باسمه تعالی چکیده: (( اطیعوالله و رسوله و لا تنازعوا فتفشلوا و تذهب ریحکم و آصبرو انّ الله مع الصّابرین))(انفال -46) سستی و عقب ماندگی مسلمانان در چند قرن اخیر موضوعی نیست که هیچ اندیشمند مسلمانی بتواند نسبت بدان بی تفاوت باشد لکن در این میان خصوصا در اواخر قرن سیزدهم هجری (19 م.) و همزمان با فروپاشی عثمانی برخی مصلحان دینی برجسته در دوران معاصر با توجه به آموزه های وحیانی و شناسایی رابطه مستقیمی میان تفرقه و افول مسلمانان به برّرسی تفصیلی علل تفرقه و انحطاط مسلمین و ارائه راهکارهای اصلاح این وضعیت پرداخته اند که آگاهی از آرا و استفاده ا ز تجربیات ایشان برای افرادی که می خواهند دراین مسیر گام بردارند لازم است ، این پژوهش نیز باهمین منظور و در راستای مواجهه با تحولات اخیر جهانی که جریان استکبار با هدف سرکوب جریان اسلام سیاسی- با بهانه قرار دادن حوادثی چون عملیات بیستم شهریور (11سپتامبر)- جبهه خود را بیش از پیش منسجم می سازد بعنوان اقدامی مقدماتی انجام شده است. در فصل اول پایان نامه (کلیات )ابتدا به اجمال مبانی وحدت اسلامی و ریشه های تفرقه درقرآن برّرسی شده ومشخّص می شود که توحید مبنای امّت واحده است. درادامه به پیشینه وحدت و افتراق جهان اسلام در مقاطع مختلف پرداخته شده و چگونگی تلاش ائمه (ع)برای حفظ یکپارچگی جامعه اسلامی د رقرون نخستین و شدّت یافتن جریان تفرقه و انحطاط در قرون اخیر به اختصار توضیح داده می شود. فصل دوم به آراء و راهبردهای سیّد جمال الدین اسد آبادی بعنوان پیشگام نهضت اتّحاد اسلام در دوران معاصر اختصاص یافته و دیدگاهها و اقدامات متنوع او در ارتباط با اقشار مختلف جامعه و در سطح منطقه ای و بین المللی تبیین می شود. فصل سوم در مورد ارزیابی آراء مهمترین شاگردان مکتب اتّحاد اسلام سّد جمال الدین (عبده،کواکبی،رشید رضا و اقبال لاهوری )می باشد که با توجه به شرایط اسفناک جوامع اسلامی درنیمه اول قرن چهاردم (20م.)بر اقدامات اصلاحی تدریجی ،حرکتهای فرهنگی و رویکردهای روانشناختی تاکید داشته اند اما فصل چهارم به برخی از مهمترین مصلحان دینی برجسته در نیمه دوم این قرن اختصاص یافته (مودودی،سیدقطب وامام خمینی(ره))که با توجّه به اختلافات بنیادین مبانی اسلام و جریان غالب غرب و درپی شکست عملی سایر مکاتب در جوامع اسلامی صراحتا به ارائه الگوهای انقلابی پرداخته و از لزوم دگرگونی های اساسی در ساختارهای جوامع به اصطلاح اسلامی و نهایتا انقلابی جهانی سخن گفته اند و درمقام عمل نیز (بویژه حضرت امام خمینی (ره))گامهای موثّری درراستای طرح خویش برداشته اند در بخش پایانی«» جمع بندی و نتیجه گیری«» می آید که در آن به برخی از مهمترین موانع و حدت در جهان اسلام اشاره می شود.