، انگیزه، شادی، تأثیر لقمه، بینش، نقش داستان ها و مَثَل ها، عکس العمل در برابر بدی و راه های حذف بدی ها. فصل پنجم: در فصل پنجم نتایج حاصل از این پژوهش ارائه شده است.

عطار نیشابوری یکی از چهره های شاخص در ادبیات عرفانی است که از روایت برای طرح آموزه های عرفانی بهره برده است و منظومه های عرفانی او و سبک حکایت پردازی اش در شاعران بعد از او تأثیر گذار بوده است. در این رساله حکایت های مصیبت نامه ی عطار از منظر کنش ها و نشانه ها بررسی ساختاری شده است. روش بررسی حکایت ها به شیوه ی تحلیلی توصیفی است. سه فصل نخست به کلیات، پیشینه ی پژوهش و روش تحقیق اختصاص دارد و در فصل چهارم مبانی نظری پژوهش توضیح داده شده است. در فصل پنجم ساختمان 200 حکایت از دیدگاه نحوه ی قرارگرفتن محورهای اصلی روایت، الگوهای تکرار شونده، نحوه ی ترکیب الگوها و شخصیت های نقش آفرین بررسی شده اند و در فصل ششم متن 100 حکایت از جهت نحوه ی کاربرد عناصر غیرروایی و کارکرد آن ها در اطلاع رسانی و عاطفی کردن متن تحلیل شده است. حاصل این بررسی ها دست یافتن به سه طرح بنیادین و سه نوع شخصیت بوده است که می توان آن ها را به عنوان الگوهایی در معرفی متن حکایت های منظوم عرفانی به کار گرفت.هم چنین دستوری از انواع نشانه ها و کارکرد آن ها ارائه شده است که معرف سبک ویژه ی عطار در نشانه پردازی است. در فصل هفتم نتیجه گیری پژوهش آمده است. حاصل آن که حکایت های مصیبت نامه ساختار تعلیمی مناسبی دارند و نوع نشانه های متن کارکرد این ساختار را افزایش داده است.

حکمت اشراق به عنوان حکمتی بحثی- ذوقی، فلسفه ای نور محور است. به نظر شیخ شهاب الدین سهروردی، موسس این مکتب، این تحول تاریخی در فلسفه اسلامی، احیاء حکمت معنوی ایرانیان باستان است. این حکمت جدای از هنر حقیقی نیست؛ لذا هنر می تواند هم زمیته ای برای تحقق این حکمت باشد و هم مجالی برای تجلی آن. هر چند سهروردی نیز چون سایر حکماء اسلامی، مستقیماً به هنر نپرداخته است اما با این همه، این حکیم اشراقی یک رشته مبادی مابعدالطبیعی ارائه داده است که بر اساس آن می توان مبانی هنر سنتی را تدوین کرد.

یکی از مقوله هایی که در چند دهه ی اخیر در ادبیات کودک و نوجوان مورد توجه قرار گرفته، اقتباس از متون کهن است. در این میان مثنوی مولوی یکی از متون ارزشمندی است که به طور گسترده بدان توجه شده است. با توجه به اهمیت مثنوی و جایگاه آثار اقتباسی از آن در ادبیات کودک، پژوهش حاضر به بررسی 128 اثر بازنویسی و بازآفرینی شده از مثنوی مولوی در سه دهه ی 60، 70 و 80 در ابعاد گوناگون پرداخته است. در فصل نخست، اهمیت، ضرورت، هدف، پیشینه و روش تحقیق بررسی شده است. در فصل دوم که یکی از مهم ترین بخش های این پژوهش است، انواع روش های اقتباس بررسی شده، در این بررسی روشن شد که شیوه ی بازآفرینی و بازنویسی، به ترتیب شیوه های پرکاربرد در اقتباس از مثنوی است. روش گزینشی، تلخیص و تصویرگری محض، نیز در کنار این شیوه ها قرار دارد و کمابیش کاربرد داشته است. در فصل سوم انواع قالب های ادبی و گونه های به کار رفته در آثار اقتباسی و هم چنین محتوای آثار بررسی شده است. زبان آثار اقتباسی در فصل چهارم مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل پنجم گروه های سنی، معرفی شده اند. بیشترین آثار اقتباسی برای گروه سنی«ب»(با تعداد70 اثر) و کمترین آثار برای گروه سنی «ه»(با تعداد 12 اثر) نوشته شده است. در فصل ششم، متون به دو بخش داستانی و غیرداستانی تقسیم شده و عناصر ساختاری بخش های غیرداستانی و داستانی بررسی شده است. در فصل هفتم نیز نتایج به دست آمده از پژوهش ارائه شده است.

احمد غزالی طوسی، عارف نامداری است که در اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم می زیست. می توان گفت از تاثیرگذارترین اشخاص در روند شکل گیری ادبیات عرفانی فارسی بوده است. کتاب سوانح العشاق وی که نخستین اثر مستقل فارسی در زمینه ی عشق است، سرمشق و هدایتگر بزرگان پس از وی بوده. راهکارها و نظریات بسیار با ارزش غزالی در زمینه عشقِ مطلق، مکتب عرفانی خاص وی را که میراث بزرگانی چون حلاج، بایزید و جنید بود، تشکیل داد و به آیندگان تقدیم کرد.نظریات خاص و منحصر بفرد احمد غزالی به وی‍‍ژه در مورد مسئله ی عشق، اهمیت این کتاب را چند برابر کرده است. در این پایان نامه سعی بر گشودن پیچیدگی های این متن شده است.این پایان نامه شامل چهار فصل می شود: فصل اول کلیات، که شامل مقدمه، مروری بر تحقیقات انجام شده و روش تحقیق است، فصل دوم شامل معرفی احمد غزالی است که به چگونگی سبک و آثار و اندیشه های وی پرداخته شده است، فصل سوم که بخش اصلی پایان نامه است،شامل شرح متن سوانح العشاق است؛ که شرح لغات و عبارات، اصطلاحات عرفانی، اشعار عربی و فارسی، آیات و نقد شروح گذشته را در بر می گیرد، فصل چهارم که آخرین بخش پایان نامه است، شامل نتیجه گیری است.

شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی از تأثیر گذار ترین شخصیت های ادب پارسی است، که آثار وی از زمان حیاتش تاکنون با رویکرد و استقبال فراوان مخاطبان همراه بوده است. قرن هاست که گلستان و بوستان وی در مراکز آموزشی قدیم و جدید بعد از قرآن کریم در ایران و خارج از ایران خوانده می شود. افزون بر زبان آهنگین، رسا و پر تأثیر، توجه شیخ اجل به مسائل اجتماعی و بایدها و نبایدهای اخلاقی، در استقبال و رویکرد مراکز آموزشی و دیگر مخاطبان بی تأثیر نبوده است و همین امر موجب شده که شیخ شیراز در اذهان بسیاری از فارسی زبانان، بیشتر به عنوان یک معلم اخلاق نقش بندد. از آن جا که فرا خواندن به زیبایی ها و نیکی ها و بازداشت از بدی ها و زشتی ها از اصلی ترین مباحث و اصول علم اخلاق است در این پایان نامه قصد بر آن بوده که بررسی شود شیخ اجل در کتاب پر ارج گلستان مخاطبان را به چه اموری ترغیب و یا از چه اموری تحذیر نموده است و برای هدایت مخاطبان خود از چه شیوه های ترغیب یا فراخوانی و تحذیر یا بازداشتی بهره برده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که سعدی در گلستان، 47 مورد مختلف، مخاطب را به فضایل اخلاقی فرا خوانده و در 73 مورد نیز از رذایل اخلاقی باز داشته است، شایان یاد است که شیوه هایی نیز که او در این امر برگزیده، بسیار متنوع اند. یافته های این پژوهش در پنج فصل به شرح زیر ارائه شده است: فصل اول: کلیات و مقدمه. فصل دوم: گذری بر احوال و دیدگاه های تربیتی سعدی فصل سوم:. بررسی شیوه های ترغیب و فراخوانی در گلستان؛ مانند قناعت، سخاوتمندی، صبر و بردباری و ... فصل چهارم: بررسی شیوه های تحذیر یا بازداشتی سعدی در گلستان؛ مانند مردم آزاری، حرص و آز، بخل و سفلگی و .. فصل پنجم: نتیجه گیری

عرفان در جایگاه یک جهان بینی منحصر به فرد، دارای ادبیاتی ویژه ی خود و با سابقه ی چندین قرن است. ادبیاتی که از سده ی دوم هجری آغاز گردید و در طول تاریخ، فراز و نشیب های متعددی را از سر گذرانده است. یکی از متون عرفانی اثری است به نام "المواقف و المخاطبات" نوشته ی "محمد بن عبدالجبّار النفرّی" عارف قرن4 هجری قمری. این کتاب منشأ نوعی تحول و نوگرایی در عرصه ی نثر عرفانی بوده است. متنی که برای اولین بار، گفتگوی میان عبد و رب را به گونه ای آورده که در آن خداوند می گوید و بنده می شنود. متنی معمایی و شطح گونه که ذهن خواننده را به چالش کشیده و او را با اندوخته های پیشینش در می اندازد. اما تا کنون پرداخت شایسته ای که در خور این اثر بزرگ باشد به زبان فارسی نسبت به آن صورت نگرفته است. در این پژوهش قصد بر آن است تا با ترجمه، شرح و تحلیل قسمتی از این متن، تا حدودی چارچوب و بن مایه های این میراث ارزشمند، آشکار گردد. در بخش اول پژوهش، سعی شده تا اندازه ای از نحوه ی بیان و اسلوب شیخ نفری در این اثر فاخر رونمایی شده، جلوه های زیبایی شناسانه و زوایای معنوی آن آشکار گردد. در بخش دوم، به ترجمه ی اثر پرداخته شده و سعی بر آن بوده تا متن با رعایت کامل امانت به فارسی برگردانده شود، ضمن آنکه ترکیب ها و جمله ها به گونه ای انتخاب شده اند که تا آنجا که امکان داشته، فضای متن مورد نظر را انتقال دهند و در فصل سوم پژوهش، به شرحی موجز و مختصر پرداخته شده است و هدف آن بوده که مراد مندرج در هر موقف، به زبانی ساده بیان شود تا اندکی از پیچیدگی متن کاسته گردد.

محمد علی صائب تبریزی از غزل سرایان مشهور سبک هندی قرن یازدهم است. از او دیوانی به یادگار مانده است که بیشتر اشعار این دیوان، در قالب غزل است. رساله ی حاضر بر آن است تا با بررسی صد و پنجاه غزل آغازین دیوان او، ابتدا به توضیح واژه ها و ترکیب های دشوار بپردازد و سپس با توجه به واژه ها و ترکیب های معنی شده، ابیات را شرح کند. بر این اساس فصول رساله به ترتیب زیر است: فصل اول: شامل مقدمه، هدف تحقیق، سوالات، ضرورت تحقیق و پیشینه ی تحقیق است. این فصل روش تحقیق را نیز در برمی گیرد. فصل دوم: به بررسی احوال و آثار صائب تبریزی می پردازد. هم چنین ساختار شعر صائب و مختصات شعر او از لحاظ زبان، فکرو آرایه ها با ذکر نمونه هایی از اشعار او توضیح داده می شود. فصل سوم: مهم ترین بخش این رساله است که به وزن غزل ها ، شرح لغات و ابیات و مشخص کردن آرایه ها در غزلیات شاعر اختصاص دارد. فصل چهارم: در این فصل، با توجه به فصول گذشته ،کلیات مطالب ونتیجه گیری به صورت خلاصه ارایه میشود

ظهیر الدین ابوالفضل طاهربن محمد فاریابی، شاعر استاد و سخن سرای بلیغ پایان قرن ششم و از جمله قصیده سرایان و غزل گویان بزرگ است. سبک خاص او مبالغه در مدح است که آن را با وصف در آمیخته و همین ویژگی شعر او را از شعر شاعران دیگر متمایز ساخته است. تاکنون شرحی جامع و کامل از دشواری های دیوان او فراهم نشده است و به همین سبب این پایان نامه با هدف شرح و توضیح دشواری های مختلف قصاید دیوان ظهیرالدین فاریابی (تا انتهای ردیف دال) تدوین شده است تا فهم اشعار ظهیر برای مخاطبان آن آسان تر گردد. این پایان نامه به شیوه ی متن پژوهی، تحلیل و توصیف انجام و در هفت فصل تنظیم شده است: فصل اول با عنوان مقد?مه وکلیات، شامل اهداف، پیشینه و روش تحقیق است. فصل دوم در بردارنده اطلاعات مختصری درباره ی احوال و اوضاع عصر شاعر است. فصل سوم به معرفی نسخه های خطی دیوان شاعر اختصاص دارد. فصل چهارم نیز دربردارنده برجسته ترین ویژگی ها و خصوصیات شعر ظهیر است. فصل پنجم که مهم ترین بخش این پایان نامه است به شرح و توضیح مشکلات قصاید دیوان ظهیر (تا انتهای ردیف دال) اختصاص دارد. در این فصل، ابتدا به بررسی واژگان، اصطلاحات و نکات بلاغی پرداخته و سپس بیت به طور کامل شرح شده است. فصل ششم به نتیجه گیری و فصل هفتم به فهرست واژه ها و منابع اختصاص دارد. نتایج به دست آمده از این پایان نامه نشان داد که دشوارترین مرحله در تدوین این تحقیق ، اختلاط اشعار ظهیر با بود که جهت صحت بیشتر کار، ابیات الحاقی شمس یا ابیات نامشخص تحت عنوان « شمس طبسی » شاعری به نام قصاید الحاقی ذکر شده است. نکته ی قابل ذکر در مورد ظهیر، تاخت و تاز خیال مدیحه پرداز وی برای رسیدن به مضامین نو و تازه بوده و همین ویژگی از او شاعری خلاق و مبتکر ساخته است.

چکیده فرهنگ مصطلحات عرفانی – حکمی ویژه ی سید حیدر آملی در جامع الاسرار و منبع الانوار و مقایسه با مثنوی شریف مولانا به وسیله ی لیلا نعمتی یکی از مهم ترین و تأثیرگذارترین جنبه های فکری در حوزه ی ادبیات ایران و اسلام، آموزه های حکمی و مفاهیم عرفانی است که تلفیق این دو موضوع از قرن هفتم هجری به بعد به ویژه با ظهور بزرگانی همچون مولاناجلال الدین بلخی و سید حیدر آملی به اوج اعتلاء می رسد. سیدحیدر آملی شخصیتی است در ملتقای عقل، نقل و شهود بلکه جامع اندیشه ای علمی و قدرتمند و شهودی روشن و قابل اثبات با ابزار عقل و نقل در برابر شخصیتی که از جهت هرم فکری و کمال معنوی با یکدیگر همانندی می نمایند، مولانا نیز از عقل، نقل و شهود به کمال برخوردار است، وی در سیر اندیشه ی خویش همیشه با استفاده از آیات الهی عقل و شهود خود را تفسیر و توجیه می کند. در این پژوهش سعی بر آن بوده تا با تکیه بر دو اثر برجسته ی جامع الاسرار و منبع الانوار از سید حیدر آملی و مثنوی معنوی مولوی، ضمن استخراج و شرح اصطلاحات عرفانی- حکمی، از راه مقایسه، وجوه اشتراک و امتیاز این دو اثر و نیز افق فکری ودیدگاه معرفتی دو تن از بزرگان عالم بازنمایی شود. همچنین انتظار می رود از راه شناخت و تبیین کلید واژه های عرفانی این دو کتاب با مطالعات تطبیقی و بینامتنی بتوان به روابط پیچیده ی تجربه ها و تعبیر در حوزه ی عرفان و نیز حل عقده های معنایی در آثار عرفانی نائل آمد. فصل اول رساله به مقدمه و کلیات بحث همچون اهمیت، پیشینه، اهداف و روش تحقیق اختصاص دارد؛ فصل دوم مروری است کلی بر عرفان و تصوف و بیان ویژگی های اجمالی هر یک؛ در فصل سوم و چهارم به ترتیب شرح احوال و آثار و عقاید سیدحیدر آملی و جلال الدین محمد مولوی آمده است؛ فصل پنجم قسمت اصلی و بخش اعظم رساله است که در قالب 72 مدخل به طرح و شرح اصطلاحات عرفانی و حکمی اختصاص دارد؛ در فصل ششم که بخش پایانی است هم به نتیجه گیری از مباحث و جمع بندی مطالب پرداخته شده است.

ادبیات عرفانی، در گذر زمان، سرشار از خاطره ی کسانی است که تجربه های عرفانی خویش را با تعبیرهایی هم گون، به یادگار نهاده اند تا گواهی بر هم گونی اندیشه و نزدیکی تجربه شان باشد، اما در میان این تعابیر، گاه یک عارف، چنان به اندیشه ی نظام مند یا طرز بیان خاص عارفی دیگر نزدیک می شود که محقق را در گامی فراتر از مطابقت، با تأثیر پذیری مواجه می کند. از جمله ی این عارفان، شمس الدین محمد شیرین مغربی، شاعر عارف قرن هشتم و اوایل قرن نهم هجری است که در دو اثر مهم عرفانی اش، یعنی دیوان اشعار و رساله ی جام جهان نما، تأثیر پذیر ی فکری و بیانی او از ابن عربی، عارف برجسته ی قرن ششم وهفتم و فخرالدین عراقی شاعر عارف قرن هفتم، کاملاً مشهود است. این رساله، با هدف اثبات این تأثیرپذیری و به شیوه ی توصیفی- تحلیلی و مطالعه ی کتابخانه ای نگاشته شده و در شش فصل تنظیم گردیده است: فصل اول، مقدمه و مروری بر شرح حال این سه عارف بزرگ است. فصل دوم و سوم به بررسی تأثیر پذیری فکری و بیانی مغربی از ابن عربی اختصاص دارد. فصل چهارم و پنجم، تأثیر پذیری مغربی از عراقی را در دو بخش بیان و اندیشه بررسی می کند. درآخرین فصل نیز نتیجه ی این مباحث بیان شده است. نتیجه ی این مباحث نشان دهنده ی این است که مغربی علاوه بر زبان، در محورهایی هم چون وحدت وجود، اعیان ثابته، حضرات خمس، انسان کامل و... تحت تأثیر ابن عربی و در مسائلی هم چون عشق و قلندری متأثر از عراقی است و البته تأثیرپذیری بیانی او از عراقی نیز بسیار آشکار است.

چکیده بررسی و مقایسه ی مقامات و منازل عرفانی در اندیشه های هجویری و خواجه عبدالله انصاری ( با تکیه بر کشف المحجوب، منازل السائرین و صدمیدان) به کوشش اسماعیل نعمتی در این پایان نامه سعی بر آن است که مقامات و منازل سلوک در منازل السائرین و صدمیدان و کشف المحجوب به روش توصیفی- تحلیلی و ابزار گردآوری کتابخانه ای در پنج فصل مورد بررسی و مقایسه قرار گیرد و تفاوت ها و شباهت های هریک ذکر شود. در فصل اول، به کلیات پرداخته ایم و اهداف و ضرورت تحقیق را بیان نموده ایم و در فصل دوم، به تاریخچه مقامات و منازل پرداخته ایم.، در فصل سوم، به زندگینامه و اندیشه های خواجه عبدالله و هجویری پرداخته ایم. فصل چهارم، به بررسی معنای لغوی و اصطلاحی مقامات پرداخته ایم و وجود آن ها را در قرآن و احادیث مورد بررسی قرار داده ایم. و پس از ذکر آرای هجویری و خواجه عبدالله در باب آن مقام تفاوت و شباهت دیدگاه های آن دو را در هر مقام ذکر نموده ایم. در فصل پنجم، که به نتیجه گیری اختصاص دارد، نخست به ذکر مقاماتی که در آثار خواجه عبدالله و هجویری یکسان و مشابه از آنان سخن رفته، پرداخته ایم و سپس به مقاماتی که دیدگاه های این دو در مورد آن ها متفاوت است اشاره کرده و چگونگی تفاوت را بیان کرده ایم. هدف از این پژوهش بیان وجوه اختلافات و اشتراکات مقامات و منازل در آثار خواجه (منازل السایرین و صدمیدان) و کشف المحجوب هجویری است، و نتیجه ای که از این بررسی حاصل می شود آن است که خواجه عبدالله براساس اعتقادات عرفانی و گرایشات کلامی، حنبلی به پیروی از نص قرآن و احادیث توجه بیشتری نشان می دهد ولی هجویری به دلیلی گرایش به مذهب حنفی و بهره گیری از اقوال مشایخ تنها به طور کلی به مقامات اشاره دارد و کمتر به جزئیات می پردازد.

کودکان هر جامعه سرمایه های ارزشمندی هستند که باروری مذهبی آن ها در بزرگسالی، ریشه در سال های کودکی شان دارد. ادبیات دینی کودک نقش موثری در شکل گیری باورها و اعتقادات کودکان ایفا می کند. پژوهش حاضر در بررسی ساختاری و محتوایی کتب برگزیده عاشورایی کودک و نوجوان در فاصله سال های 90-70 تدوین شده است. هدف این پژوهش، نشان دادن آسیب های ساختاری، محتوایی و تصویری کتب عاشورایی است که برای گروه سنی ب و ج پدید آمده اند. روش نگارنده در این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و بر اساس مطالعه موردی کتاب های برگزیده ی سال های 90-70 انجام شد و با توصیف و تحلیل کتاب ها نتایجی حاصل شد که به شرح زیر است: 1- ساختار: در بررسی ساختاری داستان ها نقاط قوتی نظیر واژه های مأنوس و آشنا و بهره گیری از شیوه داستانی و نقاط ضعفی چون کلمات مشکل، وجود آرایه های ادبی، اسامی عربی و تعابیر خشن وجود داشت. 2- محتوا: از نظر محتوا، ضمن تکریم و تحسین برخی از آثار، پاره ای از آن ها آسیب هایی در خود داشت نظیر اینکه برخی مفاهیم برای گروه سنی ب و ج قابل درک نبود، کتاب حس کنجکاوی خواننده را برنمی انگیخت و سواد مذهی بیش از ایمان مذهبی بود. 3- مطابقت تاریخی: در بحث مطابقت تاریخی در پایان بیشتر داستان ها منبع قابل استنادی ذکر نشده بود و فقط چند مورد دارای منبع مشخصی بود. 4- عناصر داستان: عناصر سازنده ی تمامی این داستان ها ساده بود. 5- تصویرگری: مواردی از قبیل عدم رعایت زمان و مکان، پایین بودن کیفیت هنری تصاویر، وجود هاله های نور در برخی از کتاب ها و خلاق نبودن و عدم وضوح تصاویر از جمله معایب آن ها محسوب می شد. کلید واژه ها: ادبیات کودک و نوجوان، ادبیات عاشورا، عناصر داستان، ساختار، محتوا، مطابقت تاریخی، تصویرگری.

شرح زیباشناختی 200 غزل اول دیوان شمس به کوشش حسن عاطفت دوست یکی از بزرگترین غزل سرایان زبان فارسی مولانا است که دیوان غزلیات او با 3365 غزل، بزرگترین مجموعه ی تغزلی زبان فارسی به شمار می آید. در این مجموعه ی بی نظیر شورانگیزترین غزل های عرفانی را می توان دید که در کنار مثنوی معنوی موجب شده جناب مولوی بعنوان یکی از ارکان ادب پارسی بلکه ادب جهانی مطرح شود. مولوی از تمام ظرفیت های زبانی و معنایی برای به اوج رساندن و تأثیرگذاری کلام خود استفاده کرده است و غزلیات او از دیدگاه های مختلف معنایی و صوری جای پژوهش و تحقیق دارد؛ در این پایان نامه 200 غزل اول دیوان شمس براساس نسخه ی استاد بدیع الزمان فروزانفر، انتشارات جاویدان انتخاب شد و از دیدگاه زیبایی شناسی و جنبه های بلاغی جستجو و بررسی شد؛ از مهمترین نتایج به دست آمده از این پژوهش می توان به موارد زیر اشاره کرد: - عناصر موسیقی افزا نقش زیادی در دلپذیری و آراستگی غزلیات شمس داشته است. مهمترین ابزارهای موسیقی افزایی در این مجموعه عبارتنداز: قافیه های درونی، ردیف های طولانی، تکرار و تکریرهای زیبا و ... - یکی از جنبه های شعری مولانا که در موسیقی کلام او تأثیر عمده ای گذاشته است؛ تکرار است؛ از تکرارهای ناقص آوایی تا تکرارهای کامل و منظم آغازی و پایانی همه در موسیقی افزایی سخن مولوی در غزلیات تأثیر فراوان داشته و آن را مناسب مجالس سماع صوفیانه کرده است. - در حوزه ی تشبیهات، بیشتر از تشبیهات حسی استفاده شده که راهی برای ملموس تر کردن تجربه های عرفانی وی است. کاربرد اضافه های تشبیهی و استعاری فراوان یکی از ویژگی های بیانی این غزلیات است که در موجز کردن سخن نقش فراوانی دارد. - در حوزه ی استعاره، بسامد استعاره ی مکنیه چشمگیر است که بیشتر آن ها از گونه ی جاندار انگاری است که می توان آن را ممیزه ی سبکی غزلیات او به شمار آورد. - کاربرد پارادوکس نیز در غزلیات مولانا چشمگیر است و این ترفند در چند لایه کردن سخن مولوی بی تأثیر نبوده است. - مولانا از کنایه، نیز در سطح وسیع استفاده کرده و بدین وسیله مضمون های متنوعی خلق کرده است.

هیچانه ها گونه ای از ادبیات کودک به شمار می روند که در گذر زمان نه ارزش خود را از دست داده اند و نه به فراموشی سپرده شده اند و همواره لذت بخش و شادی آفرین بوده اند. به راستی اسباب ماندگاری آنها در چیست که اینگونه جاودانه شده اند و هرگز کهنگی ای در آنها حس نمی شود و با همه ی نسل ها و سنین مختلف ارتباط برقرار می کنند؟ پژوهش پیش رو به معرفی هیچانه های فارسی و بررسی ویژگی ها و شگردهای این گونه ی ادبی که موجب پایداری، جذابیت و فراگیری آنها در میان کودکان شده است، می پردازد. این پژوهش، پژوهشی کیفی است و در آن از روش تحلیل محتوای قیاسی- استقرایی میرینگ (2000)استفاده شده است. برای این کار در شاخه ی شعر، نمونه های معاصر از کتاب هیچ هیچ هیچانه(1389) و نمونه های عامیانه از میان ترانه های بچه ها در کتاب فرهنگ عامیانه ی مردم ایران (1346) انتخاب شده است و در شاخه ی داستان نیز آن دسته از افسانه های عامیانه ی طبقه بندی شده از سوی خسرونژاد (1389) که در بررسی پژوهشگر با ویژگی های هیچانی همخوانی داشته اند، به کار گرفته شده است. بررسی ها نشان داد که هیچانه های فارسی بیشتر در بند فرم و ساختار زبانی هستند. همچنین هیچانه ها چه داستان و چه شعر، بنیادی ترین و ابتدایی ترین ویژگی های شعر کودک را -که در سازه های زبان و موسیقی نهفته است- به همراه دارند. چراکه بهترین شیوه ی ارتباط زبانی با مخاطب خردسال، بهره گیری از موسیقی است. ویژگی برجسته ی داستان های هیچانی نیز همین نزدیکی و آمیختگی آنها با زبان شعری است. می توان گفت هیچانه ها الفبای شعر کودک هستند زیرا تمامی ویژگی هایی که سبب گیرایی شعر برای کودکان می شود، ابتدا در هیچانه ها وجود دارد. بدین ترتیب هیچانه سبکی ویژه در ادبیات کودک است که ریشه در ادب شفاهی و ترانه ها و متل های عامه دارد. این نوع ادبی با بهره گیری از امکانات موسیقایی و سازه های زبانی همچون توازن های آوایی و واژگانی، به قصد سرگرمی و لذت آفرینی به وجود می آید و جوهره ی آن را معناگریزی، عادت شکنی، تناقض و تمرکززدایی تشکیل می دهد. آنچه در هیچانه ها نقشی برجسته دارد، مجموعه ویژگی هایی است که - تمرکززدایی یا به بیانی بهتر- نوسان میان تمرکزگرایی و تمرکززدایی را ایجاد می کنند. فضای هیچانه ها بیشتر بر بازی گونگی و لذت بخشی استوار است؛ بنابراین جلوه گاهی برای پرورش ذهن و خلاقیت کودک و زبان آموزی هستند؛ به همین دلیل برای کودکان خردسال مناسب اند. در نگاهی کلی به شعرها و داستان های مورد بررسی می توان آنها را از نظر کیفیت هیچانگی، درجه بندی و به دسته های زبان ْهیچانی، معناهیچانی و هیچانه ی محض تقسیم نمود.

چکیده چگونگی پردازش شخصیت زن در 42 نمایش نامه ی برگزیده ی فارسی به وسیله ی شهین حقیقی از ورود درام به عرصه ی ادب و هنر ایران ، زمان زیادی نمی گذرد؛ اما تولید حجمی انبوه و متنوع از آثار نمایشی، در سده ی اخیر در ایران، توجه به این نوع ادبی را ضرورتی اجتناب ناپذیر بخشیده است. نمایش نامه را همچون دیگر انواع ادبی، می توان از رویکردهای گوناگون بررسی کرد؛ «تحلیل شخصیت» و از آن جمله «بررسی نقش زن» در نمایش نامه ، یکی از همین رویکردهاست. میزان و نوع توجه نویسندگان به زن و زنانگی همواره تحت تاثیر مرام های متفاوت فکری و فضای فرهنگی، اجتماعی و... قرارداشته است. گاه نیز برخی نویسندگان، افزون بر انعکاس دنیای واقعی یا مشکلات زنان در آثار خود، نگرشی هنری به موضوع زن/ زنانگی داشته اند و به خلق آثاری هنری با محوریت شخصیت زن، پرداخته اند. مطالعه ی منابع موجود در زمینه ی تئاتر ایران، نشان می دهد که در پیوند با بررسی چگونگی پردازش شخصیت زن در نمایش نامه های ایران، پژوهش های اندکی صورت گرفته است. پژوهش پیش رو، با هدف جبرانِ بخشی از همین کمبود، انجام شده است. بدین منظور، تعداد چهل و دو نمایش نامه ی فارسی از نه تن از نمایش نامه نویسان ایرانی (میرزافتحعلی آخوندزاده، میرزاآقا تبریزی، حسن مقدم، علی نصیریان، غلامحسین ساعدی، بهرام بیضایی، اکبر رادی، اسماعیل خلج و عباس نعلبندیان)، انتخاب و بررسی شده است. در این پژوهش، همزمان با بررسی بیش تر عناصر موثر بر شخصیت پردازی دراماتیک، شیوه های بازنمود شخصیت زن، چگونگی زبان زنان، ارزیابیِ رابطه ی زنان با جامعه ی مردان، میزان تاثیر نگاه زنان به جنسیت زنانه ی خویش در شکل گیری شخصیت آنان و... واکاوی و بررسی شده است. نتیجه ی پژوهش نشان می دهد که می توان در نمایش نامه های بررسی شده، چهار رویکرد کلی به زن/ زنانگی، تشخیص داد: نگاه واقع گرایانه، ایده ئال، هنری و خنثی به زن/ زنانگی. ضمن طبقه بندی و بررسی این چهار رویکرد، سیزده نمایش نامه ی برتر فارسی که هریک در نوع خود از دید چگونگی پردازش شخصیت زن، ممتاز بوده اند، معرفی شده است.

اخلاق یکی از مسائلی است که از دیرباز مورد توجه مردم و سخنوران بوده است و ترویج و گسترش فضایل اخلاقی را راهی برای رسیدن به سعادت و کمال دنیوی و اخروی دانسته اند. شاعران و نویسندگان نیز در آثار خود به این مسأله پرداخته اند. کمال الدین اسماعیل اصفهانی از شاعران بزرگ اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم می باشد، اگر چه دیوان این شاعر بزرگ، سرشار از مدحیات است، اخلاق نیز نزد وی جایگاه ویژه ای داشته است به گونه ای که در این زمینه اشعار زیبا و پرمعنایی سروده است. در این پایان نامه به بررسی و شرح آموزه های اخلاقی در دیوان کمال الدین اسماعیل اصفهانی پرداخته شده است و تحقیقات نشان می دهد در بخش فضایل اخلاقی، احسان و نیکوکاری، داشتن انسانیت و بلند همتی از بالاترین بسامد برخوردار است و در رذایل نیز توجه وی به دلبستگی مردم به دنیا، هوا و هوس و مال اندوزی بسیار زیاد بوده است. یافته های این پژوهش در هفت فصل به شرح زیر ارائه گردیده است: فصل اول شامل: مقدمه، روش تحقیق، مروری بر تحقیقات گذشته و اهداف پایان نامه، فصل دوم: زندگی شاعر، اوضاع و احوال زمانه و سبک شاعری وی، فصل سوم: تعریف اخلاق، علم اخلاق و مکاتب اخلاقی، فصل چهارم به بررسی فضایل اخلاقی و فصل پنجم به رذایل اخلاقی اختصاص دارد، در فصل ششم مختصری درباره ی شباهت یا تفاوت های موجود بین سعدی و کمال سخن رفت و در فصل هفتم نتیجه ی پژوهش ها ارائه گردید.

شعر مقاومت ایران و فلسطین با توجه به همبستگی ها و همگرایی های معنا دار، دارای ویژگی مشترک فراوان است. وجود دین مشترک و حضور قبله ی اول مسلمین در فلسطین و اشغال آن از سوی رژیم صهیونیستی، پیوندهای سیاسی و نظرگاه دولت و ملت ایران در حمایت از ملت های مظلوم و تحت ستم، علاوه بر مناسبات سیاسی، آثار هنری و ادبی دو کشور را نیز به هم نزدیک کرده و پیوند داده است. هدف این تحقیق ردیابی و تحلیل این مشترکات بوده است که از آن جمله می توان به وطن پرستی، ستم ستیزی، ستایش شهید و شهادت، عدالت خواهی، آزادی خواهی و آزاد اندیشی و . . . اشاره کرد که این مشترکات در متن با شواهد شعری و دقیقه های تحلیلی همراه شده اند. در انجام این تحقیق از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. مطالعه و خوانش شعر مقاومت ایران و فلسطین و دیگر کتاب های مرتبط با موضوع تحقیق و فیش برداری مضامین و محتوای اشعاری که به ادبیات پایداری و مقاومت ارتباط دارد از جمله کارهای انجام شده در این تحقیق است. پس از فیش برداری و جمع بندی مطالب عناوین اصلی مشخص شده، آن گاه فصل ها از یکدیگر متمایز گشته و شکل تحقیق به آن داده شده است. این پایان نامه از چهار فصل تشکیل شده است: فصل اول: کلیات فصل دوم: درآمدی بر ادبیات پایداری است که برخی از چهره های شعر پایداری را معرفی می کند فصل سوم: فصل اصلی تحقیق است که ویژگی های مشترک در شعر مقاومت ایران و فلسطین را بررسی می کند فصل چهارم: در این فصل نیز نتیجه گیری و پیشنهادها آمده است. نتیجه ی تحقیق نشان می دهد که شعر مقاومت ایران و فلسطین دارای ویژگی های مشترک فراوانی است که آن دو را به هم پیوند داده است.

عطار نیشابوری از شاعران نامدار ادب فارسی در قرن هفتم می باشد، که مضامین عرفانی را به صورت گسترده در آثارش وارد کرده است. وی با وجود داشتن مذهب شافعی و مدح خلفای راشدین در آثارش(الهی نامه، مصیبت نامه، منطق الطیر، مختارنامه، تذکره الاولیاء و دیوان) به مدح و ستایش اهل بیت پیامبر (ص) نیز پرداخته است. حضور ابیاتی دال بر ارادت شیخ نسبت به اهل بیت(ع) پژوهنده را بر آن داشت که به بررسی سیمای اهل بیت(ع) در آثار عطار بپردازد. شیوه ی نگارش این رساله به صورت توصیفی- تحلیلی می باشد که ابتدا ابیات و نوشته هایی که در ذکر منقبت اهل بیت پیامبر(ص) در آثار عطار وجود دارد، استخراج گردید و سپس با آیات و روایاتی که در شأن این بزرگان نازل شده بود، مستند گردید و در ادامه به تحلیل این ابیات پرداخته شد. این پژوهش در پنج فصل تدوین شده است: در فصل نخست این پژوهش پس از ارائه موضوع پژوهش، به بررسی زندگی عطار پرداخته شد و در ادامه از اهداف و ضرورت های این پژوهش سخن رفته است. در فصل دوم کتب و مقاله هایی که پیرامون موضوع این پژوهش نگاشته شده بود، مورد بررسی قرار گرفت. فصل سوم این پژوهش که تنه اصلی آن نیز می باشد، تحلیل و بررسی جایگاه امام علی(ع) در آثار عطار را در بر می گیرد. در فصل چهارم به بررسی و تحلیل جایگاه دیگر اهل بیت(ع) پرداخته شده است و در فصل پایانی نتایج و یافته های پژوهش درج شده است. در پایان این نتیجه حاصل گردید که عطار با وجودی که دارای مذهب شافعی است، در آثارش به منقبت اهل بیت پیامبر(ص) نیز پرداخته است و این مناقب بر اساس مستندات تاریخی و روایی می باشد و اختلافاتی که در آثار عطار نسبت به کتب روایی دیده می شود، اغلب در داستان هایی است که از زندگی این بزرگان نقل شده است؛ اما باید این نکته را در نظر داشته باشیم که هدفی که عطار مانند تمام شاعران صوفی مسلک از بیان این داستان ها دنبال می کند، بیان مضامین عرفانی می باشد، بنابراین آن چه از نظر این شاعران اهمیت دارد، نتیجه ای است که از این داستان ها حاصل می شود. با تمام این احوال نگاه عطار در آثارش آزادمنشانه است و او درصدد برآمده که درگیری های فرقه ای را کنار بگذارد و مذاهب را به یکدیگر نزدیک کند. کلید واژه:احادیث، اهل بیت، روایات، عطار.

هدف پژوهش حاضر، بررسی «مجلس گویی» به عنوان یکی از گونه های دیرپای سخنوری در فرهنگ و ادبیات ایران است. مجلس گویی به عنوان یکی از شیوه های آموزش در سنت و فرهنگ شفاهی ما به مثابه آیینه ای شفاف است که رخدادهای روزگار را در خود جمع و تفسیر نموده و اندیشه های صاحبانش را معرفی می کند. نگاهی بر تاریخ ادبیات و تصوف، آشکار می سازد که بسیاری از آثار متصوفه را مشایخی پدید آورده اند که خود اهل وعظ و منبر بوده اند و این شیوه در تدوین و تنظیم برخی از آثار بزرگ حوزه ادب عرفانی نمود یافته است. مسأله اساسی در این زمینه، یافتن شیوه ها و ویژگی های سبکی مجالس از نظر ساختار، زبان و محتوا است. بدین منظور آثاری که با این سبک پدید آمده، از دیدگاه زبان و محتوا تحلیل و بررسی شده است. مجلس گویی به عنوان یکی از شیوه های آموزش در سنت و فرهنگ شفاهی ما به مثابه آیینه ای شفاف است که رخدادهای روزگار را در خود جمع و تفسیر نموده و اندیشه های صاحبانش را معرفی می کند. دستاوردهای این پژوهش نشان می دهد که بیشتر مجالس از حیث محتوا از شیوه ها و ویژگی هایی برخوردارند که می-تواند به عنوان مولفه سبکی آن ها در نظر گرفته شود. پرداختن به موضوعاتی مانند ماهیت سخن و وعظ گفتن و آداب سخنوری، تأویل و تفسیر، نقد اوضاع اجتماعی و بزرگان و مشایخ تصوف، آسیب شناسی ناهنجاری های اجتماعی مذهبی (تعصب، تقلید و جنگ و داوری) یا مسائل بحث برانگیز تصوف مانند سماع، مسائل کلامی، ویژگی های مهم مجالس از نظر محتوایی هستند. به لحاظ ساختاری و زبانی نیز موارد زیر را می توان به عنوان پربسامدترین ویژگی های مجالس در شمار آورد: نثر خطابی همراه با ندا، امر، نهی و تنبیه، رکن مهم پرسش و کاربرد جمله های پرسشی (اعم از ایجابی و بلاغی)، تحمید، دعا و مناجات، کاربرد فراوان تمثیل و تشبیه، حکایت و داستان، استفاده از زبان گفتار و عناصر فرهنگ شفاهی، سادگی و ایجاز در سخن، بهره گیری از عناصر موسیقایی کلام، استشهاد به شعر و آیه و حدیث، کاربرد شگرد زبان حال، شیوه گفت و گو و خود اتهامی. در مجموع باید گفت در نظر داشتن مداوم نقش مخاطب در کلام که محوری ترین رکن علم بلاغت به شمار می رود؛ موجب رقم خوردن بسیاری از ویژگی های محتوایی و لفظی در شیوه «مجلس گویی» است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

سراج الدین قمری آملی از جمله شاعرانی است که درسرودن قصاید مصنوع توانا بوده است. وی در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم می زیسته و دیوان شعری نیز از او باقی مانده است. رساله ی حاضر بر آن است تا با بررسی قصاید وی، ابتدا به توضیح واژه های دشوار بپردازد و سپس با توجه به واژه های معنی شده، ابیات را معنی کند. بر این اساس فصول رساله به ترتیب زیر است: فصل اول: شامل مقدمه، هدف تحقیق، سوالات، ضرورت تحقیق و پیشینه ی تحقیق است. این فصل روش تحقیق را که در این رساله کتابخانه ای بوده است، نیز در برمی گیرد. فصل دوم: به بررسی احوال و آثار سراج الدین قمری آملی می پردازد و اوضاع ایران را در قرن ششم از نظر سیاسی، اجتماعی و ادبی مورد بررسی قرار می دهد. در این فصل همچنین ساختار شعر ، مضامین شعری و تأثیرپذیری شاعر از دیگر شاعران، توضیح داده می شود. در پایان این فصل به مواردی که کار شرح بعضی از ابیات را تا حدودی دشوار کرده است، اشاره می شود و نسخه ها و منابع دربرگیرنده ی آثار شاعر نیز معرفی می شود. فصل سوم: مهمترین بخش این رساله است که به شرح لغات و ابیات دشوار قصاید شاعر اختصاص دارد. فصل چهارم: نتیجه گیری فصل پنجم: فهرست های پایانی این رساله را نشان می دهد و شامل فهرست آیات، احادیث وعبارات عربی، لغات، نام ها و جای ها و فهرست منابع است.