ساماندهی روستاها از جمله استراتژی های کارآمد در برنامه ریزی توسعه و همچنین محوری ترین الگوی توسع? فضایی-کالبدی نواحی روستائی است. در واقع ساماندهی روستایی از طریق شناخت ساختارهای محیطی، اقتصادی، اجتماعی و فضایی-کالبدی نواحی روستائی، امکان پذیر خواهد بود. این در حالی است که هرگونه کار ساماندهی و توسعه فضاهای روستایی، نیاز به شناخت از مسائل و گردآوری اطلاعات دارد. پس از گذشت چند دهه از تلاش برای توسع? روستایی فقدان مشارکت نهادمند از سوی روستائیان، از علل ناکامی طرح های توسعه ای به شمار می آید. به عبارت دیگر، عدم اهتمام به وجوه چهارگانه مشارکت شامل مداخله در تصمیم گیری، نظارت، اجرا و برخورداری از منافع از سوی برنامه ریزان و مدیران روستایی ... لازم آمد تا برای اولین بار در ایران، مردم روستای اورامان (واقع در شهرستانِ سروآباد استانِ کردستان) را در تهیه طرح توسع? کالبدی این روستا مشارکت داده و از نظرات، پیشنهادات و سایر نیازهایی که در اجرای این طرح خواهند داشت استفاد? لازم را برده و طرح نهایی با مشارکت مردم داده شود. بر این اساس، سوالاتی که مورد بررسی قرار گرفتند عبارتند از: 1- طرح توسع? کالبدی روستای توریستی- کوهستانی اورامان که با بهره گیری از روش pra تهیه می گردد، چه تفاوتی با وضع موجود دارد؟ 2- ضوابط بکار رفته در تخصیص فضاهای عمومی و خصوصی و همچنین کاربری اراضی روستای اورامان چگونه می باشد؟ روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی با استفاده از روش pra (ارزیابی مشارکتی روستایی) می باشد. در این روش بر تواناسازی روستائیان در تبیین، تجزیه و تحلیل، برنامه ریزی و مسائلی که محیط زندگی آنها تحت تأثیر قرار می دهد، تأکید می شود. نتایج تحقیق حاکی از این است که توسعه فیزیکی کنونی که روستا در حال سپری کردن آن است (بر اساس یافته های حاصل از جلسات بحث) با وضع موجود دارای تفاوت می باشد؛ همچنین ضوابط بکار رفته در فضاهای عمومی و خصوصی و کاربری اراضی توسط ساکنان منطقه با شرایط محیطی و اجتماعی سازگار می باشد. واژگان کلیدی: توسعه کالبدی، روستا، اورامان، pra.

مقوله فرهنگ از مهمترین مسایل موثر بر توسعه در جوامع انسانی است و بدون فرهنگ امکان ادامه زیست جوامع بشری وجود نخواهد داشت. اصطلاح توسعه فرهنگی در سالهای اخیر رایج شده و مباحث مربوط به آن از یک دهه پیش شکل گرفته است. توسعه فرهنگی می تواند به تضادی که میان سنّت و مدرنیته، میان مکان ها و سکونتگاه ها وجود دارد، پایان بخشد. برنامه ریزی فرهنگی منابع فرهنگی یک جامعه را تشکیل می دهند. هدف این پژوهش شناسایی، تبیین و تحلیل فرآیند توسعه مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان رستم در بُعد فرهنگی می باشد. بخش مرکزی شهرستان رستم به لحاظ توان مندی های فراوان بخصوص در زمینه کشاورزی و موقعیت استراتژیکی و استعدادهای بالقوه موجود در خود می تواند شایان توجه باشد. جامعه آماری در این پژوهش کلیه روستاهای بالای 20 خانوار بخش مرکزی شهرستان رستم را در بر می گیرد، که 53 روستا را شامل می گردد. روش به کار گرفته شده در این پژوهش، روش توصیفی- تحلیلی بوده است. برای گردآوری اطلاعات و داده ها از روش کتابخانه ای- اسنادی و همچنین مطالعات میدانی استفاده شده است. نهایتاً برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss و arc gis استفاده شده است. همچنین در تجزیه و تحلیل و رسیدن به نتیجه فرضیات از مدل «شاخص ناموزون موریس» نیز استفاده شده است، نتایج نشان داد که بین سطح برخورداری روستاها از امکانات فرهنگی و شرایط جمعیتی رابطه وجود دارد ولی با شرایط محیطی رابطه وجود ندارد. همچنین نتایج نشان داد که بین برنامه ریزی فرهنگی با شرایط اجتماعی و جغرافیایی رابطه وجود ندارد.

رویکرد های معطوف به کاهش نرخ بیکاری، به طور کلی توسعه کسب و کار خارج از مزرعه و متنوع سازی درآمد روستاییان در سالهای اخیر مورد توجه اکثر صاحب نظران و دست اندرکاران برنامه ریزی توسعه اکثر کشورها به ویژه در کشور ما بوده است. متعاقب آن مطالعات عدیده ای نشان داده است بخش کشاورزی در کشور ما بیش از این ظرفیت جذب نیروهای جوان جویای کار در مناطق روستایی را ندارد. لذا جستجوی زمینه های جدید کسب و کار و درآمدزایی جنب کشاورزی یا غیر کشاورزی در مناطق روستایی یک ضرورت اجتناب ناپذیر تلقی می شود. در این میان کارآفرینی به عنوان یک استراتژی مبنایی مورد توجه می باشد.گام اول برای توسعه هر فعالیت کارآفرین آگاهی از ظرفیت ها و پتانسیل های بالقوه محیطی، اجتماعی، و ... در جهت فعال سازی آنها می باشد. از این رو شناسایی ظرفیت های کارآفرینی محلی اهمیت مضاعف یافته است. این مقاله با رویکردی تبیینی - تحلیلی با هدف ارایه و تدوین یک چارچوب عملی ظرفیت شناسی توسعه فعالیت های کارآفرینی در روستاهای بخش سده شهرستان اقلید برآمده است. سوالاتی که از این تحقیق متصور می شود به این ترتیب است، 1- در بخش سده شهرستان اقلید ظرفیت های محیطی برای کارآفرینی غیرکشاورزی در اولویت می باشد. 2- به لحاظ مکانی، بین ظرفیت های توسعه کارآفرینی در روستاهای بخش سده تفاوت وجود دارد. جامعه آماری تحقیق 22 روستای بخش سده می باشد. جهت انجام این کار و رسیدن به نتیجه، از روش تعیین اولویت بندی فعالیت های اقتصادی ژرژشاپو و بوژوگارنیه و مدل ماتریس صنعت استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان دهنده این مطلب است که در منطقه مورد مطالعه فعالیت های کشاورزی جوابگوی نیاز اقتصادی و وضعیت اشتغال منطقه نیست. بنابراین لازم است به منظور افزایش درآمد، تنوع بخشیدن به درآمدها و ایجاد اشتغال، از ظرفیت های محیطی، جهت کارآفرینی غیر کشاورزی، مانند ظرفیت های صنعتی و خدماتی به منظورایجاد تعادل در منطقه توجه اساسی شود. انتظار می رود نتایج این تحقیق کارآفرینان را در جهت دهی به ایجاد توسعه یک فعالیت کارآفرینی در مناطق روستایی یاری دهد.

نفوذ فقر به تمام سطح جامعه تهدیدی جدی است که برای مبارزه با آن مسئولین امر، عدالت اجتماعی و بازتوزیع عادلانه را در دستور کار خود قرار داده اند. گسترش محرومیت، مهاجرت، حاشیه نشینی، افزایش جرم و کج روی و ... همگی ناشی از فقر و نابرابری است و این موارد ادله ای محکم در باب ضرورت پرداختن به این مهم می باشد. نابرابری به عنوان معضلی است که در قرن حاضر بیشترین نگاه ها را معطوف خود ساخته است. گسترش روز افزون محرومیت ها و افزوده شدن به جامعه فقرا بی شک ریشه در نابرابری دارد. این پژوهش ضمن پرداختن به نابرابری توسعه در ابعاد محرومیت، آسیب پذیری و نیازهای اساسی به عنوان یک پدیده عینی در مناطق روستایی مرزی و مرکزی ایران با استفاده از متون علمی و کتب و اسناد مرتبط با حوزه های تحقیق با روشی توصیفی- تحلیلی می پردازد. دراین پژوهش پس از جمع آوری داده ها و اطلاعات مربوط به 224 دهستان که به عنوان نمونه و با روش تصادفی سیستماتیک از استان های سیستان و بلوچستان، کردستان، هرمزگان، خراسان شمالی، گلستان، تهران، قزوین، همدان، یزد و چهارمحال و بختیاری انتخاب شده اند، به تجزیه و تحلیل اطلاعات آن ها و مقایسه آن با هم در طی سه مقطع 65، 75 و 1385 و تعیین روند تغییرات با استفاده از نرم افزار excel و مدل های ضریب پراکندگی و ضریب جینی پرداخته شده است. یافته های پ‍ژوهش حاکی از آن است که ابعاد اجتماعی بیشترین نابرابری را در روستاهای مناطق مرزی و مرکزی به خود اختصاص داده است و افزایش دسترسی در مناطق مرکزی منجر به خلق فرصت های بیشتر در این مناطق گردیده است. نتایج پ‍‍‍ژوهش همچنین نشان می دهد که نابرابری در مناطق مرکزی در شاخص آسیب پذیری و بویژه دسترسی به نیازهای اساسی بیش از مناطق مرزی مشهود است و اوج این نابرابری در سال 1385 دیده می شود.

روستا و روستا نشینی در ایران از جایگاه و اهمیت بالایی برخوردار است، عدم توجه به فضاهای روستایی، توان و امکانات تولیدی نواحی روستایی و بی توجهی به نیروی انسانی پرتوان روستاها، از مشکلات اساسی در دستیابی به توسعه ی روستایی است. اینکه مناطق روستایی به طور عام و بخش کشاورزی به طور خاص چگونه از تغییرات جمعیت تأثیر می پذیرد مستلزم بررسی چندین عامل است. در این راستا، تشخیص آثار متقابل تغییرات جمعیت بر ساختارهای کشاورزی ضروری است. هدف اصلی این تحقیق بررسی تغییرات جمعیت روستایی و اثرات آن بر ساختار کشاورزی می باشد. قرار گرفتن شهرستان سردشت در منطقه کوهستانی، این شهرستان را با محدودیت های محیطی مرتبط با رشد بخش کشاورزی مواجه نموده است. همچنین، تغییرات جمعیتی نیز منجر به افزایش دامنه محدودیت های توسعه بخش کشاورزی شده که تبعات متعددی را به دنبال داشته است. این پژوهش کوشش می کند با استفاده از مدل های مختلف اثرات جمعیت را بر ساختار کشاورزی مورد بررسی قرار دهد. در پژوهش حاضر، به بررسی تأثیر تغییرات کمی و کیفی جمعیتی روستاها، در دو دهه ی 1385-1365، بر ساختارهای کشاورزی پرداخته شده که عمده ترین آنها شیوه ی تولید محصولات زراعی، جمعیت شاغلین بخش کشاورزی، شیوه های تولید و تکنولوژی بخش کشاورزی در شهرستان سردشت است. در این مطالعه از روش تحقیق توصیفی – تحلیلی، مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و بررسی میدانی و پیمایشی استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق را 169 روستا از بخش مرکزی شهرستان سردشت تشکیل می دهد که از این تعداد 32 روستا به عنوان روستاهای نمونه با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی و به روش کوکران انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss for win/16 و برای ترسیم نقشه ها از سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که از بین عوامل و تغییرات جمعیتی مانند زاد و ولد، مرگ و میر، طلاق و مهاجرت، مهاجرت عمده ترین عامل تغییر و تحولات جمعیتی در منطقه مورد مطالعه بوده که اثرات آن به صورت کاهش و تخلیه جمعیتی منطقه جلوه گر شده است. همچنین نتایج حاصل از آزمون t نشان می دهد که تغییرات جمعیتی منطقه بیشترین اثرات خود را در بین ساختارهای کشاورزی (تغییر مالکیت، شیوه های تولید، سازمان تولید، وضعیت زمین، وضعیت تکنولوژی، وضعیت اشتغال، نوع محصولات، تغییر در شیوه های مبادله و ...) بر ساختار شغلی بخش کشاورزی ایجاد کرده است و نشان دهنده ی این مطلب است که در منطقه ی مورد مطالعه فعالیت های کشاورزی جوابگوی نیازهای اقتصادی و وضعیت اشتغال منطقه نیست. بنابراین لازم است به منظور افزایش درآمد، کاهش مهاجرت های روستایی و ایجاد اشتغال از توانمندی های محیطی به منظور ایجاد تعادل و اشتغال در منطقه توجه اساسی شود.

رابطه ی بین جمعیت و کالبد سکونتگاه های روستایی رابطه ای متقابل و تنگاتنگ است. بنابراین هر گونه تغییر در جمعیت یا کالبد سکونتگاه های روستایی، تغییر در دیگری را به همراه خواهد داشت. از همین رو این تحقیق به بررسی اثرات تغییرات جمعیتی بر ساخت کالبدی- فضایی مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان لنجان می پردازد. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی مبتنی بر اطلاعات کتابخانه ای- اسنادی، مصاحبه و تکمیل پرسش نامه به صورت نمونه گیری ساده ی تصادفی در روستاهای بخش مرکزی شهرستان لنجان انجام شده است. نتایج با نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته ها نشان می دهد که روستاهای پرجمعیت تر در مقایسه با روستاهای کم جمعیت تر، کالبد بزرگ تر و متنوع تری (کاربری های بیشتر) دارند. نتایج نشان می دهد که با تغییر و تحولات جمعیتی در طی سه دهه ی گذشته از تعداد روستاهای بخش مرکزی شهرستان لنجان کاسته شده است و تعداد آن ها از 35 آبادی در سال 1355 به 11 آبادی در سال 1385 رسیده است. همچنین در طی سه دهه ی گذشته هم جمعیت بر ویژگی های مسکن و هم مسکن بر جمعیت روستاهای بخش مرکزی شهرستان لنجان اثرگذاشته است. تغییرات جمعیتی موجب تغییر واحدهای مسکونی در یک منزل، تقاضای مسکن، مالکیت مسکن و مساحت مساکن روستایی بخش مرکزی شهرستان لنجان شده است. همچنین تغییر و تحولات مسکن بر عوامل جمعیتی مانند میزان مهاجرت، تعداد فرزندان و تعداد اعضای خانوار تأثیر گذاشته است.

نواحی روستایی عرصه ای است که تقاضای زیادی برای کاربری اراضی آن وجود دارد، روستا منبعی شکننده و آسیب پذیر در برابر تغییرات محیطی و انسانی است و با توجه به محدودیت زمین و ارزش معیشتی آن در نواحی روستایی، با بهره گیری از زمین های موجود و استفاده آن در ساخت و سازهای غیر اصولی و بی رویه، برای احداث اماکن خدماتی و ضروری در نواحی روستایی با کمبود زمین مواجه خواهیم شد. در نواحی روستایی شهرستان تنکابن بسیاری از اراضی که معیشت روستاییان بر آن متکی است، با افزایش تقاضا برای ساخت و ساز از باغات و مزارع حاصل خیز به کاربری مسکونی و کاربری های وابسته به آن تبدیل شده است، اما محرک اصلی این فرایند مجموعه انگیزه هایی است که به صورت تقاضا از طرف بومیان روستا و غیر بومیان مطرح شده است. جاذبه های جغرافیایی از لحاظ طبیعی و انسانی در روستاها، باعث افزایش تقاضا برای زمین و تغییر کاربری اراضی و چشم اندازهای روستاها شده است. این تحقیق در صدد است، به تحلیل تأثیر تقاضای اجتماعی بر کاربری اراضی در روستاهای شهرستان تنکابن با روش توصیفی- تحلیلی بپردازد. جمع آوری اطلاعات و داده های مورد نیاز از طریق مطالعات کتابخانه ای، منابع اسنادی، پیمایشی و تکمیل پرسشنامه است. تجزیه و تحلیل اطلاعات از طریق نرم افزار spss انجام و خروجی داده ها با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) بر روی نقشه ارائه شده است. نتایج نشان داد با عنایت به میانگین پاسخ های بدست آمده، تأثیر عناصر طبیعی و انسانی بر تقاضای اجتماعی و کاربری اراضی به طور یکسان بوده است و تغییرات کاربری اراضی ناشی از تقاضای افراد غیر بومی، بیشتر از تقاضای افراد بومی در روستاهای شهرستان تنکابن موثر می باشد و با توجه به سطح معناداری محاسبه شده در ناحیه آلفای 05/0 می توان ادعا نمود، توافق معناداری در این زمینه بین پاسخ گویان وجود دارد.

در دوران کنونی نقش نهادهای اجتماعی همانند خانواده، مدرسه و همسالان در هویت بخشی به جوانان تضعیف و در مقابل روز به روز بر اهمیت و نقش رسانه ها افزوده می شود. رسانه ها به عنوان یکی از نهادهای اجتماعی کارکرد انتقال میراث فرهنگی و اجتماعی و ارزش های جوامع را بر عهده دارند. در عصر کنونی با توجه به نقش بارز آنها در جامعه و اطلاع رسانی پیرامون موضوعات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ... سعی می کنند الگوهای نوینی را به جوامع وارد کنند تا جایگزین فرهنگ ها، ارزش ها ونقش های سازگار فرهنگی – محیطی و الگوهای سنتی شوند. در این رهگذر رسانه ها به عنوان عاملان تغییر و تحول در ارزش ها و هنجار ها و نقش های سازگار فرهنگی – محیطی مطرح هستند، بطوری که سنت ها را به مبارزه می طلبند و به صورت یک عامل موثر در دگرگونی نگرش ها و رفتارهای نسل جدید عمل می کنند. همین امر می تواند منجر به بحران هویت جوانان و متعاقب آن سبب دگرگونی نقش های سازگار فرهنگی و محیطی، به انفعال کشاندن جوانان و بسیاری از مسائل دیگر در جغرافیای زیست اجتماعی روستا شود. پژوهش حاضر در پی آن است که به تحلیل آثار و پیامدهای به کارگیری فناوری های نوپدید ارتباطی بر هویت دینی جوانان روستایی در جغرافیای زیست اجتماعی دهستان بالارخ از توابع شهرستان تربت حیدریه بپردازد، جامعه آماری پژوهش را جوانان بین 29-18 سال دهستان بالارخ تشکیل می دهد. تعداد جامعه نمونه با استفاده از فرمول کوکران شامل 283 پرسشنامه در سطح 12روستا از روستاهای دهستان بالارخ شهرستان تربت حیدریه است که بر اساس روش نمونه گیری خوشه ای - مکانی انتخاب شده است. روش انجام پژوهش مبتنی بر روشهای توصیفی _ تحلیلی و همبستگی با توجه به داده های نظری، کمی و پرسشنامه ای- میدانی انجام گرفته می-باشد. دادهای پرسشنامه ای پژوهش با استفاده از آزمون همبستگی اسپرمن و آزمون t تک متغیره در محیط نرم افزار spss مورد تحلیل قرار گرفت. یافته های تحقیق نشان از تأثیرگذاری بالای فضای مجازی شبکه های ماهواره ای بر هویت دینی جوانان روستایی، تغییر نقش ها، باورها و ارزش های سازگار فرهنگی و محیطی و به انفعال کشاندن جوانان در کارکردهای دینی و فرهنگی در جغرافیای زیست اجتماعی روستا می باشد. لذا در کنار اقدامات زیربنایی مانند فراهم کردن شرایط ازدواج جوانان روستایی و حل مشکلاتی مانند بیکاری و مسکن، و سر و سامان دادن به مشکلات اقتصادی توجه به آگاه کردن و بالا بردن سواد رسانه ای افراد جامعه از مهمترین راهکارهای فرهنگی برای در امان ماندن جوانان روستایی از آسیب های رسانه های مجازی است.

چکیده کیفیت مکان به عنوان یک مفهوم چند بعدی متاثر از عوامل مختلفی است که هریک از آن ها نقش تعیین کننده ای در پیشرفت جامعه دارد. بدون شک عدم توجه به آن می تواند عوارض و نتایج نامناسبی در فرآیند توسعه داشته باشد. به تبع این ضرورت، پژوهش حاضر بر آن است تا به مطالعه، شناخت و تحلیل کیفیت مکان سکونتگاه های روستایی در بخش دشمن زیاری شهرستان ممسنی بپردازد. روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی و بررسی های میدانی با تاکید بر پرسشنامه می باشد و اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار spss مورد پردازش قرار گرفته است. نتایج حاصل از آزمون t تک نمونه ای نشان می دهد که بر اساس نظرات جامعه نمونه بین روستاهای کوهپایه ای کوهستانی و دشتی و روستاهای دارای طرح هادی و دارای دهیاری و فاقد دهیاری از لحاظ مولفه های کیفیت مکانی تفاوت معناداری وجود دارد. بطوری که روستاهای کوهپایه ای با میانگین 46/40 در رتبه اول و روستاهای دشتی و کوهستانی به ترتیب با 29/17 و 23/15 درصد در مراتب بعدی قرار گرفته اند. و روستاهای دارای طرح هادی در کل ابعاد کیفیت مکان با 69/40 نسبت به روستاهای دارای دهیاری با 8/30 و و فاقد دهیاری با 59/10- درصد در مرتبه اول اهمیت قرار گرفته اند.

چکیده در دوران حاکمیّت دانش توسعه، الگوهای گوناگونی از توسعه معرفی شده، که در زمانه خود در همه سطوح و اجزای ناظر بر مدیریت توسعه رسوخ یافته و پیامدهای خاص مکانی- فضایی در عرصه جهانی، منطقه ای، ملی و سرزمینی نیز داشته است. الگوهای توسعه در کشورهای جهان سوم عمدتاً بر اساس الگوهای توسعه غیر بومی بوده که به عنوان نسخه های یکسان برای کشورهای جهان سوم مورد استفاده قرار گرفته است. استفاده از این الگوهای یکسان برای کشورهایی با شرایط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و طبیعی متفاوت در بیشتر موارد نه تنها باعث توسعه و پیشرفت نشده بلکه به علت عدم هم خوانی با فرهنگ بومی این کشورها آن ها را با چالش ها و مشکلاتی بر سر راه توسعه خود مواجه کرده است. تجربیات متعدد و همچنین نتایج حاصل از استفاده از الگوهای غربی توسعه، کشورهای جهان سوم از جمله ایران را به این نتیجه رسانده که استفاده از الگوهای بومی توسعه، الگویی که بر فرهنگ بومی و مبانی اعتقادی متکی باشد (اسلامی-ایرانی) بهترین الگو برای توسعه و پیشرفت می باشد. در این تحقیق به تبیین الگوی اسلامی – ایرانی توسعه در مناطق روستایی ایران به روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از پرسشنامه و نرم افزار spss پرداخته شده است. نتایج گویای این واقعیت است الگوی اسلامی ایرانی توسعه روستایی بومی بوده و مبتنی بر فرهنگ و اعتقادات اسلامی مردم و مجریان و سازگار با شرایط محیطی و اجتماعی روستاها می باشد همچنین الگوی غالب و رایج در زمینه برنامه ریزی توسعه روستایی در ایران با الگوی اسلامی ایرانی مطابقت ندارد. واژه های کلیدی: الگوی اسلامی – ایرانی، الگوهای توسعه، توسعه روستایی

امروزه موضوع پایداری سرلوحه تمامی فعالیت ها و برنامه های توسعه، از جمله توسعه روستایی است. بر این اساس رویکرد معیشت پایدار از جدیدترین رویکردها، در زمینه توسعه جوامع روستایی می باشد که در سال های اخیر به منظور توسعه روستایی و کاهش فقر و نابسامانی های روستایی مورد توجه جدی قرار گرفته است. در واقع رهیافت معیشت پایدار تلاش می کند تا عوامل اصلی که روی معیشت روستایی اثر می گذارند و روابط بین این عوامل موثر را شناسایی کند. با توجه به اهمیت موضوع هدف از این مطالعه، تحلیل تأثیر تعاونی های مرزنشینان در معیشت پایدار روستایی شهرستان سراوان بر اساس شاخص های معیشت پایدار می باشد. روش به کار رفته در این پایان نامه از انواع روش های توصیفی – تحلیلی بوده که در عین حال تعداد 241 پرسشنامه در سطح روستاهای تحت پوشش تعاونی ها به تناسب جمعیت هر روستا توزیع شده که در این پرسشنامه شاخص های مختلفی چون اشتغال، درآمد، امنیت، تغذیه، مسکن، بهداشت و اوقات فراغت مورد بررسی قرار گرفته است. برای تعیین حجم جامعه نمونه، فرمول کوکران مورد استفاده قرار گرفته است. تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از نرم افزار spss و روش های آماری از قبیل تحلیل رگرسیون چندگانه، تحلیل واریانس یک طرفه ((anova و آزمون توکی tukey)) استفاده شده است؛ و در بخش دیگر از این پایان نامه با استفاده از شاخص ناموزون موریس به رتبه بندی روستاهای نمونه از لحاظ برخورداری از شاخصهای معیشت پایدار پرداخته شده است. نتایج حاکی از این است که تعاونی های مرزنشینان شهرستان سراوان در دستیابی اعضا به شاخصهای معیشت پایدار موفقیت چندانی بدست نیاورده اند و به جزء 2 روستا که در حالت معیشتی پایدارتری قرار دارند سایر روستاهای نمونه در حالت نیمه پایدار و ناپایدار قرار دارند.

بخش قابل توجهی از جمعیت کشور در روستاها سکونت دارند. سابقه تاریخی نشان دهنده نقش پر اهمیت روستاییان در توسعه کشور می باشد. اهتمام به توسعه کالبدی و رفع نیاز روستاها متناسب با ضرورتهای زندگی امروز و تامین مسکن و محیط مناسب در روستاها امری اجتناب ناپذیر است. چگونگی توسعه پایدار موضوعی است که همواره ذهن برنامه ریزان روستایی را به خود مشغول داشته و سوالات متعددی از قبیل نحوه دستیابی به چهارچوبهای نظری و عملی در زمینه طراحی کالبدی، بهره برداری از دانش ساخت و ساز و فناوریهای نو، مصالح کارآمد ملاحظات امنیتی، مدیریت روستا و مانند آن فراروی آنها قرار داده است. بر این اساس یکی از مناطقی که به دلیل تماس با سرزمینهای خارجی همواره در معرض تهدیدات قرار دارد، مناطق مرزی است. تمهیدات و اقدامات به منظور کاهش میزان آسیب پذیری فضاهای کالبدی روستاها در برابر تهدیدات در چارچوب پدافند غیر عامل صورت می گیرد. هدف از این تحقیق تحلیل الگوی پدافند غیر عامل در سگونتگاه های روستایی دهستان محمد آباد در منطقه شیب آب شهرستان زابل می باشد. روش بررسی مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی است که اطلاعات و داده ها با جستجو در اسناد و مدارک کتابخانه ای، مشاهدات میدانی، پرسشنامه و غیره ... گردآوری شد. اطلاعات بدست آمده از این مراحل با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. جامعه آماری 30 روستای بالای 20 خانوار دهستان محمد آباد در منطقه شیب آب است. نتایج آمار توصیفی نشان داد با توجه به میانگین های بدست آمده در مکان های مورد بررسی از نظر ایمنی، بیشترین میانگین مربوط به مکان های آموزشی با 3/11 درصد و کمترین میانگین بدست آمده مربوط به فضاهای تفریحی با میانگین 53/1 درصد می باشد. علاوه بر آن نتایج آزمون لجستیک از نظر بررسی ایمنی مکان ها نشان داد که بین مکان های مورد بررسی تفاوت معنی داری وجود دارد.

روستا به عنوان بخش مولد و تأمین کننده نیازهای ضروری انسان، نقش قابل ملاحظه ای در رشد و توسعه کشور به عهده دارند. اما متأسفانه ساکنین مناطق روستایی از کیفیت زندگی پایین تری نسبت به مناطق شهری برخوردار هستند. احداث شهرک های صنعتی، که در حواشی شهر و نزدیک به روستاها می باشند، می توانند سبب جذب نیروی کار مازاد بخش کشاورزی شده و از این طریق زمینه مناسب جهت توسعه و بهبود کیفیت زندگی روستاییان را فراهم آورند. با توجه به اینکه شاخص های کیفیت زندگی بیشتر ارزش محورند، می بایست در هر جامعه در دو بعد عینی و ذهنی به صورت توأمان مدنظر قرار گیرند. چرا که شاخص های ذهنی توانایی درک عوامل رضایت بخش بر زندگی مردم و شاخص های عینی سنجش ابعادی از محیط که سنجش آنها مشکل است را بدست می دهد. اما این امر در اغلب تحقیقات کمتر مورد توجه قرار می گیرد. بنابراین هدف این پژوهش، سنجش تأثیرات شهرک صنعتی خیام بر کیفیت زندگی روستاییان نیشابور با توجه به شاخص های عینی و ذهنی و با استفاده از روش های توصیفی- تحلیلی است. جمع آوری اطلاعات و داده ها از طریق مطالعات اسنادی و کتابخانه ای، مقالات علمی-پژوهشی، مشاهدات میدانی، تنظیم پرسشنامه است. اطلاعات بدست آمده از این مراحل با استفاده از نرم افزار spss، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که، با توجه به آزمون t تک نمونه ای با سطح معناداری بدست آمده، 0.000= sig و مقدار 96.863 t= شهرک صنعتی خیام بر افزایش کیفیت زندگی روستاییان موثر بوده است. همچنین بین تأثیر شهرک صنعتی بر شاخص های عینی و ذهنی کیفیت زندگی تفاوت معناداری در سطح 0.000 sig= مشاهده گردید که در نهایت معین شد تأثیر شهرک صنعتی بر شاخص های عینی با میانگین 63/2 درصد بیشتر از شاخص های ذهنی با میانگین 55/2 درصد بوده است. بین تأثیر شهرک صنعتی خیام بر کیفیت زندگی روستاییان شاغل دارای عوامل تولید(آب و زمین) و شاغلین فاقد عوامل تولید تفاوت معناداری در سطح 0.032 sig= مشاهده گردید و معین شد که تأثیر شهرک صنعتی بر شاغلین دارای عوامل تولید با میانگین 2.51 بیشتر از شاغلین فاقد عوامل تولید با میانگین 1.92 بوده است. نتایج دیگر تحقیق گویای آن است که با استفاده از مدل جاذبه بیشترین نیروی جاذبه شهرک در جذب افراد جهت اشتغال در شهرک، بر روستای "ساحل برج" با نیروی جاذبه 70/354 و کمترین مقدار کشش نیروی اشتغال بر روستای "سعیدآباد" با نیروی جاذبه 47/0داشته است.

شهرستان زابل از نظر اقلیم خشک کویری با کم ترین نزولات آسمانی همواره با معضل کمبود آب مواجه بوده و بحران خشکسالی در سال های اخیر، این شهرستان را بیشتر از گذشته با این معضل درگیر نموده است. کمبود آب یکی از تنگناهای توسعه اقتصادی شهرستان زابل می باشد و هرگونه مساعدت در بهبود وضعیت این عامل، می تواند گامی در جهت توسعه اقتصادی بخصوص در مناطق روستایی باشد یکی از عوامل ضروری برای بهبود این وضعیت توسعه کشت گلخانه ای به شمار می آید. در این راستا توسعه این نوع کشت با موانع و مشکلات متعددی روبه روست بر این اساس ضروری است این نوع کشت به طور مستمر مورد آسیب شناسی قرار گیرد. در این چارچوب هدف از این پژوهش شناسایی آسیب های کشت گلخانه ای و عوامل اقتصادی و اجتماعی موثر بر آن در روستاهای بخش پشت آب شهرستان زابل می باشد روش تحقیق توصیفی - تحلیلی، مبتنی بر بررسی منابع اسنادی، بررسی های میدانی و تکمیل پرسش نامه بوده است. داده ها با استفاده از نرم افزار spss تجزیه و تحلیل شده اند. یافته ها نشان می دهد که مولفه های اقتصادی و اجتماعی موثر برماندگاری روستاییان از اهمیت یکسانی برخوردار نمی باشد. بدین سان بالا بودن قیمت نهاده ها (6.236) و پایین بودن دانش فنی گلخانه دار (5.508)، به ترتیب از نظر گلخانه داران و کارشناسان مهم ترین عوامل موثر بر آسیب زایی کشت گلخانه ای در بخش پشت آب می باشد. لذا پیشنهاد می گردد: از طریق برگزاری و تداوم دوره های آموزشی، انتقال دانش فنی گلخانه داران نمونه و ایجاد سایت اینترنتی در ارتقاء سطح دانش فنی گلخانه داران بخش اقدام شود و در زمینه بالا بودن قیمت نهاده ها دولت می تواند با ارائه تسهیلات بانکی و در اختیار قرار دادن نهاده ها از طریق تعاونی های گلخانه داران در رفع این مشکل اقدام کند.

امروزه یکی از اساسی ترین معضلات تهدید کننده زندگی و معیشت در روستاها چالش های مدیریتی در مهار بحران های مختلف است. توجه به مدیریت بحران به عنوان ابزاری موثر برای مقابله با سوانح و پیامدهای آن امری ضروری است. زیرا نواحی روستایی از یک سو به دلیل ساختار حاکم بر آن ها، دارای کانون های خطرزا و حساس زیادی می باشد، و از سوی دیگر این نواحی از یک مدیریت فراگیر بحران برخوردار نیستند. در این تحقیق آسیب شناسی چالش های مدیریت بحران در ناحیه روستایی بخش چاروسای شهرستان کهگیلویه مورد مطالعه قرار گرفت. روش تحقیق اسنادی و پیمایشی بوده که اطلاعات با استفاده از پرسش نامه گردآوری و به وسیله نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق حاکی از آن است که پاسخ دهندگان ضعف عملکردی در نهادسازی با میانگین کلی(44/4) را نسبت به تأمین زیرساخت های فیزیکی با میانگین کلی(40/4) در زمان بروز چالش های مدیریت بحران در ناحیه روستایی بخش چاروسا مشهود تر دانسته اند و با قاطعیت بیشتری پاسخ دادند. نتایج آزمون(خی دو) نیز تفاوت معناداری را به خوبی نشان می دهد. همچنین از آنجائی که مقدار p.value کوچک تر از ( 05/0=?) است فرض h0 را در تمامی موارد ذکر شده رد، و فرض مخالفh1 تایید گردیده است.

توسعه پایدار مفهومی زیست محیطی و متناسب با عصر ماست که امروزه در تمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و کالبدی مورد توجه و تأکید همگان قرار دارد. هم اکنون مجامع جهانی، که حول موضوع توسعه پایدار به فعالیت مشغولند، بر توسعه پایدار روستایی که در پی ارتقاء سطح زندگی و رفاه ساکنان روستاهاست، تأکید دارند. بررسی ها نشان می دهد که، امروزه روند دگرگونی های اجتماعی- اقتصادی و تحرک و جابه جایی روزافزون گروه های انسانی، به دگرگونی های روستاها منجر شده است. از این رو این مسئله که اساساً چه عواملی در ناپایداری های مختلف در محیط های روستایی تاثیرگذار بوده اند همواره مطرح بوده است، تحقیق حاضر نیز در همین راستا صورت می گیرد. لذا با توجه به اهمیت موضوع و روند رو به افزایش ناپایداری روستاها، این تحقیق در پی بررسی تطبیقی عوامل موثر در ناپایداری روستاهای بخش کاکی، شهرستان دشتی است. روش به کار رفته در این تحقیق ترکیبی از روش های میدانی و توصیفی- تحلیلی می باشد. حجم نمونه، شامل کل روستاهای داری سکنه بخش کاکی می باشد. با توجه به تعداد خانوارهای ساکن و با استفاده از فرمول کوکران، تعداد255 نفر از ساکنان روستاهای مورد مطالعه برای تکمیل پرسشنامه(به نسبت تعداد خانوارهای ساکن در هر روستا) انتخاب گردید. که در این پرسشنامه 29 شاخص مربوط به چهار بعد توسعه پایدار روستایی (زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی – فضایی) مورد بررسی قرار گرفته است. در این پایان-نامه با استفاده از روش ahp در نرم افزار expert choice و نرم افزار gis شدت ناپایداری روستاهای مورد مطالعه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بررسی شدت ناپایداری روستاها موید آن است که در حال حاضر تمامی آنها دارای مراتبی از ناپایداری می باشند. همچنین بر اساس آزمون همبستگی پیرسون نقش عوامل زیست محیطی در ناپایداری روستاها بخش کاکی بیشتر از سایر عوامل می باشد و با توجه به آزمون من وینتی، بین روستاهای مجاور خلیج فارس و سایر روستاهای بخش کاکی از لحاظ ناپایداری تفاوت معنی داری وجود نداشت.

اساسا دستیابی به توسعه به طور عام و توسعه روستایی به طور خاص مستلزم تهیه، تدوین و ارائه راهبردهای مناسب برنامه ریزی متناسب با ظرفیت ها و شرایط فرهنگی، اجتماعی و جغرافیایی می باشد. بررسی متون و ادبیات موجود، نشان می دهد، بدون شک از جمله فعالیت های اقتصادی که دستیابی به توسعه پایدار روستایی را تسهیل می کند، گردشگری پایدار روستایی می باشد. بر این اساس موضوع ظرفیت شناسی و ظرفیت یابی توسعه گردشگری روستایی در مناطق مختلف موضوعیت می یابد که این علم همواره مورد توجه کارگزاران توسعه در سطوح مختلف و بویژه در سطح محلی و منطقه ای نیز بوده است. بر همین مبنا، برآوردهای اولیه نشان داد، منطقه سیستان از ظرفیت بسیار بالایی از این حیث برخوردار است. بررسی ها نشان داد علیرغم وجود تعداد زیادی از روستاهای واجد ارزش گردشگری در منطقه سیستان فاقد چارچوب راهبردی نظام برنامه ریزی برای توسعه گردشگری پایدار روستایی می باشد. پژوهش حاضر با هدف تهیه و تدوین راهبرد های مناسب برای برنامه ریزی گردشگری پایدار روستایی در منطقه سیستان انجام شده است. روش تحقیق، ترکیبی می باشد. دو گروه (کارشناسان، صاحب نظران، متولیان حوزه نهادی گردشگری و کارگزاران خدمات گردشگری) در انجام این پژوهش مشارکت داشتند و دیدگاه های آنها در مورد مولفه های گردشگری پایدار روستایی در قالب شاخص هایی همچون: مکانیسم اجرایی، مدیریت محلی، شیوه های تبلیغاتی، اداری و... مورد بررسی قرار گرفته است. جامعه آماری، شامل دو گروهِ 1. تمام روستا-های حایز اهمیت گردشگری پایدار و 2. کارشناسان، مسئولان، متولیان حوزه نهادی گردشگری و کارگزاران خدمات گردشگری می باشد که جامعه نمونه گروه اول، با استناد به روش کل نگر، شامل 4 روستای حایز اهمیت گردشگری پایدار می باشد و جامعه نمونه گروه دوم با استفاده از فرمول کوچران 90 نفر به دست آمد. این پژوهش نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدید های گردشگری پایدار را در قالب مدل swotمورد تجزیه و تحلیل قرار داد و به ارائه راهبرد های مناسب برای برنامه ریزی توسعه گردشگری پایدار روستایی در منطقه سیستان پرداخت. تجزیه و تحلیل اطلاعات توصیفی از طریق نرم افزار excel و آزمون فرضیه با استفاده از مدل سلسله مراتبی مورد سنجش قرار گرفت. نتایج به دست آمده، حاکی از آن است: در وهله اول، راهبردهای استخراج شده از مدل swot برای برنامه ریزی گردشگری پایدار روستایی در منطقه سیستان شامل راهبردهای کلان: 1.تنوع 2.بازنگری 3.تهاجمی و 4.تدافعی می باشند، سپس با استناد به مدل سلسله مراتبی، راهبرد ها ارزشیابی و اولویت بندی گردید که راهبرد تنوع در اولویت اول و راهبرد تهاجمی در اولویت دوم قرار گرفت. واژگان کلیدی: راهبرد ها، برنامه ریزی، گردشگری پایدار، منطقه سیستان

یکی از خصایص برجسته و مهم فرایند شهرنشینی در ایران، گسترش سریع فیزیکی شهرها بویژه طی چند دهه اخیر آن توام به صورت پراکنده می باشد، که با آثار متعدد از جمله اتلاف منابع طبیعی و ارضی شهرها توام است. روستا منبعی شکننده و آسیب پذیر در برابر تغییرات محیطی و انسانی شهرها مواجه می باشد. و با توجه به محدودیت زمین و ارزش معیشتی آن در نواحی روستایی، با بهره گیری از زمین های موجود و استفاده آن در ساخت و ساز های غیر اصولی و بی رویه، برای احداث سکونتگاه های شهری مواجه هستند. شهر نیشابور نمونه ای است که آسیب های متعددی را از رشد شتابان و پراکنده متحمل شده که مهم ترین آنها نابودی اراضی مزروعی و باغی روستا های حاشیه این شهر است. پژوهش حاضر، به دنبال بررسی تاثیر سکونتگاه های شهری در تغییر الگوی کاربری اراضی روستا های پیرامون پرداخته شده است. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و برای استخراج داده های مورد نیاز از تکنیک مطالعات کتابخانه ای و اسنادی بهره گرفته شده، ضمن آن که در زمینه ی نقشه های ارائه شده و اطلاعات مربوط به آن ها نیز از سیستم نرم افزار gis استفاده شده است. مهم ترین یافته-های پژوهش عبارتند از: نیشابور طی چند دهه اخیر دچار رشد پراکنده شهری شده و زمینه نابودی اراضی کشاورزی در طی سال های 1375-1385 را فراهم کرده است، و باعث تغییرات این پدیده کاربری تولیدی به کاربری مصرفی و خدماتی شده است. ولی. این تغییرات ایجاد شده در حوزه های شرقی و غربی و جنوبی شهر بیشتر می باشد در واقع در حوزه شمالی، توسعه شهر بر اساس سیاست های دولت همراه بوده، و در حوزه های شرقی و غربی و جنوبی بر اساس توسعه خودجوش به وجود آمده است. در رابطه با فرضیه دوم توسعه شهر نیشابور تحت تاثیر محدودیت های طبیعی می باشد که از سمت شرق و غرب و جنوب با محدودیت های طبیعی (اراضی کشاورزی) همراه می باشد. در پایان سعی شده با ارائه راهکارهایی از نابودی اراضی کشاورزی مرغوب روستاهای حاشیه شهر جلوگیری به عمل آید.

اهمیّت توسعه روستایی و نقش حیاتی آن در پیشرفت کشورهای در حال توسعه بر کسی پوشیده نیست. بدون شک تحقّق این مهم بیش از هر چیز در گرو توسع? منابع انسانی از طریق مشارکت اجتماعی- اقتصادی امکان پذیر خواهد بود. به نظر می رسد هویّت دادن به افراد شاغل اداری، استقلال بخشیدن به آنان و فراهم کردن زمینه مشارکت فعال آن ها در امور مختلف، عامل مهمّی در انگیزش بیشتر این سرمایه های انسانی در توسعه روستاها است. شواهد موجود نیز نشان می دهد که افراد شاغل اداری ماندگار در روستاها، به عنوان نخبگان جامعه روستایی، طی دهه های گذشته در عرصه های اجتماعی- اقتصادی، نسبت به سایر اقشار جامعه روستایی، فعالیت های چشمگیرتری داشته اند، که اغلب از دید برنامه ریزان و پژوهشگران روستایی دور مانده است. بر این اساس یک سوال اساسی قابل طرح است و آن این که اساساً ماندگاری شاغلین اداری در روستاها چه تأثیری بر توسع? اجتماعی – اقتصادی روستاها خواهد داشت؟ با این دیدگاه، پژوهش حاضر به بررسی تأثیر ماندگاری شاغلین اداری روستایی بر توسع? اجتماعی - اقتصادی روستاها با روش توصیفی- تحلیلی در بخش شیب آب زابل می پردازد. جمع آوری داده ها از طریق مطالعات کتابخانه ای و تکمیل پرسش نامه از شاغلین اداری ماندگار و غیرماندگار در سه طبقه از روستاهای(انتخاب طبقات بر اساس درصد ماندگاری شاغلین اداری در روستا) جامعه نمونه انجام شده است. برای آزمون فرضیات از آزمون مان - ویتنی و کروسکال – والیس استفاده شد. یافته ها حاکی از تأیید فرضیات تحقیق می باشد، بنابراین، ماندگاری شاغلین اداری بر توسعه اجتماعی و اقتصادی روستاها موثر است. و در ادامه پیشنهاداتی ارایه شده است.

پروژه های عمرانی در نظام اقتصادی و بودجه بندی کشور از اهمیت بالایی برخودار بوده و بخش عمده ای از بودجه کشور را نیز به خود اختصاص می دهند. پروژه های ملی – منطقه ای به آن دسته از پروژه ها گفته می شود که برای مناطق مختلف کشور در سطح وزارتخانه تعریف شده و دارای ردیف های اعتباری خاص بوده و قاعدتاً اثرات آنها فرامنطقه ای و فرابخشی است و در اکثر موارد بین چند شهرستان و استان قرار دارند. سیاست گذاری منطقه ای شکلی از تصمیم گیری ها در سطح ملی برای مناطق است که فارغ از نگرش بخشی، اقداماتی را با در نظر گرفتن ماهیت عوامل و عناصر در نظر می گیرد و در واقع توانایی بیشتری برای تعادل های بین منطقه ای داشته و به نیازهای ویژه هر منطقه و مسائل اجتماعی متفاوت آنها می پردازد. در همین راستا ناشناخته بودن اثرات توسعه اقدامات و سیاستگذاری های منطقه ای در سیستان عمده ترین دلیل انجام مطالعه حاضر است. در همین رابطه کلیه اثرات پروژه های شاخص اجرا شده با تأثیرات منطقه ای در ده سال گذشته در منطقه سیستان همانند پروژه انتقال آب سیستان به زاهدان، زهکشی سیستان، چاه نیمه چهارم، جاده ترانزیت، کارخانه سیمان، دیوار مرزی، پل ابریشم، تغییر سازمان فضایی منطقه از یک شهرستان به سه شهرستان، تبدیل سکونتگاههای روستایی به شهرها، توسعه آموزش عالی و غیره مدنظر می باشد. پژوهش حاضر از نوع توسعه ای و روش انجام آن توصیفی _ تحلیلی و با مدل ahp و با استفاده از نرم افزارexpert choice و spss مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که در اولویت بندی کلی پروژه ها از دیدگاه پاسخگویان( کارشناسان اداری و غیراداری)، پروژه توسعه آموزش عالی با وزن (0.333) بیشترین تأثیر را در بین پروژه های مورد بررسی داشته و پروژه انتقال آب زابل به زاهدان و دیوار مرزی با وزن (0.011) کمترین تأثیر را در بین پروژه های مورد بررسی داشته اند. همچنین براساس آزمون من وینتی، بین دیدگاه کارشناسان اداری و غیر اداری در زمینه تأثیر اشتغالزایی اقدامات انجام شده طی سال های (90-80) در منطقه سیستان تفاوت معناداری وجود نداشت. در پایان پژوهش، راهکارها و پیشنهاداتی برای بهبود تصمیم گیری در عرصه برنامه ریزی منطقه ای در مناطق مرزی و خاص همانند سیستان ارائه شده است.

پایداری، مجموعه¬ای از ابعاد اکولوژیکی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی- فضایی است که در تعامل و تقابل آنها، پایداری یا عدم پایداری تحقق می¬یابد. در این رویکرد، تبیین وضع موجود جوامع روستایی، ساختار، مشکلات، روند توسعه و به ویژه سطح رفاه ساکنین نواحی روستایی از اهمیت ویژه¬ای برخوردار است. بدین ترتیب درک و شناسایی وضع موجود و شرایط حاکم بر نظام¬های محلی، منطقه¬ای و ملی و آگاهی از وضعیت پایداری جوامع روستایی اعتبار ویژه¬ای را در تصمیم¬گیری¬ها داراست. از این رو، این موضوع که چه عواملی در پایداری روستاها تأثیر¬گذار می¬باشند، همواره مطرح بوده است. تحقیق حاضر به منظور بررسی اثرات هدفمندسازی یارانه ها بر پایداری روستاهای بخش مرکزی شهرستان زابل صورت گرفته است. روش به کار رفته در این تحقیق ترکیبی از روش¬های میدانی و توصیفی – تحلیلی می¬باشد. حجم نمونه، شامل 52 روستای بخش مرکزی شهرستان زابل می¬باشد. با توجه به تعداد خانوارهای ساکن در این روستاها و استفاده از فرمول کوکران، تعداد 254 نفر از سرپرستان خانوار در روستاهای مورد مطالعه برای تکمیل پرسشنامه انتخاب گردید. سهم هر روستا برای تکمیل پرسشنامه، براساس فراوانی افرادی که در آن مستقیماً یارانه به حسابشان واریز می¬شود، در نظر گرفته شده است. در این پرسشنامه ها، 25 شاخص مربوط به چهار بعد توسعه پایدار روستایی مورد توجه بوده است. در این پژوهش، با استفاده از روش ahp در نرم افزارهای expert choice و arcgis و استفاده از تحلیل های آماری در spss، اثرات هدفمندسازی یارانه ها بر پایداری روستاها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این بررسی مؤید آن است که با اجرای طرح هدفمندسازی یارانه¬ها، میزان پایداری 41 روستا (معادل 79 درصد از روستاهای مورد مطالعه) تضعیف شده است. همچنین یافته¬های تحقیق نشان می¬دهد که مشارکت¬های مردمی در سطح روستاهای مورد مطالعه با اجرای این طرح کاهش یافته است.

امروزه توسعه روستایی یکی از مباحث مهم در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور ها، خصوصاً در کشور-های جهان سوم به شمار می رود. در چند دهه ی اخیر یکی از مباحثی که نظر بسیاری از برنامه ریزان را در امر توسعه به خود جلب کرده است، اثر یک ناحیه که می تواند در توسعه اقتصادی و اجتماعی روستا-ها موثر باشد، چاه نیمه های سیستان از لحاظ ماهیت در نوع خود یک استثنا در کشور محسوب می شود و به عنوان یکی از مناطق زیبا، بکر و جذاب شرق کشور محسوب می شود. چاه نیمه ها، چاله های طبیعی در فاصله 35کیلومتری شهر زابل است، آب مازاد رودخانه هیرمند توسط کانالی به آن هدایت می شود. در بیشتر مواقع سال، به عنوان ذخیره آب دشت سیستان باعث رونق کشاورزی در روستا های این منطقه شده است. از مهم ترین اثرات چاه نیمه ها می توان به متمرکز نمودن فعالیت های رشد و توسعه اقتصادی و توسعه و عمران روستا ها و کاهش کمبود فرصت های شغلی در بخش های مختلف کشاورزی، صنعتی و... می باشد. در این راستا هدف پژوهش حاضر؛ تعیین شاخص های اقتصادی و اجتماعی چاه نیمه در سیستان و همچنین اهمیت غیرقابل انکار چاه نیمه در توسعه روستا ها در ابعاد اقتصادی و اجتماعی می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر با توجه به حجم بالای این روستاها در این منطقه، روستاهای حاشیه چاه نیمه شماره چهارگانه که شامل 18 روستا با 2451 خانوار می باشد. جمعیت این روستاها 10800 نفر است که جامعه نمونه برای پاسخگویی به پرسشنامه بر اساس فرمول کوکران 150 نفر از مسولین شوراها، دهیاری ها؛را تشکیل می دهد. پژوهش حاضر با ترکیبی از روش های توصیفی، تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، اسنادی و میدانی می باشد. در این راستا داده های تحقیق به دو روش کتابخانه ای (استفاده از منابع تاریخی و اسناد) و به بررسی شاخص های توسعه و با استفاده از روش میدانی و تهیه پرسش نامه به جمع آوری اطلاعات لازم پرداخته می شود. و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده ها از نرم افزار spss ،gis و ahp استفاده می شود.

توسعه صنایع وابسته به بخش کشاورزی، یکی از راهبردهای مهم و موثر برای ایجاد فرصت های جدید اشتغال، افزایش درآمد، اشاعه تکنولوژیک، افزایش تولیدات روستایی و کاهش مهاجرت بوده، که مورد توجه برنامه ریزان قرار گرفته است. به همین دلیل ایجاد صنایع وابسته به بخش کشاورزی در سطح روستا های کشور بسیار ضروری به نظر می رسد. اما آنچه که قابل ذکر است اینکه صنایع روستایی در ایران همپای کشاورزی و د امپروری توسعه نیافته و با موانع و محدودیت های ایجاد صنایع روبه رو بوده است. در همین راستا، این پژوهش به بررسی عوامل بازدارنده ایجاد صنایع وابسته به بخش کشاورزی مناطق روستایی پرداخت و محدوده مورد مطالعه آن، روستاهای بخش مرکزی شهرستان ممسنی بود. روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی مبتنی بر بررسی منابع کتابخانه ای، بررسی های میدانی و تکمیل پرسشنامه بود. اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که سهم عوامل بازدارنده اقتصادی موثرتر از عوامل بازدارنده اجتماعی بوده و همچنین، عوامل اقتصادی و اجتماعی بازدارنده ایجاد صنایع وابسته به بخش کشاورزی بین روستاهای دشتی و کوهستانی ممسنی از اهمیت یکسانی برخوردار نبودند. بنابراین می توان با ایجاد زمینه های لازم و فایق آمدن بر عوامل بازدارنده، به ایجاد صنایع وابسته به بخش کشاورزی در شهرستان کمک کرد.

در میان ابعاد توسعه پایدار روستایی بعد اجتماعی و اقتصادی از ابعاد مهم می¬باشد که جنبه¬های وسیع و عمده¬ای از توسع? پایدار روستایی را تشکیل می¬دهد. و سپس اثرات فاضلاب¬های رها شد? شهری بر شاخص¬های کمی و کیفی محیط¬های اجتماعی و اقتصادی روستا به وسیله آزمونmann-whithney در نرم¬افزار spssمورد ارزیابی قرار گرفت در همین راستا هدف از پژوهش حاضر، بررسی اثرات فاضلاب¬های رها شده شهری در ناپایداری اجتماعی اقتصادی منطقه ساوجبلاغ می¬باشد، بدین منظور نمونه¬ای از اثرات ناپایداری در محیط¬های اجتماعی و اقتصادی روستاها از جمله (تغییر در الگوی کشت، پایین آمدن حاصلخیزی زمین¬های کشاورزی، تغییر کاربری اراضی، مزاحمت بوی فاضلاب، سلامتی محیط، پایین آمدن راندمان تولید محصولات کشاورزی، پایین آمدن زاد و ولد دام¬ها، افزایش مهاجرت از این روستاها به سایر مکان¬ها و عدم ثبات شغلی کشاورزان بومی و ...) در سه روستای تحت تأثیر فاضلاب-های شهری (مهدی¬آباد، ملک¬آباد، عرب¬آباد خسروی در شهرستان ساوجبلاغ و پنج روستای تحت تأثیر فاضلاب¬های شهری (وایبگ، قبچاق، خسروآباد، قوچ¬حصار و گازرسنگ) در شهرستان نظرآباد بررسی شد

هدف این مطالعه تحلیل عوامل موثر بر فضای سبز روستایی در مناطق روستایی شهر زابل بوده است. این پژوهش توصیفی و از نوع پیمایشی بوده و ابزار پیمایش در این تحقیق پرسشنامه بوده است. برای جمع آوری اطلاعات مربوط به آزمون فرض ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده کردیم. به این صورت که بعد از انتخاب نمونه مورد نظر از جامعه آماری مورد مطالعه که شامل مردمان روستاهای زابل، دهیاری ها و مسئولان شهرداری زابل و روستاهایی که در طرح جامع و هادی بودند، پرسشنامه ها به تعداد مورد نظر تکثیر و با مراجعه حضوری به هر یک از بخش های مربوطه در اختیار پاسخگویان مطالعه قرار گرفت. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران تعیین شده است و در انتخاب نمونه ها از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شد. بعد از جمع آوری اطلاعات، داده ها با نرم افزار spss نسخه 18 مورد آنالیز قرار گرفت. سپس در بخش استنباطی با استفاده از آزمون t و آزمون فریدمن فرضیات پژوهش آزمون شدند. نتایج نشان داد که تصمیم گیری مسئولان، مشارکت مردمی، متولیان روستا مانند دهیاری ها و تخصیص اعتبار و بودجه نقش مثبتی بر توسعه فضای سبز مناطق ناحیه روستایی شهرستان زابل دارد.

امروزه موفقیت های بخش کشاورزی اساس اقتصادی بیشتر ملت ها است، لذا شناخت توان های محیطی نواحی برای توسعه کشاورزی امری ضروری است، اما الگوی نامناسب استفاده از سرزمین و تغییرات شدید در کاربری زمین باعث پیدایش بحران های زیست محیطی از جمله: تخریب و آلودگی منابع آب و خاک، فرسایش خاک، تهی شدن منابع، کاهش تنوع زیستی و استعداد و قابلیت بهره وری سرزمین و همچنین تغییر کاربری اراضی ارزشمند کشاورزی در بسیاری از نقاط مختلف جهان شده است، بنابراین با توجه به اهمیت موضوع، هدف از این پژوهش شناخت توان های محیطی برای توسعه کشاورزی و پهنه بندی آن با استفاده از تصاویر ماهواره ای ناحیه روانسر است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی، و از حیث ماهیت و روش، توصیفی – تحلیلی است و جمع آوری داده ها به صورت کتابخانه ای، اسنادی و مطالعات میدانی با استفاده از gps و نرم افزار google earth، عکس های هوایی تهیه شده از سازمان نقشه برداری ایران و سازمان زمین شناسی آمریکا بوده و توسط نرم افزارهای autocad، map source، gis، geomatica تجزیه و تحلیل گردیده است، و طبق مدل کشاورزی - مرتع داری مخدوم و مدل فائو نقشه نهایی پهنه توان های محیطی ناحیه روانسر بدست آمد، لذا نتایجی که از این پژوهش به دست آمده، این است که ناحیه روانسر دارای شش پهنه در مدل مخدوم و نه پهنه در مدل فائو بوده که دارای توان های محیطی بالقوه زیادی برای توسعه کشاورزی می باشد، اما بین نقشه کاربری فعلی و نقشه توان های محیطی ناحیه هماهنگی ندارد.

زنان نیمی از جامعه روستایی را تشکیل می دهند و در واقع آنها مولدان و مبدلان محصولات کشاورزی در نظام اقتصادی محسوب می شوند. بررسی الگوی صرف وقت زنان روستایی از آن رو اهمیت دارد که نشان می دهد کار مولد اما پرداخت نشده زنان روستایی، در حوزه های گوناگونی همچون کار خانگی، کار در خانه و کار در مزرعه، نقش مهمی در افزایش درآمد خانواده و کاهش هزینه های تولید و تشکیل سرمایه دارد و از همه مهم تر، بیانگر سهم زنان روستایی در اقتصاد کشور است. در این پژوهش سعی شده تا با تاکید بر صرف وقت زنان روستایی، تحلیل این اوقات در روستاهای شهرستان زابل بررسی گردد. تحقیق حاضر از نوع کاربردی و روش انجام آن توصیفی _ تحلیلی است. جمع¬آوری داده¬ها از طریق مطالعات کتابخانه¬ای و تکمیل پرسش¬نامه از زنان روستایی انجام شده است. برای آزمون فرضیات از آزمون پیرسون استفاده شد. یافته¬ها نشان داد که بین گذران اوقات زنان روستایی با جایگاه اقتصادی – اجتماعی و باورهای اجتماعی رابطه منفی و معناداری وجود دارد. همچنین زنان روستایی به طور میانگین 6 ساعت از وقتشان را در روز به امور منزل مشغول اند که این امور شامل پخت و پز، نظافت در خانه، رسیدگی به امور فرزندان و همسر می شود. لذا پیشنهاد می گردد با توجه به اینکه زنان روستایی نقش مهمی در اقتصاد خانواده دارند، دولت با حمایت و آموزش برای تغییر ذهنیت و باورهای سنتی زنان نسبت به توانایی های خود و تقویت حس اعتماد به نفس، جهت شکوفا سازی استعدادهای نهفته آنان اقدام نماید.

شناسایی چالش¬های عمد? توسعه پایدار روستایی، پیش شرطی برای تدوین سیاست¬ها و ارائه الگویی انعطاف¬پذیر برای دستیابی به توسعه پایدار روستایی می¬باشد. عدم وجود استراتژی مناسب برای مدیریت توسعه، سبب ایجاد چالش¬هایی در توسعه پایدار روستاهای ساحلی شده است. بر این اساس، برون¬ رفت از این چالش¬ها تنها با شناخت مشکلات اساسی مربوط به سواحل و برنامه¬ریزی بر اساس منطق آمایش سرزمین و اصول توسع? پایدار ممکن است. با این دیدگاه، هدف پژوهش حاضر، بررسی چالش¬های توسعه در ناحی? روستایی- ساحلی شهرستان رشت می¬باشد. روش تحقیق توصیفی– تحلیلی مبتنی بر بررسی منابع کتابخانه¬ای، بررسی¬های میدانی و تکمیل پرسشنامه بوده، اطلاعات جمع¬آوری شده با استفاده از مدل (ahp) و آزمون¬ ضریب همبستگی کندال (kendalls) در نرم¬افزار spss مورد ارزیابی قرار گرفت.

با توجه به این که مناطق روستایی کشور جایگاه فعالیت های کشاورزی و دامپروری در سطحی وسیع می باشد، توسعه صنایع روستایی در سطح روستاهای کشور بسیار ضروری به نظر می رسد . محصولات کشاورزی در کمترین زمان در معرض فساد قرار می گیرند و به همین دلیل، حتی اگر در تولید محصولات کشاورزی بهترین و با کیفیت ترین محصول تولید گردد باید با فرآوری، از ضایعات آن جلوگیری شود. در همین راستا هدف از پژوهش حاضر، بررسی نقش فرآوری محصولات کشاورزی در توسعه روستایی شهرستان بردسکن می باشد. روش تحقیق در این پژوهش به صورت تحلیلی- پیمایشی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای- میدانی (پرسشنامه) و جستجو در پایگاه های اینترنتی می باشد که برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های آماری نرم افزار spss و برای تحلیل داده های مکانی از نرم افزار arcgis10 استفاده می شود. نتایج نشان داد که فرآوری محصولات کشاورزی با سطح اطمینان 99% باعث افزایش ارتقای زندگی روستاییان در سه بعد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی- زیست محیطی شده است. همچنین با توجه به توزیع نسبت فراوانی پاسخگویان، فرآوری محصولات کشاورزی در ایجاد اشتغال و درآمد با سطح اطمینان 99% و درجه آزادی 4 موثر بوده است. در میان شاخص های مورد سنجش در آزمون خی دو، شاخص ایجاد اشتغال موقت با میانگین 99/2 بالاترین وزن را به خود اختصاص داده است.

نظام اجتماعی روستا از زمان¬های بسیار دور بر جمع¬گرایی استوار بوده و در این نوع زندگی اجتماعی، بزرگان قوم از اعتبار و منزلت بالایی برخوردار بوده¬اند، بنابراین در هر روستا چند نفر از افراد مسن که در رأس قوم و یا خانواده بزرگی قرار داشته¬اند به عنوان ریش¬سفیدان روستا شناخته می¬شدند. در گذشته، بسیاری از مسائل اجتماعی و اقتصادی مردمان روستا به وسیله این افراد حل و فصل می¬شده؛ امروزه نیز در روستاها به دلیل فقدان نهادهای رسمی حل و فصل اختلافات، مردم دعاوی خود را به وسیله افراد محلی تحت عنوان ریش سفید(شکسته بند) حل و فصل می¬کنند. بنابراین هدف از تحقیق حاضر تحلیل الگوی موثر حل اختلاف محلی در روستاهای شهرستان زابل با استفاده از مدل pra می¬باشد. روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی است که برای گردآوری اطلاعات از روش اسنادی و پیمایشی استفاده شد، جامعه آماری مورد مطالعه در این تحقیق، شامل کلیه خانوارهای روستایی ساکن در شهرستان زابل و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران380 خانوار انتخاب گردید. برای آزمون فرضیات از آزمون خی¬دو و d سامرز استفاده شد. نتایج تحقیق نشان می¬دهد، الگوی معتمدین محلی بر حل و فصل اختلافات و انسجام مردم مناطق روستایی شهرستان زابل موثر هستند، بنابراین فرضیات پژوهش تأیید می¬شود و در ادامه پیشنهاداتی ارائه شده است.

آمایش سرزمین علمی است که با توجه به ویژگی های اکولوژیک سرزمین و شرایط اقتصادی- اجتماعی آن، نوع استفاده بهینه از سرزمین را مشخص می¬سازد. الگوی نامناسب استفاده از سرزمین و تغییرات شدید در کاربری زمین منجر به پیدایش بحران¬های زیست محیطی میگردد. از این رو هدف پژوهش حاضر بررسی نقش امایش دشت سیستان در توسعه کشاورزی می باشد. روش تحقیق در این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی، مبتنی بر مطالعات کتابخانه¬ای- میدانی (پرسشنامه) و جستجو در پایگاه¬های اینترنتی می¬باشد. که برای تجزیه و تحلیل داده¬ها از آزمون¬ آماری نرم¬افزار spss و برای تحلیل داده¬های مکانی از نرم¬افزار arcgis10 استفاده شده است. متناسب با نتایج آزمون کروسکال والیس و سطح معناداری کمتر از 05/0 به رابطه معناداری بین آمایش دشت سیستان و توسعه کشاورزی پی برده شد. همچنین با توجه به یافته¬های پژوهش در بین شاخص¬های توسعه کشاورزی روستاهای کفتارگی و ملاقاسم به ترتیب با میانگین 80/3 و 73/ 1 بیشترین و کمترین رتبه را دارا می¬باشند. در مجموع نتایج پژوهش حاکی از آن است نتایج حاکی از ان است که 29/47 درصد از سطح منطقه مورد مطالعه فاقد توان توسعه کشاورزی می باشد. این در حالی است که در حال حاضر حدود 56 درصد اراضی دشت سیستان دارای کاربری کشاورزی است از این رو می¬توان گفت آمایش دشت سیستان در توسعه کشاورزی روستاهای منطقه سیستان نقش داشته است.

مشکلات متعددی مانند: عدم توسعه و وضعیت بد اقتصادی و کمبود منابع آبی که در زمینه سکونتگاه-های روستایی مرزی سیستان وجود دارد زمینه بیکاری و فقر بوده و به مهاجرت جمعیت مرزنشینان منجر می¬گردد. که به تبع آن جمعیت این نواحی تخلیه شده و این به نوبه خود باز باعث کاهش امنیت این مناطق می¬گردد که این یک سلسله زنجیر وار می¬باشد که بر هم اثر می¬گذارند لذا سکونتگاه¬های روستایی در مناطق مرزی از عوامل مهم تاثیر گذار بر امنیت پایدار منطقه می¬باشند. از آنجا که حفاظت از مرزهای هرکشور از مهم¬ترین مسایل کشور است، و امنیت مرزی با امنیت هر کشور مرتبط است لذا بررسی مسائلی که بر امنیت مناطق مرزی موثر هستند ضرورت می¬یابد. از این رو هدف این تحقیق، تعیین اثرات سکونتگاه¬های روستایی در امنیت پایدار مناطق مرزی سیستان می¬باشد. این تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی است که با استفاده از اطلاعات میدانی و مطالعات نقش سکونتگاه¬های مرزی روستایی بر امنیت پایدار بررسی گردیده است. اطلاعات میدانی با استفاده از پرسشنامه و بررسی¬های محلی جمع¬آوری و با استفاده از آزمون¬های آماری مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد پراکندگی روستاها با امنیت پایدار رابطه منفی و معناداری در سطح 1 درصد دارد. از میان متغیرهای فرعی امنیت پایدار، متغیرهای امنیت جانی، امنیت مالی، امنیت انتظامی، امنیت دفاعی، امنیت شغلی، امنیت زیست محیطی با پراکندگی روستاها رابطه منفی و معناداری در سطح 1 درصد داشتند، ولی رابطه امنیت اخلاقی و امنیت اعتقادی با پراکندگی روستاها معنادار نشد. ازآنجایی که مهاجرت¬های روستایی و تخلیه روستاها سبب تخلیه جمعیت روستایی گردیده است. لذا باید راهکارهایی برای ماندگاری جمعیت روستایی در نظر گرفته شود.

مسکن، نقشی اساسی در شکل¬گیری ساختار فضایی- کالبدی و هویت معماری روستاها دارد. با این حال به نظر می¬رسد معماری واحدهای مسکونی جدید در سیستان با الگوهای بومی تفاوت بسیار دارد و بیش از آن که روستایی باشد، مشابه الگوهای جدید شهری است. فاصله گرفتن از الگوی بومی و روی¬آوردن به الگوهای جدید، باعث ناهماهنگی آن با نیازهای زیستی- معیشتی روستاییان شده است. بنابراین هدف این پژوهش، آسیب¬شناسی مسکن جدید در مناطق روستایی با مطالعه و بررسی بخش پشت¬آب در منطقه سیستان است. روش کار مبتنی بر توصیف و تحلیل موضوع، تعاریف و مفاهیم، با جمع¬آوری اطلاعات و داده¬ها، مطالعه اسناد و مدارک مکتوب، مقالات علمی¬پژوهشی، مشاهدات میدانی بر اساس پرسشنامه، تحلیل داده با نرم افزار spss صورت گرفته است. حجم نمونه، شامل 52 روستای بالای 50 خانوار بخش پشت¬آب می باشد. با توجه به تعداد خانوارهای ساکن در این روستاها و فرمول کوکران، تعداد 372 نفر از سرپرستان خانوار (هر سرپرست موید یک مسکن) در روستاهای مورد مطالعه برای تکمیل پرسشنامه انتخاب گردید. در این پرسشنامه¬ها، شاخص¬های الگوهای بومی ساخت مسکن روستایی و مصرف انرژی مورد توجّه بوده¬است. در این پژوهش با استفاده از نرم¬افزار spss و آزمون مقایسه زوجی ویژگی¬های ساخت¬و¬ساز مساکن جدید با الگوهای بومی و مساکن گنبدی سنجیده شد. نتایج این بررسی موید آن است که مساکن جدید¬ساخت روستایی هم از لحاظ الگوهای بومی ساخت و از هم لحاظ اقلیمی و مصرف انرژی با مساکن گنبدی تفاوت بسیار دارد.

امروزه سبک های مختلف زندگی به جزئی جدایی ناپذیر از زندگی بشر تبدیل شده اند. این سبک ها در درون خود مهمترین عناصر و ویژگی های انسان امروزی یعنی اختیار، انتخاب و عمل آزادانه را برای نوع بشر به همراه دارند. از سوی دیگر با پیشرفت های تکنولوژیکی و ارتباطی دهه های اخیر، افزایش ارتباط میان شهرها و روستاها و نزدیک شدن فضای فیزیکی- اجتماعی روستاها به شهرها، این مناطق که زمانی به عنوان نماد سنت و نظام های قشربندی سنتی مطرح بوده اند، در حال حاضر به شدت با جذابیت ها و پیامدهای این پدیده دست به گریبان اند و به نظر می رسد در شرایط کنونی توسعه هدفمند روستایی و برنامه ریزی برای آینده این مناطق بیش از گذشته نیازمند درک و شناخت مسائل جدید اجتماعی- فرهنگی مبتلا به روستاها نظیر سبک زندگی است. بر این اساس هدف تحقیق حاضر، بررسی تاثیرات فضاهای محیطی و مجازی بر سبک زندگی روستاییان بخش مرکزی شهرستان زهک می باشد. روش به کار رفته در این تحقیق ترکیبی از روش¬های میدانی و توصیفی- تحلیلی می¬باشد. جامعه آماری این پژوهش را جمعیت ساکن در بخش مرکزی شهرستان زهک، شامل دهستان‎های زهک و خواجه احمد تشکیل می دهند. طبق اطلاعات مرکز آمار ایران جمعیت ساکن در روستاهای این بخش در سرشماری سال 1390 برابر با 40629 نفر بوده که در 92 روستای این بخش ساکن بودند. به منظور تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران با ضریب اطمینان 95 درصد استفاده شده است. حجم نمونه به دست آمده از طریق این فرمول برابر با 380 نفر بوده است. در این تحقیق برای تحلیل و بررسی داده ها از نرم افزار های excel و spss استفاده گردیده است. نتایج بررسی ها نشان داد براساس آزمون t تک نمونه ای سبک زندگی روستاییان مرزنشین شهرستان زهک مبتنی بر مصرف کالاهای خارجی نمی باشد، همچنین براساس آزمون همبستگی اسپیرمن نقش فضای مجازی را در سبک زندگی روستاییان مرزنشین بسیار کمتر از سایر عوامل می باشد.

یکی از مهم¬ترین متغیرهایی که در برنامه¬ریزی مبنای محاسبات در نظر گرفته می¬شود، حجم و خصوصیات جمعیت و روند دگرگونی¬های آن در گذشته، حال و آینده است. تأمین نیازهایی مانند تغذیه، بهداشت، آموزش، اشتغال، مسکن، تأمین اجتماعی و ... ارتباط مستقیمی با حجم و روند تحولات جمعیت دارد. در اغلب برنامه¬ریزی¬ها ضمن توجه به رقم کل جمعیت، گروه¬بندی¬های خاصی نیز ضرورت می¬یابد؛ بنابراین علاوه بر آگاهی از حجم و نرخ رشد جمعیت در حال و آینده، وقوف بر ساختار سنی و جنسی جمعیت نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. روش انجام پژوهش حاضر مبتنی بر روش ترکیبی (روش¬های پیمایش و روش توصیفی و تحلیلی) است، که در این مرحله با توجه به اطلاعات موجود به بررسی تغییرات جمعیتی، تهدیدات ناشی از این تغییرات در سطح روستاها مطالعه و پرداخته می¬شود و سپس در مرحله بعدی، جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارائه راه¬کارها با استفاده از روش¬ها و فرمول¬های آماری استفاده می¬شود، از نرم افزار spss و excel برای تحلیل داده¬ها استفاده نموده و اطلاعات مورد نیاز را از سالنامه های آماری، سازمان آمار کشور استخراج می¬گردد. بر اساس سرشماری سال 1390، شهرستان جوانرود دارای 71235 نفر جمعیت، نقاط روستایی 19752 نفر جمعیت، 17854 خانوار که 4817 آن روستایی، دارای 139 نقطه روستایی و همچنین شامل دو بخش و 4 دهستان است. جامعه آماری شامل کلی? روستاهای محدوده¬ی مورد مطالعه که با استفاده از داده¬های جمعیتی از سال 1365-1390 انجام می¬شود. نتایج نشان داد که میزان اشتغال روستاهای منطقه جوانرود در سه دوره سرشماری به ترتیب با 89/49، 74/32 و 78/79 درصد نرخ اشتغال و با میانگین 03/51 درصد، انحراف معیار 89/18 درصد و واریانس 66/356 را به خود اختصاص داده است. میزان بیکاری روستاهایی منطقه به ترتیب دوره¬های سرشماری با 92/12، 38/19 و 99/14 درصد نرخ بیکاری و میانگین 76/15 درصد، انحراف معیار 30/3 و واریانس 89/10 بوده است. مهاجرت نیز به ترتیب 24، 5/22 و 15 درصد می¬باشد و مبین این واقعیت است که میزان اشتغال کاهش و بیکاری و مهاجرت روندی رو به رشد داشته و در مواقعی وضعیت وخیم را نشان می¬دهد.

هدف اصلی این پژوهش بررسی تأثیر شبکه های ماهواره ای فارسی زبان بر سبک زندگی دانشجویان می باشد. برای انجام این پژوهش از روش پیمایشی (survey) استفاده شده است. نمونه این تحقیق، عبارت از تعداد 384 نفر از دانشجویان ساکن مناطق 22گانه شهر تهران که از ماهواره استفاده کرده اند و به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای از دانشکده های دانشگاه تهران، انتخاب شده اند . با توجه به نتایج بدست آمده از آزمون فرضیات فرضیه اصلی تحقیق در رابطه با تاثیر برنامه های فارسی زبان ماهواره ای بر روی سبک زندگی دانشجویی همبستگی معنادار بالایی نشان داده و تایید شده است . فرضیه فرعی اول که در رابطه با پوشش و مد بود رد شد و با توجه به پاسخ پاسخگویان رابطه معناداری وجود نداشت. ولی فرضیات فرعی دوم تا ششم در مورد رابطه بین تماشای برنامه های ماهواره ای فارسی زبان بر (خرید وسائل و تجهیزات، جامعه ایرانی، عقاید و رفتار اجتماعی، نگرش، سبک زندگی) نشان داد که این متغیرها با تماشای برنامه های ماهواره ای رابطه معنادار و مثبتی دارند و تمام فرضیات تأیید گردید.

هر جامعه ای برای اداره ی خود و رسیدن به سعادت، نیاز به نظام های خاصّ اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دارد، منبعی که این نظام های خاص را برای بشریت به ارمغان آورده است قرآن است. ?نَزَّلْنا عَلَیْکَ الْکِتابَ تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ وَ هُدیً وَ رَحْمَهً وَ بُشْری‏ لِلْمُسْلِمِینَ: این کتابی که بر تو نازل کرده‏ایم توضیح همه چیز و هدایت و رحمت و بشارت مسلمانان است? (سوره النحل، آیه 89). با توجه به اینکه یکسری شاخص ها جهت ارزیابی سطح توسعه روستایی وجود دارد. این پژوهش در پی استخراج شاخص هایی از قرآن و تحلیل با شاخص های موجود می باشد. جامعه آماری مناطق روستایی سیستان می باشد. حجم نمونه با استفاده از فرمول شارپ 40 روستا انتخاب گردید و همچنین بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه برای خانوارها 381 در نظر گرفته شد. برای آزمون فرضیات از آزمون کروسکال- والیس و رگرسیون استفاده شد. نتایج ارزیابی ها نشان داد بر اساس شاخص های قرآنی در سطح توسعه مناطق روستایی تفاوت معناداری وجود دارد. از میان 25 شاخص اقتصادی، 33 شاخص اجتماعی و 10 شاخص محیط زیستی، بعد اجتماعی با میانگین 87/3 بیشترین نقش را در توسعه روستایی ایفا داشته است. که این بیانگر این می باشد که بیشترین توجه قرآن به اجتماع و روابط اجتماعی است و در واقع کارایی ساختارهای اجتماعی و توسعه اجتماعی، پیش نیاز توسعه در سایر ابعاد از قبیل توسعه اقتصادی و محیط زیست می باشد. بنابراین با توجه به اهمیت رهنمودهای آسمانی و الهی قرآن کریم، شاخص های استخراجی می تواند جایگزین مناسبی برای شاخص های توسعه غربی گردد و در ادامه پیشنهاداتی ارایه شده است.

منطقه مرزی سیستان جزء مناطق پیرامونی و کمتر توسعه یافته کشور می باشد، که قرارگیری آن در همسایگی کشور افغانستان و میزبانی مهاجرین افغان بر گسترش توسعه نیافتگی این منطقه دامن زده است. در واقع سکونت افاغنه باعث ایجاد شرایط خاصِ اقتصادی – اجتماعی در منطقه سیستان شده و بسیاری از کارکردهای منطقه به ویژه،کارکردهای روستاهای مرزی را تحت تاثیر قرار داده است. هدف از پژوهش حاضر تحلیل رابطه ی بین سکونت گزینی افاغنه و سطح توسعه اقتصادی - اجتماعی روستاهای مرزی سیستان می باشد. روش تحقیق تحلیلی – همبستگی و مبتنی بر منابع کتابخانه‏ای، بررسی های میدانی و تکمیل پرسشنامه بوده و اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از روش تاکسونومی و آزمون اسپیرمن در نرم افزار spss مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از سطح بندی تاکسونومی نشان داد که از بین 31 روستاهای مورد بررسی 6 روستا دارای سطح توسعه مطلوب می باشند و 25 روستای دیگر نیز از سطح توسعه متوسط و پایینی برخوردارند. همچنین نتایج حاصل از آزمون اسپیرمن با سطح اطمینان 99 درصد گویای همبستگی معکوس بین سطح سکونت افاغنه و سطح توسعه اقتصادی (814.-) و اجتماعی (679.-) روستاها می باشد، به طوری که با افزایش افاغنه سطح توسعه اقتصادی و اجتماعی روستاها کاهش و با کاهش افاغنه سطح توسعه اقتصادی و اجتماعی روستاها افزایش می یابد.

در این نوشتار پس از بیان بررسی ابعاد وجودی انسان به عنوان مبنای تعلیم و تربیت، مبانی، نگرش ها و بینش های مکاتب تربیتی غرب به تفکیک بررسی شده و در بخش دوم عوامل موثر بر تربیت انسان در نگاه هر مکتب نقل و نقد گردیده است، در فصل سوم نظام تربیتی اسلام به طور جداگانه معرفی و در فصل چهارم میزان انطباق عوامل مذکور بر اساس هر مکتب در جداول جداگانه مشخص گردیده است. مهم ترین عواملی که از نگاه قرآن مورد بررسی قرار گرفتند: تربیت و اهداف آن، وظیفه و رسالت تعلیم و تربیت، استاد محوری یا شاگرد محوری، مواد و محتوای درسی، روشهای تدریس و ارزش های تربیتی است

توسعه کشاورزی و افزایش تولیدات زراعی در توسعه مناطق روستایی و به تبع آن بر توسعه اقتصادی کشور تاثیرگذار می باشد. لذا برای برنامه ریزان شناخت چالش ها و موانع و رفع آنها در جهت افزایش توان تولیدات زراعی حائز اهمیت است. زراعت در بخش کوزران به رغم اهمیت بالا دارای چالش های اقتصادی و اجتماعی است. از اینرو پژوهش حاضر به آسیب شناسی تولیدات زارعی در جهت شناخت، تحلیل و ارائه راهکارهای برای رفع آنها در بخش کوزران شهرستان کرمانشاه می پردازد. روش انجام پژوهش حاضر مبتنی بر روش ترکیبی (روش توصیفی و تحلیلی و روش پیمایشی- میدانی) است. و در جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار excel و به استناد به روش تحلیلیswot انجام شد. براساس ارزیابی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدات تولیدات زراعی در بخش کوزران شهرستان کرمانشاه چالش های اقتصادی- اجتماعی شناسایی و در راستای فرضیات تحقیق مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی ازآن است، که از دید گاه رئیس شوراهای روستایی کمبود نهاده ای _ حمایتی به عنوان مهمترین تهدید اقتصادی تولید زراعی در منطقه، همچنین در جهت توسعه زراعی از لحاظ اجتماعی، رفع محدودیت های آموزشی و ترویج در اولویت قرار گرفت، همچنین راهبرد تهاجمی- رقابتی در ارتباط با فعالیت های زراعی منطقه به عنوان مهمترین راهبرد مشخص شد.

مطالعه حاضر با هدف مدل سازی تغییرات کاربری اراضی شهرستان بهبهان با استفاده از مدل land change modeler انجام شده است. آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از تصاویر ماهواره landsat، سنجنده های etm+ (سال 1378) و oli (سال 1392) انجام گردید و تصاویر تهیه شده با استفاده از الگوریتم حداکثر احتمال، شاخص mnf و avi طبقه بندی گردیدند. نقشه نهایی کاربری اراضی در شش کلاس مناطق مسکونی، اراضی کشاورزی، آب، جنگل، مرتع و اراضی لخت تهیه و تغییرات رخ داده با استفاده از crosstab مشخص شد. مدل سازی پتانسیل انتقال با استفاده از دو روش رگرسیون لجستیک و شبکه عصبی صورت گرفت. با توجه به ارزیابی نتایج آشکارسازی تغییرات، زیر مدل های کشاورزی به مسکونی، مرتع به کشاورزی، اراضی لخت به مسکونی و اراضی لخت به کشاورزی، که تاثیرگذارترین تغییرات را نشان دادند، در نظر گرفته شد. سپس 6 متغیر، مدل رقومی ارتفاع، شیب، فاصله از مناطق مسکونی، فاصله از اراضی کشاورزی، فاصله از جاده و نقشهevidence likelihood برای مدل سازی اراضی تهیه شد. تخصیص تغییر به هر کاربری و پیش بینی با استفاده از مدل مارکوف و ca-markov محاسبه شد. نتایج مقایسه پس از طبقه بندی نشان داد در طی بازه زمانی 14 ساله (1378 تا 1392) بیشترین افزایش مساحت در کاربری کشاورزی (01/8036 هکتار) و بیشترین کاهش مساحت در کاربری مرتع (39/4560 هکتار) بوده است. با توجه به دو رویکرد متفاوت شبکه عصبی مصنوعی و رگرسیون لجستیک برای مدل سازی، نتایج نشان داد که پیش بینی صورت گرفته به روش رگرسیون لجستیک به واقعیت های زمینی نزدیکتر است و روند توسعه موجود را دنبال می کند. همچنین نقشه پیش بینی شده با روش ca-markov در مقایسه با پیش بینی صورت گرفته با استفاده از زنجیره مارکوف دارای دقت کمتری بوده و واقعیت های زمینی را دنبال نمی کند. بنابراین برای ایجاد سناریوی آینده در سال 1406 نقشه پیش بینی شده با مدل مارکوف و نقشه های پتانسیل کاربری روش رگرسیون لجستیک انتخاب شد. مقایسه مساحت های نقشه مدل سازی شده (سال 1406) با نقشه سال 1392 نشان می دهد که مناطق مسکونی از 3157 هکتار در سال 1392 به 4180 هکتار و اراضی کشاورزی منطقه نیز از 15030 هکتار به 20778 هکتار در سال 1406 افزایش می یابد. همچنین مساحت اراضی مرتعی در سال 1392، 17445 هکتار بوده که در نقشه مدل سازی شده به 12404 هکتار رسیده است. با توجه به نتایج جدول بندی افقی نقشه سال 1406 می توان بیان کرد که از مجموع کل مساحت منطقه، 49/53647 هکتار از اراضی بدون تغییر و 51/7912 هکتار از اراضی تغییر کاربری داده اند. همچنین بیشترین تخریب صورت گرفته در اراضی مرتعی با 90/5040 هکتار می باشد. نتایج این پیش بینی به رغم اختلاف نسبت به آنچه در آینده اتفاق خواهد افتاد، می تواند هشداری برای وضعیت کاربری ها در آینده باشد بنابراین در برنامه ریزی های آینده شهرستان بهبهان می تواند مورد توجه قرار گیرد.

زمین منبع طبیعی است که نقش کلیدی در تولید محصولات کشاورزی دارد به طوری که می تواند به صورت منفی یا مثبت از فعالیت های بشر تأثیر پذیرد. تغییر کاربری اراضیِ کشاورزیِ روستایی، نوعی تهدید برای بخش کشاورزی محسوب می شود و در آینده نزدیک می تواند تأمین امنیت غذایی و ضریب خودکفایی را به مخاطره اندازد. تغییر کاربری اراضی به معنای تغییر در نوع استفاده از زمین است که این تغییرات نتیجه فعل و انفعالات پیچیده عوامل متعددی چون: سیاست، مدیریت، اقتصاد، فرهنگ، رفتار انسانی و محیط هستند؛ که این عوامل به طور مستقیم و غیر مستقیم تاثیرات فراوانی بر امنیت آب و غذا دارد. بر این اساس، تحقیق حاضر درصدد است تا به آسیب شناسی تاثیر تغییرات کاربری اراضی کشاورزی بر تولید مواد غذایی(روستاهای دارای طرح هادی شهرستان تایباد) بپردازد. این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی می باشد که در آن 27 روستا مورد بررسی قرار گرفته است. در جمع آوری داده ها، طیف گسترده ای از شاخص های مطرح در هر یک از ابعاد اقتصادی و اجتماعی مورد توجه بوده است که در دو سطح خانوار و روستا مورد بررسی قرار گرفته اند، در تکمیل پرسشنامه های روستا، عمدتاً خبرگان محلی، اعضای شورای اسلامی روستا و دهیاران مورد توجه بوده اند. برای تجزیه و تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه ها و فرم های مشاهدات میدانی نیز از روش تحلیل سلسله مراتبی (ahp) و تحلیل های آماری و فضایی استفاده شده است. نتایج کلی دو فرضیه مورد بررسی مبین این واقعیت است که با توجه به معنادار بودن آزمون t تک نمونه ای در فرضیه اول تحقیق می توان بیان کرد که اجرای طرح هادی روستایی منجر به تغییر کاربری اراضی کشاورزی شده است. همچنین نتایج به دست آمده از آزمون t تک نمونه ای در راستای فرضیه دوم تحقیق نشان می دهد که در روستاهایی که اراضی کشاورزی تغییر کاربری صورت گرفته، تولید مواد غذایی کاهش یافته است،

ارزیابی سیاست های توسعه مسکن روستایی در شهرستان آق قلا چکیده: با توجه به اهمیت مسکن و ارتباط عمیق آن با پایداری اجتماعی و توسعه روستایی، پرداختن به آن در سیاست های توسعه ای بسیار ضروری است. این مسأله با رشد روز افزون جمعیت روستایی ابعاد بیشتری می گیرد. در این خصوص ارزیابی سیاست های توسعه مسکن در پایداری اجتماعی روستا ها از مسائلی است که با توجه به تدوین برنامه ها و سیاست ها از سوی دولت و تدوین الگوی مناسب برنامه ریزی لازم است. روش بررسی تحقیق حاضر به سه بخش زیر استوار است:1) مطالعات اسنادی و کتابخانه ای 2) پژوهش و برداشت های میدانی 3) تجزیه و تحلیل اطلاعات. قاعدتا ًبراساس و اصل تحقیق در بعد نظری سیاستها مورد نقد وبررسی بر مبنای مسأله تحقیق قرار می گیرد در این مرحله با استفاده از کتابها و پایان نامه ها ومقالات علمی پژوهشی مبانی نظری مرتبط با موضوع تحقیق گردآوری شده و مفاهیم مرتبط با موضوع پایان نامه مورد بررسی قرار گرفت. با طبقه بندی ادبیات موضوع و شرح و تفصیل گسترده آن نوبت به گردآوری و اخذ داده های میدانی در محدوده مورد مطالعه رسید. روش گردآوری اطلاعات به دو صورت می باشد که اطلاعات رسمی از مرکز آمار ایران و سازمان ها و ادارات محلی و اطلاعات تکمیلی نیز به صورت پرسشنامه اخذ شده است. با استفاده از مشاهدات میدانی و اخذ اطلاعات از سازمان ها و تکمیل پرسشنامه ها ارزیابی سیاست های توسعه و تأمین مسکن در جهت پایداری اجتماعی روستاها (افزایش اشتغال، کاهش مهاجرت، مقاوم سازی ساختمان ها در برابر مخاطرات طبیعی و...) بوده است. نتایج حاکی از این است که روستاهای شهرستان آق قلا از جهت پایداری در سطح بالایی بوده و با افزایش جمعیت و اشتغال و کارگاه های صنعتی و خدمات روبه رو بوده هرچند در بعد کاهش آسیب های اجتماعی با توجه به روند روزافزون رشد ناملایمات و هجوم آسیب ها، سیاست های مسکن در بعد اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی توانسته به نسبت آنها را کاهش دهد. انجام آزمون خی دو در نتایج حاصل از پرسشنامه بیانگر ارتباط معنادار بین بازتاب های سیاست های مسکن و پایداری اجتماعی و کاهش آسیب های اجتماعی روستاهای این شهرستان می باشد. واژگان کلیدی: ارزیابی، سیاستهای توسعه مسکن، مسکن روستایی، شهرستان آق قلا.

برنامه ریزی توسعه روستایی در دهه های اخیر در صدد حل چالش های عمده ای از قبیل ایجاد اشتغال، مشارکت مردم محلی، افزایش تولید روستایی، کاهش فقر، توانمند سازی افراد و در نهایت تلاش برای کاستن از نابرابری های بین شهر و روستا بوده است. در راستای برطرف کردن این چالش ها در سال 1377 «قانون تأسیس دهیاری های خودکفا در روستا های کشور» به تصویب رسید و با الگو برداری از مدیریت شهری که مشتمل بر دو نهاد شورای شهر و شهرداری است، به وزارت کشور اجازه داده شد تا به منظور اداره امور روستا ها و توسعه پایدار روستایی سازمانی بنام «دهیاری» با توجه به ویژگی های محل و با درخواست اهالی، به صورت خودکفا و با شخصیت حقوقی مستقل در این روستاها تأسیس نماید. در تحقیق حاضر سعی شده است، عملکرد دهیاری ها در ظرفیت سازی توسعه ای روستاهای دارای دهیاری در مقایسه با روستاهای فاقد دهیاری و نیز میزان توانمندی دهیاران در ظرفیت شناسی توسعه ای روستاهای شهرستان گنبدکاووس مورد ارزیابی قرار گیرد. تحقیق حاضر از نوع توصیفی – پیمایشی است. جامعه آماری این تحقیق را 150 روستای شهرستان گنبدکاووس تشکیل می دهند و جامعه نمونه آن از طریق نمونه گیری احتمالی ساده، با استفاده از روش منظم(سیستماتیک) انتخاب گردید، برای تعیین حجم نمونه تحقیق از فرمول کوچران استفاده شد. روایی پرسشنامه توسط متخصصان موضوعی مورد تأیید و پایایی گویه های تحقیق نیز با آماره آلفای کرونباخ سنجیده شده است که نتایج آن حاکی از قابلیت اعتماد بالای این گویه ها برای سنجش متغیرهای تحقیق است. داده های اصلی تحقیق به وسیله پرسشنامه جمع آوری و برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss استفاده شد.