- مقدمه 1-1- شیمی سبز علم شیمی نقش بنیادی در پیشرفت تمدن آدمی داشته و هر روزه ردپای آن در صنایع پزشکی، دارو سازی، کشاورزی، تجارت و غیره پر رنگ تر می شود. با این همه، علم شیمی در طی پیشرفت خود که همواره با سود رساندن به همراه است، آسیب های چشمگیری نیز به سلامت آدمی و محیط زیست وارد کرده است. از این رو کاهش یا حذف اثرات منفی ناشی از فرآیندهای شیمیایی و انتشار مواد خطرناک از جمله دغدغه های شیمیدانان است. به این منظور دانشمندان در تلاشند که تا حد امکان خطر ذاتی مواد را کاهش دهند و یا موادی جایگزین کنند که نقش آلایندگی کمتری داشته و یا آنکه راحت تر بازیافت شوند. هر نوع فعالیتی در این زمینه "شیمی سبز" خوانده می شود. شیمی سبز عبارت است از طراحی فرآورده ها و فرآیند های شیمیایی که بکارگیری و تولید مواد آسیب رسان به سلامتی آدمی و محیط زیست را کاهش می دهد و یا از بین می برد. یک دسته از مواد پرکاربرد، کاتالیزگرها و حلال ها که اغلب سمی و آتشگیرند در رده مهمترین عوامل آلاینده قرار دارند. مشکلات ناشی از جداسازی حلال ها و کاتالیزگرها از محصولات، بازیافت کامل آنها، مخاطرات زیست محیطی و هزینه هنگفتی که صرف کنترل آنها می شود، توجه محققان را به سمت استفاده از کاتالیزگر و حلال های سبز معطوف داشته است. طراحی محصولات و فرآیند های کم خطر از نظر محیطی، می تواند به وسیله دوازده اصل شیمی سبز هدایت شود. این اصول که یک دسته بندی از رهیافت های بنیادی و خط مشی های اساسی برای دستیابی به اهداف شیمی سبز می باشند. عبارتند از: 1- بهتر است از هدر رفت و اتلاف جلوگیری شود تا اینکه بخواهیم بعد از وقوع آن، به چاره اندیشی و پاکسازی بپردازیم. 2- روشهای سنتزی باید در جهت بیشینه کردن مشارکت همه مواد به کار گرفته شده برای دستیابی به محصولات نهایی در یک فرآیند، طراحی شوند. 3- روش های سنتزی باید بتوانند راهکارهای علمی برای استفاده و تولید موادی که دارای سمیت کم یا بدون سمیت برای سلامت انسانها و محیط هستند، ارائه دهند. 4- محصولات شیمیایی باید طوری طراحی شوند که با کاهش سمیت، کارآیی آنها تحت تاثیر قرار نگیرد. 5- استفاده از مواد کمکی مثل حلال ها، عوامل جداسازی و غیره در حد امکان، در موارد غیر ضروری صورت نگیرد. 6- با توجه به شرایط اقتصادی، فرآیندهای شیمیایی در دما و فشار معمولی و حداقل انرژی انجام شود. 7- تا حد امکان مراحل فیزیکی و شیمیایی واکش کوتاه شود. 8- از مود خامی استفاده شود که قابلیت تولید مجدد در طبیعت را داشته باشد. 9- از واکشنگرهای کاتالیزگری به جای واکنشگرهای استوکیومتری استفاده شود. 10- محصولات به صورت زیست تخریب پذیر باشند. 11- لازم است روش های تجزیه ای برای کنترل و هدایت فرآیندها نسبت به تولید مواد پر خطر توسعه داده شوند. 12- از مواد یا حالتی از مواد استفاده شود که کمترین قابلیت ایجاد حوادثی مانند: نشت، انفجار و آتش سوزی را داشته باشد.